Ochrona przyrody w województwie łódzkim.

1. Formy obszarowej ochrony przyrody.

Najwyższą formą ochrony na terenie województwa łódzkiego są rezerwaty. Jest ich

aktualnie 89, o łącznej powierzchni 7380,65 ha,. Obejmują one obszary zachowane w stanie

naturalnym lub mało zmienionym ekosystemy, ostoje i siedliska przyrodnicze, a także

siedliska roślin, zwierząt i grzybów oraz twory i składniki przyrody nieożywionej,

wyróżniające się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, kulturowymi lub

walorami krajobrazowymi. Najmłodszym, utworzonym w 2006 roku, rezerwatem na terenie

województwa jest Gać Spalska o powierzchni 81,65 ha. Obejmuje fragment doliny rzeki Gać

z czterem zbiornikami, licznymi źródłami i wysiękami, otoczone skupiskami olsów i łęgów.

Na terenie tym znajduje się 7 parków krajobrazowych, które chronią najcenniejsze

walory przyrodnicze, kulturowe i historyczne oraz krajobrazowe tego regionu. Zajmują one

powierzchnię 177.806 ha tj. 9,8 %.

Najdalej na północ wysunięty jest Bolimowski Park Krajobrazowy zajmujący

powierzchnię 23130 ha. Powstał w 1986 r. w celu zachowania kompleksów leśnych Puszczy

Bolimowskiej w tym borów, borów mieszanych, dąbrów świetlistych, grądów, łęgów i olsów,

stanowiących ostoje chronionych i zagrożonych gatunków roślin, porostów i grzybów. Chroni

również walory przyrodniczo-krajobrazowe doliny rzeki Rawki z naturalnie meandrującym

korytem i kompleksem zbiorowisk roślinnych. W tym celu utworzono 5 rezerwatów

przyrody, z czego 3 znajdują się w granicach województwa, 132 użytki ekologiczne oraz

zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Nieborów”.

Ewenementem są śródleśne polany Puszczy

Bolimowskiej - niespotykane w środkowej Polsce rozległe, podmokłe łąki i pastwiska.

W celu ochrony unikatowego w Polsce Środkowej, polodowcowego krajobrazu strefy

krawędziowej powołano

Park Krajobrazowy Wzniesień Łódzkich

. Powstał w 1996 i

obejmuje powierzchnię 10748 ha. Swymi granicami obejmuje drugi pod względem wielkości

miejski kompleks leśny „Las Łagiewnicki” oraz najważniejszy w regionie łódzkim węzeł

hydrologiczny (Bzura, Moszczenica, Mrożyca oraz liczne źródła). W parku znajdują się trzy

rezerwaty przyrody, zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Górna Mrożyca” i stanowisko

dokumentacyjne.

W dolinie Pilicy znajduje się Zespół Nadpilicznych Parków Krajobrazowych w skład

którego wchodzą: Spalski, Sulejowski i Przedborski PK.

Spalski Park Krajobrazowy

ma powierzchnię 13110 ha i został utworzony w 1995

roku. Chroni rozległe tereny wiekowego lasu z przełomowym odcinkiem Pilicy pod

Inowłodzem i wychodniami skał jurajskich. Walory kulturowe obszaru reprezentuje

rezydencja carów rosyjskich, przekształcona w późniejszym czasie w siedzibę prezydentów

Rzeczpospolitej oraz XII-wieczny kościół św. Idziego. W granicach parku usytuowano 5

rezerwatów przyrody, 7 użytków ekologicznych.

Sulejowski Park Krajobrazowy

powstał w 1994 r. na powierzchni 17030 ha (36730

ha powierzchnia otuliny). Chroni naturalne koryto Pilicy między Sulejowem, a Przedborzem

oraz cenne przyrodniczo lasy będące pozostałością Puszczy Pilickiej. Na szczególną uwagę

zasługuje jeden z obiektów przyrody nieożywionej tj. Bąkowa Góra, będący punktem

widokowym na pogranicze pasa wyżyn i nizin środkowopolskich. Wśród zabytków kultury

najważniejszym jest opactwo cystersów w Sulejowie -Podklasztorzu. W parku istnieje 9

rezerwatów przyrody.

Przedborski Park Krajobrazowy

został utworzony w 1988 roku na powierzchnia

16505 ha. PPK zajmuje najcenniejsze przyrodniczo fragmenty Pasma Przedborsko-

Małogoskiego, będącego centralną osią parku, oraz Wzgórz Łopuszańskich, Wzgórz

Opoczyńskich, Niecki Włoszczowskiej i Doliny Pilicy. Najwyższym wzniesieniem parku,

leżącym w Paśmie Przedborsko-Małogoskim, jest Fajna Ryba – 347 m n.p.m. Największymi

wartościami parku są: malownicze i różnorodne krajobrazy doliny Pilicy i Czarnej

Włoszczowskiej, rozległe obszary podmokłe, bogata flora i fauna. Na terenie parku utworzono

5 rezerwatów przyrody.

Załęczański Park Krajobrazowy powstał w 1978 r., jego powierzchnia wynosi 14

485 ha a strefy ochronnej 12 328 ha. Obszar zajmuje północno wschodnią część Wyżyny

Krakowsko- Częstochowskiej zwanej Jurą Polską. Zadaniem Parku jest ochrona

niepowtarzalnego krajobrazu jurajskich wapiennych ostańców z formami krasowymi, wraz

z osobliwą fauną i florą oraz urokliwego odcinka silnie meandrującej rzeki Warty z licznymi

wyspami i łachami. Na terenie Parku utworzono 3 rezerwaty przyrody.

Park Krajobrazowy Międzyrzecza Warty i Widawki powstał w 1989 r. w celu

ochrony dolin Warty i Widawki i ich dopływów wraz z systemem stref przystokowych oraz

towarzyszącej tym obszarom szaty roślinnej. Powierzchnia Parku wynosi 25 330 ha. Dużą

wartość przyrodniczą mają murawy kserotermiczne rozwijające się na marglach wapiennych,

ż

wirowych pagórkach morenowych i nasłonecznionych skarpach. Na terenie Parku znajdują

się 4 rezerwaty przyrody. Do cenniejszych zabytków na terenie parku należą obiekty sakralne.

Obszary chronionego krajobrazu obejmują tereny chronione ze względu na

wyróżniający się krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe ze względu na

możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem lub pełnioną

funkcją korytarzy ekologicznych. Jest ich 15 i zajmują powierzchnię 178.478 ha, co stanowi

9,7 % obszaru województwa. W roku 2006 utworzono Obszar Chronionego Krajobrazu

Dolina Miazgi pod Andrespolem (142,8 ha).

Najnowszą formą obszarowej ochrony przyrody jest Sieć Natura 2000, której zasadą

jest tworzenie systemu obszarów połączonych korytarzami ekologicznymi. Głównym jej

zadaniem jest utrzymanie bioróżnorodności przez ochronę najcenniejszych elementów

przyrody. Obejmuje ona dwa założenia ochrony: obszary specjalnej ochrony ptaków i

specjalne obszary ochrony siedlisk. Do tej pory wyznaczono trzy obszary Natura 2000

o powierzchni 114 644,2 ha. Są to Pradolina Warszawsko-Berlińska (23677,4 ha), Dolina

Pilicy (30833,0 ha) oraz Dolina Środkowej Warty (60133,8 ha). Obecnie w fazie projektu

pozostaje 11 obszarów tj.: Dąbrowa Grotnicka, Dąbrowa Świetlista w Pernie, Lasy Spalskie,

Łąka w Bęczkowicach, Niebieskie Źródła, Pradolina Bzury-Neru, Załęczański Łuk Warty,

Dolina Środkowej Pilicy, Dolina Rawki, Dolina Dolnej Pilicy oraz Ostoja Przedborska o

łącznej powierzchni 78759 ha.

2. Formy indywidualnej ochrony przyrody.

Pomniki przyrody to pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich

skupiska o szczególnej wartości przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub

krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród

innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych,

ź

ródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie. W

województwie łódzkim jest ich obecnie 3180, z czego 3157 to pomniki przyrody żywej, a 23

nieożywionej. W 2006 roku samorządy lokalne ustanowiły 53 nowe pomniki przyrody

obejmujące zarówno twory przyrody ożywionej, jaki i nieożywionej.

W województwie łódzkim utworzone zostały trzy stanowiska dokumentacyjne, które

zajmują 10,55 ha.. To pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupiska o

szczególnej wartości przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej

oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów,

okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady,

wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie. W województwie są to Kolonia

Niesułków, Olewin i Siedlątkowo.

Użytki ekologiczne stanowią pozostałości ekosystemów mających znaczenie dla

zachowania różnorodności biologicznej - naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne

oczka wodne, kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nie użytkowanej

roślinności, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamieńce, siedliska przyrodnicze oraz

stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów, ich ostoje oraz

miejsca rozmnażania lub miejsca sezonowego przebywania. Łącznie obejmują powierzchnię

1579,06 ha. Ostatnio utworzonym użytkiem jest „Uroczysko Torfy” obejmujące łąki

zalewowe w dolinie rzeki Chrząstawki. Ma on powierzchnię 12,76 ha i leży w gminie Zelów.

Kolejną, obszarową formą ochrony są zespoły przyrodniczo-krajobrazowe. Są to

fragmenty krajobrazu naturalnego i kulturowego zasługujące na ochronę ze względu na ich

walory widokowe lub estetyczne. Łącznie na terenie naszego województwa zajmują

powierzchnię 9137,80 ha. W 2006 roku powstał zespół przyrodniczo-krajobrazowy

„Uroczysko Zieleń II” o powierzchni 15,68 ha. Chroni fragmenty użytków zielonych i

zadrzewień o charakterze łęgowym, dolinę Warty i zespół zamkowo-parkowy w Uniejowie.

Stanowi on naturalne uzupełnienie powstałego w 2004 r. ZPK „Uroczysko Zieleń”.

Opracowanie: M. Stankiewicz, A. Zaborowska, H.Andrzejewski

Dyrekcja Parku Krajobrazowego Wzniesień Łódzkich

www.pkwl.pl