Etapy

uczenia się

Człowiek uczy się z różnych powodów.

Powód najpierwotniejszy wynika z planu rozwojowego (małe
dziecko uczy się kontaktować z otaczającym światem, uczy
się siadania, chodzenia, mówienia itd.).

W miarę wzrostu granice percypowanego świata ulegają
poszerzaniu, a człowiek (najpierw mały, potem duży) pragnie
coraz lepiej go ogarnąć, zrozumieć i opanować niezbędne do
tego narzędzia.

Więc się uczy mnóstwa rozmaitych rzeczy, stale, w sposób
przypadkowy i celowy, świadomie i podświadomie.

W

tym modelu analizujemy 4 możliwe stany świadomości i

wykonania, w jakich może potencjalnie znajdować się

uczący, w relacji do obiektu poznawanego (którego się

uczy):

1 etap to nieświadoma niekompetencja nn
2 etap to świadoma niekompetencja śn
3 etap to świadoma kompetencja śk
4 etap to nieświadoma kompetencja nk

Klasyczny proces uczenia się przebiega przez te 4 fazy,
choć na niektórych etapach możemy znajdować się tylko
chwilkę (rysunek poniżej).

Znajomość poruszania się po tym modelu jest ważna

dla własnego doskonalenia się, ale także jest to ważne

przy projektowaniu procesu uczenia się oraz diagnozy

edukacyjnej i ocenianiu.

Można sobie wyobrazić, iż uczenie się człowieka w całym jego
życiu polega na poszerzaniu pola kompetencji, czyli
nieustannym rozwoju.

Czasami proces uczenia się wymaga świadomego cofnięcia się
do etapu poprzedniego. Na tym polega m.in. refleksyjna
praktyka.

Refleksyjny praktyk cofa się z etapu 4 (nieświadomej
kompetencji) do etapu 3 (świadomej kompetencji), aby
ową analizowaną kompetencję „rozpakować”,
przeanalizować, ewentualnie zrekonstruować i złożyć na
nowo.

Czasami trzeba się cofnąć, aby opanować daną czynność
lepiej, np. ekonomiczniej.

„Zejście” z etapu 4 do 3 i świadome „rozłożenie na

części” swojego zachowania jest podstawą do

doskonalenia określonego działania, uzupełnienia

wiedzy, zmiany postaw – czyli rekonstrukcja

doświadczenia i przemodelowanie.

1. Nieświadoma niekompetencja

To stan bardzo miły i beztroski. Stan, kiedy nie wiesz, że

nie wiesz… nie wiesz, że nie potrafisz.

2. Świadoma niekompetencja

Wiesz, że wielu rzeczy nie wiesz, nie potrafisz. Stan
nieco lub bardziej frustrujący. Czasem też z tego
powodu motywujący nas do podjęcia nauki, ćwiczenia,
poszukiwań, wysiłku.

3. Świadoma kompetencja

Wiesz już, że coś potrafisz, ale nie wykonujesz tego
automatycznie. Wykonanie wymaga wysiłku, namysłu,
znacznej koncentracji uwagi.

Każda nowa czynność przebiega od etapu „wiem jak”,
ale jeszcze nie potrafię zastosować tego w praktyce w
sposób optymalny.

To faza ćwiczenia i doskonalenia umiejętności.

4. Nieświadoma kompetencja

Sam już nie wiesz, skąd ty to wszystko wiesz i umiesz?

Chodzę, latam, piszę, mówię w kilku językach, stosuję
komunikaty asertywne… i znienacka odkrywam, że

a) Istnieją nowe obszary do poznania (ląduję na

poziomie 2)

b) Można coś wykonywać sprawniej, poprawniej,

ekonomiczniej (ląduję na poziomie 3 albo też
uświadamiam sobie wyraźnie istnienie poziomu 1).

Zmiana w procesie uczenia się: co się dzieje u ucznia i u nauczyciela

Stan początkowy

Stan pośredni –

2…3…4…5

Stan końcowy –

na 6?

1. Niewiedza (mierzona

zakresem programu

nauczania)
-brak wiadomości,

wymaganych

informacji, brak pytań
-brak zainteresowania
-obojętność

1A. Wiedza częściowa
-odtwarzana

mechanicznie

(encyklopedyczna

niewiedza)
-pojawienie się jakiejś

wiedzy
-pojawienie się pytań
-ciekawość
-wiedza

nieustrukturalizowana
-fragmentaryczna
-niezintegrowana

1B. Wiedza względnie

pełna
-zmiana w obrębie

wiedzy
-dopełnianie – poczucie

sensu
-dzielenie się wiedzą z

innymi
-słuchanie innych
-transfer wiedzy

teoretycznej do

praktyki

Zmiana w procesie uczenia się: co się dzieje u ucznia i u nauczyciela

Stan początkowy

Stan pośredni –

2…3…4…5

Stan końcowy –

na 6?

2. Nieuświadomiony

problem
-poczucie oczywistości
-stabilna, ogólna

reguła
-funkcjonowanie

stereotypu
-postawa „nie warto o

tym myśleć”

2A. Odczuwanie

problemu bez

umiejętności jego

sformułowania
-nieuzasadnione

intuicyjne przekonania
-argumentacja

jednostronna
-zburzenie stereotypu
-poczucie wartości

myślenia

2B. Umiejętność

formułowania

problemu
-umiejętność

argumentacji „za i

przeciw”
-aplikacje, hipotezy

Stan początkowy

Stan pośredni –

2…3…4…5

Stan końcowy – na 6?

3. Brak umiejętności

wykonania

3A. Umiejętność

częściowo opanowana

3B. Umiejętność

opanowana na

określonym poziomie
-działania kreatywne
-niekonwencjonalne

rozwiązania

1. Etap Nieświadoma

Niekompetencja
Brak wysiłku, brak efektu

2. Etap Świadoma

Niekompetencja
Brak techniki, wiedzy,

doświadczenia, nawyków,

ćwiczenia

4. Etap Nieświadoma

Kompetencja
Brak wysiłku przy

oczekiwanym efekcie

działania

3. Etap świadoma

Kompetencja

Nauczyciel odczuwa

niekompetencję ucznia i

… reaguje w różny

sposób

Czas koniecznej tolerancji

dla wysiłków i błędów

ucznia!

Nauczyciel ma poczucie

sukcesu dydaktycznego i

… dobre oceny dla

ucznia!