Poradnik

Stomatologiczny

Nr 11/2002

10

Zabieg cementowania jest istotn¹

czêœci¹ wykonawstwa sta³ych prac

protetycznych. Przeprowadzony nie-

prawid³owo mo¿e zniweczyæ wszyst-

kie wczeœniejsze starania wykonania

estetycznego i wydolnego czynnoœcio-

wo uzupe³nienia protetycznego. Ze

wzglêdu na ró¿nicê w zasadach ce-

mentowania, decyzja o jego sposobie

powinna byæ podjêta ju¿ w trakcie

ustalania planu leczenia. W cemento-

waniu klasycznym musimy zapewniæ

retencjê mechaniczn¹ protezy sta³ej

przez równoleg³e opracowanie œcian,

która przy konstrukcjach cementowa-

nych adhezyjnie ma drugorzêdne zna-

czenie. W postêpowaniu klasycznym

równie istotne jest przyleganie uzupe³-

nienia do powierzchni opracowanego

zêba, szczególnie w okolicy brzegu

opracowania tzw. szczelnoœæ brze¿na,

która powinna wynosiæ 25-35 µm

[1,2,3]. Cementy ¿ywiczne do cemen-

towania adhezyjnego maj¹ najwiêksz¹

wytrzyma³oœæ po³¹czenia przy grubo-

œci warstwy wynosz¹cej 100-150 µm

[4], dlatego optymalna jest taka prze-

strzeñ pomiêdzy uzupe³nieniem a

opracowanym zêbem. Uzupe³nienie

protetyczne musi byæ jednoznacznie

Cementowanie adhezyjne całoceramicznych protez stałych
– ocena kliniczna cementów Compolute i Variolink II

Adhesive cementation all−ceramics fixed dentures
– clinical evaluation of luting cements Compolute and Variolink II

Pawe³ Witek

Z Katedry Protetyki Stomatologicznej

CM UJ

Kierownik: Prof. dr hab. med.

Stanis³aw W. Majewski

Streszczenie

Cel pracy: Przedstawienie oceny klinicz-

nej materia³ów ¿ywicznych Compolute

(3M/ESPE) i Variolink II (Ivoclar/Viva-

dent) do cementowania adhezyjnego ca-

³oceramicznych protez sta³ych.

Metoda: Zaprezentowano procedurê

postêpowania klinicznego zastosowa-

n¹ podczas cementowania adhezyjne-

go. Klinicznie przebadano 91 ca³oce-

ramicznych uzupe³nieñ sta³ych u¿yt-

kowanych przez okres ponad 12 mie-

siêcy, zacementowanych materia³em

Compolute – 56 przypadków a pozo-

sta³ych 35 cementem Variolink II.

Kontrolowano szczelnoœæ brze¿n¹,

przebarwienia, pêkniêcia.

Wyniki: Wszystkie uzupe³nienia sta³e

w zadawalaj¹cy sposób spe³nia³y wy-

mogi kliniczne i estetyczne.

Wnioski: Wyniki pokazuj¹ przydat-

noœæ cementów ¿ywicznych Compo-

lute i Variolink II do cementowania ca-

³oceramicznych uzupe³nieñ.

Abstract

Objectives: Clinical evaluation of lut-

ing materials Compolute (3M/ESPE)

and Variolink II (Ivoclar/Vivadent)

used to cement fixed dentures (FD’s).

Methods: 91 all-ceramics FD’s was ce-

mented 56 used Compolute and 35

used Variolink II with clinical proce-

dure. Patients were recalled after ce-

mentation (12 months or more) and

evaluated FD’s using clinical criteria

– marginal gap, discoloring, cracks.

Results: All all-ceramics FD’s cement-

ed using adhesive cementation serves

its purposes.

Conclusions: These results showed

usefulness of Compolute and Variolink

II for adhesive cementations all-ceram-

ics restorations.

S³owa kluczowe

cementowanie adhezyjne, uzupe³nie-

nia ca³oceramiczne.

Key Words

adhesive cementation, ceramics resto-

rations.

Praca recenzowana

wprowadzane na pod³o¿e protetyczne

tak, by nie powstawa³ stopieñ pomiê-

dzy brzegiem uzupe³nienia a po-

wierzchni¹ zêba. Za du¿a lub za ma³a

proteza sta³a, powoduje powstanie nie-

korzystnego stopnia, który u³atwia gro-

madzenie siê resztek pokarmowych,

bakterii i nastêpowego powstania

zmian próchnicowych. Przy cemento-

waniu adhezyjnym najwa¿niejsza jest

retencja chemiczno – mechaniczna,

wynikaj¹ca z przygotowania po-

wierzchni i uzyskania po³¹czenia po-

miêdzy uzupe³nieniem protetycznym

a cementem oraz cementem a tkanka-

mi zêba. Cementy ¿ywiczne szczegól-

nie dobrze sprawdzaj¹ siê przy kon-

strukcjach protetycznych bezmetalo-

wych wykonanych z kompozytu, ce-

romerów i ceramiki, ale równie¿ na-

daj¹ siê do cementowania mostów ad-

hezyjnych i metaloceramicznych uzu-

pe³nieñ z ceramicznym stopniem. Ce-

menty ¿ywiczne przeznaczone do ce-

mentowania adhezyjnego najczêœciej

oparte s¹ na bazie ¿ywicy Bis-GMA

(bisfenol-A-glycidylmetakrylanu),

wprowadzone przez Bowen’a 1963

roku, w uk³adzie pasta-pasta z osob-

nym systemem wi¹¿¹cym oraz rza-

Ryc. 1. Gotowe uzupe³nienie ca³oceramiczne (wk³ad koronowy) na modelu robo-

czym sk³adanym.

Cementowanie adhezyjne

11

Poradnik

Stomatologiczny

Nr 11/2002

dziej na bazie ¿ywicy 4-META

PMMA (4-etakryloksyetylotrimelito-

wego polimetakrylanu metylu) w uk³a-

dzie proszek-p³yn, gdzie jednoczaso-

wo ³¹czy siê odmierzone porcjê prosz-

ku, p³ynu i katalizatora [4]. Cechuj¹

siê dobrymi w³aœciwoœciami estetycz-

nymi, zazwyczaj dostêpne w kilku od-

cieniach o ró¿nej przeziernoœci, gêsto-

œci. Wykazuj¹ dobr¹ adhezjê do szkli-

wa i zêbiny, zapewniaj¹c dobr¹ szczel-

noœæ brze¿n¹. S¹ równie¿ odporne na

dzia³anie wody i kwasów [4, 5, 6, 7, 8,

9, 10, 11]. Jednoczeœnie s¹ dobrze to-

lerowane przez tkanki zêba [12].

Cel pracy:

Kliniczna ocena cementów ¿y-

wicznych wykorzystywanych do ce-

mentowania adhezyjnego ca³ocera-

micznych protez sta³ych.

Materia³ i metoda:

Badaniu poddano cementy ¿ywicz-

ne: Compolute firmy 3M/ESPE i Va-

riolink II firmy Ivoclar/Vivadent, któ-

re zastosowano zgodnie z procedur¹

kliniczn¹ do cementowania ca³ocera-

micznych sta³ych uzupe³nieñ prote-

tycznych. Compolute wykorzystano w

56 przypadkach cementowania adhe-

zyjnego a Variolink II u¿yto do osa-

dzenia 35 protez sta³ych. Okres obser-

wacji wynosi³ 12 miesiêcy i d³u¿ej.

Procedura kliniczna cementowania

adhezyjnego:

Przed przyst¹pieniem do cemento-

wania adhezyjnego kontrolujemy

uzupe³nienie protetyczne na modelu

roboczym (ryc. 1,2) oraz w ustach

pacjenta. Sprawdzamy dopasowanie,

sytuacjê zwarciow¹ (ryc. 3), punkty

styczne, szczelnoœæ, kolor i kszta³t.

W zwi¹zku z du¿¹ przeziernoœci¹ uzu-

pe³nieñ bezmetalowych mo¿emy mi-

nimalnie zmieniaæ ich kolor przez

zastosowanie cementu o odpowied-

nim kolorze i przeziernoœci. Aby

sprawdziæ efekt estetyczny zastoso-

wania cementu o danym kolorze bez

zniszczenia protezy stosujemy ³atwe

do usuniêcia pasty try-in, w kolory-

styce cementów danej firmy. Kolory

ma³o przezierne, opakerowe przezna-

czone s¹ do maskowania przebarwieñ

zêbów filarowych, metalowych wk³a-

dów koronowo – korzeniowych. Ko-

lory o du¿ej przeziernoœci pozwalaj¹

na stworzenie efektu g³êbi z zacho-

waniem naturalnego koloru zêba, ko-

lory bia³y, ¿ó³ty, br¹zowy pozwalaj¹

na zmianê barwy rekonstrukcji w sy-

tuacjach tego wymagaj¹cych [4,6].

Obecnie wykorzystujemy, wygodne

w u¿yciu, cementy dualne o podwój-

nym sposobie wi¹zania chemo-œwia-

t³o utwardzalne. Polimeryzacja œwia-

t³em pozwala na wyd³u¿enie czasu

pracy, wybranie najbardziej odpo-

wiedniego momentu wi¹zania cemen-

tu, a chemiczna polimeryzacja

umo¿liwia zwi¹zanie cementu w miej-

scach gdzie nie dochodzi œwiat³o lam-

py polimeryzacyjnej (np.: mosty AET,

ceramiczne wk³ady koronowo-korze-

niowe). Dobór gêstoœci cementu zale-

¿y od wymogów klinicznych: bardzo

gêsty s³u¿y do cementowania metod¹

USI (Ultra Sonic Insertion) przy u¿y-

ciu koñcówek ultradŸwiêkowych [9],

cement gêsty do cementowania licó-

wek, natomiast cement o konsystencji

rzadkiej s³u¿y do mocowania koron,

wk³adów koronowo-korzeniowych,

koronowych i nak³adów.

Po kontroli i akceptacji przez pa-

cjenta estetyki uzupe³nienia przystê-

pujemy do przygotowania powierz-

chni protezy i ubytku, co ma istotne

znaczenie dla jakoœci po³¹czenia. Za-

pewniamy suchoϾ pola protetyczne-

go i gdzie tylko to mo¿liwe ze wzglê-

dów praktycznych polecany jest ko-

ferdam (ryc. 4), który skutecznie izo-

luje zêby filarowe od œrodowiska

Ryc. 2. Kontrola wk³adu koronowego na modelu kontrolnym.

Ryc. 3. Sprawdzenie kontaktów okluzyjnych w ustach pacjenta.

Cementowanie adhezyjne

Poradnik

Stomatologiczny

Nr 11/2002

12

jamy ustnej bez obawy przypadkowe-

go zwil¿enia œlin¹ [4, 6, 7, 8].

Przygotowanie uzupe³nieñ przed

osadzeniem, zale¿y od rodzaju uzu-

pe³nienia i materia³u z którego jest

wykonane.

Postêpowanie z metalowymi po-

wierzchniami zaczepów mostów AET

i protez opartych na metalowym szkie-

lecie w celu wytworzenia maksymal-

nej si³y ³¹cz¹cej z cementem a poœred-

nio z tkankami twardymi zêba, prze-

chodzi³o swoist¹ ewolucjê. Wytworze-

nie mechanicznej retencji, pocz¹wszy

od perforacji skrzyde³ w mostach Ro-

chette’a, metod wyp³ukiwania krysz-

ta³ów, piaskowania, retencji siateczko-

wej, pere³ retencyjnych czy korozji

w¿erów (pitting corrosion) po przygo-

towanie chemiczne powierzchni przez

cynowanie lub najwa¿niejsze krzemo-

wanie [4, 6]. Na uwagê zas³uguje fakt,

¿e stopy z³ota, palladu wykazuj¹

mniejsz¹ trwa³oœæ po³¹czeñ adhezyj-

nych, dlatego nie s¹ polecane do kon-

strukcji adhezyjnych [4, 5, 13].

Ryc. 4. Izolacja powierzchni zêba od dostêpu œliny przez za³o¿enie koferdamu.

Ryc. 5. Przygotowanie powierzchni wk³a-

du kwasem fluorowodorowym 9,6%.

Ryc. 6. Silanizacja powierzchni uzupe³-

nienia protetycznego.

Ryc. 7. Przygotowanie powierzchni zêba przez wytrawienie kwasem ortofosforo-

wy 37% (wytrawiaczem).

Ryc. 8. Pokrycie powierzchni zêba systemem wi¹¿¹cym.

Cementowanie adhezyjne

13

Poradnik

Stomatologiczny

Nr 11/2002

Ceramiczne konstrukcje po przep³u-

kaniu wod¹ i odt³uszczeniu wytrawia-

my powierzchniê kontaktu z tkankami

zêba 9,6% kwasem fluorowodorowym

(ryc. 5), nastêpnie pokrywamy t¹ po-

wierzchnie œrodkiem silanizuj¹cym

(ryc. 6), u³atwiaj¹cym chemiczne po³¹-

czenie z cementami ¿ywicznymi.

W uzupe³nieniach wykonanych

z materia³ów z³o¿onych, materia³ów

ceromerowych nale¿y zmatowiæ po-

wierzchnie kontaktu drobnoziarnistym

wiert³em diamentowym (25 µm) [4, 7]

lub wypiaskowaæ tlenkiem glinu

o œrednicy ziaren 50 µm [9, 14], na-

stêpnie silanizujemy te powierzchnie.

Z¹b filarowy p³uczemy sprayem

wodnym i suszymy, nastêpnie nak³a-

damy 37% kwas ortofosforowy

(wytrawiacz) w ¿elu (ryc. 7), dok³ad-

nie p³uczemy i delikatnie suszymy, nie

przesuszamy. Nanosimy system wi¹-

¿¹cy (ryc. 8), ale go nie polimeryzuje-

my, gdy¿ spolimeryzowanie mo¿e do-

prowadziæ do tzw. efektu „pooling”,

które polega na powstaniu grubej war-

stwy zwi¹zanego bondu w rogach jam

ubytku co mo¿e doprowadziæ do trud-

noœci dopasowania lub nawet uszko-

dzenia uzupe³nienia [7,9].

Przygotowujemy cement ¿ywiczny,

który nak³adamy na pokryte bondem

uzupe³nienie protetyczne (ryc. 9) oraz

przygotowany z¹b filarowy (ryc. 10).

Nak³adamy uzupe³nienie lekko doci-

skaj¹c (ryc. 11), usuwamy nadmiary

cementu najlepiej pêdzelkiem pokry-

tym bondem [7], szczególnie dok³ad-

nie usuwamy nadmiary z miejsc stycz-

nych nici¹ dentystyczn¹. Ca³y czas

wywieraj¹c umiarkowany nacisk,

polimeryzujemy lamp¹ polimeryzacyj-

n¹ (ryc. 12), opracowujemy granicê ³¹-

czenia diamentowymi wiert³ami drob-

noziarnistymi, nastêpnie polerujemy

gumkami i pokrywamy lakierami za-

bezpieczaj¹cymi. Szczególnie istotne

jest usuniêcie resztek cementu z prze-

strzeni miêdzyzêbowej (ryc. 13) i jesz-

cze raz kontrolujemy kontakty oklu-

zyjne (ryc. 14). Pouczamy pacjenta

o koniecznoœci utrzymania wzorowej

higieny i wizytach kontrolnych maj¹-

cych na celu d³ugotrwa³e utrzymanie

estetycznego uzupe³nienia.

Ryc. 9. Umieszczenie cementu ¿ywicznego na uzupe³nieniu protetycznym.

Ryc. 10. Naniesienie cementu na z¹b filarowy.

Ryc. 11. Wprowadzenie wk³adu koronowego na pole protetyczne – kontrola jego

przylegania.

Cementowanie adhezyjne

Poradnik

Stomatologiczny

Nr 11/2002

14

Wyniki:

Wszystkie uzupe³nienia pe³nocera-

miczne mocowane cementami ¿y-

wicznymi Compolute i Variolink II,

spe³ni³y wszelkie wymogi kliniczne.

Nie zaobserwowano nieszczelnoœci,

pêkniêæ, przebarwieñ. £¹czenie po-

miêdzy protez¹ a tkankami zêba po-

zosta³o trwa³e i estetyczne.

Wnioski:

Cementy ¿ywiczne Compolute

i Variolink II doskonale nadaj¹ siê do

cementowania adhezyjnego uzupe³-

nieñ sta³ych.

Piœmiennictwo:

1. Shillingburg H. T., Hobo S., Whitsett

L. D.: Protezy sta³e Zarys postêpowania

klinicznego i laboratoryjnego; Wydaw-

nictwo Kwintesencja, Warszawa 1994.

2. Shillingburg H. T., Jacobi R., Brac-

kett S. E.: Zasady opracowania zêbów

pod protezy sta³e metalowe i porcela-

nowe; Wydawnictwo Kwintesencja,

Warszawa 1999.

3. Koeck B.: Protetyka stomatologicz-

na. Korony i mosty; Urban & Partner,

Wroc³aw 2000.

4. Kerschbaum T.: Protetyka Adhezyj-

na Mosty Zaczepy Szyny Licówki,

Urban & Partner, Wroc³aw 1999.

5. Combe E. C.: Wstêp do materia³o-

znawstwa stomatologicznego, Sanme-

dica, Warszawa 1997.

6. Dale B. G., Aschheim K. W.: Sto-

matologia Estetyczna, Wydawnictwo

Czekaj, Lublin 1998.

7. Ketter W.: Stomatologia Zachowaw-

cza I, Urban & Partner, Wroc³aw 1994.

8. Majewski S.: Protetyka sta³ych uzu-

pe³nieñ zêbowych, SZS-W Kraków,

Kraków 1998.

9. Product Dossier Compolute Clini-

cal Ressearch, 8, 1998.

10. Spiechowicz E.: Protetyka stoma-

tologiczna, PZWL, Warszawa 1992.

11. Szczepanik A: ProTec Cem ce-

ment do osadzania sta³ych uzupe³nieñ

protetycznych, VIP, 3, 1998.

12. Farmer J.B., Cox C.F., White K.C.:

Histologic evaluation of a new bonding

agent, J. Dent Res. 71, 279

13. Mitchell L., Mitchell D. H.: Oks-

fordzki podrêcznik stomatologii kli-

nicznej, PWN, Warszawa 1995.

14. Cobb D. S., Denehy G. E., Vargas

M. A.: Adhesive composite inlays for

the restoration of cracked posterior te-

eth associated with a tongue bar, Pract

Periodont Aesthet Dent, 1998, 10.

Ryc. 12. Polimeryzacja cementu œwiat³em lampy polimeryzacyjnej.

Ryc. 14. Ponowna kontrola kontaktów okluzyjnych uzupe³nienia.

Ryc. 13. Kontrola przestrzeni miêdzyzêbowych po osadzeniu wk³adu koronowego.

Cementowanie adhezyjne