KOD ZDAJ¥CEGO

MCH-W1A1P-021

EGZAMIN MATURALNY

Z CHEMII

Arkusz I

Czas pracy 90 minut

Instrukcja dla zdaj¹cego

1.

Proszê sprawdziæ, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 12 stron.

Ewentualny brak nale¿y zg³osiæ przewodnicz¹cemu zespo³u

nadzoruj¹cego egzamin.

2.

Do arkusza do³¹czone s¹ dwie karty sta³ych chemicznych.

Proszê je zatrzymaæ po zakoñczeniu pracy z arkuszem I.

Bêd¹ one s³u¿yæ równie¿ do pracy z arkuszem II.

3.

Proszê uwa¿nie czytaæ wszystkie polecenia i informacje do

zadañ.

4.

Rozwi¹zania i odpowiedzi nale¿y zapisaæ czytelnie w miejscu

na to przeznaczonym przy ka¿dym zadaniu.

5.

W rozwi¹zaniach zadañ rachunkowych trzeba przedstawiæ tok

rozumowania prowadz¹cy do ostatecznego wyniku oraz

pamiêtaæ o jednostkach.

6.

W trakcie obliczeñ mo¿na korzystaæ z kalkulatora.

7.

Proszê pisaæ tylko w kolorze niebieskim lub czarnym; nie pisaæ

o³ówkiem.

8. Nie

wolno u¿ywaæ korektora.

9.

B³êdne zapisy trzeba wyraŸnie przekreœliæ.

10.

Brudnopis nie bêdzie oceniany.

11.

Obok ka¿dego zadania podana jest maksymalna liczba

punktów, któr¹ mo¿na uzyskaæ za jego poprawne rozwi¹zanie.

12.

Do ostatniej kartki arkusza do³¹czona jest karta odpowiedzi,

któr¹ wype³nia egzaminator.

¯yczymy powodzenia !

ARKUSZ I

MAJ

ROK 2002

Za rozwi¹zanie

wszystkich zadañ

mo¿na otrzymaæ

³¹cznie 40 punktów

(Wpisuje zdaj¹cy przed rozpoczêciem pracy)

PESEL ZDAJ¥CEGO

Miejsce

na naklejkê

z kodem

(Wpisuje zdaj¹cy przed

rozpoczêciem pracy)

Zadanie 1. (1 pkt)

Liczba cz¹stek elementarnych w atomie

56
26

E wynosi:

liczba

elektronów

liczba neutronów liczba protonów

A.

30 26 26

B.

26 26 30

C.

30 30 26

D.

26 30 26

Zadanie 2. (1 pkt)

Konfiguracjê elektronow¹ 1s

2

2s

2

2p

6

3s

2

3p

6

maj¹ atomy i jony:

A.

Mg

2+

, Cl

-

, K

+

B.

Ar , S

2-

, K

+

C.

Ar , Na

+

, K

+

D.

S

2-

, Mg

2+

,

Cl

-

Informacja do zadañ 3. i 4.

Przedstawicielem alkenów jest propen o wzorze grupowym:

1 2 3

CH

2

= CH – CH

3

Zadanie 3.

(1 pkt)

W cz¹steczce propenu wystêpuje nastêpuj¹ca liczba wi¹zañ ó i ð:

wi¹zania ó wi¹zania ð

A.

5 1

B.

6 1

C.

8 1

D.

9 0

Zadanie 4. (1 pkt)

Stopnie utlenienia atomów wêgla 1, 2, 3 w cz¹steczce propenu wynosz¹:

stopnie utlenienia atomów wêgla

1 2 3

A.

-II -I -III

B.

II I III

C.

-II -III -I

D

II III I

2

Egzamin maturalny z chemii

Arkusz I

Informacja do zadania 5.

Uczeñ otrzyma³ w trzech probówkach substancje: kwas octowy (etanowy), etanal i etanol.
W

celu identyfikacji substancji wykona³ szereg doœwiadczeñ, a wyniki zestawi³ w tabeli:

substancje w probówkach

I II

III

•

nie reaguje z wodorotlen-
kiem miedzi(II)

•

reaguje z sodem

•

po podgrzaniu tworzy
z

substancj¹ z probówki II

wobec stê¿. H

2

SO

4

zwi¹zek

o przyjemnym zapachu

•

tworzy z wodorotlenkiem
miedzi(II) niebieski, kla-
rowny roztwór

•

barwi papierek uniwersal-
ny na kolor czerwony

•

reaguje z wodorotlen-

kiem miedzi(II), tworz¹c
po ogrzaniu ceglastopo-

marañczowy osad

Zadanie 5. (1 pkt)

Wybierz odpowiedŸ, w której przedstawiono prawid³ow¹ identyfikacjê substancji
w probówkach I, II, III.

I

II

III

A.

kwas octowy

etanol

etanal

B.

etanol

etanal

kwas octowy

C.

etanol

kwas octowy

etanal

D.

etanal

kwas octowy

etanol

Zadanie 6. (1 pkt)

Aby przesun¹æ stan równowagi reakcji

HCOOH + C

2

H

5

OH HCOOC

2

H

5

+ H

2

O

w kierunku tworzenia estru nale¿y:

A.

dodaæ wody,

B.

zmniejszyæ stê¿enie kwasu mrówkowego,

C.

od

destylowaæ ze œrodowiska reakcji mrówczan etylu,

D.

zmniejszyæ iloœæ alkoholu etylowego.

Egzamin maturalny z chemii

3

Arkusz I

Zadanie 7. (1 pkt)

Wzorowi Hawortha (I

) dla formy pierœcieniowej cukru przyporz¹dkuj w³aœciwy wzór

Fischera (A, B, C lub D

) dla formy ³añcuchowej.

Informacja do zadania 8.

W laboratorium przeprowadzono doœwiadczenia (jak pokazano na rysunku), w wyniku
których otrzy

mano zwi¹zki chemiczne:

Zadanie 8. (3 pkt)

Napisz w formie jonowej równania reakcji chemicznych zachodz¹cych w probówkach: I, II i III.

Równanie I .............................................................................................................................

Równanie II ............................................................................................................................

Równanie III ...........................................................................................................................

H

2

O

KOH

(aq)

Na

2

O

H

2

SO

4(aq)

NaOH

(aq)

FeCl

3(aq)

II

I

III

CHO

H – C – OH

HO – C – H

HO – C – H

H – C – OH

CH

2

OH

CHO

H – C – OH

HO – C – H

H – C – OH

HO – C – H

CH

2

OH

CHO

H – C – OH

HO – C – H

H – C – O H

H – C – OH

CH

2

OH

CHO

HO– C – H

H – C – O H

HO – C – H

HO – C – H

CH

2

OH

A.

C.

B.

D.

CH

2

OH

OH

OH

OH

OH

H

H

H

H

H

I

4

Egzamin maturalny z chemii

Arkusz I

Informacja do zadania 9.

Sporz¹dzono dwa wodne roztwory soli:

siarczanu(VI) sodu,
azotanu(III) sodu.

Zadanie 9. (3 pkt)

Który z wy¿ej wymienionych roztworów soli nie bêdzie mia³ odczynu obojêtnego? Uzasadnij

odpowiedŸ i napisz w formie jonowej skróconej równanie odpowiedniej reakcji chemicznej.

..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

Równanie .................................................................................................................................

Zadanie 10. (3 pkt)

Wyjaœnij, jak zmieni siê pH wody po rozpuszczeniu w niej siarkowodoru.

Uzasadnij swoj¹ odpowiedŸ i zapisz w formie jonowej równanie zachodz¹cej reakcji.

..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

Równanie ................................................................................................................................

Informacja do zadania 11.

Na ska

lê przemys³ow¹ chlorek miedzi(II) mo¿na otrzymaæ, miêdzy innymi, w wyniku reakcji

siarczanu(VI) miedzi(II) z chlorkiem baru.

Zadanie 11. (3 pkt)

Napisz równanie reakcji otrzymywania chlorku miedzi(II) podan¹ w informacji metod¹.
Wyja

œnij, dlaczego w tym procesie stosuje siê chlorek baru, a nie mo¿na stosowaæ tañszej soli

kamiennej (chlorek sodu).

Równanie .................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

Egzamin maturalny z chemii

5

Arkusz I

Informacja do zadania 12.

W pracowni chemicznej otrzymuje siê chlor w wyniku utleniania kwasu solnego. Reakcja
przebie

ga wed³ug równania:

2KMnO

4

+ 16HCl 2KCl + 2MnCl

2

+ 5Cl

2

+ 8H

2

O

Zadanie 12. (3 pkt)

Oblicz, ile gramów manganianu(VII) potasu wzi

ê³o udzia³ w reakcji z kwasem solnym, je¿eli

powsta³o 5,6 dm

3

chloru odmierzonego w warunkach normalnych?

Informacja do zadania 13.

W pewnych warunkach równowaga reakcji:

2N

2

+ O

2

2N

2

O

ustali³a siê przy nastêpuj¹cych stê¿eniach: [N

2

]=0,72 mol

.

dm

-3

, [O

2

]=1,12 mol

.

dm

-3

,

[N

2

O]=0,84 mol

.

dm

-3

.

Zadanie 13. (2 pkt)

Oblicz sta³¹ równowagi dla podanej w informacji reakcji chemicznej.

6

Egzamin maturalny z chemii

Arkusz I

Informacja do zadania 14.

Podczas spalania wêgla na potrzeby energetyki powstaj¹ py³y, które zaliczane s¹ do
pierwot

nych zanieczyszczeñ powietrza. Py³y nie zatrzymane przez urz¹dzenia odpylaj¹ce

wydostaj¹ siê do atmosfery i tworz¹ dymy zanieczyszczaj¹ce œrodowisko naturalne. Dym

jest uk³adem dyspersyjnym.

Zadanie 14. (2 pkt)

Okreœl, który sk³adnik dymu jest faz¹ rozpraszaj¹c¹ (dyspersyjn¹), a który faz¹ rozproszon¹
(zdysper

gowan¹).

Faza rozpraszaj¹ca ...............................................................................................................

Faza rozproszona ..................................................................................................................

Informacja do zadania 15.

W tabeli przedstawio

no rozpuszczalnoϾ chlorku potasu .

T [K]

273

293

298

313

RozpuszczalnoϾ
[g w 100g H

2

O ]

27,78

34,03

35,54 40,04

Zadanie 15. (1 pkt)

Okreœl, jaki roztwór (nasycony, nienasycony) powstanie, je¿eli rozpuœci siê 16 g chlorku
potasu w 50g wody w T=298K.

..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

Zadanie 16. (3 pkt)

Podaj nazwy systematyczne (IUPAC) zwi¹zków:

CH

3

CH

3

– C – CH

2

– CH

2

– CH

3

CH

3

– CH

2

– CH – COOH

CH

3

– CH – C – CH

2

– CH

3

O

NH

2

CH

3

CH

3

I

II

III

Nazwa zw

i¹zku I ..................................................................................................................

Nazwa zwi¹zku II ................................................................................................................

N

azwa zwi¹zku III ...............................................................................................................

Egzamin maturalny z chemii

7

Arkusz I

Zadanie 17. (3 pkt)

Podaj wzory grupowe (pó³strukturalne) alkoholi:

a) 2-metylopentan-3-olu,

b) 2-metylopropan-2-olu,

c) 3-metylobutan-1-olu,

zapisuj¹c je w odpowiednim miejscu tabeli.

wzór grupowy alkoholu

alkohol I-

rzêdowy

alkohol II-

rzêdowy

alkohol III-

rzêdowy

Informacja do zadania 18.

Dane s¹ równania reakcji:

A. CH

2

– CH – CH

3

+ Zn CH

2

= CH – CH

3

+ ZnCl

2

Cl Cl

B. CH

3

COOH + C

2

H

5

OH

CH

3

COOC

2

H

5

+ H

2

O

CH

3

CH

3

Br

C. + Br

2



 →



3

FeBr

+ HBr

Zadanie 18. (2 pkt)

Z podanych równañ reakcji A, B, C wybierz te, które przedstawiaj¹ reakcjê substytucji
i

reakcjê eliminacji.

Reakcja substytucji ...............

Reakcja eliminacji ................

H

+

8

Egzamin maturalny z chemii

Arkusz I

Informacja do zadañ 19. i 20.

Kwas salicylowy ma w³aœciwoœci antyseptyczne. Alkoholowy roztwór tego kwasu pod

nazw¹ spirytusu salicylowego u¿ywany jest do dezynfekcji. Pochodne kwasu salicylowego,
np. aspiryna, salol, PAS to leki.

Zadanie 19. (2 pkt)

Obl

icz, ile gramów kwasu salicylowego potrzeba do sporz¹dzenia 250 gramów 2% spirytusu

salicylowego.

Zadanie 20. (2 pkt)

Lek przeciwgruŸliczy PAS ma wzór:








Podaj nazwy zaznaczonych grup.

Nazwa grupy

A

.................................................................................................................

Nazwa grupy

B

.................................................................................................................

H

2

N

OH

OH

O

C

A

B

Egzamin maturalny z chemii

9

Arkusz I

Zadanie 21. (1 pkt)

Utwórz wzór grupowy (pó³strukturalny) dipeptydu powsta³ego w wyniku polikondensacji
aminokwasów:

O

O

CH

3

- CH – C HO - CH

2

– CH – C

OH

OH

NH

2

NH

2

10

Egzamin maturalny z chemii

Arkusz I

ARKUSZ I

MODEL ODPOWIEDZI I SCHEMAT OCENIANIA

•

Zdaj¹cy otrzymuje punkty tylko za ca³kowicie prawid³ow¹ odpowiedŸ.

•

Gdy do jednego polecenia s¹ dwie odpowiedzi (jedna prawid³owa, druga nieprawid³owa )

to zdaj¹cy nie otrzymuje punktów.

•

Je¿eli polecenie brzmi: Napisz równanie reakcji...,to w odpowiedzi zdaj¹cy powinien

napisaæ równanie reakcji chemicznej, a nie jej schemat.

•

Brak wspó³czynników w równaniu reakcji chemicznej obni¿a punktacjê o 1 pkt, je¿eli
punktacja za równanie jest równa 2 pkt.

•

Brak jednos

tek przy rozwi¹zaniu zadañ rachunkowych obni¿a punktacjê o 1 punkt.

•

Ca³kowicie poprawne rozwi¹zanie zadañ rachunkowych, uwzglêdniaj¹ce inny tok

rozumowania ni¿ w podanym opisie, nale¿y oceniæ pe³n¹ liczb¹ punktów.

Punktacja

Nr

zad.

Przewidywana odpowiedŸ

Za

czyn

noϾ

Suma-
rycznie

1.

OdpowiedŸ: D 1

1

2.

OdpowiedŸ: B

1 1

3.

OdpowiedŸ: C

1 1

4.

OdpowiedŸ: A

1 1

5.

OdpowiedŸ: C 1

1

6.

OdpowiedŸ: C 1

1

7.

OdpowiedŸ: C lub B 1

1

8.

Za ka¿de prawid³owo napisane równanie reakcji po 1 pkt.
Równanie I Na

2

O + H

2

O 2Na

+

+ 2 OH

-

Równanie II OH

-

+ H

+

H

2

O

lub 2H

+

+ SO

4

2-

+ 2K

+

+ 2OH

-

2K

+

+ SO

4

2-

+ 2H

2

O

lub H

+

+ HSO

4

-

+ K

+

+ OH

-

K

+

+ HSO

4

-

+ H

2

O

Równanie III Fe

3+

+ 3 OH

-

Fe(OH)

3

lub Fe

3+

+ 3Cl

-

+ 3Na

+

+ 3OH

-

3Na

+

+ 3Cl

-

+ Fe(OH)

3

1
1

1

3

Za odpowiedŸ: „Nie bêdzie mia³ odczynu obojêtnego roztwór
azotanu(III) sodu”; (nazwa lub wzór soli).

1

Za uzasadnienie np. „Azotan(III) sodu ulega w wodzie hydrolizie”
lub „siarczan(VI) sodu nie hydrolizuje” lub inne poprawne
uzasadnienie.

1

9.

Za napisanie równania reakcji: NO

−

2

+ H

2

O HNO

2

+ OH

−

1

3

Za okreœlenie zmiany pH typu: „pH zmaleje” lub „pH zmniejszy siê”.

1

Za wyjaœnienie s³owne np.: „W wyniku reakcji siarkowodoru z wod¹

wzroœnie stê¿enie jonów H

+

” lub „powstaje kwas” lub „powstaj¹ jony

H

3

O

+”.

1

10.

Za napisanie równania reakcji np.: H

2

S H

+

+ HS

−

lub

H

2

S 2H

+

+ S

2-

lub H

2

S + H

2

O H

3

O

+

+ HS

−

lub

H

2

S + 2H

2

O 2H

3

O

+

+ S

2

−

1

3

11

Egzamin maturalny z chemii

Arkusz I

Za napisanie równania reakcji :CuSO

4

+ BaCl

2

CuCl

2

+ BaSO

4

lub pe³ne równanie jonowe.

1

11.

Za wyjaœnienia np.:

Stosuj¹c chlorek baru powstaje trudnorozpuszczalny osad.

Stosuj¹c NaCl otrzyma siê roztwór zawieraj¹cy mieszaninê jonów.

1
1

3

Za obliczenie masy molowej KMnO

4

(158 g?mol

-1

).

1

Za obliczenie na podstawie równania reakcji.

1

12.

Za poprawny wynik wraz z jednostk¹ (15,8g).

1

3

Za zapis wyra¿enia

K

=

12

,

1

)

72

,

0

(

)

84

,

0

(

2

2

⋅

1

13.

Za obliczenie wyniku

1,215 (nie wymagane jest podanie jednostek).

1

2

14.

Za ka¿d¹ prawid³owo wskazan¹ fazê 1 pkt.
Faza rozpraszaj¹ca – gaz lub powietrze lub mieszanina gazów.
Faza rozproszona –

py³ lub sta³e zanieczyszczenia lub sadza, wêgiel,

„C”.

1
1

2

15.

OdpowiedŸ: roztwór nienasycony.

1 1

16.

Za ka¿d¹ poprawn¹ nazwê zwi¹zku 1 pkt.
Nazwa zwi¹zku I pentan-2-on (2-pentanon)
Nazwa zwi¹zku II kwas 2-aminobutanowy
Nazwa zwi¹zku III 2,3,3-trimetylopentan

1

1
1

3

Za poprawnie podane trzy wzory 2 pkt, za poprawnie podane dwa
wzory – 1 pkt,

za poprawne przyporz¹dkowanie rzêdowoœci 1 pkt.

CH

3

– CH – CH

2

– CH

2

alkohol I-

rzêdowy | |

CH

3

OH

alkohol II-

rzêdowy CH

3

– CH – CH – CH

2

– CH

3

| |
CH

3

OH

17.

CH

3

|

alkohol III-

rzêdowy CH

3

– C – CH

3

|

OH

3

Reakcja substytucji: C lub B lub C i B.

1

18.

Reakcja eliminacji: A.

1

2

Za prawid³owe obliczenie masy substancji rozpuszczonej.

1

19.

Za poprawn¹ wartoœæ liczbow¹ wraz z jednostk¹ (5g).

1

2

2

Egzamin maturalny z chemii, maj 2002 r.

Arkusz I

20.

Za ka¿d¹ prawid³owo nazwan¹ grupê 1pkt.
Nazwa grupy A - grupa karboksylowa.
Nazwa grupy B - grupa hydroksylowa lub wodorotlenowa.

1
1

2

21. Za podanie wzoru dipeptydu

O CH

2

OH

CH

3

– CH – C – N – CH – COOH

NH

2

H

O CH

3

lub HO – CH

2

– CH – C – N – CH – COOH

NH

2

H

lub produkty kondensacji dwóch cz¹steczek

HO – CH

2

– CH – COOH

NH2

lub produkty kondensacji dwóch cz¹steczek.

CH

3

– CH – COOH

NH2

1

1

Egzamin maturalny z chemii, maj 2002 r.

3

Arkusz I