Aspekty współpracy antyterrorystycznej w UE

Filip Jasiƒski, Micha∏ Narojek, Piotr Rakowski

Wewn´trzne i zewn´trzne aspekty

wspó∏pracy antyterrorystycznej

w Unii Europejskiej

w kontekÊcie Polski

jako paƒstwa cz∏onkowskiego

© Centrum Europejskie – Natolin

Warszawa 2006

Materia∏y Robocze 2 (6) /06

Centrum Europejskie – Natolin • Forum WSiSW

Filip Jasiƒski

Filip Jasiƒski jest doktorem nauk prawnych, politologiem,
g∏ównym specjalistà w Departamencie Polityki Integracyj-
nej Urz´du Komitetu Integracji Europejskiej
(e-mail: filipjasinski@yahoo.co.uk)

Micha∏ Narojek

Micha∏ Narojek jest prawnikiem i politologiem, specjalistà
w Departamencie Unii Europejskiej i Wspó∏pracy Mi´dzyna-
rodowej Ministerstwa Spraw Wewn´trznych i Administracji
(e-mail: michal.narojek@wp.pl)

Piotr Rakowski

Piotr Rakowski jest prawnikiem, radcà ds. wymiaru spra-
wiedliwoÊci i spraw wewn´trznych w Sta∏ym Przedstawiciel-
stwie Rzeczypospolitej Polskiej przy Unii Europejskiej
w Brukseli
(e-mail: piotr.raku@skynet.be)

Niniejsze opracowanie wyra˝a wy∏àcznie prywatne poglàdy
i opinie jego autorów.

Wewn´trzne i zewn´trzne aspekty wspó∏pracy antyterrorystycznej w Unii Europejskiej w kontekÊcie Polski jako paƒstwa cz∏onkowskiego

Spis treÊci

Wst´p . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

Wspó∏praca wewn´trzna UE w zakresie terroryzmu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

Geneza oraz aktualny stan rozwoju wspó∏pracy . . . . . . . . . . . . 8
Prawne i polityczne podstawy wspó∏pracy . . . . . . . . . . . . . . . . 13
Wspó∏praca w zakresie instytucjonalnym i organizacyjnym . 15

Unia Europejska wobec antyterrorystycznej wspó∏pracy mi´dzynarodowej . . 21

Narody Zjednoczone . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
Rada Europy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28

Polska w procesie wspó∏pracy europejskiej w zakresie terroryzmu . . . . . . . 32

Krajowy system instytucjonalno-organizacyjny . . . . . . . . . . . . 35
Koordynacja polskiej wspó∏pracy w ramach UE . . . . . . . . . . 44
System koordynacji w Polsce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47

Zakoƒczenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51

Podsumowanie polskiego modelu wspó∏pracy i koordynacji .55

Aneks . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60

Wewn´trzne i zewn´trzne aspekty wspó∏pracy antyterrorystycznej w Unii Europejskiej w kontekÊcie Polski jako paƒstwa cz∏onkowskiego

Wst´p

Terroryzm – jakkolwiek mo˝e to byç stwierdzenie ocierajàce si´ o tru-
izm – stanowi obecnie jedno z najpowa˝niejszych zagro˝eƒ dla bezpie-
czeƒstwa paƒstw i ich obywateli. Jednak˝e, w odró˝nieniu od jakiej-
kolwiek innej dzia∏alnoÊci o charakterze bezprawnym lub przest´p-
czym, „zdolnoÊç ra˝enia”, czy te˝ oddzia∏ywania terroryzmu na spo-
∏ecznoÊç mi´dzynarodowà, jest relatywnie wi´ksza, bowiem sam
strach z nim zwiàzany wp∏ywa negatywnie na osoby lub podmioty nim
zagro˝one

. Determinuje to tym samym mo˝liwoÊci zapobiegania

i zwalczania terroryzmu przez paƒstwa, w konsekwencji niejako wy-
muszajàc podejmowanie wzajemnej wspó∏pracy i tworzenie „koalicji
antyterrorystycznych” ze wzgl´du na eksterytorialnoÊç samego zagro-
˝enia. Z drugiej jednak strony niebezpieczeƒstwo zwiàzane z wystà-
pieniem zamachów o charakterze terrorystycznym pociàga za sobà
koniecznoÊç wzmacniania wewn´trznych rozwiàzaƒ w zakresie koor-
dynacji dzia∏aƒ i wspó∏pracy wszystkich krajowych organów i s∏u˝b

Por. ciekawe rozwa˝ania na ten temat np. B. R. Barber, Imperium strachu. Wojna,
terroryzm i demokracja, Warszawa 2005 oraz J. Baudrillard, Duch terroryzmu. Requ-
iem dla Twin Towers, Warszawa 2005.

Centrum Europejskie – Natolin • Forum WSiSW

przeciwko temu zagro˝eniu, nierzadko w ramach sojuszy, uk∏adów czy
organizacji mi´dzynarodowych.

Zamachy na Stany Zjednoczone w 2001 r. by∏y „lekcjà” dla wspó∏cze-
snego Êwiata, ale i konsekwencjà d∏ugotrwa∏ego procesu rozpocz´tego
wiele lat wczeÊniej, przede wszystkim radykalizacji postaw i polaryzacji
mi´dzy cywilizacjami i kulturami. Nie by∏y te˝ te wydarzenia – niestety
– czymÊ indywidualnym i odosobnionym. Akty terroru w Madrycie
w 2004 r. i zamachy w Londynie w lipcu 2005 r. pokaza∏y, ˝e równie˝
Europa nie jest w pe∏ni bezpieczna i mo˝e byç w ka˝dej chwili celem
kolejnego ataku. Pokaza∏y te˝ wyraênie pewne s∏aboÊci w zakresie
wspólnej unijnej polityki antyterrorystycznej. Unia Europejska jest
z pewnoÊcià widownià wielu pomys∏ów i inicjatyw, ale w istocie jest ra-
czej na etapie poszukiwania odpowiedzi: jak ma dzia∏aç, jak si´ odna-
leêç mi´dzy zasadà subsydiarnoÊci, potrzebà zapewnienia dobrej koor-
dynacji a dzia∏aniami podejmowanymi jednostronnie przez paƒstwa
cz∏onkowskie.

Polska uzyskujàc z dniem 1 maja 2004 r. cz∏onkostwo Unii przyj´∏a na sie-
bie wynikajàce stàd zobowiàzania, w tym m.in. koniecznoÊç wspó∏dzia∏ania
i wspó∏uczestniczenia w systemie, który jest w trakcie budowy i podlega sta-
∏emu rozwojowi. Nale˝y jednak pami´taç, ˝e UE to tak˝e – a czasem na-
wet przede wszystkim – wypadkowa interesów i priorytetów paƒstw cz∏on-
kowskich. Tym samym nasz kraj wnosi do niej w∏asny potencja∏, który mo˝-
na wykorzystaç z korzyÊcià dla wszystkich cz∏onków Unii. Jakkolwiek na ra-
zie Polska nie by∏a obiektem powa˝nego i aktywnego zainteresowania or-
ganizacji o charakterze terrorystycznym, to zarówno prawodawstwo we-
wn´trzne, jak i rozwiàzania organizacyjne w∏aÊciwych s∏u˝b i organów ad-
ministracji paƒstwowej uwzgl´dniajà zagro˝enie ze strony terroryzmu.

Niemniej, walka z terroryzmem to nie tylko zapobieganie i zwalczanie
zagro˝eƒ z wykorzystaniem odpowiednich s∏u˝b (specjalnych jak
kontrwywiad, czy „standardowych” jak policja), ale tak˝e fragment
szerszego procesu o charakterze politycznym, majàcego okreÊlone im-
plikacje polityczne, w tym zw∏aszcza monitorowanie zagro˝eƒ wyst´pu-
jàcych poza Unià Europejskà, podejmowanie dialogu politycznego
i wspó∏praca z paƒstwami trzecimi, czy te˝ aktywnoÊç w ramach spo-

Wewn´trzne i zewn´trzne aspekty wspó∏pracy antyterrorystycznej w Unii Europejskiej w kontekÊcie Polski jako paƒstwa cz∏onkowskiego

∏ecznoÊci mi´dzynarodowej, np. w ramach Organizacji Narodów Zjed-
noczonych lub Rady Europy. W tym kontekÊcie dzia∏alnoÊç zarówno
samej Unii, jak i paƒstw cz∏onkowskich (w tym Polski) odgrywa szcze-
gólnà rol´.

Celem niniejszego opracowania jest przedstawienie aktualnego stanu
prawnego i wspó∏pracy politycznej w ramach Unii Europejskiej, poprze-
dzone krótkim rysem historycznym, w zakresie przeciwdzia∏ania i zwal-
czania terroryzmu, w kontekÊcie i oparciu o rozwiàzania przyj´te w kon-
kretnym paƒstwie cz∏onkowskim. Omówienie to koncentruje si´
na dwóch aspektach: wewn´trznym (ograniczonym do wspó∏pracy
paƒstw cz∏onkowskich w ramach struktury instytucjonalnej UE) i ze-
wn´trznym (UE i jej paƒstwa cz∏onkowskie we wspó∏pracy mi´dzynaro-
dowej, lecz ograniczonej terytorialnie do kontynentu europejskiego).

Odr´bna cz´Êç opracowania poÊwi´cona jest Polsce jako nowemu
paƒstwu cz∏onkowskiemu Unii Europejskiej. Autorzy przybli˝ajà we-
wn´trzne podstawy prawne i rozwiàzania koordynacyjne, jak równie˝
charakteryzujà uczestnictwo we wspó∏pracy w UE

Nale˝y podkreÊliç, ˝e publikacja ta powstaje w wa˝nym momencie
dla naszego kraju. Polska niejednokrotnie podkreÊla∏a potrzeb´
wprowadzenia zmian w mechanizmach dotyczàcych bezpieczeƒstwa
paƒstwa i ochrony prawa. Postulaty i propozycje idà bardzo daleko,
a˝ do likwidacji niektórych formacji (np. WSI

) i powo∏ania nowych

s∏u˝b (np. urz´du antykorupcyjnego

). Bierze si´ tak˝e pod uwag´

ewentualnà modyfikacj´ systemu zwalczania terroryzmu

, bowiem

polski system przeciwdzia∏ania terroryzmowi w zasadzie dopiero po-
wstaje. Istotne jest, aby w procesie formowania nowych struktur i me-

Opracowanie zosta∏o przygotowane w oparciu o stan na dzieƒ 31 grudnia 2005 r.

„Raz jeszcze chcia∏bym przed Wysokà Izbà zadeklarowaç wol´ likwidacji Wojsko-
wych S∏u˝b Informacyjnych i utworzenia wywiadu i kontrwywiadu wojskowego”,
powiedzia∏ podczas exposé premier Kazimierz Marcinkiewicz, z:
http://www.kprm.gov.pl/1433_14848.htm.

Premier Kazimierz Marcinkiewicz powierzy∏ Mariuszowi Kamiƒskiemu funkcj´
Pe∏nomocnika Rzàdu, który opracuje kompleksowy program dzia∏aƒ walki z ko-
rupcjà (por. rozporzàdzenie Rady Ministrów z 15 listopada 2005 r. w sprawie po-
wo∏ania Pe∏nomocnika, z: http://www.kprm.gov.pl/402_14894.htm).

Zob. „Na terrorystów Polko”, ˚ycie Warszawy z 12-13 listopada 2005 r.

Centrum Europejskie – Natolin • Forum WSiSW

chanizmów wykorzystaç ju˝ istniejàce doÊwiadczenia partnerów za-
granicznych. Szereg paƒstw, z którymi Polska jest blisko zwiàza-
na z racji cz∏onkostwa w UE i NATO zmaga si´ od lat z tym zjawi-
skiem. Tragiczne wydarzenia, szczególnie te z 2001 r., zaowocowa∏y
g∏´bokimi przemianami mechanizmów bezpieczeƒstwa i filozofii
dzia∏ania wobec nowych zagro˝eƒ. Warto im si´ przyjrzeç, porównaç
je z mechanizmami innych doÊwiadczonych partnerów (np. Wielkiej
Brytanii lub Hiszpanii) oraz wyciàgnàç wnioski dla Polski. Warto tak-
˝e przeanalizowaç podejmowane przez naszych partnerów decyzje
tak, aby wykorzystaç najlepsze rozwiàzania i – co nie mniej istotne
– uniknàç b∏´dów, które tam pope∏niono.

Wewn´trzne i zewn´trzne aspekty wspó∏pracy antyterrorystycznej w Unii Europejskiej w kontekÊcie Polski jako paƒstwa cz∏onkowskiego

Wspó∏praca wewn´trzna UE
w zakresie terroryzmu

Geneza oraz aktualny stan rozwoju wspó∏pracy

Problematyka zagro˝enia terroryzmem, rozumianym sensu largo, tj.
zarówno w aspekcie wewn´trznym jak i zewn´trznym, stosunkowo
d∏ugo nie le˝a∏a w zakresie procesu integracji europejskiej

. Wynika-

Zobacz na ten temat publikacje polskie: P. Rakowski, „Zapobieganie terroryzmo-
wi i jego zwalczanie w dorobku prawnym Unii Europejskiej”, Przeglàd Prawa Euro-
pejskiego, 2000, nr 1 (7); „Po terrorystycznym ataku w USA dokument roboczy
nr 2”, Biuletyn PISM, seria Z, 2001, nr 21; P. Durys, F. Jasiƒski, „Unia Europejska
wobec zjawiska terroryzmu”, Wspólnoty Europejskie, 2001, nr 9 (121); „Zwalcza-
nie terroryzmu w krajach Unii Europejskiej”, Biuletyn PISM, seria Z, 2001, nr 24;
„Europa kontratakuje”, Rzeczpospolita z 4 paêdziernika 2001 r.; F. Jasiƒski, „Unia
Europejska wobec terroryzmu”, Sprawy Mi´dzynarodowe, 2002, nr 2 (LV); A.
Gruszczak, „Unia Europejska wobec terroryzmu po 11 wrzeÊnia 2001 roku”, Opi-
nie, nr 54, Departament Strategii i Planowania Polityki MSZ, lipiec 2002; F. Ja-
siƒski, Polityka antyterrorystyczna Unii Europejskiej, Sprawy Mi´dzynarodo-
we, 2004, nr 1 (LVII); F. Jasiƒski, P. Rakowski, „Unia Europejska po atakach ter-
rorystycznych z 11 marca 2004 roku: krytyczne spojrzenie z perspektywy Warsza-
wy i Brukseli”, Wspólnoty Europejskie, 2004, nr 6 (151); F. Jasiƒski, P. Rakowski,
„Walka z przest´pczoÊcià zorganizowanà i terroryzmem”, (w:) Obszar wolnoÊci,

Centrum Europejskie – Natolin • Forum WSiSW

∏o to przede wszystkim z tego, ˝e proces ten przez d∏ugi czas podpo-
rzàdkowany by∏ zacieÊnianiu relacji mi´dzypaƒstwowych w kontek-
Êcie gospodarczym, liberalizacji handlu czy tworzeniu u∏atwieƒ dla
Wspólnego Rynku. Post´powa∏y zwiàzki mi´dzy paƒstwami o charak-
terze ekonomicznym, natomiast pozosta∏e sfery, cz´sto zwiàzane
z „delikatnymi” aspektami suwerennoÊci paƒstwowej, by∏y z tego
procesu w praktyce wy∏àczone.

Prze∏om nastàpi∏ w wyniku wydarzeƒ, które mia∏y miejsce w ówcze-
snej Europejskiej Wspólnocie Gospodarczej (EWG). Zamachy ter-
rorystyczne w RFN, W∏oszech, Hiszpanii i Wielkiej Brytanii sta∏y si´
impulsem do rozpocz´cia debaty politycznej na temat zagro˝eƒ zwià-
zanych z intensyfikacjà zachowaƒ ekstremalnych o ró˝nym pod∏o˝u
politycznym

. RównoczeÊnie terroryzm zaczà∏ stanowiç coraz wi´ksze

zagro˝enie w ramach ca∏ej spo∏ecznoÊci mi´dzynarodowej, co nie po-
zostawa∏o bez wp∏ywu tak˝e na scen´ europejskà

. Wzrastajàcy po-

ziom zagro˝enia dla bezpieczeƒstwa paƒstw i spo∏eczeƒstw by∏ zatem
jednym z kluczowych czynników, które zaowocowa∏y powstaniem
form bezpoÊredniej wspó∏pracy w ramach procesów integracyjnych
oraz skierowa∏y zainteresowanie paƒstw cz∏onkowskich Wspólnot
Europejskich na sfery znajdujàce si´ poza wymiarem gospodarczym

Jednà z pierwszych inicjatyw w zakresie poprawy bezpieczeƒstwa
i wspó∏pracy mi´dzyrzàdowej paƒstw EWG by∏a inicjatywa znana ja-

bezpieczeƒstwa i sprawiedliwoÊci Unii Europejskiej. Geneza, stan i perspektywy roz-
woju, red. F. Jasiƒski, K. Smoter, Warszawa, 2005 oraz F. Jasiƒski, Komentarz
po atakach terrorystycznych w Londynie 7 lipca 2005 r., (w:) komentarz dla Forum
WSiSW UE, www.wsisw.natolin.edu.pl.

Przyk∏adowo, szczególnie podkreÊlenia wymagajà zamachy w Niemczech (RAF
– Frakcji Czerwonej Armii), Francji (AD – Akcja BezpoÊrednia), Wielkiej Brytanii
i Irlandii (IRA – Irlandzkiej Armii Republikaƒskiej), W∏oszech (Czerwone Brygady),
Grecji (Listopad 17) oraz Hiszpanii (ETA – organizacji skrajnych separatystów ba-
skijskich). Por. P. Durys, F. Jasiƒski, „Zwalczanie terroryzmu w ramach Unii Europej-
skiej”, Wspólnoty Europejskie, 2000, nr 6 (106) oraz J. Tomasiewicz, Terroryzm na tle
przemocy politycznej (zarys encyklopedyczny), Katowice 2000.

Przyk∏adem jest tu konflikt palestyƒko-izraelski, który znajdowa∏ swoje odzwiercie-
dlenia tak˝e w Europie, jak np. tragiczne wydarzenia podczas Olimpiady w Mona-
chium w 1972 r.

A. Gruszczak, „Historia wspó∏pracy w dziedzinie wymiaru sprawiedliwoÊci i spraw
wewn´trznych”, (w:) Obszar wolnoÊci (…), op. cit., s. 7.

Wewn´trzne i zewn´trzne aspekty wspó∏pracy antyterrorystycznej w Unii Europejskiej w kontekÊcie Polski jako paƒstwa cz∏onkowskiego

ko Grupa TREVI, formalnie niezale˝na i nie powiàzana z instytucja-
mi europejskimi, aczkolwiek da∏o si´ zauwa˝yç pewne zwiàzki o cha-
rakterze nieformalnym mi´dzy Wspólnotami i Grupà. Inicjatywa ta,
powsta∏a w 1975 r., oparta by∏a o okresowe spotkania ministrów
spraw wewn´trznych i sprawiedliwoÊci paƒstw cz∏onkowskich EWG,
których celem by∏o zajmowanie si´ problemami podstawowych za-
gro˝eƒ dla bezpieczeƒstwa paƒstw, w tym ze strony terroryzmu.
Z czasem wykszta∏ci∏a ona w∏asne struktury robocze, podgrupy,
z których jedna bezpoÊrednio zajmowa∏a si´ tematykà terroryzmu
(tzw. TREVI I

). Na marginesie nale˝y zaznaczyç, ˝e rozwiàzania or-

ganizacyjne przyj´te w formule TREVI znalaz∏y swoje póêniejsze od-
zwierciedlenie w modelu wspó∏pracy przyj´tym w ramach póêniejszej
Unii.

Innym przyk∏adem wspó∏pracy mi´dzyrzàdowej by∏o zawarcie
w 1985 r. Uk∏adu z Schengen, a nast´pnie implementujàcej go Kon-
wencji Wykonawczej z 1990 r., gdzie paƒstwa podj´∏y problematyk´
zapewnienia bezpieczeƒstwa w kontekÊcie znoszenia kontroli na gra-
nicach wewn´trznych, a tym samym wzmocnienia kontroli na grani-
cach zewn´trznych, aby skutecznie przeciwdzia∏aç takim zagro˝e-
niom dla bezpieczeƒstwa wewn´trznego jak nielegalna migracja,
przemyt narkotyków, powa˝na przest´pczoÊç zorganizowana, a tak˝e
terroryzm

. Jakkolwiek w pierwszych latach wspó∏praca w ramach

Schengen ograniczona by∏a tylko do paƒstw-sygnatariuszy Uk∏adu,
a wi´c nie obejmowa∏a swym zakresem podmiotowym wszystkich
paƒstw obj´tych procesem integracji europejskiej, to jednak rozwià-
zania wypracowane w ramach Schengen w przysz∏oÊci pos∏u˝à
do przyj´cia postulatów w zakresie zacieÊnienia tzw. transgranicznej
wspó∏pracy operacyjnej w∏aÊciwych s∏u˝b, co obejmie tak˝e s∏u˝by
w∏aÊciwe w zakresie zapobiegania i zwalczania terroryzmu.

Por. S. Bonnefoi, Europe et Sécurité Intérieure. TREVI – Union Européene – Schen-
gen, Pary˝ 1994, s. 22-25.

W. Czapliƒski, „Wybrane regulacje Obszaru Bezpieczeƒstwa, WolnoÊci i Sprawie-
dliwoÊci”, (w:) Prawo Unii Europejskiej, red. J. Barcz, Warszawa 2004, s. 128; R. Ry-
bicki, „Schengen i Traktat Amsterdamski”, Prawo i ˚ycie, 1999, nr 12 (1765) oraz
S. Peers, EU Justice and Home Affairs Law, Oksford 2000, s. 66.

Centrum Europejskie – Natolin • Forum WSiSW

Czynniki te mia∏y znaczàcy wp∏yw na przyj´cie w Traktacie o Unii

Europejskiej (TUE), podpisanym w 1992 r. w Maastricht, zapisów
o wspó∏pracy w zakresie wymiaru sprawiedliwoÊci i spraw wewn´trz-
nych

. Zagadnienia te zosta∏y obj´te zakresem wspó∏pracy mi´dzy-

rzàdowej, czyli nie zosta∏y formalnie uj´te w ramy procesów harmo-
nizujàcycych krajowe przepisy prawne. Niemniej po raz pierwszy pra-
wo traktatowe uczyni∏o z terroryzmu przedmiot zainteresowania
i wspó∏pracy paƒstw cz∏onkowskich w ramach nowoutworzonej Unii
Europejskiej. Zosta∏o to expressis verbis uj´te w art. K, który za jej za-
kres przedmiotowy uzna∏ wspó∏prac´ policyjnà w celu zapobiegania
i walki z terroryzmem, narkomanià, nielegalnym handlem Êrodkami
odurzajàcymi i substancjami psychotropowymi oraz innymi formami
ci´˝kiej przest´pczoÊci mi´dzynarodowej, w∏àczajàc w to niezb´dne
formy wspó∏pracy celnej, w zwiàzku ze zorganizowaniem obejmujà-
cego ca∏à Uni´ ujednoliconego systemu wymiany informacji w ra-
mach Europejskiego Urz´du Policji (Europolu).

Kolejne zmiany przyniós∏ podpisany w 1997 r. Traktat z Amsterda-

mu, który zasadniczo zmieni∏ zakres tematyczny III filaru

. Zgodnie

z art. 29 TUE, problematyka terroryzmu zosta∏a uj´ta przede wszyst-
kim w ramach wspó∏pracy policyjnej i sàdowej w sprawach karnych
(aspekt wewn´trzny UE). Art. 29 stanowi bowiem, ˝e budowa obsza-
ru wolnoÊci, bezpieczeƒstwa i sprawiedliwoÊci powinna si´ odbywaç
przez zapobieganie przest´pczoÊci zorganizowanej lub innych form
przest´pczoÊci oraz jej zwalczanie, w tym w szczególnoÊci poprzez
walk´ z terroryzmem, handlem ludêmi i przest´pstwami przeciwko
dzieciom, handlem Êrodkami odurzajàcymi i substancjami psychotro-
powymi, bronià oraz korupcjà i oszustwami. W uzupe∏nieniu nale˝y
podkreÊliç, ˝e odwo∏ania do terroryzmu mi´dzynarodowego zosta∏y
ogólnie zaznaczone w II filarze UE, czyli postanowieniach dotyczà-
cych wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeƒstwa (WPZiB), gdzie
uznano za konieczne zapewnienie szeroko rozumianego bezpieczeƒ-
stwa w kontekÊcie zagro˝eƒ mi´dzynarodowych, jak i wspó∏pracy
mi´dzynarodowej w tym zakresie (aspekt zewn´trzny).

Dz. U. WE C 191 z 29 lipca 1992 r.

Dz. U. WE C 340 z 10 listopada 1997 r.

Wewn´trzne i zewn´trzne aspekty wspó∏pracy antyterrorystycznej w Unii Europejskiej w kontekÊcie Polski jako paƒstwa cz∏onkowskiego

Wzmocnieniem zmian wprowadzonych przez Traktat Amsterdamski

oraz potwierdzeniem kierunku wspó∏pracy paƒstw cz∏onkowskich UE
by∏y konkluzje przyj´te podczas szczytu Rady Europejskiej w Tampe-
re w paêdzierniku 1999 r.

Problem skutecznej prewencji, wspó∏pracy

w∏aÊciwych organów oraz walki z terroryzmem zosta∏ wprawdzie ogól-
nie zawarty w ramach g∏ównego celu UE, jakim jest budowa obszaru
wolnoÊci, bezpieczeƒstwa i sprawiedliwoÊci w ramach granic Unii, nie-
mniej wskazano m.in. na koniecznoÊç zapewnienia lepszej koordyna-
cji dzia∏aƒ, znaczenie walki z finansowaniem terroryzmu, wzmocnie-
nie wspó∏pracy z Europolem, przeciwdzia∏anie terroryzmowi interne-
towemu oraz koncentracj´ prac Grupy Roboczej ds. Terroryzmu
na kwestii opisywania aktów terrorystycznych w krajach unijnych.

Kolejny traktat, czyli Traktat z Nicei, nie dokona∏ ˝adnych istotnych
zmian w zakresie wspó∏pracy UE dotyczàcej terroryzmu

, z wyjàt-

kiem odniesienia si´ do nowopowsta∏ego organu wspó∏pracy proku-
ratorskiej UE, czyli Eurojustu. Z kolei podpisany w 2004 r. Traktat
ustanawiajàcy Konstytucj´ dla Europy (TK), jakkolwiek procedura
jego ratyfikacji obecnie stoi pod znakiem zapytania, dokona∏ istot-
nych zmian w omawianym zakresie. Wzmocnieniu mia∏a ulec wspó∏-
praca policyjna i sàdowa w sprawach karnych, m.in. poprzez ujedno-
licenie, ale i wzmocnienie instrumentów prawnych. Przede wszystkim
jednak wzmocniony ma zostaç obszar wolnoÊci, bezpieczeƒstwa
i sprawiedliwoÊci. W zakresie WPZiB pojawi∏y si´ natomiast m.in.
bezpoÊrednie odwo∏ania do terroryzmu w kontekÊcie zasady solidar-
noÊci oraz u˝ycia misji pokojowych czy humanitarnych dla zapobie˝e-
nia atakom czy w celu walki z terroryzmem.

Patrzàc wstecz nale˝y wskazaç trzy kluczowe daty, które majà daleko
idàce konsekwencje (szczególnie w politycznym i prawnym zakresie)
dla wspó∏pracy unijnej w zakresie terroryzmu. Sà to: 11 wrze-
Ênia 2001 r., czyli zamachy w USA, 11 marca 2004 r., tj. zamachy
w Hiszpanii oraz 7 i 21 lipca 2005 r., czyli zamachy w Londynie. Za-
owocowa∏y one m.in. przyj´ciem szeregu instrumentów prawnych
i politycznych, utworzeniem nowych struktur i wzmocnieniem istnie-

Dok. SN 200/99, pkt 43.

Dz. U. WE C 80 z 10 marca 2001 r.

Centrum Europejskie – Natolin • Forum WSiSW

jàcych, a tak˝e dokona∏y – skàdinàd zrozumia∏ych – przesuni´ç ci´˝-
koÊci w europejskiej debaty politycznej.

Stan wspó∏pracy podsumowa∏a niejako Rada ds. Wymiaru Sprawie-
dliwoÊci i Spraw Wewn´trznych w dniach 1-2 grudnia 2005 r. oraz Ra-
da Europejska z 15-16 grudnia 2005 r., kiedy to przyj´to dwa doku-
menty programowe, tj. Strategi´ UE wobec terroryzmu oraz Strate-
gi´ UE w zakresie rekrutacji i radykalizacji postaw

. OczywiÊcie,

otwarte pozostaje pytanie, jak te i wczeÊniej wymienione instrumen-
ty b´dà wdra˝ane przez paƒstwa cz∏onkowskie. Jakkolwiek wiele b´-
dzie zale˝eç od kolejnych Prezydencji i w∏aÊciwych instytucji wspól-
notowych, ci´˝ar implementacji spoczywa w∏aÊnie na paƒstwach
cz∏onkowskich UE.

Prawne i polityczne podstawy wspó∏pracy

Przechodzàc do omówienia podstaw prawnych i politycznych antyter-
rorystycznej wspó∏pracy paƒstw cz∏onkowskich UE, nale˝y na wst´-
pie podkreÊliç, i˝ ma ona charakter przekrojowy i wielodyscyplinar-
ny. Wynika to przede wszystkim z charakteru samego zjawiska terro-
ryzmu. Nie jest mo˝liwe precyzyjne rozgraniczenie i odseparowanie
zagadnieƒ „czysto” terrorystycznych, bowiem sam terroryzm ma cha-
rakter z∏o˝ony i wielowymiarowy. Stàd te˝ problematyka terroryzmu
w UE posiada charakter mi´dzyfilarowy.

Najwa˝niejsze êród∏a stanowiàce podstawy prawne i polityczne dla

wspó∏pracy paƒstw cz∏onkowskich UE w zakresie zapobiegania
i zwalczania terroryzmu mo˝na pogrupowaç nast´pujàco:

1. podstawy traktatowe (III oraz II filar

);

2. umowy mi´dzynarodowe inkorporowane do porzàdku

prawnego UE;

Brussels European Council, 15/16 December, Presidency Conclusions,
dok. 15914/05 CONCL 3 z 17 grudnia 2005 r. Tak˝e: EU anti-terror scheme appro-
ved by justice ministers, EUObserver. com: http://euobserver.com/22/20461.

A po cz´Êci równie˝ I filar w kontekÊcie polityki kontroli granic, migracyjnej i wal-
ki z praniem pieni´dzy.

Wewn´trzne i zewn´trzne aspekty wspó∏pracy antyterrorystycznej w Unii Europejskiej w kontekÊcie Polski jako paƒstwa cz∏onkowskiego

3. akty prawa wtórnego;
4. inne instrumenty.

W kontekÊcie podstaw traktatowych, w zakresie III filaru pierwszo-
rz´dne znaczenie dla problematyki terroryzmu majà artyku∏y 29, 30
oraz 34 TUE (w wersji przyj´tej w Traktacie z Nicei). Natomiast w za-
kresie II filaru wspó∏praca krajów UE mo˝e dotyczyç uzgadniania za-
sad i ogólnych wytycznych oraz wspólnych dokumentów, w tym stra-
tegii, wspólnych dzia∏aƒ lub wspólnych stanowisk na mocy art. 12
TUE, jak równie˝ koordynacji wspó∏pracy na forum organizacji
i konferencji, zgodnie z art. 19 TUE.

Unia wprowadzi∏a w ramy swego dorobku prawnego szereg instru-
mentów wypracowanych w ramach spo∏ecznoÊci mi´dzynarodowej,
co do których paƒstwa sà zobowiàzane przystàpiç i efektywnie stoso-
waç je w praktyce. Wykaz tych umów znajduje si´ w za∏àczniku do ni-
niejszego opracowania. Nale˝y jednak podkreÊliç, ˝e na liÊcie tej
znajdujà si´ wszystkie najwa˝niejsze instrumenty prawnomi´dzyna-
rodowe, zaÊ UE stosuje okresowe mechanizmy oceny ich wdra˝ania
przez paƒstwa cz∏onkowskie

Najwa˝niejsze akty prawa wtórnego to decyzje ramowe przyj´te
po zamachach w USA oraz akty tworzàce tzw. antyterrorystycznà li-
st´ UE. Przede wszystkim nale˝y wskazaç na decyzj´ ramowà Ra-
dy 2002/475/WSiSW z 13 czerwca 2002 r. w sprawie zwalczania terro-
ryzmu

; decyzj´ ramowà Rady 2002/584/WSiSW z 13 czerwca 2002 r.

w sprawie europejskiego nakazu aresztowania i procedury wydania
mi´dzy paƒstwami cz∏onkowskimi

; decyzj´ ramowà Ra-

dy 2002/465/WSiSW z 13 czerwca 2002 r. w sprawie wspólnych zespo-

Por. Wdro˝enie Planu Dzia∏ania w sprawie walki z terroryzmem, dok. 8211/1/05
REV 1 LIMITE JAI 139 ECOFIN 129 TRANS 81 RELEX 181 ECO 38
PESC 305COTER 23 COSDP 224 PROCIV 41 ENER 57 ATO 47 z 31 maja 2005 r.

Dz. U. WE L 164 z 22 czerwca 2002 r., s. 3. Por. dok. COM (2001) 521 final z 19
wrzeÊnia 2001 r.

Dz. U. WE L 190 z 18 lipca 2002 r., s. 1. Por. dok. COM (2001) 522 final z 25 wrze-
Ênia 2001 r.

Centrum Europejskie – Natolin • Forum WSiSW

∏ów dochodzeniowo-Êledczych

; decyzj´ Rady 2002/187/WSiSW z 28

lutego 2002 r. w sprawie utworzenia Eurojustu w celu wzmocnienia
walki z powa˝nà przest´pczoÊcià

; decyzj´ Rady 2002/996/WSiSW

z 28 listopada 2002 r. ustanawiajàcà mechanizm oceny systemów
prawnych i ich stosowania na poziomie krajowym w walce z terrory-
zmem

, czy te˝ decyzj´ Rady 2005/671/WSiSW z 20 wrzeÊnia 2005 r.

w sprawie wymiany informacji i wspó∏pracy dotyczàcej przest´pstw
terrorystycznych

. Nale˝y przy tym podkreÊliç, ˝e w uzupe∏nieniu

do mechanizmu monitorowania wdra˝ania przez paƒstwa cz∏onkow-
skie umów mi´dzynarodowych, Komisja Europejska dokonuje okre-
sowego uaktualnienia listy acquis, w tym tak˝e w podobszarze „terro-
ryzm”, które to instrumenty paƒstwa sà zobowiàzane wdro˝yç i stoso-
waç w praktyce

W kontekÊcie instrumentów politycznych i dokumentów strategicz-
nych, gdzie terroryzm stanowi zagadnienie priorytetowe, na uwag´
i wyró˝nienie przede wszystkim zas∏ugujà: wymienione wy˝ej Dekla-
racja w sprawie terroryzmu, Plan Dzia∏ania UE wobec terroryzmu,
Strategia UE w zakresie zwalczania finansowania terroryzmu, Strate-
gia UE w zakresie przeciwdzia∏ania rekrutacji i radykalizacji, Strate-
gia UE przeciw terroryzmowi oraz Strategia UE dotyczàca zewn´trz-
nych aspektów przestrzeni wolnoÊci, bezpieczeƒstwa i sprawiedliwo-
Êci. Dodatkowo problem zapewnienia bezpieczeƒstwa i przeciwdzia-
∏ania terroryzmowi zosta∏ uj´ty horyzontalnie w dokumencie progra-
mowym obszaru WSiSW jakim jest przyj´ty 5 listopada 2004 r. tzw.
Program Haski w zakresie budowy obszaru wolnoÊci, bezpieczeƒstwa
i sprawiedliwoÊci w Unii Europejskiej

. Walk´ z terroryzmem uzna-

Dz. U. WE L 162 z 20 czerwca 2002 r., s. 1. Por. zalecenie Rady z 8 maja 2003 r. w spra-
wie wzorcowego porozumienia w sprawie powo∏ania wspólnego zespo∏u dochodze-
niowo-Êledczego (Dz. U. UE C 121 z 23 maja 2003 roku, s. 1) oraz raport z wdra˝ania
decyzji ramowej z 7 stycznia 2005 r. (dok. COM (2004) 858 final z 7 stycznia 2005 r.).

Dz. U. WE L 63 z 6 marca 2002 r., s. 1.

Dz. U. WE L 349 z 24 grudnia 2002 r., s. 1.

Dz. U. UE L 253 z 29 wrzeÊnia 2005 r., s. 22.

Por. JHA-Acquis of the European Union (Title IV of the EC oraz Title VI of the TEU),
Update October 2005, z: http://www.europa.eu.int/comm/justice_home/doc_cen-
tre/intro/docs/jha_acquis_1005_en.pdf

Program Haski: wzmacnianie wolnoÊci, bezpieczeƒstwa i sprawiedliwoÊci w Unii
Europejskiej, Dz. U. UE C 53 z 3 marca 2005 r., s. 1

Wewn´trzne i zewn´trzne aspekty wspó∏pracy antyterrorystycznej w Unii Europejskiej w kontekÊcie Polski jako paƒstwa cz∏onkowskiego

no tak˝e za jeden z g∏ównych tematów Europejskiej Strategii Bezpie-
czeƒstwa („Bezpieczna Europa w lepszym Êwiecie”), przyj´tej przez
Rad´ Europejskà 12 grudnia 2003 r. Dokument ten, nazywany „Stra-
tegià Solany”, wskazuje najwa˝niejsze zagro˝enia dla bezpieczeƒstwa
UE w wymiarze zewn´trznym, jak równie˝ dzia∏ania, które mogà
podjàç paƒstwa cz∏onkowskie i organy UE w przeciwdzia∏aniu tym
zagro˝eniom. Autorzy Strategii wskazujà, ˝e „˝adne paƒstwo nie jest
w stanie w pojedynk´ sprostaç dzisiejszym z∏o˝onym problemom”,
zaÊ „Europa jest zarówno celem, jak i bazà dla terrorystów”, którzy
sà w stanie wejÊç w posiadanie broni masowego ra˝enia i przedsi´-
braç ataki na cele publiczne i prywatne na terytorium Unii

Wspó∏praca w zakresie instytucjonalnym
i organizacyjnym

Rozwiàzania instytucjonalne w zakresie podejmowania decyzji
w sprawach dotyczàcych terroryzmu sà odzwierciedleniem specyfiki
tej problematyki w ramach UE. Nie dziwi zatem fakt, ˝e zagadnienie
to jest rozproszone w sensie kompetencyjnym i przedmiotowym,
a w∏aÊciwoÊç w sprawach terroryzmu jest przynale˝na znacznej licz-
bie instytucji, formacji roboczych i agend unijnych. Pomijajàc ju˝
ograniczenia wynikajàce z charakteru niniejszego opracowania, bez-
celowe jest analizowanie wyraênych lub domniemanych kompetencji
w zakresie terroryzmu wszystkich podmiotów. Dlatego te˝ nacisk zo-
stanie po∏o˝ony na najwa˝niejsze z nich.

Na poziomie grup roboczych w ramach Sekretariatu Generalnego
(SG) Rady UE na podkreÊlenie zas∏ugujà przede wszystkim dwie
grupy robocze: III-filarowa grupa robocza ds. terroryzmu (ang. Ter-
rorism Working Group – TWG) oraz II-filarowa grupa robocza ds.
terroryzmu – COTER

. W kompetencji pierwszej z nich le˝y proble-

Wi´cej: R. Kuêniar, „Europejska Strategia Bezpieczeƒstwa”, Polska w Euro-
pie, 2004, nr 2 (46) oraz F. Jasiƒski, „Europejska Strategia Bezpieczeƒstwa – w rok
po przyj´ciu”, Wspólnoty Europejskie, 2005, nr 3 (160).

DoÊç cz´sto grupy te odbywajà wspólne posiedzenia, co ma s∏u˝yç przede wszystkim
intensyfikacji wymiany informacji pomi´dzy samymi grupami. Znane sà te˝ zamys∏y

Centrum Europejskie – Natolin • Forum WSiSW

matyka przeciwdzia∏ania i zwalczania terroryzmu w aspekcie we-
wn´trznym tj. wyst´pujàcego na terytorium paƒstw cz∏onkowskich
UE. Tym samym, a contrario, we w∏aÊciwoÊci grupy COTER pozosta-
je problematyka terroryzmu w aspekcie zewn´trznym UE, który mo-
˝e mieç bli˝sze czy dalsze konsekwencje dla paƒstw cz∏onkowskich.
W grupie TWG zasiadajà z regu∏y przedstawiciele s∏u˝b specjalnych
(generalizujàc: kontrwywiad) oraz policyjnych paƒstw cz∏onkow-
skich, natomiast w grupie COTER uczestniczà przedstawiciele mini-
sterstw w∏aÊciwych w sprawach zagranicznych oraz s∏u˝b specjalnych
(tj. wywiad). PodkreÊliç nale˝y, ˝e grupy te w ˝adnym sensie nie ma-
jà charakteru operacyjnego. Przedmiotem ich obrad jest przede
wszystkim wymiana doÊwiadczeƒ o ostatnich wydarzeniach terrory-
stycznych, ocena dzia∏aƒ i projektów podejmowanych w ramach UE,
a tak˝e szczególne kwestie dyskutowane przez danà Prezydencj´ lub
wynikajàce z unijnych dokumentów programowych

Kompetencje „delegowane” w zakresie przeciwdzia∏ania i zwalczania
terroryzmu w ramach porzàdku instytucjonalno-prawnego UE odna-
leêç mo˝na u trzech podmiotów: Koordynatora UE ds. Terroryzmu,
Europolu oraz Centrum Sytuacyjnego UE (SitCen).

Stanowisko Koordynatora UE ds. Terroryzmu utworzono po zama-
chach terrorystycznych w Madrycie na podstawie Deklaracji UE
w sprawie zwalczania terroryzmu

. Koordynator ulokowany jest w ra-

mach Sekretariatu Generalnego Rady i koordynuje wszelkie prace
podejmowane w ramach Rady w zwiàzku ze zwalczaniem terrory-
zmu. Analiza Planu Dzia∏ania pozwala wyró˝niç nast´pujàce najwa˝-
niejsze zadania i kompetencje Koordynatora:

niektórych Prezydencji w przesz∏oÊci, aby dokonaç scalenia obydwu grup i nadaç im
horyzontalny charakter.

W ramach COTER funkcjonuje szczególna formacja robocza o charakterze pouf-
nym, jakà jest tzw. clearing house, w kompetencji której nale˝y omawianie zmian
na tzw. liÊcie antyterrorystycznej UE (ang. watch list). W spotkaniach tej formacji
uczestniczà przedstawiciele krajowych s∏u˝b bezpieczeƒstwa oraz resortów spraw
zagranicznych.

Z dniem 25 marca 2004 r. zosta∏ nim by∏y wiceminister spraw wewn´trznych Kró-
lestwa Niderlandów Gijs de Vries, za: http://ue.eu.int/cms3_fo/showPa-
ge.asp?id=406&lang=PL&mode=g

Wewn´trzne i zewn´trzne aspekty wspó∏pracy antyterrorystycznej w Unii Europejskiej w kontekÊcie Polski jako paƒstwa cz∏onkowskiego

1. przygotowywanie projektów zapisów w aktach prawnych

i deklaracjach politycznych dotyczàcych terroryzmu

;

2. wspó∏praca mi´dzynarodowa w zakresie terroryzmu

;

3. koordynacja prac grup roboczych zajmujàcych si´ zwalcza-

niem terroryzmu;

4. okreÊlanie krajów trzecich o priorytetowym dla UE znacze-

niu, w kontekÊcie zagro˝enia terroryzmem;

5. dzia∏anie na rzecz wzmacniania mechanizmów wspó∏pracy

pomi´dzy s∏u˝bami policyjnymi, bezpieczeƒstwa i wywia-
dowczymi, w tym poprzez wspó∏prac´ w zakresie misji ewa-
luacyjnych oraz wspó∏prac´ z Europolem;

6. podejmowanie wszystkich dzia∏aƒ dotyczàcych szczegó∏o-

wych zagadnieƒ wspó∏pracy antyterrorystycznej UE

Koordynator UE ds. Terroryzmu jest nowym organem i mo˝na zary-
zykowaç stwierdzenie, ˝e wcià˝ jest na etapie poszukiwania swojej
praktycznej roli w systemie UE

. Jego dzia∏alnoÊç sprowadza∏a si´

dotàd do „pracy redakcyjnej”, tj. uczestniczenia w procesie tworzenia
ró˝nych raportów i opracowaƒ, przygotowywanych w ramach proce-
su decyzyjnego w Radzie.

Europejski Urzàd Policji (Europol)

to odr´bna organizacja mi´dzyna-

rodowa odpowiedzialna za zapobieganie i zwalczanie przest´pczoÊci
zorganizowanej oraz zacieÊnianie wspó∏pracy w∏aÊciwych organów
paƒstw cz∏onkowskich

. Europol zajmuje si´ w szczególnoÊci zapobiega-

We wspó∏pracy z Prezydencjà, Komisjà Europejskà i SG Rady.

W tym z organizacjami mi´dzynarodowymi, jak ONZ i Rada Europy, jak równie˝
spo∏ecznoÊcià mi´dzynarodowà, w tym zw∏aszcza z USA.

Jak finansowanie terroryzmu i zamra˝anie aktywów, dost´p do informacji, wspó∏-
praca w zakresie zarzàdzania kryzysowego, etc.

Szczególnie krytyczne uwagi przedstawia Statewatch w: The role of the EU’s Coun-
ter Terrorism Coordinator, za:
http://www.statewatch.org/news/2005/mar/exceptional-and-draconian.pdf

Dz. U. WE C 316 z 27 listopada 1995 r., s. 1. TreÊç Konwencji zamieszczono na s. 2
tego˝ Dz. U. WE.

Por. M. Anderson, M. den Boer, P. Cullen, W. Gilmore, C. Raab, N. Walker, Policing
the European Union, Oksford 1995, s. 251. Por. równie˝ W. Bruggeman, „EUROPOL:
A Castle or a House of Cards?”, (w:) De Schengen ∫ Maastricht: voie royale et course
s’obstacles, red. A. Pauly, Maastricht 1996, s. 17; C. Fijnaut, „Police Co-operation and

Centrum Europejskie – Natolin • Forum WSiSW

niem i zwalczaniem nielegalnego handlu Êrodkami odurzajàcymi i sub-
stancjami psychotropowymi, handlu ludêmi i pornografii dzieci´cej,
przemytu pojazdów mechanicznych, fa∏szerstw pieni´dzy i innych Êrod-
ków p∏atniczych, nielegalnego obrotu materia∏ami promieniotwórczymi,
terroryzmu oraz prania pieni´dzy w kontekÊcie wymienionych form
przest´pczoÊci, jak i innych, pochodnych przest´pstw powiàzanych z po-
wy˝szymi. Pe∏ny katalog przest´pstw uj´to w Aneksie do Konwencji. Eu-
ropol realizuje przyznane mu uprawnienia poprzez w∏asne statutowe or-
gany, oddzia∏y krajowe ustanowione w paƒstwach cz∏onkowskich

i ofi-

cerów ∏àcznikowych delegowanych przez paƒstwa do centrali Urz´du

Kompetencje Europolu podlegajà ograniczeniom. Aby Urzàd móg∏
podjàç dzia∏ania w danej sprawie, na podstawie wniosku otrzymanego
od paƒstwa cz∏onkowskiego, muszà zostaç spe∏nione nast´pujàce wa-
runki: dany czyn zosta∏ dokonany w zwiàzku z przest´pczoÊcià zorgani-
zowanà; dany czyn dotyczy co najmniej dwóch paƒstw cz∏onkowskich
UE; oraz taki czyn, ze wzgl´du na swà skal´, znaczenie oraz konse-
kwencje, wymaga wspólnego podejÊcia ze strony paƒstw cz∏onkowskich.

Skoro zatem Europol jest w∏aÊciwy w zakresie przeciwdzia∏ania i zwal-
czania przest´pczoÊci zorganizowanej, to czy jest on w∏aÊciwy w zakre-
sie terroryzmu? Na tak postawione pytanie nale˝y odpowiedzieç
twierdzàco. Przede wszystkim uprawnienie w zakresie terroryzmu zo-
sta∏o wskazane w kompetencjach okreÊlonych w samej Konwencji. Po-
nadto Europol jest organizacjà policyjnà, ale rozumianà szeroko.
Opiera si´ bowiem o wspó∏prac´ z w∏aÊciwymi organami paƒstw
cz∏onkowskich, przez które rozumie si´ „(...) wszystkie organy pu-
bliczne istniejàce w paƒstwach cz∏onkowskich, w∏aÊciwe zgodnie
z ustawodawstwem wewn´trznym do zapobiegania i zwalczania prze-
st´pczoÊci”. Tak okreÊlony zakres przedmiotowy terminu „w∏aÊciwe
organy” jest bardzo szeroki i obejmuje policj´, s∏u˝by graniczne, cel-
ne, migracyjne i specjalne. Wreszcie, po zamachach w Nowym Jorku
oraz w Madrycie, utworzono w siedzibie organizacji w Hadze specjal-

the Area of Freedom, Security and Justice”, (w:) Europe’a Area of Freedom, Security
and Justice, red. N. Walker, Oksford 2004, s. 241.

Ang. Europol national units – ENUs.

Ang. Europol liaison officers – ELOs.

Wewn´trzne i zewn´trzne aspekty wspó∏pracy antyterrorystycznej w Unii Europejskiej w kontekÊcie Polski jako paƒstwa cz∏onkowskiego

nà komórk´ antyterrorystycznà, sk∏adajàcà si´ z przedstawicieli policji
oraz w∏aÊnie s∏u˝b specjalnych

. Celem tej komórki jest intensyfikacja

wymiany informacji i danych wywiadowczych w kontekÊcie prze-
st´pstw terrorystycznych. Wszystkie te czynniki sprawiajà, ˝e Europol
jest jednym z najwa˝niejszych „narz´dzi” antyterrorystycznych UE.
Jego wartoÊç dodana jest niezaprzeczalna, choç nadal mo˝na mieç za-
strze˝enia co do poziomu jego wykorzystania w praktyce.

Ostatnim podmiotem jest SitCen, komórka organizacyjna w ramach
SG Rady, odpowiedzialna za monitorowanie i analizowanie wyda-
rzeƒ i sytuacji na Êwiecie, ze szczególnym naciskiem na zagro˝enie
terroryzmem mi´dzynarodowym, potencjalne êród∏a konfliktów oraz
proliferacj´ broni masowego ra˝enia (ang. WMD). Monitoring jest
realizowany w oparciu o 24-godzinny model pracy. SitCen stanowi
tak˝e wsparcie dla Wysokiego Przedstawiciela UE ds. WPZiB, jego
specjalnych przedstawicieli oraz wy˝szych urz´dników (w tym Koor-
dynatora UE ds. Terroryzmu), jak równie˝ dla operacji zarzàdzania
kryzysowego, realizowanych pod unijnymi auspicjami

Po wydarzeniach w Madrycie w ramach Centrum utworzono tzw. ko-
mórk´ antyterrorystycznà, która uzyska∏a operacyjnoÊç 1 lutego 2005
r. Zrzesza ona przedstawicieli s∏u˝b specjalnych paƒstw cz∏onkow-
skich, w∏aÊciwych w sprawach terroryzmu. Dzia∏alnoÊç SitCen, w tym
w szczególnoÊci w zakresie problematyki terrorystycznej, ma zapew-
niç ciàg∏oÊç dzia∏aƒ mi´dzy II a III filarem

. W praktyce potencja∏

Centrum i mo˝liwoÊç przygotowywania rzeczywiÊcie kluczowych i ja-
koÊciowo wysokich opracowaƒ i analiz sà ograniczone przede wszyst-
kim brakiem dost´pu do odpowiednich informacji. Wynika to g∏ów-
nie z faktu, ˝e paƒstwa cz∏onkowskie nadal nie przekazujà odpowied-
nich danych i informacji o charakterze operacyjnym i analitycznym,
od których przecie˝ zdolnoÊç analityczna SitCen jest uzale˝niona.

W∏aÊciwie wtedy nastàpi∏a „reaktywacja” komórki utworzonej po zamachach
w Nowym Jorku (sic!).

EU SitCen Work Programme, dok. 5244/05 EXT 1 CATS 3 z 20 grudnia 2005 r.

Pracami SitCen od momentu utworzenia kieruje Brytyjczyk W. Shapcott. Por. After
Madrid: EU’s response to terrorism, European Union Committee, House of Lords, 5th
Report of Session 2004-2005, za:
http://www.publications.parliament.uk/pa/ld200405/ldselect/ldeucom/53/53.pdf

Centrum Europejskie – Natolin • Forum WSiSW

Unia Europejska wobec
antyterrorystycznej
wspó∏pracy mi´dzynarodowej

Tak jak wspó∏praca przeciwko terroryzmowi w wymiarze powszech-
nym rozpocz´∏a si´ w Europie pod auspicjami Ligi Narodów, tak te˝
trudno jest wyobraziç sobie sytuacj´, w której Unia Europejska mia-
∏aby podejmowaç skuteczne kroki przeciwko terroryzmowi bez jed-
noczesnej wspó∏pracy z Narodami Zjednoczonymi (NZ) oraz innymi
organizacjami mi´dzynarodowymi zajmujàcymi si´ niniejszà proble-
matykà w sposób wyspecjalizowany. Przejrzysta wymiana informacji
to jeden z podstawowych warunków umo˝liwiajàcych osiàgni´cie
przynajmniej cz´Êciowego powodzenia w dzia∏aniach podejmowa-
nych przeciwko temu specyficznymi rodzajowi przest´pczoÊci. Inny-
mi s∏owy, post´powanie „samolubne”, w tym w wymiarze unijnym,
mo˝e zagroziç powodzeniu inicjatyw podejmowanych przez organi-
zacje stawiajàce sobie za cel przeciwdzia∏anie i walk´ z terroryzmem.

Wewn´trzne i zewn´trzne aspekty wspó∏pracy antyterrorystycznej w Unii Europejskiej w kontekÊcie Polski jako paƒstwa cz∏onkowskiego

Kwestia ta jest o tyle istotna, ˝e liczne z tych organizacji dysponujàc
w∏asnymi procedurami ustawodawczymi mogà przyjmowaç ró˝niàce
si´ mi´dzy sobà przepisy, które z czasem zaciemniajà obraz globalnej
walki z terroryzmem. Mogà nawet powodowaç konflikty definicyjne,
równie˝ w skali regionalnej. Stàd te˝ wspó∏praca Unii i jej paƒstw
cz∏onkowskich z organizacjami mi´dzynarodowymi odgrywa wa˝ne
znaczenie w kontekÊcie zapewnienia spójnego podejÊcia wobec walki
z terroryzmem w ró˝nych jego formach i postaciach.

Istotnym elementem dyskusji prowadzonej w ramach licznych instytu-
cji aktywnych na tym polu jest przede wszystkim trudnoÊç w przyj´ciu
wià˝àcej bazy definicyjnej. Jak pisze B. Bolechów, „ze wzgl´du
na brak przyj´tej przez wspólnot´ mi´dzynarodowà definicji terrory-
zmu, nie ma mo˝liwoÊci wypracowania skutecznego mi´dzynarodowe-
go uniwersalnego porozumienia dotyczàcego zwalczania i neutraliza-
cji zjawiska”

. Podobne trudnoÊci natury terminologicznej majà tak-

˝e miejsce w odniesieniu do dyskutowanych i bardzo kontrowersyj-
nych zwiàzków mi´dzy terroryzmem a walkà narodowowyzwoleƒczà.

Poni˝ej omówione zosta∏y dzia∏ania podejmowane w zakresie walki
z terroryzmem przez dwie kluczowe pozaunijne organizacje mi´dzy-
narodowe obecne na kontynencie europejskim, czyli Narody Zjedno-
czone oraz Rada Europy. Nacisk po∏o˝ono przy tym na znaczenie
wspó∏pracy Unii Europejskiej z tymi organizacjami i ich organami,
szczególnie w kontekÊcie zapewniania spójnoÊci dzia∏aƒ oraz koordy-
nacji podejmowanych kroków. Równolegle natomiast szeroka wspó∏-
praca antyterrorystyczna realizowana jest przez stron´ unijnà w try-
bie bilateralnym, przede wszystkim ze Stanami Zjednoczonymi

Izraelem, Japonià, Australià, Kanadà, Rosjà, paƒstwami basenu Mo-

B. Bolechów, „Definiowanie terroryzmu”, (w:) Terroryzm. Zeszyt Specjalny Ko-
∏a Wschodnioeuropejskiego Stosunków Mi´dzynarodowych, Wroc∏aw, ma-
rzec 2004, s. 9.

Zobacz m.in. J. Kiwerska, „Wp∏yw wojny z terroryzmem oraz europejskiego proce-
su integracji na stosunki amerykaƒsko-europejskie”, Opinie, nr 58, styczeƒ 2003,
Departament Strategii i Planowania Polityki MSZ.

Centrum Europejskie – Natolin • Forum WSiSW

rza Âródziemnego

, by∏ymi republikami ZSRR oraz Indonezjà. Bli-

skie stosunki w kontekÊcie walki z terroryzmem utrzymywane sà
przez Uni´ Europejskà równie˝ z OECD

, OBWE

i NATO

, które

to organizacje nie sà jednak – z uwagi na ograniczony zakres niniej-
szego opracowania – przedmiotem szczegó∏owej analizy. Warto
przy tym podkreÊliç, ˝e terroryzm pojawia si´ obecnie w agendach
prac licznych organizacji mi´dzynarodowych, które wypracowujà
w∏asne wyspecjalizowane stanowiska odnoÊnie do zwalczania i prze-
ciwdzia∏ania temu zagro˝eniu.

Narody Zjednoczone

Problematyka terroryzmu mi´dzynarodowego, od wielu ju˝ lat obec-
na w dyskusji prowadzonej na forum Narodów Zjednoczonych

przy czym za poczàtek intensyfikacji wspó∏pracy mi´dzy paƒstwami
cz∏onkowskimi NZ nale˝y uznaç rok 1972, kiedy to 8 wrzeÊnia Sekre-

Por. P. Borkowski, „Polityka Unii Europejskiej wobec regionu Morza Âródziemne-
go w kontekÊcie przeciwdzia∏ania terroryzmowi”, (w:) Terroryzm w Êwiecie wspó∏cze-
snym, red. E. Hali˝ak, W. Lizak, L. ¸ukaszuk, E. Âliwka, Warszawa – Pieni´˝-
no 2004, s. 183.

Por. www.oecd.org. W tym wypadku na szczególnà uwag´ zas∏ugujà zalecenia wy-
pracowane w ramach Grupy Specjalnej ds. Przeciwdzia∏ania Praniu Pieni´dzy (ang.
FATF) – wi´cej w: A. Gruszczak, Unia Europejska wobec przest´pczoÊci. Wspó∏pra-
ca w ramach III filara, Kraków 2002, s. 168; „Council backs state-of-the-art defen-
ces against financial crime”, Single Market News, 2005, nr 36, s. 8 oraz www.fatf-ga-
fi.org.

Por. http://www.osce.org/activities/13032.html. Wi´cej m.in. w: K. Liedel, P. Piasec-
ka, Wspó∏praca mi´dzynarodowa w zwalczaniu terroryzmu, Warszawa 2004, s. 66
oraz R. Zi´ba, Instytucjonalizacja bezpieczeƒstwa europejskiego, Warszawa 2004,
s. 398.

Por. http://www.nato.int/issues/terrorism/index.html. Zobacz tak˝e M. Madej, Mi´-
dzynarodowy terroryzm polityczny, Warszawa 2001, s. 105; M. Hess, „A Partnership
Against Terrorism”, Security Dialogue, 2003, t. 34, nr 4, s. 506; K. Liedel, P. Piasec-
ka, ibidem, s. 87 oraz N. Lubik, „UE i NATO a problem terroryzmu”, Problemy Hu-
manistyki. Zeszyt Naukowy, 2004/2005, nr 10/11, Wy˝sza Szko∏a Nauk Humanistycz-
nych i Dziennikarstwa, Poznaƒ, s. 101.

M. Madej pisze nawet, ˝e coroczne deklaracje Zgromadzenia Ogólnego NZ nt wal-
ki z terroryzmem majà ju˝ wr´cz charakter „rytualny”, ibidem, s. 78. Por. tak˝e
aneks zawierajàcy list´ najwa˝niejszych powszechnych konwencji mi´dzynarodo-
wych odnoszàcych si´ do walki z terroryzmem.

Wewn´trzne i zewn´trzne aspekty wspó∏pracy antyterrorystycznej w Unii Europejskiej w kontekÊcie Polski jako paƒstwa cz∏onkowskiego

tarz Generalny Kurt Waldheim poprosi∏ o w∏àczenie do porzàdku ob-
rad XXVII Sesji Zgromadzenia Ogólnego NZ punktu poÊwi´conego
terroryzmowi mi´dzynarodowemu. Pomimo powo∏ania na mocy re-
zolucji 27/3034 Komitetu ad hoc ds. terroryzmu mi´dzynarodowego
ówczesne dzia∏ania nie przynios∏y kompleksowego uregulowania te-
go zagadnienia

. Pomimo politycznego napi´cia w okresie zimnowo-

jennym, które nie sprzyja∏o wspó∏pracy mi´dzynarodowej na rzecz
zwalczania terroryzmu, w latach 70-tych w ramach Narodów Zjedno-
czonych przyj´to dwie Konwencje: o zapobieganiu przest´pstwom
i karaniu sprawców przest´pstw przeciwko osobom korzystajàcym
z ochrony mi´dzynarodowej, w tym przeciwko dyplomatom (1973)
oraz przeciwko braniu zak∏adników (1979). Warto przy tym zazna-
czyç, ˝e dyskusja na temat problematyki terroryzmu rozpoczyna-
na by∏a zazwyczaj po przeprowadzeniu mniej lub bardziej spektaku-
larnych ataków na Êwiecie, przy czym najcz´Êciej chodzi∏o o porwania
samolotów pasa˝erskich

, stàd jej charakter by∏, niestety, reaktywny

i nie wynika∏ poczàtkowo z podejÊcia perspektywicznego

Wspó∏praca w tym zakresie trwa∏a równie˝ na forum regionalnym. Paƒ-
stwa cz∏onkowskie Organizacji Paƒstw Amerykaƒskich podpisa∏y
w 1972 r. w Waszyngtonie Amerykaƒskà Konwencj´ o zapobieganiu i ka-
raniu aktów terroryzmu przybierajàcego form´ zbrodni przeciwko oso-

P. Durys, F. Jasiƒski, Walka z terroryzmem mi´dzynarodowym. Wybór dokumen-
tów, I wydanie, Bielsko-Bia∏a 2001, s. 9. Por. tak˝e M. P∏achta, „Prace ONZ nad no-
wymi konwencjami o zwalczaniu terroryzmu: dwa modele instrumentów mi´dzyna-
rodowych”, (w:) Jednostka i spo∏eczeƒstwo wobec zagro˝eƒ terroryzmem, Biuletyn
Biura Informacji Rady Europy, nr 1/2002, s. 97 oraz M. Marcinko, „Przest´pstwa
o charakterze terrorystycznym w Êwietle prawa mi´dzynarodowego a prawo pol-
skie”, (w:) Polska wobec terroryzmu, Zeszyt ISS nr 49, Kraków 2002, s. 84. Wi´cej
w: Basic Facts About the United Nations, Nowy Jork 1995, s. 266.

Na co s∏usznie zwraca uwag´ I. Popiuk-Rysiƒska w: „Ewolucja stanowiska Rady
Bezpieczeƒstwa NZ wobec terroryzmu mi´dzynarodowego”, (w:) Terroryzm w Êwie-
cie (…), op. cit., s. 146. Por. tak˝e M. Madej, op. cit., s. 82, gdzie autor zauwa˝a, i˝
„Rada Bezpieczeƒstwa, jako organ odpowiedzialny za mi´dzynarodowy pokój
i bezpieczeƒstwo, zajmowa∏a si´ jedynie takimi dzia∏aniami terrorystycznymi, któ-
re uznawano za zagro˝enie wchodzàce w zakres kompetencji Rady”. Na ten temat
zobacz: Z. Galicki, Terroryzm lotniczy w Êwietle prawa mi´dzynarodowego, Warsza-
wa 1981.

Na co zwraca uwag´ m.in. I. Bantekas, w: „The International Law and Terrorist Fi-
nancing”, The American Journal of International Law, 2003, t. 9, nr 2, s. 333.

Centrum Europejskie – Natolin • Forum WSiSW

bom i zwiàzanego z tym wymuszenia o znaczeniu mi´dzynarodowym, zaÊ
na gruncie europejskim pod auspicjami Rady Europy w 1977 r. w Stras-
burgu podpisano Europejskà Konwencj´ o zwalczaniu terroryzmu

Z kolei w ramach Mi´dzynarodowej Agencji Energii Atomowej (ang. IA-
EA) w 1979 r. w Wiedniu zawarto Konwencj´ o ochronie fizycznej mate-
ria∏ów jàdrowych, a w 1988 r. kraje Mi´dzynarodowej Organizacji Mor-
skiej (ang. IMO) podpisa∏y w Rzymie Konwencj´ o zwalczaniu bezpraw-
nych czynów skierowanych przeciwko bezpieczeƒstwu ˝eglugi morskiej
oraz Protokó∏ dodatkowy w sprawie przeciwdzia∏ania bezprawnym czy-
nom przeciwko bezpieczeƒstwu platform wiertniczych umieszczonych
na szelfie kontynentalnym. Z czasem na forum NZ podpisano Konwen-
cje: o bezpieczeƒstwie personelu ONZ i personelu wspó∏dzia∏ajàcego
(1994); w sprawie zwalczania terrorystycznych ataków bombowych
(1997); w sprawie zwalczania finansowania terroryzmu (1999), przeciwko
mi´dzynarodowej przest´pczoÊci zorganizowanej (2000); i w sprawie
zwalczania aktów terroryzmu jàdrowego (2005). Nie uda∏o si´ natomiast
wprowadziç bezpoÊredniego odniesienia do przest´pstwa terroryzmu
w Statucie Rzymskim Mi´dzynarodowego Trybuna∏u Karnego (1998).

Unia Europejska stopniowo, przy czym przede wszystkim od czasu
wejÊcia w ˝ycie Traktatu o Unii Europejskiej w 1993 r., zacz´∏a bacz-
nie przyglàdaç si´ pracom podejmowanym na forum mi´dzynarodo-
wym. Wynikiem tego by∏o odnoszenie si´ do przyjmowanych umów
powszechnych w trakcie prac organów unijnych, a z czasem tak˝e
w kontekÊcie dzia∏aƒ realizowanych przez jej paƒstwa cz∏onkowskie.
WczeÊniej dyskusja na ten temat prowadzona by∏a w ramach Euro-
pejskiej Wspó∏pracy Politycznej (ang. EPC) oraz Grupy TREVI, jed-
nak nie mia∏a ona charakteru prawnie wià˝àcego

Przepisy poÊwi´cone problematyce terroryzmu opracowa∏y tak˝e takie organizacje
regionalne, jak Organizacja Paƒstw Amerykaƒskich (Konwencj´ z Barbadosu
z 2002 r.), Po∏udniowo-Azjatyckie Stowarzyszenie Wspó∏pracy Regionalnej (Kon-
wencj´ z Katmandu z 1987 r., wraz z Protoko∏em Dodatkowym z Islamabadu
z 2004 r.), Liga Paƒstw Arabskich (Konwencj´ z Kairu z 1998 r.), Wspólnota Nie-
podleg∏ych Paƒstw (Traktat z Miƒska z 1999 r.), Organizacja Konferencji Islamskiej
(Konwencj´ z Ouagadougou z 1999 r.) oraz Organizacja JednoÊci Afrykaƒskiej
(Konwencj´ z Algieru z 1999 r. i Protokó∏ Dodatkowy z 2004 r. z Addis Abeby).

Nota bene w 1974 r. Wspólnoty Europejskie uzyska∏y oficjalny status sta∏ego obserwa-
tora przy NZ, o czym wi´cej w: F. Jasiƒski, K. Kacperczyk, „Koncepcja efektywnego

Wewn´trzne i zewn´trzne aspekty wspó∏pracy antyterrorystycznej w Unii Europejskiej w kontekÊcie Polski jako paƒstwa cz∏onkowskiego

Powy˝sze przepisy, wraz z kilkoma innymi umowami mi´dzynarodo-
wymi

, tworzà wià˝àcy obecnie kanon przepisów prawa mi´dzynaro-

dowego publicznego w zakresie przeciwdzia∏ania i zwalczania terro-
ryzmu, jednak jego powa˝nym mankamentem jest to, ˝e nie uda∏o si´
dotàd opracowaç powszechnej konwencji o zapobieganiu i zwalcza-
niu aktów terroryzmu mi´dzynarodowego. Istniejà bowiem uzasad-
nione obawy, ˝e taki akt prawa mi´dzynarodowego s∏u˝y∏by w wi´k-
szym stopniu celom politycznym, ni˝ praktycznej walce z przejawami
terroryzmu, chocia˝ prace toczàce si´ nad tym aktem prawnym na fo-
rum NZ, po poczàtkowym fiasku z koƒca 2001 r., ponownie nabra∏y
tempa w ramach nowopowo∏anego Komitetu Antyterrorystycznego
NZ (ang. CTC). Nale˝y przy tym zwróciç uwag´ na znaczenie rezolu-
cji Rady Bezpieczeƒstwa NZ

: 1269 (1999), 1369 (2001), 1373

(2001)

, 1377 (2001) oraz 1456 (2003), w których Narody Zjedno-

czone nie tylko okreÊli∏y swoje priorytety dzia∏aƒ w odniesieniu
do zagro˝eƒ terrorystycznych, lecz równie˝ stworzy∏y podstawowe ra-
my koordynacji dzia∏aƒ implementacyjnych podejmowanych
na szczeblu poszczególnych paƒstw cz∏onkowskich.

Niezwykle istotne znaczenie w powy˝szym zakresie pe∏ni Komitet
Antyterrorystyczny NZ

, powo∏any na mocy rezolucji 1373 (2001),

multilateralizmu we wspó∏pracy UE-NZ”, Sprawy Mi´dzynarodowe, 2005, nr 2
(LVIII),, s. 35. Por. m.in. Terrorism in Europe, red. Y. Alexander, K. A. Myers, Lon-
dyn 1982 oraz D. Freestone, „The EEC Treaty and Common Action on Terrorism”,
Yearbook of European Law, 1984, t. 4, s. 207.

W tym: Konwencja Haska o zwalczaniu bezprawnego zaw∏adni´cia statkami po-
wietrznymi (1970); Konwencja Montrealska o zwalczaniu bezprawnych czynów
przeciwko bezpieczeƒstwu lotnictwa cywilnego (1971); Konwencja Nowojorska
o zakazie brania zak∏adników (1979); Konwencja Wiedeƒska o ochronie materia-
∏ów nuklearnych (1980) oraz Protokó∏ Montrealski o zwalczaniu bezprawnych ak-
tów wobec lotnisk s∏u˝àcych mi´dzynarodowemu lotnictwu cywilnemu (1988).

K. Liedel, P. Piasecka, op. cit., s. 33.

W rezolucji tej uznano inter alia, ˝e dzia∏alnoÊç terrorystyczna sprzeczna jest z ce-
lami zasadami NZ.

CTC zosta∏ wzmocniony na mocy rezolucji Rady Bezpieczeƒstwa 1535 (2004)
oraz 1566 (2004). Por. http://www.un.org/Docs/sc/committees/1373/. Organ ten wspó∏-
pracy te˝ z Komisjà Prawnà NZ oraz funkcjonuje równolegle do powo∏anego w 1996
r. (na mocy rezolucji Zgromadzenia Ogólnego NZ nr 51/210) Komitet ad hoc ds. Ter-
roryzmu. Co wa˝ne, mandat Komitetu ad hoc jest rokrocznie przed∏u˝any w zwiàzku
z wcià˝ trwajàcymi w jego ramach pracami nad ca∏oÊciowà konwencjà uniwersalnà.

Centrum Europejskie – Natolin • Forum WSiSW

którego g∏ównym celem jest zapewnienie sta∏ego dialogu mi´dzy
paƒstwami cz∏onkowskimi a Radà Bezpieczeƒstwa w zakresie podno-
szenia krajowych zdolnoÊci ds. walki z terroryzmem, przede wszyst-
kim dzi´ki mechanizmowi raportowania na temat rozwiàzaƒ narodo-
wych, w tym g∏ównie o charakterze legislacyjnym. Zdaniem I. Po-
piuk-Rysiƒskiej CTC stanowi „innowacyjny” mechanizm dzia∏ania
Rady Bezpieczeƒstwa, bowiem otwiera on nowe mo˝liwoÊci dla
wspó∏pracy mi´dzy paƒstwami

, przy czym jest to na tyle elastycz-

na metoda wspó∏dzia∏ania, ˝e uruchomienie wspó∏pracy ze stronà
UE nastàpi∏o w zasadzie bez wi´kszych problemów (naturalnie
przy za∏o˝eniu, ˝e danà dyskutowanà kwesti´ ca∏oÊciowo popiera∏y
wszystkie kraje unijne). CTC wspó∏pracuje przy tym z powo∏anymi
na mocy rezolucji Rady Bezpieczeƒstwa 1540 (2004) Komitetem zaj-
mujàcym si´ problematykà terrorystycznà w kontekÊcie broni maso-
wego ra˝enia

, na mocy rezolucji Rady Bezpieczeƒstwa 1267 (1999)

Komitetu w∏aÊciwym w zakresie sankcji nak∏adanych na Al-Kaid´

Wspó∏praca mi´dzy UE i NZ ma charakter wielowymiarowy, nale˝y
przy tym wyraênie zaznaczyç, ˝e opiera si´ ona na szeroko rozumia-
nej podstawie traktatowej (art. 302 TWE

). Unia popar∏a m.in. zde-

cydowane brzmienie tekstu przyj´tego na Szczycie NZ w 2005 r.
w sprawie zwalczania terroryzmu, kontynuuje dzia∏ania na rzecz
przyj´cia powszechnej konwencji przeciwko mi´dzynarodowemu ter-
roryzmowi, popiera poszczególne rezolucje Rady Bezpieczeƒstwa
i Zgromadzenia Ogólnego przyjmowane odnoÊnie do problematyki
antyterrorystycznej, a tak˝e wspó∏pracuje z NZ w zakresie prac
nad strategià NZ ds. walki z terroryzmem. Bardziej praktycznymi

Op. cit., s. 158.

Por. http://disarmament2.un.org/Committee1540/.

Por. http://www.un.org/Docs/sc/committees/1267Template.htm. Zobacz tak˝e ko-
lejne rezolucje Rady Bezpieczeƒstwa NZ w∏aÊciwe w tym zakresie: 1333
(2000), 1363 (2001), 1388 (2002), 1390 (2002), 1452 (2002), 1455 (2003), 1456
(2003), 1526 (2004) oraz 1617 (2005).

„Komisja jest zobowiàzana zapewniç utrzymanie wszelkich w∏aÊciwych stosunków
z organami ONZ i jej organizacjami wyspecjalizowanymi”. Por. m.in. D. Milczarek,
Pozycja i rola Unii Europejskiej w stosunkach mi´dzynarodowych. Wybrane aspekty
teoretyczne, Warszawa 2003 oraz R. Zi´ba, Unia Europejska jako aktor stosunków
mi´dzynarodowych, Warszawa 2003.

Wewn´trzne i zewn´trzne aspekty wspó∏pracy antyterrorystycznej w Unii Europejskiej w kontekÊcie Polski jako paƒstwa cz∏onkowskiego

przyk∏adami tej wspó∏pracy jest chocia˝by przyznanie przez Parla-
ment Europejski ofiarom zamachu terrorystycznego na siedzib´ NZ
w Bagdadzie nagrody im. Sacharowa, przyznawanej za zas∏ugi
w obronie praw cz∏owieka, czy te˝ wys∏anie przedstawiciela UE
na zaproszenie Dyrekcji Wykonawczej CTC

(ang. CTED) w ramach

misji oceniajàcej do Albanii, Algierii, Kenii i Maroka. Regularnie te˝
najnowsze rezolucje Narodów Zjednoczonych znajdujà odzwiercie-
dlenie w przepisach unijnych, tak obszarze wspó∏pracy mi´dzyrzàdo-
wej, jak i wspólnotowej.

Z kolei w kontekÊcie strategicznym problematyka walki z terrory-
zmem pojawi∏a si´ w dokumentach Komisji Europejskiej i Rady do-
tyczàcych wdra˝ania koncepcji efektywnego multilateralizmu

przy czym w ich efekcie nie dosz∏o dotàd do wypracowania nowych
forów i mechanizmów dyskusji. W zmodyfikowanym antyterrory-
stycznym Planie Dzia∏ania UE

, przyj´tym w grudniu 2005 r. przez

Rad´ Europejskà, wyraênie zwrócono uwag´ na potrzeb´ kontynu-
acji prac w zakresie poprawy relacji mi´dzy gremiami unijnymi i NZ-
-owskimi odpowiedzialnymi za problematyk´ terroryzmu, a w szcze-
gólnoÊci CTC, Biurem Kontroli Narkotyków i Zapobiegania Prze-
st´pczoÊci (ang. ODCCP

) oraz Komitetem 1267. Z kolei w Strategii

Antyterrorystycznej UE

, równie˝ przyj´tej na szczycie UE w grud-

niu 2005 r., stwierdzono, ˝e „dzia∏ajàc w ramach NZ i innych organi-
zacji mi´dzynarodowych lub regionalnych i we wspó∏pracy z nimi UE
b´dzie dzia∏aç na rzecz budowy mi´dzynarodowego konsensusu
i propagowania mi´dzynarodowych standardów walki z terrory-
zmem. UE b´dzie wspieraç wysi∏ki na forum NZ na rzecz stworzenia
globalnej strategii zwalczania terroryzmu”. Uznano ponadto, ˝e na-
le˝y „zapewniç Êcis∏à koordynacj´ naszych przygotowaƒ do reagowa-

Jest to odr´bny organ wspierajàcy dzia∏ania CTC, powo∏any na mocy rezolucji Ra-
dy Bezpieczeƒstwa 1535 (2004). Wi´cej: http://www.un.org/Docs/sc/committe-
es/1373/cted.html.

F. Jasiƒski, K. Kacperczyk, op. cit., s. 32.

Dok. 15358/05 z 2 grudnia 2005 r. Zadania te wynikajà ponadto z treÊci Europej-
skiej Strategii Bezpieczeƒstwa z 2003 r..

Por. www.undoc.org. W ramach Biura od 1999 r. funkcjonuje Oddzia∏ Zapobiega-
nia Terroryzmowi.

Dok. 14469/4/05 z 30 listopada 2005 r.

Centrum Europejskie – Natolin • Forum WSiSW

nia na sytuacje kryzysowe z analogicznymi pracami podejmowanymi
przez organizacje mi´dzynarodowe, a w szczególnoÊci NZ”.

Rada Europy

Do pewnego stopnia Rada Europy, jako swoiste „laboratorium”,
w którym „çwiczy si´” okreÊlone rozwiàzania prawne i polityczne za-
nim zostanà one formalnie potwierdzone na szczeblu Unii, by∏a ko-
lebkà najwczeÊniejszych – konkretnych – uregulowaƒ w Europie,
obok dzia∏aƒ podejmowanych w ramach NZ. Jak podaje Z. M. Kle-
packi, nie ulega wàtpliwoÊci, ˝e chocia˝ walka z terroryzmem nie zo-
sta∏a expressis verbis wymieniona w Statucie Rady Europy z 1949 r., to
jest ona powiàzana z jej celem „utrwalenia pokoju opartego na spra-
wiedliwoÊci i wspó∏pracy mi´dzynarodowej”

. Stàd te˝ elementem

dyskusji rozpocz´tej w ∏onie tej organizacji mi´dzynarodowej sta∏y si´
szeroko pojmowane zagro˝enia dla ochrony praw cz∏owieka oraz
– majàca kluczowe znaczenie w tym wypadku – wspó∏praca sàdowa
w sprawach karnych, której elementem sta∏a si´ wy˝ej wspomnia-
na Europejska Konwencja o zwalczaniu terroryzmu z 1977 r.

wa˝ne, umowa ta by∏a de facto wyspecjalizowanym porozumieniem
ekstradycyjnym, lecz jej znaczenie wykracza∏o poza sztywne ramy le-
gislacyjne: Konwencj´ traktowano bowiem jako realny element wal-
ki z terroryzmem, przy czym rozumianej, jako cz´Êç modelu ochrony
praw cz∏owieka wypracowanego przez Rad´ Europy, a wi´c nie tylko
w Êwietle polityki prawnokarnej

. Stopniowo rozumienie to zacz´∏o

obejmowaç tak˝e kwestie zwiàzane z walkà praniem pieni´dzy i fi-
nansowaniem terroryzmu.

Z. M. Klepacki, Rada Europy 1949-1991, Bia∏ystok 1991, s. 22, za: J. Jaskiernia,
„Uwarunkowana skutecznoÊci zwalczania terroryzmu w Êwietle prac Rady Euro-
py”, (w:) Jednostka i spo∏eczeƒstwo (…), op. cit., s. 79.

Konwencj´ zasadniczo zmodyfikowano na mocy przyj´tego do niej Protoko∏u
z 2003 roku.

O pozosta∏ych Konwencjach Rady Europy dotyczàcych wspó∏pracy sàdowej w spra-
wach karnych piszà m.in. K. Liedel i P. Piasecka, op. cit., s. 57.

Wewn´trzne i zewn´trzne aspekty wspó∏pracy antyterrorystycznej w Unii Europejskiej w kontekÊcie Polski jako paƒstwa cz∏onkowskiego

Obok dzia∏alnoÊci stricte traktatowej poszczególne organy Rady Eu-
ropy tak˝e podj´∏y si´ zadania merytorycznego dyskutowania kwestii
walki z terroryzmem. Na szczególnà uwag´ zas∏uguje w tym wypadku
próba zdefiniowania terroryzmu w zaleceniu Zgromadzenia Parla-
mentarnego nr 1426 (1999), i˝ „ka˝dy czyn pope∏niony przez osob´
lub grup´ osób z udzia∏em przemocy lub groêby jej u˝ycia przeciwko
paƒstwu, jego instytucjom, jego ludnoÊci, w ogólnoÊci lub konkret-
nym jednostkom, motywowany przez separatystyczne aspiracje, eks-
tremistyczne koncepcje ideologiczne, fanatyzm lub irracjonalne i su-
biektywne czynniki, zorientowany na stworzenie klimatu terroru
wÊród osób publicznych, okreÊlonych jednostek lub grup w spo∏e-
czeƒstwie, bàdê w ca∏ym spo∏eczeƒstwie”

Dyskusja toczàca si´ w Radzie Europy nad koncepcyjnym podej-
Êciem do walki z terroryzmem nabra∏a nowego charakteru po zama-
chach z 11 wrzeÊnia 2001 r., kiedy to Rada Europy wraz Unià Euro-
pejskà wspólnie zaj´∏y polityczne stanowiska, w tym popar∏y rezolu-
cje Rady Bezpieczeƒstwa i kroki podejmowane m.in. na forum Euro-
pejskiej Konferencji Lotnictwa Cywilnego (ang. ECAC). Istotnà ró˝-
nicà w podejÊciu obydwu organizacji by∏o automatyczne po∏o˝enie
nacisku przez Rad´ Europy na ewentualne wprowadzanie dodatko-
wych ograniczeƒ w zakresie swobody poruszania si´ oraz regulacji
migracyjnych i azylowych, które to rozwiàzanie stanowi∏oby absolut-
nie niestosownà odpowiedê na terroryzm

. Strona unijna podkreÊla-

∏a, co prawda, fundamentalne znaczenie przestrzegania praw cz∏o-
wieka, jednak jej reakcja np. na sugerowane przez Wielkà Brytani´
omijanie przepisów Europejskiej Konwencji Praw Cz∏owieka (ang.
ECHR) oraz problem ewentualnego istnienia na terytoriach cz´Êci
paƒstw cz∏onkowskich amerykaƒskich obozów s∏u˝àcych do pozasà-

Za: J. Jaskiernia, op. cit., s. 81.

Ibidem, s. 86. Autor ten komentuje, i˝ „podejÊcie to wydaje si´ korespondowaç
z generalnym stanowiskiem Rady Europy, ˝e zwalczanie terroryzmu powinno na-
st´powaç z jednoczesnym przestrzeganiem praw cz∏owieka”. Zobacz równie˝: zale-
cenie Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy nr 1550 (2002) oraz Wytycz-
ne Komitetu Ministrów w sprawie praw cz∏owieka i walki z terroryzmem mi´dzy-
narodowym z 2002 r.

Centrum Europejskie – Natolin • Forum WSiSW

dowego przes∏uchiwania wi´êniów z Al-Kaidy ró˝ni∏a si´ zasadniczo
od zdecydowanej postawy Rady Europy

Jak s∏usznie zauwa˝a Z. Galicki, „istotna akceleracja dzia∏alnoÊci Ra-
dy Europy w dziedzinie zwalczania terroryzmu nastàpi∏a po tragicz-
nych wydarzeniach z dnia 11 wrzeÊnia 2001 r.”

, kiedy to Komitet

Ministrów podjà∏ decyzj´ o powo∏aniu do ˝ycia specjalnego cia∏a
w instytucjonalnym systemie Rady Europy, czyli Multidyscyplinarnej
Grupy dla Mi´dzynarodowej Akcji przeciwko Terroryzmowi (ang.
GMT). Grupa ta sformu∏owa∏a szereg szczegó∏owych zaleceƒ doty-
czàcych wybranych aspektów walki z terroryzmem, które sta∏y si´
podstawà dla nowelizacji Konwencji z 1977 r. (o czym wy˝ej), jak
i opracowania nowej Konwencji dotyczàcej de facto walki z terrory-
zmem, a nie wy∏àcznie problematyki ekstradycyjnej (o czym ni˝ej).

Wa˝ne jest przy tym, i˝ powy˝sza definicja nie zosta∏a zaakceptowa-
na w formule prawnie wià˝àcej w ramach dwóch nowych umów przy-
j´tych pod auspicjami Rady Europy na jej szczycie zorganizowanym
w Warszawie w 2005 r.: Europejskiej Konwencji o zapobieganiu terro-
ryzmowi

oraz Europejskiej Konwencji o zapobieganiu finansowania

terroryzmu. W pierwszej z nich stwierdzono, ˝e „dla celów niniejszej
Konwencji „przest´pstwo o charakterze terrorystycznym” oznacza
ka˝de przest´pstwo wchodzàce w zakres definicji zawartej w jednym
z traktatów wymienionych w Za∏àczniku”, czyli 10 podstawowych
umów zawartych w latach 1970-1999 w ramach Narodów Zjednoczo-

M. Marlinko ostrzega, ˝e „legalnoÊç dzia∏aƒ antyterrorystycznych jest jednà z pod-
stawowych cech odró˝niajàcych je od aktów terrorystycznych. Istnieje bowiem po-
wa˝ne ryzyko, ˝e paƒstwo, dà˝àc do eliminacji zagro˝enia, jakim jest terroryzm, po-
sunie si´ do stosowania nadmiernych represji oraz naruszeƒ praw i wolnoÊci
na szerszà skal´, nie tylko wobec samych terrorystów, ale i wobec spo∏eczeƒstwa
– a stàd ju˝ tylko krok do tego, by kontrterroryzm przeistoczy∏ si´ w terroryzm paƒ-
stwowy”, w: „Prawnomi´dzynarodowy model zwalczania terroryzmu a prawa cz∏o-
wieka”, (w:) W obronie praw cz∏owieka, ISS, Kraków 2004, s. 97.

Z. Galicki, „Multidyscyplinarna Grupa dla Mi´dzynarodowej Akcji przeciwko Ter-
roryzmowi (GMT) – dotychczasowe dokonania”, (w:) Jednostka i spo∏eczeƒstwo
(…), op. cit., s. 142.

W opinii Z. Galickiego „koncepcja takiej konwencji wydaje si´ w∏aÊciwa w obliczu
istniejàcych ju˝ innych konwencji regionalnych przeciwko terroryzmowi, a tak˝e
w Êwietle niewàtpliwego kryzysu prac nad ca∏oÊciowà konwencjà uniwersalnà”, ibi-
dem, s. 164. Prace nad niniejszà Konwencjà przebiega∏y w Komitecie CODEXTER.

Wewn´trzne i zewn´trzne aspekty wspó∏pracy antyterrorystycznej w Unii Europejskiej w kontekÊcie Polski jako paƒstwa cz∏onkowskiego

nych. Rozwiàzanie takie stanowi do pewnego stopnia „ucieczk´
od odpowiedzialnoÊci” i mo˝e byç tym bardziej negatywnie ocenione,
i˝ do Konwencji przyj´tych w trakcie Szczytu warszawskiego dodano
specjalnà klauzul´ dotyczàcà UE w nast´pujàcym brzmieniu: „Paƒ-
stwa-Strony które sà cz∏onkami Unii Europejskiej b´dà, w swoich
wzajemnych stosunkach, stosowaç regulacje Wspólnoty i Unii Euro-
pejskiej, jeÊli takie regulacje Wspólnoty albo Unii Europejskiej, doty-
czàce konkretnej dziedziny i dajàce si´ zastosowaç do konkretnego
przypadku istniejà, o ile nie narusza to przedmiotu i celu niniejszej
Konwencji oraz o ile nie zagra˝a to pe∏nemu jej stosowaniu wobec in-
nych Stron” (nieco inne brzmienie uj´to w drugiej z Konwencji).
Na mocy tej klauzuli przepisy unijne sta∏y si´ do pewnego stopnia
wa˝niejsze od umowy mi´dzynarodowej, co zosta∏o êle przyj´te przez
cz´Êç cz∏onków CODEXTER, którzy uznali, ˝e stanowi to swoisty
„zamach” na skutecznoÊç oraz powszechnoÊç rozwiàzaƒ okreÊlonych
w nowej Konwencji.

Centrum Europejskie – Natolin • Forum WSiSW

Polska w procesie wspó∏pracy
europejskiej w zakresie
terroryzmu

Powolne przemiany polskiego systemu zwalczania terroryzmu mogà
budziç zdziwienie, choçby dlatego, ˝e powag´ zagro˝enia tym zjawi-
skiem podkreÊlano ju˝ w 2000 r.: przyj´ta 4 stycznia tego roku przez
Rad´ Ministrów „Strategia bezpieczeƒstwa Rzeczypospolitej Pol-
skiej” mówi∏a, ˝e „geograficzne oddalenie naszego paƒstwa od g∏ów-
nych êróde∏ zagro˝eƒ nie daje gwarancji bezpieczeƒstwa. Jednocze-
Ênie terytorium Polski, ze wzgl´du na usytuowanie geograficzne i re-
latywnà dost´pnoÊç, mo˝e stanowiç dogodnà baz´ logistycznà dla
przygotowywania i podejmowania dzia∏aƒ skierowanych przeciwko
obywatelom, instytucjom i firmom innych paƒstw”. Mo˝liwoÊç pro-
wadzenia dzia∏alnoÊci terrorystycznej na terytorium Polski – jeszcze

Wewn´trzne i zewn´trzne aspekty wspó∏pracy antyterrorystycznej w Unii Europejskiej w kontekÊcie Polski jako paƒstwa cz∏onkowskiego

przed zamachami 11 wrzeÊnia – brano wi´c powa˝nie pod uwag´. Ko-
lejny dokument o wymiarze strategicznym

, przyj´ty w 2003 r. i obo-

wiàzujàcy do tej pory, jeszcze bardziej podkreÊli∏ rol´ terroryzmu
w dziedzinie bezpieczeƒstwa. We wst´pie do niego wskazano, ˝e atak
przeprowadzony przez Al-Kaid´ na USA by∏ jednym z wa˝nych po-
wodów „refleksji” nad kwestiami bezpieczeƒstwa i „dostosowania na-
szej strategii do zmieniajàcych si´ uwarunkowaƒ”.

Terroryzm potraktowano z wielkà powagà okreÊlajàc go, jako „najpo-
wa˝niejsze niebezpieczeƒstwo wÊród nowych zagro˝eƒ dla systemu
mi´dzynarodowego i bezpieczeƒstwa poszczególnych paƒstw, w tym
Polski.” Mamy wi´c do czynienia z „najpowa˝niejszym z nowych za-
gro˝eƒ”. W tym kontekÊcie warto zaznaczyç, ˝e „stare” zagro˝enia
w du˝ej mierze przesta∏y byç aktualne lub os∏ab∏y. Autorzy Strategii
stwierdzajà, ˝e „znik∏a groêba wybuchu w Europie powa˝nego kon-
fliktu militarnego” (tj. najpowa˝niejszego „starego” zagro˝enia, któ-
re przez stulecia stanowi∏o podstawowy element rozwa˝aƒ strategicz-
nych), a przysz∏e cz∏onkostwo w UE b´dzie stanowiç dodatkowe
wzmocnienie pozycji Polski.

Przyj´ta w tym samym roku Europejska Strategia Bezpieczeƒstwa
UE

tak˝e wyklucza wybuch konwencjonalnego konfliktu, okreÊlajàc

„powa˝nà agresj´” wobec paƒstwa cz∏onkowskiego, jako „niepraw-
dopodobnà”. Takie za∏o˝enie dotyczàce klasycznego konfliktu mili-
tarnego wspó∏brzmi z polskà Strategià. Bioràc pod uwag´, ˝e stare
zagro˝enia straci∏y na znaczeniu, a terroryzm jest „najpowa˝niejszym
z nowych”, mo˝na dojÊç do wniosku, ˝e zjawisko to stanowi w ogóle
najpowa˝niejsze wyzwanie dla bezpieczeƒstwa Polski

. W Strategii

podkreÊlono ponadto, i˝ dzia∏ania terrorystów majà „bezwzgl´dny

Strategia bezpieczeƒstwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej, zaakceptowa-
na przez Rad´ Ministrów 22 lipca 2003 r. i zatwierdzona przez Prezydenta RP 8
wrzeÊnia 2003 r.

Europejska Strategia Bezpieczeƒstwa „Bezpieczna Europa w lepszym Âwiecie” zo-
sta∏a zatwierdzona przez Rad´ Europejskà 12 grudnia 2003 r. O tym ju˝ by∏o
na str. 9

Por. A. Podolski, Polska Strategia Bezpieczeƒstwa Narodowego jako praktyczna im-
plementacja Europejskiej Strategii Bezpieczeƒstwa – mi´dzy teorià a praktykà, z:
http://www.csm.org.pl/pl/files/raporty/2005/rap_i_an_0105.pdf.

Centrum Europejskie – Natolin • Forum WSiSW

charakter i obliczone sà na maksimum destrukcji”. Stwierdzono, i˝
istnieje „coraz bardziej realna mo˝liwoÊç” wejÊcia przez nich w posia-
danie broni masowego ra˝enia

oraz prowadzenia dzia∏alnoÊci o cha-

rakterze szpiegowskim („próby uzyskania nieuprawnionego dost´pu
do informacji niejawnych”)

Reasumujàc, trzeba powiedzieç, ˝e najwa˝niejszy obowiàzujàcy do-
kument okreÊlajàcy polityk´ paƒstwa w dziedzinie bezpieczeƒstwa
bardzo wysoko umieszcza na liÊcie priorytetów walk´ z terroryzmem.
Wobec takiego wniosku nasuwajà si´ dwa pytania: czy nadanie terro-
ryzmowi a˝ takiej roli jest uzasadnione? A tak˝e, czy zapisy w Strate-
gii o kluczowym znaczeniu tego zjawiska znalaz∏y odzwierciedlenie
w dzia∏aniach organów paƒstwa oraz zmianach prawnych, instytucjo-
nalnych i organizacyjnych?

Odpowiedê na pytanie pierwsze jest trudna, szczególnie dlatego, ˝e
odnosi si´ do sfery percepcji i subiektywnych ocen. Terroryzm, szcze-
gólnie spektakularne, krwawe zamachy na wielkà skal´ lub nietypo-
we zagro˝enia (chemiczne, biologiczne, radiologiczne i nuklearne),
niezwykle mocno oddzia∏uje na opini´ publicznà

. Ponadto, jak po-

kaza∏y wydarzenia po 11 wrzeÊnia 2001 r., stanowià istotny czynnik
determinujàcy stosunki mi´dzynarodowe oraz polityk´ wewn´trznà
paƒstw. Spór, czy terroryzm jest najpowa˝niejszym wyzwaniem dla
bezpieczeƒstwa Polski le˝y poza zakresem tej pracy i bez wàtpienia
wymaga pog∏´bionych badaƒ. Byç mo˝e – z uwagi na wspomniany
wczeÊniej subiektywny charakter poczucia bezpieczeƒstwa – jest on
nierozstrzygalny.

Na pytanie drugie trzeba udzieliç odpowiedzi negatywnej. Polski sys-
tem zwalczania terroryzmu zosta∏ w ostatnich latach w znacznym

Por. Walka z terroryzmem we wspó∏czesnym Êwiecie, red. J. Paw∏owski, Informator
Oddzia∏u Wspó∏pracy ze Spo∏eczeƒstwem, nr 13, Departament Spo∏eczno-Wycho-
wawczy MON, 2001, s. 21-25.

Zob. B. Zajàc, „W masce lub bez”, Rzeczpospolita z 21 lutego 2000 r.

Trafne spostrze˝enia na ten temat zawiera artyku∏ A. Szostkiewicza, „Pora˝enie
przera˝eniem”, Polityka, nr 43 z 27 paêdziernika 2001 r.

Wewn´trzne i zewn´trzne aspekty wspó∏pracy antyterrorystycznej w Unii Europejskiej w kontekÊcie Polski jako paƒstwa cz∏onkowskiego

stopniu rozbudowany i wzmocniony

. Dokonano znacznych udosko-

naleƒ, szczególnie w dziedzinie prawa, przeprowadzono szereg zmian
organizacyjnych, podj´to liczne dzia∏ania na forum mi´dzynarodo-
wym i wewn´trznym. Mimo to, bioràc pod uwag´ zakres prac i udo-
skonaleƒ, których ciàgle trzeba dokonaç, nie mo˝na zgodziç si´ z te-
zà, ˝e walka z terroryzmem mia∏a dotychczas priorytetowy charakter.

Krajowy system instytucjonalno-organizacyjny

Nie sposób scharakteryzowaç wszystkich instytucji stanowiàcych ele-
menty systemu przeciwdzia∏ania i reagowania wobec terroryzmu. Bio-
ràc pod uwag´ jak z∏o˝one jest to zagro˝enie, niezb´dne jest dzia∏anie
wielotorowe obejmujàce takie formacje jak Agencja Wywiadu (AW),
Agencja Bezpieczeƒstwa Wewn´trznego (ABW), s∏u˝by podleg∏e
MSWiA (czyli Policja, Stra˝ Graniczna – SG, Biuro Ochrony Rzàdu
– BOR oraz Paƒstwowa Stra˝ Po˝arna – PSP), jak równie˝ odpowied-
nie komórki/s∏u˝by podleg∏e MON (w szczególnoÊci Wojskowe S∏u˝-
by Informacyjne – WSI oraz ˚andarmeria Wojskowa – ˚W), Gene-
ralnego Inspektora Informacji Finansowej (GIIF), Ministerstwo
Spraw Zagranicznych (MSZ), czy te˝ Ministerstwo Zdrowia (MZ).
Istotne jest w∏àczenie w prowadzone dzia∏ania – zale˝nie od przyj´-
tych scenariuszy zagro˝eƒ terrorystycznych – wielu innych podmiotów
i instytucji, takich jak (przyk∏adowo) Paƒstwowa Agencja Atomistyki
(PAA), Sanepid, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej
(IMiGW), czy te˝ Urzàd Lotnictwa Cywilnego (ULC). Niezb´dna jest
tak˝e wspó∏praca z przedstawicielami sektora prywatnego (przewoê-
nicy, instytucje finansowe, agencje ochrony) i mediami. To wyliczenie,
które w ˝adnym razie nie ma wyczerpujàcego charakteru, obrazuje
z∏o˝onoÊç systemu, którego zadaniem jest szeroko rozumiane dzia∏a-
nie wobec zjawiska terroryzmu.

Walki z terroryzmem nie wygra pojedyncza formacja. Niezb´dne jest
stworzenie takich mechanizmów, w których mo˝liwoÊci poszczegól-

Szczególnie wiele korzystnych zmian wprowadzono w zwiàzku z cz∏onkostwem Pol-
ski w UE. Zob. M. Narojek, Polska w UE – korzyÊci w walce z terroryzmem, za:
http://www.terroryzm.com/articles.php?id=289.

Centrum Europejskie – Natolin • Forum WSiSW

nych s∏u˝b (wynikajàce z ich specyfiki) zostanà optymalnie wykorzy-
stane w realizacji wspólnego celu: zapewnienia bezpieczeƒstwa paƒ-
stwa przed zagro˝eniem ze strony terrorystów. Niezb´dne jest dzia∏a-
nie na wszystkich etapach, a wi´c w zakresie zapobiegania, zwalcza-
nia, ochrony i reagowania:

1. Zapobieganie

– odnosi si´ do powstrzymywania osób

przed wst´powaniem w szeregi organizacji terrorystycznych
i podejmowania/wspierania dzia∏alnoÊci o takim charakterze;

2. Zwalczanie – obejmuje wszelkie dzia∏ania wymierzone

w terrorystów majàce na celu rozbicie ich organizacji, po-
zbawienie mo˝liwoÊci dzia∏ania (broƒ, fundusze, Êrodki ko-
munikacji etc.) oraz postawienie ich przed wymiarem spra-
wiedliwoÊci;

3. Ochrona – dotyczy mo˝liwie najskuteczniejszego zabezpie-

czenia obywateli, wa˝nych obiektów i infrastruktury kry-
tycznej przed atakiem o charakterze terrorystycznym;

4. Reagowanie – obejmuje dzia∏ania majàce na celu minima-

lizacj´ skutków zamachu (zarzàdzanie kryzysowe).

Zasadniczo Polska dysponuje wszystkimi niezb´dnymi elementami
systemu. Warto scharakteryzowaç najwa˝niejsze z nich, by póêniej od-
nieÊç si´ do ich wzajemnych powiàzaƒ i problemu koordynacji. Osià
polskiego systemu powinny byç instytucje zajmujàce si´ zwalczaniem
terroryzmu. Zapobieganie – z uwagi na polskie uwarunkowania – ma
ograniczone znaczenie. Ochrona i reagowanie odgrywajà istotnà rol´,
ale z uwagi na zakres tej pracy nie zostanà szerzej przedstawione

. Sà

tak z∏o˝one, ˝e mog∏yby stanowiç przedmiot odr´bnej publikacji.

Ten element, z uwagi na polskie uwarunkowania, nie ma na gruncie krajowym prio-
rytetowego znaczenia. Jest jednak przedmiotem intensywnych prac na forum UE.
Dalsze dzia∏ania zostanà najprawdopodobniej okreÊlone w dwóch powiàzanych ze
sobà dokumentach – Strategii (jawnej) i Planie Dzia∏ania (niejawnym). Polska
uczestniczy w pracach nad tymi dokumentami.

Typologia na podstawie Towards a Counter-Terrorism Strategy for the European
Union z 21 paêdziernika 2005 r. (dok. 13613/05 autorstwa Prezydencji i Koordyna-
tora UE ds. Terroryzmu).

Wymaga to prezentacji mechanizmów reagowania kryzysowego, ratownictwa,
funkcjonowania infrastruktury krytycznej, wspó∏pracy z sektorem prywatnym, me-
diami, çwiczeƒ z udzia∏em spo∏eczeƒstwa, etc.

Wewn´trzne i zewn´trzne aspekty wspó∏pracy antyterrorystycznej w Unii Europejskiej w kontekÊcie Polski jako paƒstwa cz∏onkowskiego

Zwi´z∏a charakterystyka obejmie wi´c AW, ABW, Policj´ (i jej wspó∏-
dzia∏anie z jednostkami podleg∏ymi MON) oraz SG.

Dwiema s∏u˝bami, które z mocy ustawy

majà przeciwdzia∏aç zjawisku

terroryzmu sà ABW i AW. Powo∏ujàca je do ˝ycia ustawa szczegó∏owo
okreÊli∏a zakres ich zadaƒ: rozpoznawanie, zapobieganie i wykrywanie
przest´pstwa terroryzmu (ABW) i rozpoznawanie mi´dzynarodowego
terroryzmu (AW). Ta druga s∏u˝ba mo˝e jednak tak˝e „przeciwdzia∏aç”
terroryzmowi w sytuacji, gdy zostanie on uznany za „zagro˝enie ze-
wn´trzne godzàce w bezpieczeƒstwo, obronnoÊç, niepodleg∏oÊç i niena-
ruszalnoÊç terytorium Rzeczypospolitej Polskiej”. Na mocy art. 22 usta-
wy funkcjonariusze ABW majà mo˝liwoÊç prowadzenia czynnoÊci ope-
racyjno-rozpoznawczych, dochodzeniowo-Êledczych, a tak˝e analitycz-
no-informacyjnych. Tak szeroki zakres uprawnieƒ ABW wydaje si´ bar-
dzo po˝àdany wobec zagro˝enia terroryzmem i stanowi zalet´ na tle in-
nych europejskich s∏u˝b specjalnych. Zosta∏o to dostrze˝one i wysoko
ocenione podczas procedury peer evaluation

przeprowadzonej w ra-

mach prac Sekretariatu Rady UE

. W ramach Agencji funkcjonowa∏

Departament Przeciwdzia∏ania Korupcji, Terroryzmowi i Przest´pczo-
Êci Zorganizowanej, z którego wyodr´bniono nast´pnie Departament
Przeciwdzia∏ania Terroryzmowi. Nowy departament rozpoczà∏ dzia∏al-
noÊç 19 wrzeÊnia 2005 r.

Takie posuni´cie, pozwalajàce na skoncentro-

waniu si´ na jednym zagro˝eniu, wydaje si´ uzasadnione i odpowiada
rosnàcemu znaczeniu terroryzmu dla bezpieczeƒstwa paƒstwa.

ABW prowadzi aktywnà wspó∏prac´ mi´dzynarodowà, w szczególno-
Êci dwustronnà. Godne uwagi jest równie˝ jej zaanga˝owanie w prace
grupy Counter Terrorism Group (CTG

) oraz rosnàca aktywnoÊç

na forum UE. Przyk∏adem mo˝e byç udzia∏ przedstawiciela ABW
w pracach grup roboczych COTER i TWG. Zrozumia∏e jest jednak,

Ustawa z dnia 24 maja 2002 roku o Agencji Bezpieczeƒstwa Wewn´trznego oraz
Agencji Wywiadu. (Dz. U. z 2002 r., nr 74, poz. 676 z póên. zmianami.)

Zob. dok. 12156/1 JAI 99 z 25 wrzeÊnia 2001 r.

Zob. A. Barcikowski, „ABW – w poszukiwaniu to˝samoÊci”, Policja 997, 2005, nr 6.

Zob. „Departament na terrorystów”, Rzeczpospolita z 8 sierpnia 2005 r.

Grupa zrzesza s∏u˝by specjalne odpowiedzialne za bezpieczeƒstwo wewn´trzne
krajów UE, a tak˝e Norwegii i Szwajcarii. Grupa nie jest jednak umiejscowio-
na w strukturach UE, chocia˝ utrzymuje z nià sta∏à wspó∏prac´.

Centrum Europejskie – Natolin • Forum WSiSW

˝e ABW i AW przedk∏adajà dwustronnà wspó∏prac´ mi´dzynarodowà
nad dzia∏ania w ramach „25”, czy innych gremiów multilateralnych.

Kolejnà istotnà formacjà odpowiedzialnà za walk´ z terroryzmem
jest Policja. Na mocy art. 1 ustawy z 6 kwietnia 1990 r.

do jej zadaƒ

nale˝y mi´dzy innymi:

1. Ochrona ˝ycia i zdrowia ludzi oraz mienia przed bezpraw-

nymi zamachami naruszajàcymi te dobra;

2. Ochrona bezpieczeƒstwa i porzàdku publicznego, w tym

zapewnienie spokoju w miejscach publicznych oraz w Êrod-
kach publicznego transportu i komunikacji publicznej,
w ruchu drogowym i na wodach przeznaczonych do po-
wszechnego korzystania;

3. Inicjowanie i organizowanie dzia∏aƒ majàcych na celu za-

pobieganie pope∏nianiu przest´pstw i wykroczeƒ oraz zja-
wiskom kryminogennym i wspó∏dzia∏anie w tym zakresie
z organami paƒstwowymi, samorzàdowymi i organizacjami
spo∏ecznymi;

4. Wykrywanie przest´pstw i wykroczeƒ oraz Êciganie ich

sprawców.

W katalogu zadaƒ Policji nie wymieniono expressis verbis terroryzmu
(tak, jak ma to miejsce np. w ustawie o ABW i AW), jednak ka˝dy
z wymienionych podpunktów mo˝e dotyczyç zagro˝enia tym zjawi-
skiem. Z uwagi na mo˝liwoÊci i skal´ dzia∏aƒ tej formacji istnieje du-
˝e prawdopodobieƒstwo, ˝e to w∏aÊnie Policja jako pierwsza zidenty-
fikuje podejrzanà dzia∏alnoÊç powiàzanà z terroryzmem (kradzie˝e,
próby nabycia lub produkcji broni, fa∏szerstwa, pranie pieni´dzy). Jej
funkcjonariusze b´dà jako pierwsi powiadomieni o nietypowych za-
chowaniach czy zdarzeniach. Majà tak˝e nieporównywalnie wi´ksze
od innych s∏u˝b mo˝liwoÊci poszukiwania osób czy pojazdów. Nie po-
dejmujàc próby wyczerpujàcego wyliczenia mo˝liwoÊci Policji trzeba
podkreÊliç, ˝e jest ona kluczowym elementem walki z terroryzmem.
Dlatego istotne jest, by ka˝dy jej funkcjonariusz mia∏ chocia˝ ogólnà

Dz. U. z 2002 r., Nr 7, poz. 58 z póên. zmianami.

Wewn´trzne i zewn´trzne aspekty wspó∏pracy antyterrorystycznej w Unii Europejskiej w kontekÊcie Polski jako paƒstwa cz∏onkowskiego

wiedz´ o tym zjawisku, potrafi∏ w∏aÊciwie reagowaç i rozpoznaç
symptomy dzia∏aƒ terrorystycznych

Sytuacj´ bezpoÊredniego dzia∏ania funkcjonariuszy w sytuacji zagro-
˝enia terroryzmem przewidziano w ustawie o Policji w art. 17. Umo˝-
liwia on u˝ycie broni palnej nie tylko wobec osoby dokonujàcej aktu
terrorystycznego (terroryzm, ponownie, nie zosta∏ tu wymieniony do-
s∏ownie, stosowane sà wi´c zasady ogólne dotyczàce bezpoÊredniego
i bezprawnego zamachu na ˝ycie, zdrowie itp.), ale te˝ „w bezpoÊred-
nim poÊcigu za osobà (...), wobec której istnieje uzasadnione podej-
rzenie pope∏nienia (...) zamachu terrorystycznego”.

Bioràc pod uwag´ charakter wspó∏czesnego terroryzmu – np. mo˝li-
woÊç przeprowadzania zamachów samobójczych – jego skuteczne
zwalczanie wymaga reagowania w jak najwczeÊniejszej fazie dzia∏aƒ
terrorystów. Kluczem do sukcesu jest wi´c podejmowanie czynnoÊci
operacyjno-rozpoznawczych. W tym zakresie zadania podzielone sà
pomi´dzy ABW a Policj´, a tak˝e AW – w g∏ównej mierze wobec za-
gro˝eƒ zewn´trznych.

W Policji w omawianym zakresie kluczowà rol´ odgrywa Wydzia∏
do Zwalczania Aktów Terroru (dawniej Wydzia∏ IV) Centralnego
Biura Âledczego (CBÂ). Skuteczne przeciwdzia∏anie terroryzmowi
o charakterze mi´dzynarodowym wymaga wspó∏pracy z partnerami
zagranicznymi. Niezb´dne sà nie tylko odpowiednie ramy instytucjo-
nalne, ale te˝ mo˝liwoÊci techniczne. Wspomniany Wydzia∏ takimi
mo˝liwoÊciami dysponuje. Na szczególnà uwag´ zas∏uguje mo˝liwoÊç
wymiany informacji z partnerami zagranicznymi w ramach Police
Working Group on Terrorism, Interpolu, czy Europolu

, poprzez kon-

takty w ramach grupy roboczej TWG

i wspó∏prac´ dwustronnà. Wy-

W ramach programu twinningowego ze stronà hiszpaƒskà tworzony jest obecnie
film instrukta˝owy, który ma przybli˝yç szeregowym funkcjonariuszom Policji in-
formacje o terroryzmie i zasadach reagowania.

W jego ramach funkcjonuje grupa zadaniowa ds. terroryzmu Counter Terrorism
Task Force (CTTF) oraz tzw. zbiory danych dla celów analizy (Analytical Working
Files – AWFs), gdzie gromadzone sà informacje o zjawisku terroryzmu.

Polsk´ w pracach tej grupy reprezentujà przedstawiciele ABW, CBÂ i MSWiA, co
pozwala na wypracowanie i prezentacj´ spójnego stanowiska Polski wobec partne-
rów unijnych.

Centrum Europejskie – Natolin • Forum WSiSW

dzia∏ IV dysponuje tak˝e systemem ∏àcznoÊci kodowanej BdL, który
pozwala na bezpieczny obieg danych w Unii.

Wspó∏praca mi´dzynarodowa Policji w zakresie walki z terroryzmem
mo˝e byç prowadzona tak˝e na innych forach i z wykorzystaniem in-
nych instytucji. Mo˝e byç przedmiotem dzia∏aƒ oficerów ∏àczniko-
wych, w szczególnoÊci funkcjonariusza oddelegowanego do wspó∏pra-
cy z Europol. Terroryzm mo˝e byç równie˝ przedmiotem prac zespo-
∏u zadaniowego szefów policji (PCTF), zrzeszajàcego komendantów
g∏ównych europejskich s∏u˝b policyjnych.

Je˝eli dzia∏ania operacyjno-rozpoznawcze i informacje od partnerów
zagranicznych nie doprowadzà do odkrycia zagro˝enia nale˝y liczyç
si´ z wieloma scenariuszami zdarzeƒ o charakterze terrorystycznym.
W ka˝dym z nich Policja odegra bardzo znaczàcà rol´

a) Zagro˝enie atakiem terrorystycznym w szczególnoÊci:

a. obiektów dyplomatycznych/ rezydencji/ siedzib za-

granicznych firm i stowarzyszeƒ;

b. portów lotniczych i morskich, dworców lotniczych

i kolejowych;

c. obiektów rzàdowych;
d. centrów handlowych i rozrywkowych (kina, teatry, sta-

diony);

e. obiektów i urzàdzeƒ infrastruktury krytycznej (np.

uj´cia wody pitnej, przepompownie, filtry, zapory,
zbiorniki wody, du˝e mosty, anteny telekomunika-
cyjne, rurociàgi, centra telekomunikacyjne itp.);

f. zak∏adów produkujàce materia∏y niebezpieczne lub

firm spedycyjnych;

g. miejsc kultu;

b) Pod∏o˝enie ∏adunku wybuchowego, tak˝e z wykorzysta-

niem:

a. materia∏u promieniotwórczego;
b. Êrodka mikrobiologicznego;
c. Êrodka chemicznego;

Klasyfikacja w oparciu o Zarzàdzenie 1429 KG z 31 grudnia 2004 r. o reagowaniu
w sytuacjach kryzysowych.

Wewn´trzne i zewn´trzne aspekty wspó∏pracy antyterrorystycznej w Unii Europejskiej w kontekÊcie Polski jako paƒstwa cz∏onkowskiego

c) Uprowadzenie Êrodka transportu komunikacji lotniczej,

komunikacji làdowej lub komunikacji wodnej;

d) Zaj´cie obiektu (zwykle z przetrzymywaniem zak∏adników

– ang. hostage taking);

e) Uprowadzenie zak∏adników (ang. kidnapping).

Dzia∏anie w powy˝szych sytuacjach – zale˝nie od skali zagro˝enia
– le˝y w gestii komendanta Wojewódzkiego (Sto∏ecznego) lub G∏ów-
nego. Zale˝nie od rozwoju sytuacji Policja mo˝e wykorzystaç szereg
wyspecjalizowanych jednostek, takich jak zespo∏y minersko–piro-
techniczne, si∏y prewencyjne, pododdzia∏y antyterrorystyczne, zespo-
∏y negocjatorów, psychologów, grupy operacyjno-dochodzeniowe,
wydzia∏y ruchu drogowego itp. Na szczeblu centralnym istotnà rol´
odegra Zarzàd Operacji Antyterrorystycznych, któremu podlegajà
zarówno pododdzia∏y antyterrorystyczne (AT), jak te˝ zespo∏y miner-
sko-pirotechniczne.

Bioràc pod uwag´ charakter obecnego zagro˝enia terroryzmem,
w sytuacji kryzysowej si∏y Policji mogà okazaç si´ niewystarczajàce.
By∏o to przyczynà nowelizacji

ustawy o Policji majàcej na celu stwo-

rzenie ram do wspó∏dzia∏ania Policji i Si∏ Zbrojnych przy podejmowa-
niu dzia∏aƒ majàcych zagwarantowaç utrzymanie bezpieczeƒstwa pu-
blicznego. Nowa regulacja daje mo˝liwoÊç samodzielnego u˝ycia od-
dzia∏ów i pododdzia∏ów Si∏ Zbrojnych w przypadku zagro˝enia prze-
st´pstwem o charakterze terrorystycznym. Tak wi´c wojsko mo˝e
podjàç dzia∏anie wspólnie z Policjà lub samodzielnie. W obu tych sy-
tuacjach ˝o∏nierzom – w odpowiednim zakresie – przys∏ugujà upraw-
nienia policjantów. Autorzy projektu w uzasadnieniu podkreÊlili, ˝e
sta∏o si´ konieczne „zapewnienie mo˝liwoÊci u˝ycia jednostek orga-
nizacyjnych Si∏ Zbrojnych RP w celu przeciwdzia∏ania zagro˝eniu
przest´pstwem o charakterze terrorystycznym w sytuacjach, gdy nie
spe∏nione sà przes∏anki wprowadzenia stanu nadzwyczajnego.”

Znowelizowana ustawa o Policji stwierdza w art. 18, ˝e „je˝eli u˝ycie
uzbrojonych oddzia∏ów i pododdzia∏ów Policji oka˝e si´ niewystar-
czajàce, do pomocy uzbrojonym oddzia∏om i pododdzia∏om Policji

Dz. U. z 2004, nr 277, poz. 2742.

Centrum Europejskie – Natolin • Forum WSiSW

mogà byç u˝yte oddzia∏y i pododdzia∏y Si∏ Zbrojnych Rzeczypospoli-
tej Polskiej (...) na podstawie postanowienia Prezydenta Rzeczypo-
spolitej Polskiej wydanego na wniosek Prezesa Rady Ministrów”.

Opisana powy˝ej pomoc „mo˝e byç udzielona równie˝ w formie pro-
wadzonego samodzielnie przez oddzia∏y i pododdzia∏y Si∏ Zbrojnych
przeciwdzia∏ania zagro˝eniu bàdê dokonaniu przest´pstwa, o którym
mowa w ust. 1 pkt 4 [o charakterze terrorystycznym w stosunku
do obiektów majàcych szczególne znaczenie dla bezpieczeƒstwa lub
obronnoÊci paƒstwa, bàdê mogàcym skutkowaç niebezpieczeƒstwem
dla ˝ycia ludzkiego – przyp. autorów], w przypadku, gdy oddzia∏y
i pododdzia∏y Policji nie dysponujà mo˝liwoÊciami skutecznego prze-
ciwdzia∏ania tym zagro˝eniom”. Przy omawianych zagro˝eniach

pierwszà prób´ ich opanowania – zgodnie z przepisem ustawy – po-
winna podjàç Policja. Dopiero gdy jej dzia∏anie „oka˝e si´ niewystar-
czajàce” mo˝liwe jest u˝ycie Si∏ Zbrojnych. Przest´pstwo o charakte-
rze terrorystycznym stanowi jedyny wyjàtek – w tej sytuacji wystarczy
stwierdzenie, i˝ Policja „nie dysponuje mo˝liwoÊciami skutecznego
przeciwdzia∏ania”. Nie jest wi´c konieczne podj´cie przez Policj´ nie-
udanej próby opanowania sytuacji, aby uzasadniç wykorzystanie jed-
nostek Si∏ Zbrojnych. Bioràc pod uwag´, ˝e najpowa˝niejszym scena-
riuszem w tym wypadku jest sytuacja wzi´cia zak∏adników, zapis ten
wydaje si´ bardzo trafny.

Jednostkà Si∏ Zbrojnych, którà w pierwszej kolejnoÊci mo˝na wykorzy-
staç do operacji antyterrorystycznej jest GROM. Szereg problemów
rodzi jednak niemal˝e permanentne uczestnictwo tej jednostki w mi-
sjach zagranicznych

. Oznacza to, ˝e w sytuacji kryzysowej jednostka

Art. 18 dotyczy zagro˝eƒ dla bezpieczeƒstwa publicznego lub zak∏ócenia porzàdku
publicznego, zw∏aszcza (podkreÊlenie autorów), wymieniony katalog nie ma wi´c
charakteru wyczerpujàcego) poprzez sprowadzenie: 1) niebezpieczeƒstwa po-
wszechnego dla ˝ycia, zdrowia lub wolnoÊci obywateli, 2) bezpoÊredniego zagro˝e-
nia dla mienia w znacznych rozmiarach, 3) bezpoÊredniego zagro˝enia obiektów
lub okreÊlonych urzàdzeƒ lub 4) zagro˝enia przest´pstwem o charakterze terrory-
stycznym bàdê jego dokonania w stosunku do obiektów majàcych szczególne zna-
czenie dla bezpieczeƒstwa lub obronnoÊci paƒstwa, bàdê mogàcym skutkowaç nie-
bezpieczeƒstwem dla ˝ycia ludzkiego.

Zob. R. Polko, Si∏y i dzia∏ania specjalne w polityce bezpieczeƒstwa paƒstwa, za:
http://www.stosunki.pl/main243826020210,2,yisvp.htm.

Wewn´trzne i zewn´trzne aspekty wspó∏pracy antyterrorystycznej w Unii Europejskiej w kontekÊcie Polski jako paƒstwa cz∏onkowskiego

ta mo˝e byç niezdolna do szybkich dzia∏aƒ na terenie kraju. W tym
kontekÊcie warto zaznaczyç, i˝ podj´to szereg dzia∏aƒ majàcych na ce-
lu przygotowanie Si∏ Zbrojnych do realizacji zadaƒ wynikajàcych ze
znowelizowanej ustawy o Policji. W szczególnoÊci rozpocz´to proces
formowania jednostek AT w ramach ˚W. W przysz∏oÊci mogà one byç
u˝yte w sytuacji kryzysowej w kraju (w szczególnoÊci w obiektach woj-
skowych) i poza jego granicami (np. wobec zbrodniarzy wojennych lub
poszukiwanych terrorystów). Analizujàc gotowoÊç ˚W do wsparcia
Policji nale˝y pami´taç, ˝e proces formowania i szkolenia jednostek
AT trwa oko∏o 3-4 lat.

U˝ycie Si∏ Zbrojnych b´dzie tak˝e wskazane wobec terroryzmu lotni-
czego. Zgodnie z art. 122 a prawa lotniczego

, „je˝eli wymagajà tego

wzgl´dy bezpieczeƒstwa paƒstwa i organ dowodzenia obronà po-
wietrznà, uwzgl´dniajàc w szczególnoÊci informacje przekazane
przez paƒstwowy organ zarzàdzania ruchem lotniczym, stwierdzi, ˝e
cywilny statek powietrzny jest u˝yty do dzia∏aƒ sprzecznych z pra-
wem, a w szczególnoÊci jako Êrodek ataku terrorystycznego z powie-
trza, statek ten mo˝e byç zniszczony na zasadach okreÊlonych w prze-
pisach ustawy o ochronie granicy paƒstwowej”. Ârodkami fizycznej li-
kwidacji takiego samolotu dysponujà jedynie Si∏y Zbrojne. Wprowa-
dzeniu stosownych zmian pos∏u˝y∏a ustawa z 2 lipca 2004 r. o zmia-
nie ustawy o ochronie granicy paƒstwowej oraz niektórych innych
ustaw

. Umo˝liwia ona zniszczenie obcego statku powietrznego u˝y-

wanego do dzia∏aƒ sprzecznych z prawem, w szczególnoÊci jako Êro-
dek ataku terrorystycznego z powietrza. W uzasadnieniu do projektu
podkreÊlono „mo˝liwoÊç wystàpienia zagro˝eƒ ataków terrorystycz-
nych z powietrza w wymiarze podobnym do wydarzeƒ z dnia 11 wrze-
Ênia 2001 r. w Stanach Zjednoczonych Ameryki Pó∏nocnej”. Spowo-
dowa∏o to „koniecznoÊç okreÊlenia zasad oddzia∏ywania na uprowa-
dzone (zarówno obce jak i w∏asne, cywilne i wojskowe) statki po-
wietrzne, które mogà byç u˝yte do wykonania ataku terrorystycznego
przeciwko obiektom po∏o˝onym na terytorium Rzeczypospolitej Pol-
skiej.” WàtpliwoÊci budzi porównanie uzasadnienia i treÊci ustawy.

Dz. U. z 2002 r., nr 130, poz. 1112 z póên. zmianami.

Dz. U. z 2004 r., nr 172, poz. 1805.

Centrum Europejskie – Natolin • Forum WSiSW

Wbrew treÊci uzasadnienia (oraz delegacji ustawowej z prawa lotni-
czego) prawo ogranicza mo˝liwoÊç zestrzelenia jedynie do „statków
obcych”

100

Ostatnià omawianà formacjà jest Stra˝ Graniczna. Jej roli w zwalcza-
niu terroryzmu nie sposób pominàç, poniewa˝ dysponuje najbardziej
rozwini´tymi mo˝liwoÊciami ochrony kraju przed nap∏ywem niepo˝à-
danych osób i towarów. W zakresie przeciwdzia∏ania terroryzmowi
Stra˝ Graniczna podejmuje dzia∏ania przewidziane w szczególnoÊci
w ustawie o Stra˝y Granicznej

101

, ustawie o ochronie granicy paƒstwo-

wej

102

oraz w Prawie lotniczym. Koncentruje si´ wi´c na zapobieganiu

nielegalnemu przemieszczaniu przez granic´ broni, materia∏ów wy-
buchowych i innych substancji (chemicznych, biologicznych, radiolo-
gicznych i nuklearnych), zapobieganiu nielegalnemu przekroczeniu
granicy przez osoby i pojazdy, wykrywaniu fa∏szerstw dokumentów
podró˝y, zapewnieniu bezpieczeƒstwa w mi´dzynarodowej komuni-
kacji lotniczej (funkcjonariusze SG pe∏nià rol´ tzw. sky marshalls)
i zapobieganiu przekroczeniu granicy przez osoby niepo˝àdane
w Polsce oraz zatrzymywaniu osób poszukiwanych przez organy Êci-
gania. Ponadto, w zakresie przeciwdzia∏ania zagro˝eniom terrory-
stycznym SG ÊciÊle wspó∏pracuje z ABW, AW, Policjà, ˚W oraz WSI.
Z uwagi na specyfik´ zadaƒ Stra˝y wspó∏dzia∏a ona ÊciÊle tak˝e z Si-
∏ami Zbrojnymi. Kluczowe znaczenie majà równie˝ kontakty mi´dzy-
narodowe, w szczególnoÊci z krajami sàsiednimi. W tym kontekÊcie
trzeba zaznaczyç, ˝e SG rozwija sieç oficerów ∏àcznikowych.

W celu lepszej organizacji dzia∏aƒ wobec terroryzmu (w szczególno-
Êci w zwiàzku z konfliktem irackim) Komendant G∏ówny Stra˝y Gra-
nicznej powo∏a∏ w Komendzie G∏ównej (KG) SG Zespó∏ Koordyna-

100

Przepisy umo˝liwiajàce zestrzelenie samolotu opanowanego przez terrorystów
obowiàzujà od po∏owy stycznia 2005 r. Na ograniczenie mo˝liwoÊci zestrzelenia je-
dynie do obcych statków zwróci∏ uwag´ Rzecznik Praw Obywatelskich. W dn. 17 lu-
tego 2005 r. prof. A. Zoll wystosowa∏ do Premiera RP pismo, w którym przedsta-
wi∏ swoje wàtpliwoÊci. W toku prac legislacyjnych zastrze˝enia do projektu zg∏asza∏
te˝ Z. Galicki, za: http://www.mi.gov.pl/moduly/prasa/
/resortowy.php?id_inf=17620&opcja=pokaz&rok=2005&miesiac=3&dzien=5

101

Dz. U. z 2002 r., nr 171, poz. 1399 z póên. zmianami.

102

Dz. U. z 1990 r., nr 78, poz. 461 z póên. zmianami.

Wewn´trzne i zewn´trzne aspekty wspó∏pracy antyterrorystycznej w Unii Europejskiej w kontekÊcie Polski jako paƒstwa cz∏onkowskiego

cji Dzia∏aƒ Antyterrorystycznych

103

. S∏u˝y on koordynacji dzia∏aƒ za-

równo wewnàtrz tej s∏u˝by, jak te˝ jej wspó∏pracy z innymi podmiota-
mi. Charakteryzujàc Stra˝ Granicznà nale˝y wspomnieç o jej upraw-
nieniach w zakresie operacyjno-Êledczym. Zosta∏y one wzmocnione
w 2001 r. i obejmujà m.in. kontrol´ technicznà, zakup kontrolowany
i przesy∏k´ niejawnie nadzorowanà. Te metody mogà byç z powodze-
niem wykorzystywane wobec organizacji terrorystycznych. Najwa˝-
niejszà rol´ w tym zakresie odgrywa umiejscowiony w strukturach
KG SG Zarzàd Operacyjno-Âledczy.

Koordynacja polskiej wspó∏pracy w ramach UE

Wspó∏praca w ramach UE ma charakter wielowymiarowy i obejmuje
szereg s∏u˝b i instytucji. Nale˝y odró˝niç jej dwa podstawowe aspek-
ty: wspó∏prac´ bie˝àcà, polegajàcà przede wszystkim na wymianie in-
formacji oraz proces decyzyjny.

Wspó∏pracy bie˝àcej s∏u˝à przede wszystkim z∏o˝one z ekspertów

grupy robocze, które sà równoczeÊnie najni˝szym szczeblem procesu
decyzyjnego. Ich spotkania odbywajà si´ cyklicznie

104

. Z punktu wi-

dzenia walki z terroryzmem kluczowe znaczenie majà opisane wcze-
Êniej grupy TWG oraz COTER

105

. Na ich forum omawiane sà bie˝à-

ce wydarzenia dotyczàce zjawiska terroryzmu (zamachy, dzia∏ania
wykrywcze, planowane lub dokonane zmiany legislacyjne na pozio-
mie krajowym), a tak˝e raporty i analizy, w szczególnoÊci te przygo-
towane w ramach Europol lub SitCen

106

. Bie˝àca wspó∏praca mo˝e

byç równie˝ organizowana w formule ad hoc lub w oparciu o punkty
kontaktowe w krajach cz∏onkowskich. Przyk∏adem mo˝e byç tu two-

103

Decyzja nr 20 z 13 lutego 2003 r.

104

Grupa TWG odbywa spotkania 4-5 razy podczas ka˝dej Prezydencji. Na czas Pre-
zydencji Austrii w I po∏owie 2006 r. przewidziano 4 posiedzenia.

105

J. Skoczek, „Rozwiàzania instytucjonalne i proces decyzyjny w obszarze wymiaru
sprawiedliwoÊci i spraw wewn´trznych”, (w:) Obszar wolnoÊci (…), op. cit., s. 48.

106

Z poczàtkiem 2005 r. zdolnoÊç SitCen do analizy zagro˝eƒ terrorystycznych zosta-
∏a istotnie wzmocniona. Zakres dzia∏ania Centrum rozszerzono o problematyk´
wewn´trznych aspektów bezpieczeƒstwa UE.

Centrum Europejskie – Natolin • Forum WSiSW

rzenie europejskiej Sieci Ekspertów ds. Terroryzmu

107

. Nie ma po-

trzeby tworzenia odr´bnego, sta∏ego forum w tym zakresie. Poziom
grupy roboczej równie˝ nie jest w∏aÊciwy, poniewa˝ zagadnienie ma
charakter przekrojowy (niezb´dni sà eksperci z ró˝nych dziedzin, re-
prezentujàcy ró˝ne s∏u˝by i resorty). Krajowy punkt kontaktowy
umiejscowiono w DWM MSWiA, który gromadzi informacje o do-
st´pnych polskich ekspertach oraz utrzymuje sta∏y kontakt z Sekreta-
riatem Generalnym Rady UE.

Proces decyzyjny jest tym aspektem wspó∏pracy europejskiej, który wy-
maga najwi´kszej koordynacji. Chodzi bowiem o to, by na ka˝dym z je-
go szczebli – od grup roboczych, poprzez Komitet Art. 36 (CATS),
COREPER II, po Rad´ UE i Rad´ Europejskà – Polska prezentowa-
∏a jednolite stanowisko. Obowiàzek przygotowania instrukcji na spo-
tkania grup roboczych spoczywa na ekspertach wiodàcych, którzy za-
si´gajà opinii ekspertów wspó∏pracujàcych (np. TWG rol´ wiodàcà od-
grywa ABW

108

). Instrukcja powstaje zazwyczaj na bazie materia∏ów Po-

licji (CBÂ), MSWiA (DWM) oraz instytucji wiodàcej.

Wszystkie dzia∏ania powy˝ej przedstawionych grup roboczych koor-
dynowane sà w ramach prac w∏aÊciwych ministerstw. Kluczowym ele-
mentem procesu decyzyjnego w zakresie walki z terroryzmem jest
bez wàtpienia Rada UE, wyst´pujàca od czerwca 2002 r. w 9 konfigu-
racjach tematycznych. Jednym z zakresów tematycznych jest Wymiar
SprawiedliwoÊci i Sprawy Wewn´trzne (WSiSW). W posiedzeniach
Rady ds. WSiSW uczestniczà g∏ównie ministrowie spraw wewn´trz-
nych i sprawiedliwoÊci krajów UE

109

Instrukcja dla polskiej delegacji na posiedzenia Rady UE (WSiSW)
jest opracowywana dwutorowo – zgodnie z merytorycznym podzia-
∏em kompetencji – w MSWiA i Ministerstwie SprawiedliwoÊci (MS).

107

Podstawà powo∏ania sieci jest Program Haski, co potwierdzi∏a te˝ Rada Europej-
ska w grudniu 2004 r.

108

Zob. Aktualizacja wykazu instytucji i przedstawicieli Polski w pracach komitetów
i grup roboczych Rady UE, regularnie zatwierdzana przez KERM.

109

W posiedzeniach mogà braç udzia∏ ministrowie tak˝e odpowiedzialni za inne za-
gadnienia, np. duƒski Minister ds. Uchodêców, Imigrantów i Integracji. W posie-
dzeniu w dniach 1–2 grudnia 2005 roku uczestniczy∏ te˝ Minister Spraw Wewn´trz-
nych Bawarii.

Wewn´trzne i zewn´trzne aspekty wspó∏pracy antyterrorystycznej w Unii Europejskiej w kontekÊcie Polski jako paƒstwa cz∏onkowskiego

W ramach MSWiA odpowiednià cz´Êç instrukcji opracowuje Depar-
tament Wspó∏pracy Mi´dzynarodowej na podstawie informacji i sta-
nowisk wszystkich podmiotów zwiàzanych z danym zaganianiem,
w szczególnoÊci Policji (CBÂ), Stra˝y Granicznej, Ministerstwa
Spraw Zagranicznych (MSZ), Ministerstwa Finansów (MF) oraz
ABW, a tak˝e innych departamentów Ministerstwa. Na podstawie
analizy takiej procedury mo˝na wskazaç dwa oÊrodki koordynacyjne
w zakresie zagadnieƒ omawianych przez Rad´ (MSWiA i MS). Bio-
ràc jednak pod uwag´ rozdzia∏ kompetencji obu resortów trzeba za-
znaczyç, ˝e nie stanowi to problemu i nie przeszkadza w spójnej pre-
zentacji polskiego stanowiska na unijnym forum.

Wa˝ny mechanizm pozwalajàcy na wypracowanie spójnego stanowi-
ska Polski tworzy ustawa o wspó∏pracy Rady Ministrów z Sejmem
i Senatem w sprawach zwiàzanych z cz∏onkostwem Rzeczypospolitej
Polskiej w Unii Europejskiej

110

. Art. 6 tej ustawy stanowi, ˝e Rada Mi-

nistrów przekazuje Sejmowi i Senatowi niezw∏ocznie po ich otrzyma-
niu projekty aktów prawnych UE. W ciàgu 14 dni od otrzymania pro-
jektu przekazuje równie˝ projekty swoich stanowisk w sprawie prze-
kazanych dokumentów. Wymaga to od w∏aÊciwego resortu szybkiej
analizy projektu (tak˝e pod kàtem jego nast´pstw legislacyjnych, go-
spodarczych i spo∏ecznych) oraz szerokich konsultacji. Powsta∏e
w ten sposób stanowisko, które nast´pnie jest przedmiotem obrad
Komitetu Europejskiego Rady Ministrów (KERM

111

), stanowi cenny

materia∏ na wszystkich kolejnych szczeblach negocjacji na forum UE.

Dodatkowym elementem instytucjonalnym umo˝liwiajàcym koordy-
nacj´ dzia∏aƒ jest Sta∏e Przedstawicielstwo RP przy UE, gdzie wyzna-
czono osoby odpowiedzialne za poszczególne zagadnienia z zakresu

110

Dz. U. z 2004 r., nr 52, poz. 515 z póên. zmianami.

111

Zob. Zarzàdzenie nr 30 Prezesa Rady Ministrów z 23 marca 2004 r. w sprawie Ko-
mitetu Europejskiego Rady Ministrów (M. P. z 2004, nr 14, poz. 223). Wi´cej: F.
Jasiƒski, S. Barkowski, „Koordynacja polityki integracynej z punktu widzenia pol-
skiej administracji rzàdowej”, Kwartalnik Prawa Publicznego, 2004, t. IV, nr 2,
s. 101 oraz F. Jasiƒski, „Coordination of the Polish Government’s integration po-
licy: Selected features of the post-enlargement effects”, (w:) Apr¯s Enlargement:
Taking Stock of the Immediate Legal and Political Responses to the Accession of
Central and Eastern European States to the EU, red. W. Sadurski, J. Ziller, Floren-
cja – Warszawa 2005.

Centrum Europejskie – Natolin • Forum WSiSW

bezpieczeƒstwa wewn´trznego i zewn´trznego (wspó∏prac´ policyjnà,
przest´pczoÊç zorganizowanà, zwalczanie terroryzmu, nieproliferacj´
broni, zarzàdzanie kryzysowe, etc.). Majà one sta∏y kontakt z instytu-
cjami UE, przede wszystkim z Sekretariatem Generalnym Rady UE,
a tak˝e ze sta∏ymi przedstawicielstwami pozosta∏ych paƒstw cz∏on-
kowskich

112

System koordynacji w Polsce

Jak wskazano powy˝ej, dzia∏ania w zakresie wspó∏pracy europejskiej
sà doÊç dobrze skoordynowane i opierajà si´ na ustalonych procedu-
rach. Pozwala to w doÊç spójny sposób prezentowaç stanowisko Pol-
ski na forum UE, a tak˝e realizowaç zobowiàzania wynikajàce z eu-
ropejskich procesów decyzyjnych. Znacznie bardziej skomplikowanà
sytuacj´ mo˝na zaobserwowaç w pozosta∏ych dziedzinach odnoszà-
cych si´ do terroryzmu. Istnieje szereg cia∏ i podmiotów koordynujà-
cych. Ich nak∏adajàce si´ zakresy obowiàzków i nie zawsze jasne re-
gulacje prawne sprawiajà, ˝e w sytuacji zagro˝enia lub kryzysu mo˝e-
my byç Êwiadkami powa˝nych sporów kompetencyjnych.

Rola i mo˝liwoÊci dzia∏ania ABW w zakresie zwalczania terroryzmu
sprawi∏y, ˝e szef tej Agencji stoi na czele jednego z cia∏ koordynacyj-
nych – Zespo∏u ds. Koordynacji Dzia∏aƒ Operacyjno-Rozpoznaw-
czych w Zwalczaniu Terroryzmu Politycznego powo∏anego do ˝y-
cia 21 marca 2005 r.

113

W sk∏ad Zespo∏u, obok przewodniczàcego,

wchodzà przedstawiciele MSWiA, MF, Policji, SG, AW, WSI, ˚W,

112

Po wydarzeniach terrorystycznych w Madrycie, w 2004 roku utworzono, w oparciu
o pracowników Sta∏ych Przedstawicielstw paƒstw cz∏onkowskich w∏aÊciwych
w sprawach terroryzmu, tzw. sieç punktów kontaktowych (ang. focal points ne-
twork). Sieç ta ma charakter raczej nieformalny i roboczy, a jej celem jest intensy-
fikacja wymiany informacji i koordynacji stanowisk, w zwiàzku z posiedzeniami
ró˝nych formacji roboczych w ramach procesu decyzyjnego UE, gdzie dyskutowa-
ne i omawiane sà zagadnienia terrorystyczne.

113

Zarzàdzenie nr 33 Prezesa Rady Ministrów z 21 marca 2005 r. w sprawie utworze-
nia Zespo∏u ds. Koordynacji Dzia∏aƒ Operacyjno-Rozpoznawczych w Zwalczaniu
Terroryzmu Politycznego. Pierwsze spotkanie tego gremium odby∏o si´ 18 kwiet-
nia 2005 r.

Wewn´trzne i zewn´trzne aspekty wspó∏pracy antyterrorystycznej w Unii Europejskiej w kontekÊcie Polski jako paƒstwa cz∏onkowskiego

BOR oraz Sekretarz Kolegium ds. S∏u˝b Specjalnych. Zespó∏ jest or-
ganem pomocniczym Prezesa Rady Ministrów. Istotny jest zakres
dzia∏aƒ Zespo∏u, który obejmuje m.in. bie˝àca analiz´ i ocen´ zagro-
˝eƒ aktami terroryzmu politycznego (wyst´pujàcych i potencjalnych)
i „wypracowanie mechanizmów elastycznego i adekwatnego reago-
wania na sygna∏y o zagro˝eniu aktami terroryzmu politycznego
w kraju oraz koordynowanie dzia∏aƒ operacyjno-rozpoznawczych
s∏u˝b w tym zakresie”.

Takie rozwiàzania rodzà kilka istotnych pytaƒ. Pierwsze dotyczy sa-
mej nazwy Zespo∏u i odnosi si´ do przymiotnika „polityczny”, jaki
dodano do s∏owa terroryzm. Mo˝na przypuszczaç, ˝e jest to pozosta-
∏oÊç stosowanego dawniej rozró˝nienia na terroryzm i terror krymi-
nalny

114

. Wobec przyj´tej w kodeksie karnym definicji przest´pstwa

o charakterze terrorystycznym (art. 115 par. 20, obowiàzujàcej w cza-
sie wydania Zarzàdzenia) oraz raczej jednolitej opinii Êrodowisk na-
ukowych nale˝y stwierdziç, ˝e terroryzm jest z natury zjawiskiem po-
litycznym. Po drugie, niew∏aÊciwe wydaje si´ zaw´˝enie prac do „za-
gro˝enia aktami terroryzmu politycznego w kraju”, poniewa˝ rozpa-
trywana dzia∏alnoÊç terrorystyczna nie musi wcale prowadziç do ak-
tów terroryzmu na terenie Polski. Mo˝e mieç, przyk∏adowo, charak-
ter dzia∏alnoÊci logistycznej ugrupowania terrorystycznego wymie-
rzonej w paƒstwo sàsiednie. Równie˝ za∏o˝enie o koordynacji jedynie
dzia∏aƒ operacyjno-rozpoznawczych s∏u˝b (odzwierciedlone w na-
zwie Zespo∏u) wymaga rozwa˝enia. Nie ulega wàtpliwoÊci, ˝e tak˝e
dzia∏ania dochodzeniowo-Êledcze oraz analityczno-informacyjne
(niejednokrotnie wszystkie trzy typy aktywnoÊci sà ze sobà ÊciÊle po-
wiàzane) równie˝ powinny byç koordynowane przez ten sam pod-
miot. Spotkania tego gremium odbywajà si´ na ogó∏ raz w miesiàcu.

Koordynacj´ dzia∏aƒ mo˝e te˝ prowadziç powo∏ane do ˝ycia w 2002
r. Mi´dzyresortowe Centrum ds. Zwalczania Przest´pczoÊci Zorgani-
zowanej i

Mi´dzynarodowego Terroryzmu

115

, które dzia∏a

przy MSWiA. W sk∏ad Centrum wchodzà: Szef Centrum, którym jest

114

Zob. K. Ja∏oszyƒski, Terroryzm czy terror kryminalny w Polsce, Warszawa 2001.

115

Powo∏ane zosta∏o na mocy Zarzàdzenia nr 54 Prezesa Rady Ministrów z 30 kwiet-
nia 2002 r.

Centrum Europejskie – Natolin • Forum WSiSW

Minister Spraw Wewn´trznych i Administracji, Zast´pcy Szefa Cen-
trum, którymi sà Ministrowie Finansów i Obrony Narodowej, Sekre-
tarz Centrum oraz cz∏onkowie: komendanci g∏ówni Policji, Stra˝y
Granicznej, ˚andarmerii Wojskowej, szefowie ABW, AW, WSI oraz
dwaj przedstawiciele Ministerstwa Finansów. G∏ówne zadania Cen-
trum obejmujà: monitorowanie aktów terroryzmu, dokonywanie ana-
liz i ocen, przedstawianie propozycji kierunków przedsi´wzi´ç prze-
ciwdzia∏ajàcych aktom terroryzmu. W ramach Centrum istnieje mo˝-
liwoÊç powo∏ywania zespo∏ów zadaniowych. Obs∏ugà Szefa Centrum
(Ministra SWiA) zajmuje si´ powo∏any 10 maja 2005 r. Wydzia∏ ds.
Terroryzmu Departamentu Bezpieczeƒstwa i Porzàdku Publicznego
(DBiPP)

116

. Do jego zadaƒ nale˝y tak˝e sporzàdzanie analiz i prognoz

zagro˝enia terroryzmem, analiza przepisów prawnych dotyczàcych
tego zjawiska, opiniowanie projektów i programów oraz opracowanie
koncepcji przeciwdzia∏aƒ.

W obliczu fa∏szywego alarmu terrorystycznego (pod∏o˝enia atrap ∏a-
dunków wybuchowych w wielu punktach Warszawy w dniu 20 paêdzier-
nika 2005 roku) wspomniany wydzia∏ DBiPP koordynowa∏ równie˝
funkcjonowanie s∏u˝b podleg∏ych MSWiA oraz wspar∏ dzia∏ania anali-
tyczne Policji. Pomóg∏ tak˝e typowaç osoby podejrzane

117

. Trudno oce-

niç, czy takie dzia∏ania powinny byç kontynuowane – wymaga∏oby to
istotnej zmiany obowiàzujàcych przepisów i stosowanych procedur.

Kolejnym wa˝nym elementem systemu koordynacji jest Minister
– Koordynator S∏u˝b Specjalnych. Trudno w chwili obecnej oceniç je-
go rol´ w walce z terroryzmem. Nie ulega jednak wàtpliwoÊci, ˝e za-
kres jego obowiàzków dotyczy trzech bardzo istotnych elementów
systemu zwalczania terroryzmu: ABW, AW i WSI. Do zakresu dzia-
∏ania Ministra, zgodnie z decyzjà Premiera, nale˝y koordynowanie
dzia∏alnoÊci tych trzech s∏u˝b, a tak˝e ich wspó∏dzia∏ania z w∏aÊciwy-
mi organami i s∏u˝bami innych paƒstw, tak˝e w zakresie zadaƒ i mi-

116

Patrz: Wewn´trzny Regulamin Organizacyjny DBiPP MSWiA zatwierdzony Decy-
zjà nr 15 Dyrektora Generalnego MSWiA z 10 maja 2005 r.

117

Zob. Atrapy bomb w Warszawie, êród∏o: (http://www. terroryzm. com/news. php?
id=3177).

Wewn´trzne i zewn´trzne aspekty wspó∏pracy antyterrorystycznej w Unii Europejskiej w kontekÊcie Polski jako paƒstwa cz∏onkowskiego

sji specjalnych w dziedzinie bezpieczeƒstwa paƒstwa

118

. Minister od-

powiada te˝ za koordynacj´ dzia∏alnoÊci s∏u˝b specjalnych z Policjà,
SG, ˚W, S∏u˝bà Wi´ziennà (SW), S∏u˝bà Celnà (SC) i organami cel-
nymi, skarbowymi, informacji finansowej i s∏u˝bami rozpoznania Si∏
Zbrojnych oraz ich wspó∏dzia∏ania w dziedzinie ochrony bezpieczeƒ-
stwa paƒstwa. Bioràc pod uwag´ zakres uprawnieƒ Ministra, mo˝e on
odegraç kluczowà rol´ w wyznaczaniu kierunków strategicznych
w zakresie bezpieczeƒstwa paƒstwa, w tym w dziedzinie walki z terro-
ryzmem. Do jego zadaƒ nale˝y bowiem m.in. przygotowanie i przed-
stawianie projektów za∏o˝eƒ polityki w zakresie bezpieczeƒstwa paƒ-
stwa i ochrony jego porzàdku konstytucyjnego, projektów ustaw, roz-
porzàdzeƒ i innych aktów prawnych dotyczàcych bezpieczeƒstwa, jak
równie˝ projektów planów i kierunków dzia∏ania s∏u˝b specjalnych.
Nie ulega wàtpliwoÊci, ˝e strategiczne kierunki dzia∏aƒ obrane przez
s∏u˝by specjalne b´dà musia∏y znaleêç odzwierciedlenie w dzia∏a-
niach innych s∏u˝b odpowiedzialnych za bezpieczeƒstwo.

118

Rozporzàdzenie Prezesa Rady Ministrów z 2 listopada 2005 r. w sprawie szczegó-
∏owego zakresu dzia∏ania Ministra- Cz∏onka Rady Ministrów Zbigniewa Wasser-
manna (Dz. U. z 2005 r., nr 221, poz. 1904).

Centrum Europejskie – Natolin • Forum WSiSW

Zakoƒczenie

Nie∏atwo jest dokonaç kompleksowej, szczegó∏owej i rzetelnej oceny
systemu wspó∏pracy i koordynacji polityki UE wobec terroryzmu,
w szczególnoÊci majàc na uwadze ograniczenia wynikajàce z rozmiaru
tej publikacji. Tym samym niniejsza ocena, z przyczyn oczywistych, b´-
dzie musia∏a oprzeç si´ nierzadko o has∏owe potraktowanie wnio-
sków, bez mo˝liwoÊci ich wi´kszego pog∏´bienia. Z drugiej jednak
strony nale˝y pami´taç, ˝e polityka (czy wr´cz kompetencje) UE w za-
kresie przeciwdzia∏ania i zwalczania terroryzmu jest „rozcz∏onkowa-
na” mi´dzy ró˝ne podstawy prawne, cele polityczne oraz instrumenty
instytucjonalno-organizacyjne. O czym nie wolno ponadto zapominaç,
antyterrorystyczna wspó∏praca unijna jest wcià˝ na etapie tworzenia.

Przechodzàc do oceny wspó∏pracy unijnej w zakresie terroryzmu w aspek-
cie wewn´trznym nale˝y zgodziç si´ z opinià, ˝e dzia∏ania podj´te po wy-
darzeniach w Madrycie (w tym zw∏aszcza powo∏anie instytucji Koordyna-
tora UE ds. Terroryzmu) by∏y wyraênym sygna∏em, ˝e wewn´trzna koor-
dynacja problematyki terrorystycznej w ramach UE by∏a nieadekwat-

Wewn´trzne i zewn´trzne aspekty wspó∏pracy antyterrorystycznej w Unii Europejskiej w kontekÊcie Polski jako paƒstwa cz∏onkowskiego

na do potrzeb i cz´Êciowo niewydolna

119

. Co wi´cej, na podstawie status

quo mo˝na odnieÊç wra˝enie, jakoby Unia, koncentrujàc si´ przede
wszystkim na tworzeniu struktur i rozgraniczaniu ich kompetencji, zapo-
mina∏a o realizacji zadaƒ w praktyce.

OczywiÊcie nie mo˝na zapominaç, ˝e jakkolwiek dorobek prawny
i system instytucjonalno-organizacyjny mo˝na uznaç za rozbudowa-
ny, to jednak Unia ma relatywnie ograniczonà kompetencj´ w zakre-
sie walki z terroryzmem

120

. Zwalczanie terroryzmu pozostaje przede

wszystkim domenà suwerennej polityki wewn´trznej realizowanej
przez paƒstwa cz∏onkowskie, a UE ma byç jedynie uzupe∏nieniem,
„nadbudowà” o charakterze subordynacyjnym, a nie organizacjà re-
alizujàcà w∏asne zadania w tym zakresie (w rozumieniu zast´powania
krajów UE). W efekcie liczàce si´ paƒstwa cz∏onkowskie prowadzà
przede wszystkim wspó∏prac´ bilateralnà, cz´sto z pomini´ciem
struktur europejskich

121

. To zaÊ powoduje, ˝e UE nie jest w stanie

uzyskaç pe∏nego obrazu zagro˝eƒ, czy te˝ zakresu realizowanej
wspó∏pracy, skoro cz´sto sama jest „pomijana” w tym zakresie przez
paƒstwa cz∏onkowskie. W efekcie Unia jest niejako zmuszona do po-
dejmowania nierzadko dzia∏aƒ zast´pczych, skupiajàc si´ na pó∏Êrod-
kach, jakimi jest tworzenie nowych postulatów, planów czy strategii
dzia∏ania.

Ten krytyczny obraz nie jest odzwierciedla jednak ca∏ej prawdy. Nie
mo˝na zapominaç, ˝e nawet pomimo pewnej obstrukcji ze strony
paƒstw cz∏onkowskich, jeÊli chodzi o podejmowaniu wspó∏pracy w ra-
mach Unii, UE uda∏o si´ wypracowaç instrumentarium organizacyj-
ne, którego potencja∏ wcià˝ nie zosta∏ w pe∏ni wykorzystany. Takie
cia∏a jak SitCen, Europol, ale tak˝e Koordynator UE ds. Terroryzmu

119

„Taking Serious Crime Seriously? The EU’s fight against terrorism one year after
Madrid”, European Security Review, 2005, nr 25, za: http://www.isis-euro-
pe.org/ftp/Download/ESR25-Terrorism%20final.pdf

120

Znamiennym jest tu art. 33 TUE stanowiàcy, i˝ UE nie narusza obowiàzków
paƒstw cz∏onkowskich w zakresie utrzymania porzàdku publicznego i zapewnienia
bezpieczeƒstwa wewn´trznego.

121

Por. A. Rashmi Mukhopadhyay, EU Counter-Terrorism Coordinator Office: A Non-
-Starter? Analysis, Observer Research Foundation, za: http://www.observerin-
dia.com/analysis/A170.htm

Centrum Europejskie – Natolin • Forum WSiSW

sà formu∏ami roboczymi, których pe∏ne wykorzystanie z pewnoÊcià
poprawi∏oby zdolnoÊç UE w zakresie polityki antyterrorystycznej.
Tym bardziej, ˝e sà to narz´dzia z za∏o˝enia wspomagajàce dzia∏ania
krajowe, a nie zast´pujàce je. Z kolei dystans, z jakim te ostatnie od-
noszà si´ do rozwiàzaƒ w ramach UE, pozwala mniemaç, ˝e paƒstwa
obawiajà si´ wr´cz w∏aÊnie takiego rozwiàzania. Wydaje si´, ˝e im
szybciej nastàpi zmiana w takim podejÊciu ze strony paƒstw cz∏on-
kowskich, tym szybciej b´dzie mo˝na wykorzystaç „antyterrorystycz-
ny potencja∏ UE”. Problemem jednak jest to, ˝e obecnie raczej nie
widaç tendencji do zmiany istniejàcego stanu, pomimo stosunkowo
powa˝nego pog∏´bienia wspó∏pracy antyterrorystycznej w okresie
Prezydencji brytyjskiej

122

Jaka jest zatem pozycja UE w stosunkach zewn´trznych, w szczegól-
noÊci majàc na uwadze wspó∏prac´ z organizacjami mi´dzynarodowy-
mi? W kontekÊcie dzia∏aƒ podejmowanych przez Narody Zjednoczo-
ne odnoÊnie do walki z terroryzmem warto powtórzyç opini´ M. Dit-
trich, i˝ „nie wolno zapominaç, ˝e dzia∏ania NZ sà jedynie sumà
wsparcia oferowanego przez ich paƒstwa cz∏onkowskie”

123

. Zdecydo-

wanie reakcji Narodów Zjednoczonych na zamachy z 11 wrze-
Ênia 2001 r. by∏o zresztà wspó∏mierne do mo˝liwoÊci osiàgni´cia kon-
sensusu politycznego w gronie wielu paƒstw cz∏onkowskich

124

. Zaiste

nawet najlepiej przygotowany projekt uniwersalnej konwencji prze-
ciwko terroryzmowi wypracowany przez najlepszych specjalistów
w tej dziedzinie, jeÊli nie uzyska poparcia politycznego, pozostanie je-
dynie dobrà podstawà do badaƒ akademickich, a jego znaczenie
z punktu widzenia wià˝àcego prawa mi´dzynarodowego b´dzie zni-
kome. Oznacza to, ˝e wszelkie dzia∏ania podejmowane w tym zakre-

122

OczywiÊcie aktualna praktyczna wspó∏praca nie neguje przyj´tych pozytywnych
rozwiàzaƒ w sferze politycznoprawnej. Opisany wczeÊniej dorobek unijny i wypra-
cowane nowe rozwiàzania (jak np. Europejski Nakaz Aresztowania, wspólne ze-
spo∏y Êledcze czy definicja terroryzmu i organizacji terrorystycznych) stanowià nie-
rzadko „prze∏om” w legislacji europejskiej.

123

M. Dittrich, „Facing the global terrorist threat: a European response”, EPC Wor-
king Paper, 2005 nr 14, s. 42.

124

Zobacz tak˝e: N. Rostow, „Before and After: The Changed UN Response to Ter-
rorism Since September 11th”, Cornell International Law Journal, 2002, t. 35, nr 3,
s. 475.

Wewn´trzne i zewn´trzne aspekty wspó∏pracy antyterrorystycznej w Unii Europejskiej w kontekÊcie Polski jako paƒstwa cz∏onkowskiego

sie muszà byç równolegle wspierane przez polityków, chocia˝ po-
wszechnie uwa˝a si´, ˝e uzyskanie wÊród nich zgody np. w sprawie
uniwersalnie obowiàzujàcej definicji terroryzmu b´dzie bardzo trud-
nym zadaniem

125

Z kolei jeÊli chodzi o Rad´ Europy mo˝na – upraszczajàc nieco
– uznaç, ˝e organizacji tej jest ∏atwiej ni˝ Narodom Zjednoczonym
dzia∏aç w kontekÊcie walki z terroryzmem mi´dzynarodowym, tak
z perspektywy zakresu przedmiotowego (w´˝szego), jak i podmioto-
wego (zak∏adajàc, ˝e nale˝à do niej wy∏àcznie kraje „demokratycz-
ne”). Tym samym mniej problemów napotyka akcentowanie przez
Rad´ Europy kompleksowej natury terroryzmu

126

oraz wskazywanie

na kluczowe znaczenie zapewnienia wysokiego poziomu ochrony
praw cz∏owieka. Nale˝y te˝ podkreÊliç znaczenie Szczytu Warszaw-
skiego z maja 2005 r., dzi´ki któremu stworzono platform´ dialogu
mi´dzy ró˝nymi organizacjami mi´dzynarodowymi zaanga˝owanymi
w walk´ z terroryzmem: UE, Radà Europy i OBWE, przy jednocze-
snym odwo∏ywaniu si´ do wysi∏ków podejmowanych w ramach Naro-
dów Zjednoczonych.

Jak to si´ ma do dzia∏aƒ realizowanych na szczeblu Unii Europej-
skiej? Czy wystarczajàcy jest model dzia∏ania sprowadzajàcy si´
w znacznej mierze do wizyt zagranicznych przedstawicieli kolejnych
Prezydencji, Komisji Europejskiej i Koordynatora UE ds. Walki
z Terroryzmem? Paradoksalnie odpowiedê na to pytanie jest pozy-
tywna. Do chwili obecnej w ramach Unii wypracowano powa˝nà licz-
b´ dokumentów, w tym aktów prawnych, które mo˝na nazwaç rama-
mi politycznymi przysz∏ej polityki antyterrorystycznej. Zatem dysku-
sja z partnerami, jak np. z CTC lub Radà Europy, mo˝e przybieraç

125

L. Gardocki pisa∏, i˝ „wspó∏czeÊnie mo˝na zauwa˝yç silne tendencje do obj´cia
mi´dzynarodowoprawnà regulacjà ró˝nych form terroryzmu mi´dzynarodowego.
Tendencje te zderzajà si´ jednak z silnymi przeszkodami natury politycznej, co
uniemo˝liwia zawarcie uniwersalnej umowy mi´dzynarodowej regulujàcej te za-
gadnienia”, w: Zarys prawa karnego mi´dzynarodowego, Warszawa 1985, s. 128. Po-
twierdzenie tezy o trudnoÊciach w znalezieniu spójnego podejÊcia do tego tematu
jest krytyka „bur˝uazyjnego” podejÊcia do walki z terroryzmem autorstwa I. I.
Karpca, w: Przest´pstwa o charakterze mi´dzynarodowym, Warszawa 1983, s. 72.

126

J. Jaskiernia, op. cit., s. 92.

Centrum Europejskie – Natolin • Forum WSiSW

kszta∏t merytoryczny, dotykaç spraw istotnej wagi, a przede wszyst-
kim zbli˝aç stanowiska, umo˝liwiaç wymian´ informacji, w tym do-
brych praktyk. To bardzo istotna nowoÊç w stosunku do poprzednich
lat, bowiem Unia Europejska sta∏a si´ konkretnym partnerem w dys-
kusji nad przysz∏oÊcià walki z terroryzmem, chocia˝ sama nie wy-
strzeg∏a si´ przyjmowania cz´sto kontrowersyjnych rozwiàzaƒ w gro-
nie w∏asnych paƒstw cz∏onkowskich.

Z pewnoÊcià punktem wspólnym dla wszystkich trzech organizacji
mi´dzynarodowych, czyli Narodów Zjednoczonych

127

, Rady Europy

oraz Unii Europejskiej, sà trudnoÊci implementacyjne zwiàzane
z wprowadzaniem do porzàdków prawnych paƒstw cz∏onkowskich
i stosowanie w praktyce przyjmowanych przepisów, bez wzgl´du
na ich wag´ i znaczenie formalne, czy te˝ polityczne. Sytuacja ta ma
si´ przy tym znacznie gorzej w przypadku zobowiàzaƒ nak∏adanych
przez NZ, ni˝ np. w ramach Unii Europejskiej, gdzie zaobserwowano
w ostatnim okresie popraw´ stanu implementacji wià˝àcych przepi-
sów.

Wreszcie niezwykle istotne znaczenie majà wyniki dyskusji nad refor-
mà NZ w oparciu o Raport Panelu Wysokiego Szczebla

128

oraz kon-

kluzje z Sesji Zgromadzenia Ogólnego NZ z 2005 r. Wynika z nich,
˝e to w∏aÊnie partnerstwo mi´dzy zainteresowanymi organizacjami
mi´dzynarodowymi b´dzie mog∏o staç si´ swoistym gwarantem dla
zapewnienia spójnoÊci podejmowanych przez nie dzia∏aƒ tak
na szczeblu globalnym, jak regionalnym i bilateralnym. Nale˝y zatem
mieç nadziej´, ˝e dalszy ciàg zmian w ramach Systemu NZ, a tak˝e
realizacja deklaracji z warszawskiego Szczytu Rady Europy oraz kon-
kluzji Rady w sprawie efektywnego multilateralizmu pozwolà
na stworzenie dobrej podstawy dla pog∏´bienia i wzmocnienia wspó∏-
pracy w jednym z najistotniejszych obszarów aktywnoÊci wy˝ej wy-
mienionych organizacji mi´dzynarodowych, czyli w zakresie przeciw-
dzia∏ania i walki z terroryzmem mi´dzynarodowym.

127

A. Cassesse, „The International Community’s ‘Legal” Response to Terrorism”, In-
ternational and Comparative Law Quarterly, 1989, nr 7, s. 592.

128

Zob. http://www.un.org/largerfreedom/ oraz New Political Act for the United Na-
tions for the 21st Century. Proposals and Concepts, red. A. D. Rotfeld, Warsza-
wa 2004.

Wewn´trzne i zewn´trzne aspekty wspó∏pracy antyterrorystycznej w Unii Europejskiej w kontekÊcie Polski jako paƒstwa cz∏onkowskiego

Podsumowanie polskiego modelu wspó∏pracy i koordynacji

Wszystkie najwa˝niejsze postulaty, które mo˝na postawiç wobec pol-
skiego systemu przeciwdzia∏ania terroryzmowi mo˝na sprowadziç
do potrzeby zapewnienia spójnoÊci. Polska wyposa˝ona jest we
wszystkie niezb´dne s∏u˝by, a formacje odpowiedzialne za walk´
z terroryzmem cechuje profesjonalizm, który nie odbiega od standar-
dów przyj´tych w innych paƒstwach. W wi´kszoÊci przypadków s∏u˝-
by te dysponujà odpowiednimi uprawnieniami i mo˝liwoÊciami dzia-
∏ania. Istniejà tak˝e – choç dalekie od idea∏u i cz´sto niespójne – ra-
my prawne umo˝liwiajàce zwalczanie terroryzmu. Ich osià sà przepi-
sy prawa karnego, okreÊlajàce znamiona, jakie cechujà przest´pstwa
o charakterze terrorystycznym.

Na podstawie analizy rozwiàzaƒ zagranicznych, w szczególnoÊci obo-
wiàzujàcych w USA i Wielkiej Brytanii, a tak˝e przyj´tych w UE, na-
le˝y stwierdziç, i˝ poprawa istniejàcego stanu rzeczy wymaga – co
do zasady – zastanowienia si´ nad powo∏aniem krajowego Koordyna-
tora ds. Zwalczania Terroryzmu

129

. Urzàd taki nie powinien funkcjo-

nowaç w jednym z ministerstw lub s∏u˝b, poniewa˝ nie pe∏ni∏by wów-
czas roli nadrz´dnej w stosunku do pozosta∏ych podmiotów (ewentu-
alnie móg∏by byç umiejscowiony w ramach Kancelarii Prezesa Rady
Ministrów). Koordynacja nie oznacza∏by zwierzchnoÊci lub mo˝liwo-
Êci bezpoÊredniego wyznaczania zadaƒ, z wyjàtkiem jasno okreÊlo-
nych sytuacji kryzysowych, wymagajàcych szybkiego reagowania wie-
lu podmiotów. Koordynatorowi móg∏by podlegaç zespó∏, w którym
reprezentowane by∏yby wszystkie najwa˝niejsze s∏u˝by odpowiedzial-
ne za walk´ z terroryzmem. Cz∏onkami zespo∏u nie byliby szefowie

129

Jest to jedna z rekomendacji raportu zamykajàcego procedur´ peer evaluation
przyj´tego na posiedzeniu Rady UE (WSiSW) w dniach 1-2 grudnia 2005 r.
(dok. 12168/3/05), która jednak nie okreÊla, czy powinna to byç jedna osoba czy cia-
∏o kolegialne: „Paƒstwa cz∏onkowskie powinny rozwa˝yç powo∏anie krajowego or-
ganu wysokiego szczebla, takiego jak krajowy koordynator ds. walki z terroryzmem,
lub ustanowienie innej krajowej struktury koordynujàcej, np. komitetu sk∏adajàce-
go si´ z urz´dników paƒstwowych wysokiego szczebla majàcych za zadanie koordy-
nacj´ antyterrorystycznych dzia∏aƒ rzàdu, jak równie˝ agencji ochrony porzàdku
publicznego oraz bezpieczeƒstwa/wywiadu.”

Centrum Europejskie – Natolin • Forum WSiSW

tych s∏u˝b lub ich zast´pcy (tak, jak ma to miejsce obecnie w cia∏ach
koordynacyjnych), lecz eksperci. Wspó∏praca powinna wi´c mieç bar-
dziej charakter zbli˝ony do sieci eksperckiej, a nie struktury hierar-
chicznej. Osobom reprezentujàcym poszczególne s∏u˝by nale˝y za-
pewniç jak najlepsze prawne i techniczne mo˝liwoÊci bezpoÊredniego
kontaktu, wzajemnej komunikacji i wymiany informacji. Powinny one
tak˝e mieç jak najwi´kszà mo˝liwoÊç bezpiecznej komunikacji z „ro-
dzimymi” s∏u˝bami. Niezb´dny jest ich dost´p do wszelkich istotnych
informacji dotyczàcych zjawiska terroryzmu zgromadzonych przez
s∏u˝b´, z której zostali delegowani. Istotnym, chocia˝ ubocznym, na-
st´pstwem takiej wspó∏pracy powinno byç rosnàce wzajemne zaufa-
nie s∏u˝b i prze∏amanie barier, które w chwili obecnej utrudniajà
wspó∏prac´

130

Konieczne jest wreszcie nawiàzanie kontaktu mi´dzy krajowym
punktem koordynacji a jego odpowiednikami za granicà. Wymaga to
budowy wzajemnego zaufania (poprzez wspólne szkolenia, spotka-
nia) oraz stosownej infrastruktury (istnienie bezpiecznych ∏àczy ko-
munikacyjnych). Istotne jest, aby partnerzy zagraniczni wiedzieli, kto
na gruncie krajowym jest w∏aÊciwym adresatem informacji i zapytaƒ
w zakresie walki z terroryzmem.

Obok zespo∏u, który zapewni∏by bie˝àcà koordynacj´ dzia∏aƒ, Koor-
dynator krajowy powinien dysponowaç równie˝ zespo∏em analitycz-
nym, który móg∏by – na bazie bie˝àcych informacji (z ró˝nych êróde∏,
tak˝e otwartych) – dokonywaç Êrednio- i d∏ugookresowej oceny za-
gro˝enia, w szczególnoÊci antycypacji przysz∏ych trendów rozwoju
terroryzmu, mo˝liwych celów i metod przeprowadzenia ataku. Taki
zespó∏ utrzymywa∏by regularny kontakt z cia∏ami analitycznymi, taki-
mi jak Centrum Sytuacyjne SitCen, czy Europol.

Dzia∏ania Koordynatora powinny tak˝e obejmowaç zadania z zakre-
su analizy i ujednolicania prawa w zakresie zwalczania terroryzmu.
Proponowane zmiany powinny w pierwszej kolejnoÊci dà˝yç do spój-

130

Ten proces powinien byç dodatkowo wzmacniany poprzez wspólne szkolenia i çwi-
czenia. W dalszej perspektywie mo˝na rozwa˝yç wprowadzenie programu okreso-
wej wymiany personelu, który pozwoli na zapoznanie si´ z pracà innej s∏u˝by oraz
nawiàzanie osobistych kontaktów.

Wewn´trzne i zewn´trzne aspekty wspó∏pracy antyterrorystycznej w Unii Europejskiej w kontekÊcie Polski jako paƒstwa cz∏onkowskiego

noÊci terminologicznej prawa krajowego, usuwania luk i sprzecznoÊci
kompetencyjnych oraz ujednolicania procedur. Obejmowa∏oby to
tak˝e opiniowane propozycji rozwiàzaƒ prawnych opracowanych
na forach takich jak NZ, OBWE czy UE. Zapewni∏oby to spójnoÊç
prawa krajowego i zobowiàzaƒ mi´dzynarodowych oraz wzajemnà
zgodnoÊç inicjatyw europejskich z rozwiàzaniami krajowymi. Pozwo-
li te˝ – w razie potrzeby – na bardziej skuteczne prezentowanie przez
Polsk´ inicjatyw na forum mi´dzynarodowym.

Koordynator powinien równie˝ posiadaç mo˝liwoÊç prowadzenia
dialogu z partnerami spoza administracji i s∏u˝b paƒstwowych.
W szczególnoÊci nale˝y umo˝liwiç mu inicjowanie programów pro-
mujàcych:

a) w∏aÊciwe reagowanie obywateli w sytuacjach kryzysowych;
b) wspó∏prac´ z organami Êcigania;
c) czujnoÊç wobec symptomów dzia∏alnoÊci terrorystycznej.

Nale˝y te˝ aktywizowaç Êrodowiska lokalne oraz wspó∏dzia∏aç z naj-
bardziej zainteresowanymi partnerami z sektora prywatnego, takimi
jak firmy przewozowe czy agencje ochrony. Konieczny jest dialog
z mediami nakierowany na rzetelnà informacj´ o zjawisku terrory-
zmu. Prowadzenie wspó∏pracy przez jeden podmiot pozwoli na spój-
nà polityk´ informacyjnà i kontrol´ obiegu informacji. W stosunku
do zjawiska terroryzmu, tak jak w wielu innych przypadkach dzia∏aƒ
operacyjno-rozpoznawczych, Êledczych, czy ratunkowych, upublicz-
nianie pewnych danych mo˝e mieç kluczowe znaczenie dla sukcesu
operacji.

Poza powo∏aniem do ˝ycia centralnego punktu koordynacji, nacisk
nale˝y po∏o˝yç na zdobywanie wiedzy od bardziej doÊwiadczonych
partnerów zagranicznych. Odnosi si´ to do wszystkich s∏u˝b i jedno-
stek w∏àczonych w walk´ z terroryzmem. Nale˝y wypracowaç formu-
∏´ wspó∏pracy pozwalajàca na regularne kontakty i szkolenia polskich
specjalistów z ekspertami z m.in. USA, Wielkiej Brytanii, Francji,
Hiszpanii, czy Izraela. Warto w ten proces w∏àczyç w miar´ mo˝liwo-
Êci przedstawicieli paƒstw sàsiednich. Pozwoli to na zdobycie cennej
wiedzy oraz nawiàzanie koniecznych kontaktów z krajami, których

Centrum Europejskie – Natolin • Forum WSiSW

pomoc, chocia˝by z uwagi na geograficznà bliskoÊç, mo˝e byç kiedyÊ
niezb´dna.

Reasumujàc, podstawowe znaczenie ma wi´ksza spójnoÊç dzia∏aƒ.
Mo˝e jà zagwarantowaç np. powo∏anie jednego cia∏a o charakterze
koordynacyjnym. Powinno ono zapewniç wspó∏dzia∏anie wszystkich
s∏u˝b odpowiedzialnych za walk´ z terroryzmem, a w szczególnoÊci
sta∏à wymian´ informacji. Powinno byç tak˝e zdolne do dzia∏aƒ ana-
litycznych o charakterze d∏ugofalowym, wskazywania luk i nieÊcis∏o-
Êci oraz inspirowania zmian w prawie. Konieczne jest te˝ prowadze-
nie sta∏ego dialogu ze wszystkimi zainteresowanymi podmiotami
na forum krajowym (w∏àcznie ze spójnà politykà medialnà). Nale˝y
inicjowaç wspó∏prac´ pomi´dzy s∏u˝bami, a tak˝e w maksymalnym
stopniu wykorzystaç doÊwiadczenia partnerów zagranicznych.

Na koniec jeszcze jedna uwaga natury ogólnej. Terroryzm jest zjawi-
skiem niezwykle z∏o˝onym. Tworzy wyzwania o wymiarze globalnym,
odciska swe pi´tno na stosunkach mi´dzynarodowych i bezpieczeƒ-
stwie szeregowych obywateli. Dlatego te˝ wymaga wielop∏aszczyzno-
wych dzia∏aƒ i zaanga˝owania wielu podmiotów. W walce z tym za-
gro˝eniem nie ma prostych recept i uniwersalnych rozwiàzaƒ. Nie ma
te˝ paƒstw ani s∏u˝b zdolnych do samodzielnego i skutecznego podo-
∏ania wyzwaniom, które ze sobà niesie. Terroryzm – szczególnie ten
motywowany religià – realizowany przez sprawców dà˝àcych do mak-
simum ofiar i zniszczeƒ, poszukujàcych coraz bardziej spektakular-
nych metod walki, zdolnych do dzia∏aƒ samobójczych – stanowi zja-
wisko bez precedensu i przez to nie daje mo˝liwoÊci si´gni´cia
do sprawdzonych rozwiàzaƒ

131

Przedstawione powy˝ej mechanizmy – zarówno mi´dzynarodowe
(w tym tak˝e wypracowane w ramach Unii Europejskiej) jak i krajo-

131

TerroryÊci tym ró˝nià si´ od wi´kszoÊci nawet najbardziej niebezpiecznych prze-
st´pców, i˝ – silnie motywowani ideologià lub religià – sà niezwykle trudni do po-
wstrzymania. Mo˝na w tym miejscu odwo∏aç si´ do s∏ów – jakkolwiek upraszczajà-
cych zagadnienie, niemniej bardzo wymownych – Stanis∏awa Lema: „(...) jak mo˝-
na skutecznie walczyç na przyk∏ad z terroryzmem, który si´ nasila, kiedy w tym
przypadku nieskuteczna jest nawet groêba kary Êmierci? Przecie˝ oni tylko czeka-
jà, ˝eby umrzeç”, (w:) „Matka Boska si´ nie zjawi. Rozmowa ze Stanis∏awem Le-
mem”, Tygodnik Przeglàd, 2005, nr 51 (312).

Wewn´trzne i zewn´trzne aspekty wspó∏pracy antyterrorystycznej w Unii Europejskiej w kontekÊcie Polski jako paƒstwa cz∏onkowskiego

we – dalekie sà od doskona∏oÊci. Niejednokrotnie spójne i skuteczne
dzia∏ania nie sà mo˝liwe z uwagi na niedostateczne rozwiàzania
prawne, braki techniczne czy finansowe. Cz´sto nieskutecznoÊç lub
niemoc paƒstw i organizacji wynika ze zderzenia partykularnych in-
teresów, sporów kompetencyjnych czy wzajemnej nieufnoÊci.

Trzeba jednak wierzyç, ˝e istniejàce mechanizmy mo˝na usprawniç,
powo∏ane do ˝ycia instytucje wzmocniç, a niespodziewanym wyzwa-
niom przeciwstawiç nowe pomys∏y i rozwiàzania. Wa˝ne jest, by funk-
cjonowanie systemu przeciwdzia∏ania terroryzmowi (zarówno w wy-
miarze unijnym, mi´dzynarodowym czy krajowym) by∏o przedmio-
tem sta∏ej debaty, krytycznej oceny i kreatywnego myÊlenia. Poszuki-
wanie luk i niedociàgni´ç, ale tak˝e wskazywanie zalet i potencja∏u
drzemiàcego w poszczególnych rozwiàzaniach powinno s∏u˝yç sta∏e-
mu wzmacnianiu systemu przeciwdzia∏ania terroryzmowi – systemu,
od którego skutecznoÊci tak wiele zale˝y.

Centrum Europejskie – Natolin • Forum WSiSW

Aneks

Lista najwa˝niejszych powszechnych konwencji mi´dzynarodowych
dotyczàcych zwalczania terroryzmu:

1. Konwencja w sprawie przest´pstw i niektórych innych czy-

nów pope∏nionych na pok∏adzie statków powietrznych
– Tokio, 14 wrzeÊnia 1963 r.

2. Konwencja o zwalczaniu bezprawnego zaw∏adni´cia statka-

mi powietrznymi – Haga, 16 grudnia 1970 r.

3. Konwencja o zwalczaniu bezprawnych czynów przeciwko

bezpieczeƒstwu lotnictwa cywilnego – Montreal, 23 wrze-
Ênia 1971 r.

4. Konwencja o zapobieganiu przest´pstwom i karaniu spraw-

ców przest´pstw przeciwko osobom korzystajàcym z ochro-
ny mi´dzynarodowej, w tym przeciwko dyplomatom – No-
wy Jork, 14 grudnia 1973 r.

5. Europejska Konwencja o zwalczaniu terroryzmu – Stras-

burg, 27 stycznia 1977 r.

6. Mi´dzynarodowa Konwencja przeciwko braniu zak∏adni-

ków – Nowy Jork, 17 grudnia 1979 r.

Wewn´trzne i zewn´trzne aspekty wspó∏pracy antyterrorystycznej w Unii Europejskiej w kontekÊcie Polski jako paƒstwa cz∏onkowskiego

7. Konwencja o ochronie fizycznej materia∏ów jàdrowych

– Wiedeƒ, 3 marca 1980 r.

8. Protokó∏ uzupe∏niajàcy Konwencj´ o zwalczaniu bezpraw-

nych czynów skierowanych przeciwko bezpieczeƒstwu lot-
nictwa cywilnego – Montreal, 24 lutego 1988 r.

9. Konwencja w sprawie przeciwdzia∏ania bezprawnym czy-

nom przeciwko bezpieczeƒstwu ˝eglugi morskiej
– Rzym, 10 marca 1988 r.

10. Protokó∏ w sprawie przeciwdzia∏ania bezprawnym czynom

przeciwko bezpieczeƒstwu sta∏ych platform umieszczonych
na szelfie kontynentalnym – Rzym, 10 marca 1988 r.

11. Konwencja o oznaczaniu plastikowych Êrodków wybucho-

wych w celu ich wykrycia – Montreal, 1 marca 1991 r.

12. Konwencja NZ o zwalczaniu terrorystycznych ataków bom-

bowych – Nowy Jork, 15 grudnia 1997 r.

13. Konwencja NZ o zwalczaniu finansowania terroryzmu

– Nowy Jork, 9 grudnia 1999 r.

14. Konwencja NZ o zwalczaniu aktów terroryzmu jàdrowego

– Nowy Jork, 14 wrzeÊnia 2005 r.

projekt badawczy

sieç ekspercko-akademicka

Projekt badawczy dotyczy procesu tworzenia

„obszaru wolnoÊci, bezpieczeƒstwa i sprawiedliwoÊci”

Unii Europejskiej.

Mo˝na wyró˝niç trzy zasadnicze kwestie, które znajdujà si´ w centrum badawczych zaintere-
sowaƒ uczestników projektu:

• przekszta∏cenia UE w obszar bez granic wewn´trznych – tworzony na podstawie

acquis Schengen w∏àczonego w 1999 r. w ramy UE – umo˝liwiajàcy swobodne
poruszanie si´ jej mieszkaƒców, a tak˝e obywateli krajów trzecich legalnie przeby-
wajàcych w Unii;

• realizowania na terytorium UE zintegrowanej strategii zarzàdzania bezpieczeƒ-

stwem wewn´trznym z zamiarem przeciwdzia∏ania i zwalczania przest´pczoÊci
zorganizowanej;

• utworzenia europejskiej przestrzeni sàdowej poprzez zbli˝anie, harmonizacj´

i ujednolicenie przepisów prawa karnego i cywilnego w celu skuteczniejszego
egzekwowania prawa w UE.

Zadaniem Forum jest integracja Êrodowiska polskich specjalistów (naukowców, doktoran-
tów, pracowników administracji publicznej, ekspertów organizacji pozarzàdowych) zajmujà-
cych si´ tematykà Wymiaru SprawiedliwoÊci i Spraw Wewn´trznych Unii Europejskiej.
Cel ten jest realizowany w ramach projektu przez nawiàzanie i rozwijanie kontaktów w celu
wymiany poglàdów, popularyzacj´ badaƒ naukowych, formu∏owanie wspólnych stanowisk,
promowanie publikacji uczestników Forum.

Forum WSiSW UE

Fundacja „Centrum Europejskie – Natolin”

ul. Nowoursynowska 84, 02-797 Warszawa

tel. +48 (22) 545 98 00, fax. +48 (22) 649 17 97

e-mail: wsisw@natolin.edu.pl

www.wsisw.natolin.edu.pl

Koordynatorzy Projektu:

dr Artur Gruszczak i Karol Reczkin

CENTRUM EUROPEJSKIE – NATOLIN

Rok za∏. 1993

Fundacja „Centrum Europejskie – Natolin” zajmuje si´ problematykà integracji

europejskiej, realizujàc projekty naukowe, wydawnicze i konferencyjne.

Fundacja CEN jest partnerem:

Kolegium Europejskiego w Brugii/Natolinie

Kolegium Europejskie w Brugii (Belgia) od 1949 roku kszta∏ci na studiach podyplomowych

specjalistów, przygotowujàc ich do pracy w instytucjach jednoczàcej si´ Europy.

Od 1994 roku drugi kampus College of Europe mieÊci si´ w Natolinie.

Europejskiego Instytutu Uniwersyteckiego we Florencji

prowadzàc laboratorium badawcze

urro

n U

niivve

errssiittyy IIn

nssttiittu

utte

e E

UII R

esse

arrcch

h L

orra

atto

orryy

Wilton Park

Wilton Park jest jednym z najwa˝niejszych w Europie miejsc spotkaƒ i dyskusji,

poÊwi´conych problemom mi´dzynarodowej polityki.

Konferencje organizowane sa zarówno w siedzibie Wilton Park w Sussex (Wielka Brytania),

jak i w innych oÊrodkach edukacyjno-badawczych, m.in. w Natolinie.

accjja

a ssp

prra

ujje

e p

piie

ecczz´

´ n

d P

a∏∏a

acce

m N

atto

olliiƒ

ƒssk

kiim

orra

azz o

otta

acczza

ajjà

àccyym

m g

o p

arrk

kiie

m--rre

ezze

errw

atte

stanowiàcym jeden z najbardziej interesujàcych zabytków epoki romantyzmu w Polsce.

Dzi´ki staraniom Fundacji wszystkie obiekty obj´te sà sta∏à opieka konserwatorska.

Wi´cej informacji na stronie:

www.natolin.edu.pl

ul. Nowoursynowska 84, 02-797 Warszawa,

tel. (22) 54 59 800, fax (22) 649 17 97

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Etyka psychologiczna Teoplitz Wiśniewska wykład 9 Etyczne aspekty współpracy psychologa z w ppt
Wybrane aspekty prawne członkostwa w UE krajów kandydujących na przykładzie Turcji (do uzupełnienia)
Praktyczne aspekty współpracy centralnej sterylizatorni z blokiem operacyjnym
3 UE Chiny współpraca sektorowa
Aspekty UE Euro, Socjologia
korzyści z programu UE, współpaca nauki i przemysłu
Dobre, złe i?rdzo złe aspekty prawa UE
Negocjacje międzynarodowe - ćwiczenia dr Czech 2008, inne, UE kato, rok 3, Negocjacje i współpraca z
Prawne aspekty OZE w UE i RP.[1], 1. ROLNICTWO, OZE, Biomasa, odpady, biogaz, zgazowanie materiały
1 rozwoj wspolpracy w zakresie bezp wew ue
Wspolpraca gosp RP z UE
Prawne aspekty OZE w UE i RP [1]
rp a ue wspolpraca rady ministrow
Rozdział XIX Prawne aspekty akcesu Polski do UE
Sławomir Ćwik Finansowe aspekty wejścia Polski do UE

więcej podobnych podstron