Transport lotniczy – przemieszczanie drogą powietrzną osób lub towarów. Jest

najnowocześniejszą i najbardziej dynamicznie rozwijającą się gałęzią transportu. Opiera się
na skomplikowanych środkach lokomocji, nawigacji i obsługi naziemnej oraz wymaga
dużych nakładów kapitałowych i wysoko wykwalifikowanych kadr. Transport lotniczy
pozwala na bardzo szybkie dotarcie do wyznaczonego celu i jest jednym z
najbezpieczniejszych środków transportu

1

.

Transport lotniczy jest jedną z najbardziej dynamicznie rozwijających się gałęzi

transportu w świecie, ale wymaga również największych nakładów finansowych na
modernizację oraz rozwój środków transportowych i infrastruktury. Ze względu na bardzo
wysokie ceny samolotów, większość przedsiębiorstw lotniczych eksploatuje je w ramach
leasingu udostępnianego przez producenta maszyn. Dopiero po całkowitej spłacie rat
leasingowych przewoźnik staje się właścicielem samolotu. Przewoźnicy związani z
transportem lotniczym są zrzeszeni w organizacji międzynarodowej IATA ,która powstała w
1945 roku w Hawanie.
Do głównych światowych towarzystw lotniczych należą między innymi: British Airways,
Lufthansa, Air France, KLM, SAS, Air India

2

.

Charakterystyka transportu lotniczego:

 szybkość - jest on najszybszym rodzajem transportu na średnich i dużych

odległościach. Związane jest to nie tylko z prędkościami osiąganymi przez
samoloty, ale również z coraz większą dostępnością i niezawodnością
transportu lotniczego;

 bezpieczeństwo - to jeden z najbezpieczniejszych sposobów przewozu

ładunku, biorąc pod uwagę wilgo

 , wstrząsy itp.;
 częstotliwość przewozów - ruch samolotów zarówno pasażerskich, jak i

towarowych, ze względu na dynamikę rozwoju wciąż się zwiększa, a do
przeważającej liczy miejsc na świecie można dotrzeć krótkim czasie;

 przejrzystość dróg transportowych;
 wysokie koszty przewozu - transport lotniczy jest jednym z najdroższych na

świecie, stąd nie zawsze jest on opłacalny – wszystko zależy od wymagań
jakościowych i czasowych;

 duża rozległość przestrzenna obsługiwanego rynku;
 niewielka częstość przeładunkowa;



wykorzystywanie innych środków transportu, zapewniających dostarczenie

towaru na lotnisko oraz jego odbiór i przewiezienie do miejsca przeznaczenia.

2

Transport powietrzny ze względu na swoją charakterystykę wykorzystuje się przede
wszystkim przy obsłudze rynków międzynarodowych, ponieważ na krótszych odległościach
jest często nieopłacalny

3

.

1

http://pl.wikipedia.org

2

R. Krawczyk, Transport i spedycja. cz. 1 Transport, wyd. Diffin, Warszawa 2010, s. 49

3

R. Krawczyk, Transport i spedycja. cz. 1 Transport, wyd. Diffin, Warszawa 2010, s. 50

Środki transportu lotniczego – są nimi głównie samoloty, które można sklasyfikować
według wielu różnych kryteriów. Do środków transportu powietrznego można zaliczyć
również śmigłowce. Jednak ich zastosowanie ogranicza się głownie to służb medycznych,
policji oraz wojska.
Podział środków transportu lotniczego (samolotów)

Rys. 1. Podział środków transportu lotniczego (samolotów)

Najczęściej podziału samolotów dokonuje się ze względu na ich przeznaczenie:

Samoloty towarowe - służą do przewozu różnego rodzaju ładunków o łącznej masie

od 40 do 250 ton. Maksymalna dopuszczalna ładowność samolotu zależy od wielu
czynników:
- odległości, jaką musi pokonać samolot bez tankowania
- długości pasa startowego wykorzystywanego przy starcie samolotu.
Ważnym elementem, na który należy zwrócić uwagę jest konstrukcja samolotu, ograniczająca
w dużym stopniu gabaryty ładunków. Nie mogą one być zbyt długie, wysokie lub szerokie.
Najczęściej stosowanymi jednostkami ładunkowymi są kontenery i palety. Wnętrza
samolotów oraz urządzenia przeładunkowe wyposażone są w rolki pozwalające na dogodne
umiejscowienie ładunków.
Transport powietrzny jest realizowany:
- w ruchu regularnym - liniowym, przewożone są ładunki drobne dla wielu odbiorców.
- w ruchu nieregularnym- czarterowe, przyjmowane od jednego nadawcy, przeznaczone dla
jednego odbiorcy.
W Polsce w 2007 roku transport powietrzny przewiózł ponad 45,5 tys. Ton ładunków. W tym
niecałe 10000 ton stanowiły ładunki przewiezione na terenie kraju.

Samoloty pasażerskie – służą do transportu osób. Jednorazowo mogą zabrać od

kilkudziesięciu do kilkuset osób. Są one również przeznaczone do przewożenia bagażu
podróżujących. Na szczególna uwagę zasługuje samolot Airbus A380, mogący przewieźć
nawet 853 pasażerów.
Liczba samolotów w Polsce przeznaczonych do przewożenia osób pod koniec 2007 roku
wynosiła 65 z liczbą 6427 miejsc dla pasażerów.

Samolot typu combi - to funkcjonalne połączenie samolotu pasażerskiego z

towarowym. Powierzchnia towarowa znajduje się pod podkładem pasażerskim oraz w tylnej
części samolotu. Przykładem jednego z największych samolotów typu combi jest Boeing
747 400 Combi, mogący oprócz pasażerów zabrać 30 ton ładunków.

Samoloty cywilne i osobiste - to niewielkie samoloty, zabierające na pokład od kilku

do kilkunastu osób, wykorzystywane zwykle w celach służbowych lub prywatnych. Można
zaliczyć do nich maszyny prywatne, sanitarne, rolnicze.

Samoloty wojskowe - maszyny zaliczane do tej grupy mają specjalne konstrukcje,

stworzone dla potrzeb wojska. Są one wykorzystywane d zarówno transportu maszyn czy
przemieszczania ludzi. Do tej grupy maszyn zalicza się też samoloty bojowe i rozpoznawcze.

Samoloty wykorzystywane w transporcie wojskowym to m. In. Douglas C-47, Transall C-
160

4

.

Lotnicze jednostki ładunkowe
Przesyłki lotnicze towarowe są przeważnie formowane w postaci palet lotniczych oraz
kontenerów lotniczych. W ten sposób załadunek i rozładunek wszystkiego rodzaju przesyłek
odbywa się sprawnie. Do segregacji bagażu wykorzystuje się zaawansowane systemy
bezpieczeństwa oraz automatycznej identyfikacji bagaż€ z użyciem kodów kreskowych oraz
coraz częściej transponderów.

Palety lotnicze to płaskie płyty o określonych wymiarach, dostosowanych do

przestrzeni ładunkowej samolotu, wyposażone w odpowiednie zaczepy do mocowania
przesyłek oraz zabezpieczenia palety przed zmianą położenia w samolocie. Ładunki są
przypięte do palety za pomocą systemu pasów z samo napinaczami gwarantującymi
stabilizację ładunku na palecie. Niektóre palety mają zdolność ładunkową do 6 ton.

Rys. 2. Paleta lotnicza

Rys. 3. Zastosowanie palety lotniczej

Drugim typowym nośnikiem transportowym są kontenery lotnicze o lekkiej ażurowej

konstrukcji ze ścianami osłonowymi ze stopów aluminium. Ich kształt jest dostosowany do
kształtu kadłuba samolotu. Największe z nim mają objętość ładunkową ok. 11 m

3

i mieszczą

4R. Krawczyk, Transport i spedycja. cz. 1 Transport, wyd. Diffin, Warszawa 2010, s. 54

ładunek o masie 6000 kg. Przykładowe wymiary kontenerów lotniczych przedstawia
poniższy rysunek

Rys. 4. Widok zarysu kontenerów na tle kadłuba samolotu frachtowego
Istnieje szereg zunifikowanych kontenerów lotniczych dostosowanych do kadłubów
poszczególnych samolotów. Najczęściej stosowane kontenery lotnicze to LD-3 i LD-7.
Kontener LD-7 ma ładowność 3425 kg, pojemność 9,5 m

3

, wymiary 300x213x153 cm, masa

własna 200 kg . Kontener LD+3 ma ładowność 1445 kg, pojemność 4,1 m

3

, wymiary

200x153x162 cm i mas 135 kg . Konteneryzacja przyspiesza procesy ładunkowe

5

.

Kontenery lotnicze są przewożone zarówno samolotami frachtowymi jaki w ładowniach
samolotów pasażerskich (uzupełniający) oraz w samolotach osobowo-towarowych typ QC.

5

S. Krawczyk, Logistyka. Teoria i praktyka. Tom 1., wyd. Diffin, Warszawa 2011

Rys. 5. Rozmieszczenie ładunków lotniczych w kadłubach wybranych samolotów. A)
pasażerski AIRBUS A300; b) pasażersko - towarowy Boeing 747 200M’ c) towarowy
Boeing 747 200F; d) towarowy McDonnel Douglas DC8

Załadunek samolotu może być przeprowadzony od czoła kadłuba, wówczas podnosi się „nos”
samolotu, z boku kadłuba przez łuk bagażowy, od samolotu przez pochylnię.
Ładunki w lukach bagażowych są zabezpieczane przed przemieszczeniem się podczas lotu.
W przypadku samolotów frachtowych z ładunkami na paletach lub w kontenerach lotniczych,
dokładnie waży się nośnik transportowy wraz z ładunkiem i przy załadunku dokładnie
umieszcza się go we właściwym miejscu. Środek ciężkości ładunku powinien być w
punkcie środka wyporu siły aerodynamicznej, za załadunek odpowiadają odpowiednie służby.
Wszelkie procedury regulują przepisy ICAO

6

.

6

S. Krawczyk, Logistyka. Teoria i praktyka. Tom 1., wyd. Diffin, Warszawa 2011, s. 346

Rys. 6. Airbus A300-600 Bieługa samolot o największej kubaturowo ładowni ( długość
37,7 m i średnica 7,4 metra)

Rys. 7. Największy na świecie samolot transportowy Antonow An 225 Mrija o masie
startowej 600 ton

Masa samolotu - wyraża masę samolotu gotowego do startu. Na tę masę składa się

masa własna samolotu, masa ładunku oraz masa paliwa. W czasie trwania lotu paliwo jest
spalane i masa samolotu zmniejsza się nawet o połowę. W przypadku samolotu An225 masa
startowa wynosi 600 ton, a przy lądowaniu po przelocie pełnego zasięgu masa lądującego
samolotu wynosi 300 ton (masa własna).

Infrastruktura transportu lotniczego
Tak jak w przypadku transportu samochodowego i kolejowego infrastrukturę transportu
powietrznego można podzielić na liniowa i punktową.
Do infrastruktury liniowej należą drogi lotnicze, które można określić jako korytarze w
przestrzeni powietrznej, znajdujące się na wysokości ok 900 do 12 000 m nad poziomem
morza. Ich szerokość wynosi:
-dla dróg krajowych – 10 mil morskich,
-dla dróg międzynarodowych – 20 mil morskich.
Do infrastruktury punktowej należą wszystkie elementy, które wykorzystuje się w transporcie
lotniczym:
- lotniska,
- lądowiska,
- porty lotnicze.

Lotnisko – obszar wykorzystywany do startów, lądowań oraz ruchu samolotów. W

jego skład wchodzą obiekty i urządzenia o charakterze trwałym.
Teren w promieniu kilkudziesięciu kilometrów od lotniska jest kolejnym elementem
infrastruktury liniowej. Jest to obszar kontrolowany przez służby lotniska, na którym znajdują
się elementy infrastruktury punktowej.

Port lotniczy - jest to lotnisko przeznaczone do użytku publicznego, wykorzystywane

w celach handlowo-usługowych

Port lotniczy - według dokumentów UE – jest to port cywilny, który w ciągu roku wykonuje
ponad 50 000 operacji w formie przylotów i odlotów samolotów cywilnych. W większości
przypadków porty lotnicze przeznaczone są do obsługi ruchu pasażersko-towarowego.
Lotniska mogą mieć charakter specjalistyczny , związany z realizacją wyłącznie jednego celu.
Należą do nich lotniska ratownicze, sportowe itp. Porty lotnicze składają się z elementów
przestawionych na rysunku 8.

Rys. 8. Podział portów lotniczych

Podstawowego podziału portów lotniczych można dokonać ze względu na obsługiwany
obszar. Wyróżnia się porty:



krajowe - przeznaczone do obsługi ruchu lotniczego krajowego,



międzynarodowe - przeznaczone zarówno do obsługi ruchu krajowego jak i

międzynarodowego. W 2011 roku znajdowało się w Polsce 12
międzynarodowych portów lotniczych. Ich położenie przedstawia poniższa
mapa.

Rys. 9. Mapa lotnisk międzynarodowych w Polsce

Taryfy i stawki przewozu lotniczego
Kategorie opłaty z fracht w przewozach lotniczych są szczególnie precyzyjne. Wynika to stąd,
że przewóz drogą powietrzną jest bardzo kosztowny i dlatego stosuje się bardzo
skomplikowane przeliczenia

7

.

W przewozach lotniczych stosuje się 3 rodzaje stawek:

A. Stawki ogólne, gdzie przelicznik wyraża się w kwotach za kilogram.

Najczęściej stosowane przedziały wagowe to:

 minimum – minimalna kwota, którą pobiera przewoźnik za przewóz jednej

sztuki towaru

 norma-stawka dla przesyłek o wadze ponad 45 kg,

 +45 stawka dla przesyłek ważących od 45do 99,5 kg,

 +100 stawka dla przesyłek ważących od 100 do 299,5kg

7

E. Januta, T. Truś, Z. Gutowska, Spedycja, wyd. Diffin , Warszawa 2011, s. 110

 +300 stawka dla przesyłek ważących powyżej 300 kg

B. Stawki rodzajowe- stosuje się do przewozu określonych rodzajów towarów an

konkretnych trasach lotniczych

C. Stawki klasyfikacyjne. Stosuje się do przewozów ładunków pomiędzy strefami

IATA

W lotniczym transporcie odstawą wyliczenia należności za fracht jest alternatywnie waga

brutto przesyłki albo jej objętość. Dla objętościowych przesyłek stosuje się przelicznik wagi
do objętości szacując, że 1 kg = dcm. Wagę objętościową obliczamy w sposób następujący:
wymiary w centymetrach mnożymy przez siebie i dzielimy wynik przez 6000. Jeżeli
otrzymamy liczbę większą od wagi rzeczywistej, to wtedy przyjmujemy ją jako podstawę do
obliczenia stawki za fracht. Zawsze zaokrąglamy wymiary do pełnych cm, a wagę do
pełnych kg.

Zalety i wady transportu lotniczego

Samoloty czy helikoptery mogą przewozić ładunki na bardzo duże odległości.

Docierają z nimi do najdalszych zakątków świata. Dane statystyczne donoszą, że jest to jeden
z najbezpieczniejszych rodzajów transportu. Rzadziej zdarzają się wypadki lotnicze niż
wypadki na przykład samochodowe. Zastosowanie samolotów jest bardzo uniwersalne.
Oprócz przewozu ludzi w różne miejsca na świecie, są wysyłane także w miejsca, w których
doszło do kataklizmu. Dowożą żywność, pomoc medyczną czy ratowników. Także z rejonów
zagrożonych potrafią ewakuować duże ilości ludzi. Samoloty także mogą zostać
wykorzystane do poszukiwania ludzi w górach. Samoloty są wykorzystywane także do
transportowania chorych do szpitali, kiedy liczy się dla chorego każda minuta. Plusem
transportu lotniczego jest to, że ładunek może trafić do odbiorcy w bardzo krótkim czasie.
Ważne jest to szczególnie w przypadku towaru, którego okres przydatności jest krótki.
Dobrym przykładem są kwiaty cięte, ale także przesyłki pocztowe. Podróż samolotem
pasażerskim też odbywa się szybko. Żadnym innym środkiem transportowym nie bylibyśmy
w stanie dotrzeć tak szybko do naszego celu.

Jednak transport lotniczy posiada także wady. Aby przewieźć ładunek jest potrzebny

przeładunek z jednego środka transportowego do samolotu tak, jak ma to miejsce w
transporcie morskim. Po przewiezieniu towaru też musi zostać przeładowany ładunek z
samolotu np. do samochodu. Kolejnym minusem jest to, że przy niekorzystnej pogodzie lot
zostanie odwołany. Warunki atmosferyczny mają duży wpływ na terminowość dostaw.
Następną wadą jest wysoka cena. Nie jest to najtańszy środek transportu, ale ludzie korzystają
z takiej formy ze względu na duże oszczędności czasowe. Samoloty pasażerskie serwują także
swoim pasażerom przekąski, napoje, jednak długie odprawy, stres przeżywany w związku z
lotem, możliwość zagubienia bagażu powodują, że taka forma podróżowania nie jest
wybierana przez wszystkich.

Niezaprzeczalnie możemy stwierdzić, że transport lotniczy, pomimo - a może dzięki -

ogromnym nakładom finansowym jest najszybciej rozwijającym się oraz
najnowocześniejszym z rodzajów transportu. Nowoczesność oznacza także wysoko
wykwalifikowaną kadrę specjalistów. Ze względu na wysokie koszty, formę tę stosuje się w
większości w krajach bogatych, wysoko rozwiniętych. Natomiast tzw. kraje biedne z
oczywistych powodów nie mogą pozwolić sobie na dofinansowanie jego rozwoju. Co za tym
idzie, nie jest on tak popularny jak chociażby transport samochodowy.

Transportem lotniczym w bezpieczny sposób przewożeni są ludzie (turystyka) i towary z

dużą w porównaniu z innymi środkami prędkością - szczególnie przydatny w szybkim

dostarczaniu, nawet na odległe rynki, świeżych owoców, warzyw, kwiatów i ekspresowej
poczty.

Polska na tle wielu krajów wypada przeciętnie. Stopień wykorzystania transportu

lotniczego jest niewielki w porównaniu z innymi jego rodzajami. W naszym kraju przeważa
transport pasażerski m. in. dzięki tanim linią lotniczym. Perspektywy rozwoju transportu
lotniczego w Polsce są optymistyczne – zwiększa się odsetek pasażerów nim podróżujących,
powstają nowoczesne porty lotnicze.

Bibliografia:

1. http://pl.wikipedia.org

2.

R. Krawczyk, Transport i spedycja. cz. 1 Transport, wyd. Diffin, Warszawa

2010.

3.

S. Krawczyk, Logistyka. Teoria i praktyka. Tom 1., wyd. Diffin, Warszawa

2011.

4.

E. Januta, T. Truś, Z. Gutowska, Spedycja, wyd. Diffin , Warszawa 2011.