Higiena jako nauka przyrodniczo medyczna

Higiena- ( grec. Hygieinos- leczący przynoszący zdrowie)
Jest nauką zajmującą się wzajemnym oddziaływaniem między organizmem człowieka
a szeroko pojętym środowiskiem ( rozpatrywanym w mikro i w makroskali), w którym
on żyje ,pracuje i uczy się. Jest więc nauką o wpływach środowiska oraz zachowań
człowieka na stan jego zdrowia.

Higiena to interdyscyplinarna nauka o zdrowiu populacji ludzkiej, charakteryzuje się
holistycznym podejściem do człowieka, jako podmiotu swoich zainteresowań. Celem
higieny jest poznawanie wpływów otoczenia na zdrowie ludzkie i reakcji na te wpływy.
Obecnie używa się do słowa higiena określenia medycyna środowiskowa lub
zapobiegawcza.

Higienę można podzielić np.
ze względu na płeć i wiek
- dzieci
- młodzieży
- kobiet

ze względu na różne elementy środowiska wpływające na zdrowie
wody
powietrza
gleby

ze względu na ochronę różnych narządów i układów
układu krążenia
układu pokarmowego
układu oddechowego

wyróżnia się higienę :
pracy
społeczną
szkolną

Higiena jest ukierunkowana na profilaktykę a w szczególności do jej zadań należy:

•

Propagowanie prozdrowotnego stylu życia

•

Analizę i ocenę czynników zewnętrznych środowiska oraz określenie ich wpływu na

ustrój ludzki

•

Opracowanie wskazań dotyczących zmian danego środowiska

•

Podanie sposobów unikania negatywnych a wykorzystania pozytywnych czynników

działających na organizm

•

rozszerzenie i usprawnienie możliwości adaptacyjnych człowieka

Działania te mają na celu przedłużenie życia i zdrowia ludzkiego.

Definicja zdrowia wg WHO

Zdrowie to nie tylko całkowity brak choroby, czy kalectwa, ale także stan pełnego,
fizycznego, umysłowego i społecznego dobrostanu (dobrego samopoczucia).

We współczesnym podejściu do zdrowia przyjmuje się tzw. koncepcje holistyczną,
która traktuje zdrowie człowieka jako „całość”, na którą składają się cztery wymiary
(aspekty) zdrowia, wzajemnie ze sobą powiązane, które w uproszczeniu można opisać w
następujący sposób:

§ zdrowie fizyczne (somatyczne) – prawidłowe funkcjonowanie organizmu,

wszystkich jego układów i narządów;

§

zdrowie psychiczne – bardzo trudne do zdefiniowania; można wyróżnić zdrowie:
- umysłowe – zdolność do jasnego, logicznego myślenia,
- emocjonalne – zdolność do rozpoznawania własnych uczuć i wyrażania ich w
odpowiedni sposób; umiejętność radzenia sobie ze stresem, napięciami,
depresją,
lękiem;

§ zdrowie społeczne – zdolność do utrzymywania prawidłowych relacji z innymi

ludźmi i pełnienia ról społecznych;

§ zdrowie duchowe – u niektórych ludzi związane z wiarą i praktykami religijnymi,

u innych z ich osobistym „credo”, zasadami, zachowaniami i sposobami
utrzymania wewnętrznego spokoju.

Czynniki warunkujące zdrowie

1. Styl życia (ok. 50% „udziału”)

2. Środowisko fizyczne i społeczne (ok. 20%)- środowisko życia , pracy, społeczne,
3. Czynniki genetyczne (ok. 20% )

4.Organizacja opieki medycznej (ok. 10%)


Obecnie uważa się że w największym stopniu na zdrowie ludzi wpływają czynniki
społeczno –ekonomiczne: dochody, status społeczny, poziom wykształcenia,
wsparcie społeczne.

Promocja zdrowia- to działanie społeczne i polityczne na poziomie indywidualnym
i zbiorowym, którego celem jest podniesienie stanu świadomości zdrowotnej
społeczeństwa,

krzewienie

zdrowego

stylu

życia

i

tworzenie

warunków

sprzyjających

zdrowiu.

Podstawowe cele promocji zdrowia to dążenie do:

•

Zmniejszenia zachorowalności i przedwczesnej umieralności

•

Redukcji czynników ryzyka chorób przewlekłych

•

Zmiany zachowań zdrowotnych

•

Wzrostu wiedzy społeczeństwa na temat czynników kształtujących zdrowie

•

Zmniejszenia absencji chorobowej

•

Obniżenia kosztów opieki zdrowotnej.

1. Poziom środowiskowy – , jak "zdrowe miasto", "zdrowy dom" i podobne.

2. Poziom społeczny – oddziaływanie na grupy społeczne i inne elementy struktury

społecznej. Tworzenie i propagowanie nowych, sprzyjających zdrowiu wzorów
i standardów zachowań. Najważniejsze instrumenty oddziaływania to reklama,
polityka fiskalna, zmiany w ustawodawstwie, a przede wszystkim działania
edukacyjne.

3. Poziom organizacyjny (instytucjonalny) – instytucje jako ośrodki promocji

zdrowia ("zdrowa szkoła", "zdrowy szpital" itp.). Tworzenie kultury
sprzyjającej zdrowiu w środowisku pracy.

4. Poziom indywidualny – w dawnym modelu główna sfera działań.

W ocenie stanu zdrowia populacji pod uwagę brane są tzw mierniki stanu zdrowia.


Pozytywne mierniki stanu zdrowia
-długość trwania życia
-wzrost,waga ciała
-płodność kobiet
-przyrost naturalny

Negatywne mierniki stanu zdrowia
-śmiertelność
-współczynnik zapadalności na choroby
-współczynnik urodzeń martwych
współczynnik absencji współczynnik inwalidztwa

O stanie zdrowia społeczeństwa świadczą poniekąd :
-wskaźnik wypadków drogowych
-wskaźnik rozwodów

-wskaźnik lekozależności

Powietrze ,woda jako czynniki środowiska mające wpływ na zdrowie
człowieka

Środowisko naturalne rozumiane jest jako ogół czynników ekologicznych mających
bezpośrednie znaczenie dla życia ,zdrowia i rozwoju człowieka. Podstawowymi
elementami środowiska są;
•

Powietrze

•

Woda

•

Gleba

•

Flora i fauna

Wielokierunkowa działalność człowieka wywiera różnorodny wpływ na środowisko
naturalne. Jest to wpływ antropogeniczny.

Do czynników zanieczyszczających środowisko człowieka zalicza się
•

Czynniki fizyczne ( hałas, wibracje, promieniowanie)

•

Czynniki chemiczne (różnorodne związki chemiczne)

•

Czynniki biologiczne ( bakterie, grzyby, zarodniki grzybów)

Największe zagrożenie dla człowieka stanowią zanieczyszczenia powietrza, są one
najważniejszym źródłem skażenia środowiska ponieważ w procesie samooczyszczania
powietrza dochodzi do skażania pozostałych elementów ekosystemu.

Zanieczyszczenia powietrza ze względu na pochodzenie można podzielić na
•

Naturalne

•

Sztuczne

Ze względu na strukturę i właściwości dzielimy na
•

Pyłowe

•

Gazowe

Pyłem nazywamy zawieszone w środowisku gazowym cząstki ciała stałego tworzące
aerozol. Dzielimy je na:

-

Pylicotwórcze

-

drażniące

-

alergizujące

-

toksyczne

-

rakotwórcze

Do zanieczyszczeń gazowych zalicza się dwutlenek siarki, tlenki azotu, tlenek węgla,
chlorowodór ,siarkowodór. Głównym źródłem zanieczyszczeń gazowych jest przemysł
energetyczny , transport, motoryzacja.

Zanieczyszczenia środowiska wywołują następujące skutki globalne:
•

efekt cieplarniany

•

kwaśne deszcze

•

dziurę ozonową

•

skutki zdrowotne

Skutki zdrowotne zanieczyszczenia powietrza:

• wzrost zachorowań lub nasilenie objawów ze strony układu oddechowego(

przewlekłe zapalenie oskrzeli, rozedma płuc, dychawica oskrzelowa, nowotwory)

•

podrażnienie błon śluzowych oczu, nosa i górnych dróg oddechowych( aldechydy,

ozon, amoniak)

•

działanie uczulające, mutagenne, rakotwórcze ( formaldehyd , dioksyny, )

•

niedotlenienie tkanek ( CO łączy się z Hb i utrudnia transport tlenu

•

trwałe zmiany w ośrodkowym układzie nerwowym( Pb)

•

nasilenie zmian skórnych trądzik różowaty, trądzik chlorowy

WODA

Jest najbardziej rozpowszechnionym związkiem chemicznym na Ziemi. Jest głównym
składnikiem organizmu- stanowi niezbędne środowisko reakcji metabolicznych. Dorosły
człowiek wraz z pożywieniem dostarcza jej około2,5 litra dziennie do organizmu . Taka
sama ilość wydalana jest różnymi drogami.
Wodę

wykorzystujemy

również

do

celów

higienicznych,

estetycznych,

przeciwpożarowych, przemysłowych, rekreacyjnych.

W przyrodzie występują wody
-opadowe
-powierzchniowe
-podziemne

Według rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej woda do picia musi
spełniać określone warunki. Powinna być:
•

bezbarwna

•

bezwonna

•

klarowna

•

orzeźwiająca w smaku

•

pozbawiona szkodliwych zanieczyszczeń

•

dostępna w dużej ilości

•

źródłem mikroelementów występujących w wodzie zawsze w takim samym stężeniu

•

ujęcie wody musi być odpowiednio zabezpieczone

Woda może być źródłem związków chemicznych o działaniu toksycznym i
rakotwórczym, dlatego musi być ciągle monitorowana pod tym kątem. Woda musi być
badana pod kątem obecności:
-wirusów np. wzw A, rotawirusy
-bakterii –Salmonella, Shigella, paciorkowce, gronkowce,
-jaj pasożytów – owsiki ,glista ludzka, tasiemiec, włosogłówka,)
-pierwotniaków- rzęsistek pochwowy, pełzak czerwonki

Źródła zanieczyszczeń wody mogą być
•

sztuczne

•

naturalne

Metody oczyszczania wody

• Sedymentacja-polega na kierowaniu wody prosto ze źródła do odstojników czyli

dużych zbiorników, co pozwala opadać na dno zbiornika różnym zawiesinom(muł,
iły, piasek)

• Koagulacja (żelowanie) –eliminacja bardzo drobnych zawiesin wody za pomocą

koagulantów np. siarczanu glinu ,które ułatwiają agregację drobnych zawiesin dzięki
czemu albo opadają na dno albo łatwiej zatrzymują się na filtrach.

•

Filtrowanie to eliminacja pozostałych po klarowaniu zanieczyszczeń oraz usuwanie

koagulantów- metoda mechaniczna

•

Dezynfekcja- środki używane do dezynfekcji wody muszą działać bakteriobójczo,

być nieszkodliwe dla ludzi. W Polsce stosuje się chlorowanie i ozonowanie

Woda po opuszczeniu stacji oczyszczania może być wtórnie zanieczyszczona.