Chirurgia Narz

ądów Ruchu i Ortopedia Polska, 76(3), 138-144, 2011

Zespođy bólowe kr

ęgosđupa a hipermobilność konstytucjonalna

Joanna Stodolna-Tukendorf

1

, Jerzy Stodolny

1

, Wojciech Marczy

ński

2

1

O

środek Leczniczo-Rehabilitacyjny „Natura”, Busko-Zdrój

2

Klinika Ortopedii, Centrum Medyczne Kszta

đcenia Podyplomowego w Otwocku

Streszczenie
Wst

ęp. Do najbardziej powszechnych przyczyn zespođów bólowych kręgosđupa (ZBK) należą przyczyny przeciążeniowe, powodujące

zaburzenia funkcji i uszkodzenia morfologiczne tkanek kr

ęgosđupa. Istnieją doniesienia, że jedną z przyczyn przeciążeń może być

uogólniona niewydolno

ść tkanki đącznej, powodująca w narządzie ruchu hipermobilność konstytucjonalną stawów (HKS). Autorzy

postanowili oceni

ć, czy w populacji chorych leczonych z powodu ZBK występuje zwiększenie częstości występowania HKS i tym sa-

mym, czy HKS mo

że być elementem patogenetycznym ZBK. Materiađ i metody. Badaniem objęto grupę 8014 chorych leczonych w okresie

7 lat w Zakđadzie Natura w Busku Zdroju z powodu chorób narz

ądu ruchu, w tym 7061 z powodu ZBK. Grupę kontrolną stanowiđo

953 chorych bez dolegliwo

ści bólowych kręgosđupa, leczonych z innych przyczyn. U wszystkich chorych przeprowadzano badanie

przesiewowe w kierunku HKS. Polegađo ono na wywiadzie i wykonaniu czterech testów na nadruchomo

ść stawów w obrębie kręgo-

sđupa i stawów obwodowych. W przypadku stwierdzenia u chorego cech nadruchomo

ści w powyższych testach, przeprowadzano

peđne badanie (13 testów) w kierunku HKS wedđug metodyki Sachsego w modyfikacji Kapandijego. Wyniki i wnioski. W zespođach bólo-
wych kr

ęgosđupa HKS spotyka się wielokrotnie częściej, niż u osób leczonych z innych przyczyn (7,9% i 0,7%), dwukrotnie częściej u ko-

biet ni

ż u mężczyzn (69,7% i 30,3%). Wśród osób mđodych do 30. roku życia. hipermobilność występuje u 55% populacji chorych z ZBK.

U chorych z najmđodszych grup wiekowych HKS mo

że być zarówno bezpośrednią przyczyną występowania przeciążeniowych

zespođów bólowych kr

ęgosđupa, jak i zwiększać ryzyko występowania ZBK w wieku późniejszym.

Sđowa kluczowe:

zespóđ bólowy kr

ęgosđupa, hipermobilność konstytucjonalna, zespóđ đagodnej nadruchomości stawów

Spinal pain syndromes and constitutional hypermobility

Summary
Introduction. The most common cause of spinal pain syndromes (SPS) is overload of the spine. It damages the function of the spine and
the morphology of the spine’s tissues. The literature suggests that a generalized insufficiency of connective tissue, which manifests itself
as a hypermobility of joints (JHM), might be one of the causes of overload. The authors decided to evaluate, whether a frequency of the
prevalence of JHM is greater within the population of patients treated because of spinal pain syndromes, and whether JHM might be
a pathogenetical factor in sps. Material and method. The material consisted of 8014 case records of patients treated in Rehabilitation Clinic
because of dysfunctions and diseases of locomotoric system during 7 years. 7061 of those patients were treated for sps. The control
group consisted of 953 patients without SPS, treated because of other reasons. All patients underwent an examination to screen for
hypermobility. Four simple maneuvers of the peripheral joints and joints of the spine were performed. If hypermobility of joints was
detected during testing, the patient underwent a complete examination of 13 tests using the Sasche criteria modified by Kapandij and
was interviewed to screen for accompanying symptoms of hypermobility. Results and conclusions. Hypermobility syndrome is recognized
much more often in patients with spinal pain syndromes, than in patients treated because of other diseases (7.9% i 0.7%) and twice more
often in females than in males (69.7% i 30.3%). Among young people, under 30 years of age hypermobility occurs in 55% of population
with SPS. In the youngest patients HMS may be the cause of overload spinal pain syndromes, and a predisposition factor towards spinal
pain syndromes in older patients.
Key words:

spinal pain syndrome, constitutional hypermobility, benign joint hypermobility syndrome

Wst

ęp

Poj

ęcie zespođu bólowego kręgosđupa (ZBK), stosuje

si

ę w medycynie dla ogólnikowego stwierdzenia zaburzeń

i dolegliwo

ści związanych z tym narządem. Odnosi się za-

równo do struktur kr

ęgosđupa, w których jest umiejsco-

wiona przyczyna dolegliwo

ści, jak i do zróżnicowanych

przyczyn choroby. Do najbardziej powszechnych nale

żą

mechaniczne przyczyny przeci

ążeniowe, powodujące za-

burzenie funkcji i uszkodzenia morfologiczne tkanek
kr

ęgosđupa. Stąd, wprowadzone określenie – choroba

przeci

ążeniowa kręgosđupa [1], wspólnie definiujące pro-

blem ró

żnorodności przyczyn, objawów oraz zaangażo-

wania w proces wszystkich tkanek kr

ęgosđupa. Gđówną

przyczyn

ą mechanicznych zaburzeń przeciążeniowych

tkanek kr

ęgosđupa są nieprawidđowości w ukđadach ru-

chowo-stabilizacyjnych [2-4], zarówno czynnych (mi

ęśnie),

jak i biernych ( kr

ążki międzykręgowe, więzadđa, torebki

stawowe).

Istniej

ą doniesienia, że jednym z istotnych czynników

obni

żających wydolność stabilizacyjną struktur podporo-

wych kr

ęgosđupa, jest uogólniona niepeđnowartościowość

tkanki đ

ącznej organizmu w przebiegu tzw. zespođu hiper-

mobilno

ści konstytucjonalnej (ZHK). Zespóđ hipermobil-

no

ści konstytucjonalnej po raz pierwszy zostađ opisany

w 1967 roku, przez Kirka, Ansela i Bywatersa [5]. Zali-
czany jest do chorób wrodzonych z grupy dziedzicznych
zaburze

ń tkanki đącznej (Heritable Disorders of Connective

Tissue, HDCT), do której nale

żą również zespóđ Ehlersa-

Danlosa, czy zespóđ Marfana. Przypuszcza si

ę, że jest on

skutkiem nieprawidđowo

ści genetycznej kolagenu tkanki

đ

ącznej, dziedziczonym w sposób dominujący, związany

%LECTRONIC0$&SECURITYPOWEREDBY)3, SCIENCECOM





























































Zespođy bólowe kr

ęgosđupa

139

Tabela I. Zespóđ hipermobilno

ści konstytucjonalnej – gđówne objawy występujące w narządzie ruchu [9-14]

Table I. Joint Hypermobility Syndrome – main symptoms originating from locomotoric system [9-14]

Objawy podstawowe

C

nadmierna ruchomo

ść stawów/segmentów kręgosđupa sięgająca bariery anatomicznej

C

zakres ruchów czynnych przekracza zakres fizjologiczny (szpagat, gđowa do kolan, przeprost palców dđoni)

C

cechy niestabilno

ści stawów, tendencja do zwichnięć, skręceń, nawykowe zwichnięcia

C

obni

żona tolerancja obciążeń statycznych

C

niespecyficzne bóle wszystkich odcinków kr

ęgosđupa

C

rozlane, przemieszczaj

ące się bóle mięśniowo-stawowe o różnym natężeniu i różnych czasie trwania

C

zaburzenia koordynacji i propriocepcji

C

ko

ślawość stawów đokciowych, kolanowych, paluchów, pđaskostopie, biodro trzaskające

C

dysfunkcje w cz

ęści ruchowej narządu żucia (trzaski, przeskakiwania)

C

tkankowe punkty spustowe i punkty maksymalnej bolesno

ści

C

czasem peđne objawy fibromialgii

Tabela II. Zespóđ hipermobilno

ści konstytucjonalnej – objawy towarzyszące z innych narządów [9-14]

Table II. Joint Hypermobility Syndrome – accompanying symptoms originating from other systems and organs [9-14]

Objawy towarzysz

ące

Skóra

zwi

ększona rozciągliwość i ścieńczenie skóry, tendencja do powstawania rozstępów, przerośniętych,

nierównych blizn

Ukđad sercowo-naczyniowy

wypadanie pđatka zastawki dwudzielnej, skđonno

ść do żylaków, krwiaki, pajączki na skutek zwięk-

szonej krucho

ści naczyń wđosowatych

Narz

ądy miednicy mađej

dysfunkcje dróg moczowych, tendencja do zapar

ć, przepukliny brzuszne, pachwinowe, obniżenie lub

wypadanie narz

ądu rodnego lub odbytu

Zaburzenia psychodepresyjne depresja, stany l

ękowe, niepokój

z pđci

ą żeńską i polega na zaburzeniu proporcji występo-

wania okre

ślonych typów kolagenu w tkance đącznej [6].

Zaburzenie powoduje szereg objawów w narz

ądach

zawieraj

ących tkankę đączną, w szczególności w obrębie

narz

ądu ruchu [6-8]. Objawy w narządzie ruchu nazywają

si

ę hipermobilnością konstytucjonalną stawów (HKS) lub

zespođem đagodnej nadruchomo

ści stawów, natomiast ob-

jawy z innych narz

ądów zespođem objawów towarzyszą-

cych [9-11]. Objawy z narz

ądu ruchu oraz objawy z innych

narz

ądów przedstawiono w tabeli I i tabeli II [9-14].

Podstawowym objawem klinicznym HKS w narz

ądzie

ruchu jest wiotko

ść torebek stawowych stawów obwo-

dowych i mi

ędzywyrostkowych kręgosđupa, nadrucho-

mo

ść stawów obwodowych i segmentów kręgowych,

a w efekcie obni

żenie wydolności mechanicznej i stabili-

zacyjnej kr

ążków międzykręgowych i stawów.

W zwi

ązku z doniesieniami o znaczeniu HKS w pow-

stawaniu dolegliwo

ści bólowych w narządzie ruchu [5, 8,

14-16], autorzy postanowili oceni

ć, czy w populacji cho-

rych leczonych z powodu ZBK mo

żna zaobserwować

zwi

ększenie częstości występowania HKS i tym samym,

czy i w jakim stopniu, HKS mo

że być elementem pato-

genetycznym ZBK.

Cel pracy

Epidemiologia przyczyn ZBK:

1) okre

ślenie częstości występowania HKS u chorych

z zespođami bólowymi kr

ęgosđupa z uwzględnieniem

zale

żności od pđci i wieku;

2) porównanie cz

ęstości występowania HKS w populacji

chorych z zespođem bólowym kr

ęgosđupa i w grupie

kontrolnej chorych bez dolegliwo

ści bólowych kręgo-

sđupa (leczonych z innych przyczyn);

3) okre

ślenie znaczenia HKS w epidemiologii ZBK.

Materiađ i metody

Materiađ do bada

ń stanowiđo 7061 chorych, leczonych

w Zakđadzie Leczniczo-Rehabilitacyjnym Chorób Kr

ęgo-

sđupa Natura w Busku Zdroju z powodu zespođów bólo-
wych kr

ęgosđupa w przebiegu choroby przeciążeniowej

oraz, jako grupa kontrolna, 953 chorych bez zespođów
bólowych kr

ęgosđupa, leczonych z powodu innych chorób

narz

ądu ruchu. Okres badania obejmowađ 7 lat. W grupie

7061 chorych z ZBK w wieku od 11 do 91 lat,

średnia wie-

ku wynosiđa 45,8 lat, w tym wiek kobiet wynosiđ od 11 do
91 lat,

średnio 47 lat, a mężczyzn od 11 do 89 lat, średnio

44,5 lat. Pđe

ć chorych w populacji z ZBK przedstawiono na

rycinie 1.

Ryc. 1. Liczba kobiet i m

ężczyzn w grupie chorych z ZBK.

Fig. 1. Number of females and males

in the group of patients with SPS.

%LECTRONIC0$&SECURITYPOWEREDBY)3, SCIENCECOM





























































J. Stodolna-Tukendorf, J. Stodolny, W. Marczy

ński

140

U chorych z ZBK wyst

ępowađy następujące grupy

szczegóđowych rozpozna

ń przyczynowych:

a) zespođy korzeniowe, zwane specyficznymi, w nast

ęp-

stwie przepuklin lub wypuklin j

ądra miażdżystego

z aktualnie wspóđistniej

ącymi klinicznymi i obrazo-

wymi objawami konfliktu dyskowo-korzeniowego;
stwierdzono je u 182 chorych, co stanowi 2,6% popu-
lacji;

b) zespođy rzekomokorzeniowe zwane niespecyficznymi

lub funkcjonalnymi, bez zmian w badaniach obrazo-
wych i objawów klinicznych konfliktu dyskowo-ko-
rzeniowego [17], spowodowane niespecyficznymi za-
burzeniami przeci

ążeniowymi, np. stawów, mięśni,

wi

ęzadeđ i innych struktur, stwierdzanymi testami

i technikami diagnostycznymi medycyny manualnej;
wyst

ępowađy one u 2742 chorych, co stanowi 38,8%

populacji;

c) zaburzenia mieszane, w których stwierdzono obrazo-

wo objawy uszkodzenia kr

ążka przy braku aktualnych

klinicznych objawów konfliktu dyskowo-korzenio-
wego (dyskopatie nieme) i wspóđistniej

ące niespecy-

ficzne zaburzenia funkcjonalne wymienione powy

żej;

stwierdzono je u 4137 chorych, co stanowi 58,6%
populacji (ryc. 2).

Ryc. 2. Rodzaj zespođu bólowego w grupie chorych z ZBK.

Fig. 2. The type of spinal pain syndrome

in the group of patients with SPS.

Z bada

ń wykluczono chorych z przyczynami dolegli-

wo

ści bólowych kręgosđupa nie mającymi mechanicznego

charakteru przeci

ążeniowego – ZZSK, RZS, osteoporozę,

nowotwory i inne oraz dzieci z ZBK poni

żej 10. roku życia.

Grup

ę kontrolną stanowiđo 953 chorych bez zespođów

bólowych kr

ęgosđupa, leczonych z powodu innych chorób

narz

ądu ruchu (np. stany pourazowe kończyn, choroby

stawu barkowego, kolanowego, stóp, choroby centralnego
ukđadu nerwowego). W grupie tej odnotowano chorych
w przedziale wiekowym od 11 do 91 lat.

Średnia wieku

chorych wynosiđa 45,1 lat, w tym wiek kobiet wynosiđ od
11 do 88 lat,

średnio 45,7 lat, a mężczyzn od 11 do 91 lat,

średnio 44,4 lat. Pđeć chorych w grupie kontrolnej przed-
stawiono na rycinie 3.

Ryc. 3. Liczba kobiet i m

ężczyzn w grupie kontrolnej.

Fig. 3. Number of females and males in the control group.

U wszystkich 8014 chorych z obu grup przeprowa-

dzano badanie przesiewowe w kierunku hipermobilno

ści.

Polegađo ono na przeprowadzeniu wywiadu i wykonaniu
czterech testów screeningowych na nadruchomo

ść stawów

w obr

ębie kręgosđupa i stawów obwodowych wybranych

spo

śród programu opracowanego przez Sachsego w mo-

dyfikacji Kapandijego [18]. W przypadku stwierdzenia
objawów nadruchomo

ści w co najmniej jednym teście, lub

objawów towarzysz

ących hipermobilności w badaniu

ogólnym oraz podejrzenia cech hipermobilno

ści z wy-

wiadu, chory byđ kwalifikowany do przeprowadzenia peđ-
nego badania. W tym celu wykonywano 13 testów rucho-
mo

ści stawów wedđug metodyki podanej przez Sachsego

w modyfikacji Kapandijego oraz przeprowadzano peđen
wywiad i badanie w kierunku tzw. objawów towarzysz

ą-

cych hipermobilno

ści. Następnie, kierując się kryteriami

Sachsego (dodatnich 7 na 13 testów), chorego ostatecznie
zaliczano lub eliminowano z grupy osób hipermobilnych.

Wyniki

1) Liczba chorych z ZBK i chorych w grupie kontrolnej a hiper-

mobilno

ść

W grupie 7061 chorych z zespođem bólowym kr

ęgo-

sđupa, hipermobilno

ść konstytucjonalną stwierdzono u 557

chorych, co stanowi 7,9% grupy badanej. W grupie kon-
trolnej 953 chorych, hipermobilno

ść konstytucjonalną

stwierdzono jedynie u 7 osób, co stanowi 0,7% populacji tej
grupy (ryc. 4).

Ryc. 4. Liczba chorych z ZBK

i chorych w grupie kontrolnej a hipermobilno

ść.

Fig. 4. Number of patients with SPS and patients in the control group

and number of patients with hypermobility within those groups.

%LECTRONIC0$&SECURITYPOWEREDBY)3, SCIENCECOM





























































Zespođy bólowe kr

ęgosđupa

141

2) Wiek chorych w cađej badanej grupie ZBK i w grupie ZBK

i HKS
Wiek chorych w grupie chorych z ZBK wynosiđ od 11

do 91 lat,

średnio 45,8 lat, w tym wiek kobiet od 11 do 91

lat,

średnio 47 lat, a mężczyzn od 11 do 89 lat, średnio 44,5

lat. Wiek chorych z ZBK i HKS wynosiđ od 12 do 72 lat
średnio 31,5 lat, w tym wiek kobiet od 14 do 72 lat, średnio
32,0 lat, a m

ężczyzn od 12 do 56 lat, średnio 30,3 lat.

3) Pđe

ć chorych z ZBK a hipermobilność

Liczba kobiet i m

ężczyzn w grupie chorych z ZBK bez

HKS – w grupie 6504 chorych z ZBK bez HKS, stwierdzo-
no 3296 kobiet (50,7%) i 3208 m

ężczyzn (49,3%) – rycina 5.

Ryc. 5. Liczba kobiet i m

ężczyzn

w grupie chorych z ZBK bez HKS.

Fig. 5. Number of females and males

in the group with SPS without JHM.

Liczba kobiet i m

ężczyzn w grupie chorych z ZBK

i HKS. W grupie 557 chorych z ZBK i HKS stwierdzono
388 kobiet (69,7%) i 169 m

ężczyzn (30,3%) – rycina 6.

Ryc. 6. Liczba kobiet i m

ężczyzn

w grupie chorych z ZBK i HKS.

Fig. 6. Number of females and males

in the group with SPS and JHM.

4) Zestawienie liczbowe i procentowe populacji chorych z ZBK

bez HKS (n = 6504) w poszczególnych przedzia

đach wieko-

wych
Populacj

ę 6504 chorych z zespođem bólowym kręgo-

sđupa, bez hipermobilno

ści, podzielono wedđug przedzia-

đów wiekowych co 10 lat: 11-20 lat, 21-30, 31-40 itd. (ryc. 7).

5) Zestawienie liczbowe i procentowe populacji chorych z ZBK

i HKS (n = 557) w poszczególnych przedzia

đach wiekowych

Populacj

ę chorych z hipermobilnością podzielono we-

dđug przedziađów wiekowych: 11-20 lat, 21-30, 31-40 itd.
(ryc. 8).

6) Zestawienie liczbowe i procentowe populacji chorych z ZBK

bez HKS z populacj

ą chorych z hipermobilnością (ZBK

i HKS) w poszczególnych przedzia

đach wiekowych w bada-

nej grupie (n = 7061)
W ka

żdym z poszczególnych przedziađów wiekowych

chorych z ZBK dokonano zestawienia chorych bez hiper-
mobilno

ści z grupą chorych z hipermobilnością (ryc. 9).

Ryc. 7. Zestawienie liczbowe i procentowe cađej badanej populacji

chorych z ZBK bez HKS

w poszczególnych przedziađach wiekowych.

Fig. 7. Number and percentage of patients in the examined
population with SPS without JHS in the groups divided by age.

Ryc. 8. Liczbowe i procentowe zestawienie wyst

ępowania

hipermobilno

ści w poszczególnych grupach wiekowych.

Fig. 8. Number and percentage of hypermobile patients

in the groups divided by age.

Ryc. 9. Zestawienie liczbowe i procentowe populacji chorych z ZBK
z populacj

ą chorych z hipermobilnością (ZBK i HKS) w poszczegól-

nych przedziađach wiekowych w badanej grupie (n = 7061).

Fig. 9. Number and percentage of patients in the examined po-
pulation with SPS and patients with hypermobility (SPS and JHS)

in the groups divided by age (n = 7061).

7) Zestawienie liczbowe i procentowe kobiet i m

ężczyzn w gru-

pach z ZBK bez HK (n = 6504) i z ZBK i HKS (n = 557)
w poszczególnych przedzia

đach wiekowych

%LECTRONIC0$&SECURITYPOWEREDBY)3, SCIENCECOM





























































J. Stodolna-Tukendorf, J. Stodolny, W. Marczy

ński

142

Ryc. 10. Zestawienie liczbowe i procentowe kobiet i m

ężczyzn

z ZBK bez HKS w poszczególnych przedziađach wiekowych.

Fig. 10. Number and percentage of patients in the examined popu-
lation with SPS without JHS in the groups divided by sex and age.

Ryc. 11. Zestawienie liczbowe i procentowe kobiet i m

ężczyzn

z ZBK i HKS w poszczególnych przedziađach wiekowych.

Fig. 11. Number and percentage of patients in the examined popu-

lation with SPS and JHS in the groups divided by sex and age.

Dokonano analizy liczby kobiet i m

ężczyzn w grupach

ZBK bez hipermobilno

ści i z ZBK z hipermobilnością

w poszczególnych przedziađach wiekowych (ryc.10
i ryc. 11).

Omówienie

W badanej populacji 7061 chorych z zespođami bólo-

wymi kr

ęgosđupa byđo 3684 kobiet (52,2%) i 3377 mężczyzn

(47,8%). Niewielkie ró

żnice pomiędzy liczbą kobiet i męż-

czyzn potwierdzaj

ą fakt, że zespođy bólowe kręgosđupa

dotycz

ą w zbliżonym zakresie obu pđci. W grupie kontrol-

nej bez bólów kr

ęgosđupa różnice w liczbie kobiet i męż-

czyzn byđy wi

ększe i wynosiđy: 56,7% – kobiety i 43,3%

– m

ężczyźni. Średnia wieku chorych w obu grupach

– badanej i kontrolnej byđa niemal identyczna i wynosiđa
odpowiednio 45,8 i 45,1 lat.

Analizuj

ąc grupy rozpoznań chorych z ZBK, zwraca

uwag

ę wysoki procent (58,6%) mieszanych – korzeniowo-

rzekomokorzeniowych przyczyn dolegliwo

ści i niski pro-

cent (2,6%) „czystych” przyczyn korzeniowych. W dost

ęp-

nej literaturze nie znaleziono odpowiadaj

ącego podziađu

przyczyn wedđug przyj

ętych przez autorów kryteriów,

umo

żliwiających porównanie powyższych wyników. Po-

wy

ższe dane są odmienne od podawanych przez wielu

autorów, którzy za najbardziej powszechn

ą przyczynę

bólów kr

ęgosđupa uważają uszkodzenia dysku. Wedđug

Ga

ździka oraz Tomika [19, 20] zmiany w obrębie krążka

mi

ędzykręgowego są przyczyną 90% dolegliwości bólo-

wych kr

ęgosđupa. Opinię tę potwierdza również Dziak

[21]. Solovieva i wsp. [22] przyczyny dyskogenne bólu
krzy

ża odnotowali u 80,4% badanej grupy, natomiast

przyczyny rzekomokorzeniowe u 19,6%. Odmiennego
zdania jest zespóđ holenderskich naukowców – Bekkering
i wsp. [23], którzy twierdz

ą, że bóle krzyża o charakterze

niespecyficznym stanowi

ą 90% przypadków pacjentów

z „bólami krzy

ża”. Natomiast wedđug Dobrogowskiego

[24] populacja pacjentów cierpi

ących z powodu niespecy-

ficznych bólów krzy

ża jest bardzo zróżnicowana i wynosi

od 16 do 90%.

W grupie 7061 chorych z zespođem bólowym kr

ęgosđu-

pa hipermobilno

ść konstytucjonalną stwierdzono u 557 cho-

rych, co stanowi 7,9% grupy badanej. W grupie kontrolnej
953 chorych, leczonych z innych przyczyn, hipermobilno

ść

konstytucjonaln

ą stwierdzono jedynie u 7 osób (0,7%). Z po-

wy

ższych danych wynika, że wśród chorych leczonych z

powodu dolegliwo

ści bólowych kręgosđupa hipermobil-

no

ść występuje wielokrotnie częściej niż wśród leczonych

z powodu innych przyczyn. Znacz

ąco wyższe dane podaje

Larsson i wsp. [25] w badaniach obejmuj

ących populację

597 osób z ZBK, który stwierdziđ wyst

ępowanie hipermo-

bilno

ści u 144 chorych, co stanowiđo 24,1% badanych.

Z analizy materiađu wynika,

że cađa populacja chorych

z rozpoznaniem ZBK jest starsza od populacji chorych
z ZBK i HKS

średnio o okođo 14 lat (45,8 i 31,5 lat). Poz-

wala to wyci

ągnąć wniosek, że u osób z HKS istnieją pre-

dyspozycje do wyst

ępowania bólów kręgosđupa w znacz-

nie wcze

śniejszym wieku niż u osób bez HKS. Jest to zwią-

zane z powa

żnymi zaburzeniami stabilizacji biernej u osób

hipermobilnych i mo

żliwością znacznie wcześniejszego

wyst

ępowania przeciążeń statyczno-dynamicznych tkanek

kr

ęgosđupa.

W grupie z zespođem bólowym kr

ęgosđupa i wspóđ-

istniej

ącą hipermobilnością (ZBK i HKS) zaobserwowano

ponad dwukrotnie wi

ększą liczbę kobiet w stosunku do

liczby m

ężczyzn przy niemal równych liczbach w grupie

ZBK bez HKS. W

śród 557 chorych z ZBK i HKS kobiet

byđo 388 (69,7%), a m

ężczyzn 169 (30,3%), natomiast

w grupie 6504 chorych z ZBK bez HKS stwierdzono 3296
kobiet (50,7%) i 3208 m

ężczyzn (49,3%). Podobne dane

podaje Larson [25], w którego badaniach procent kobiet
z ZBK i HKS wynosiđ 68,1%, a m

ężczyzn 31,9%. W dostęp-

nej literaturze istnieje niewiele doniesie

ń na temat związku

%LECTRONIC0$&SECURITYPOWEREDBY)3, SCIENCECOM





























































Zespođy bólowe kr

ęgosđupa

143

hipermobilno

ści z zespođami bólowymi kręgosđupa w za-

le

żności od pđci, natomiast wielu autorów podaje podobne

proporcje wyst

ępowania HKS u kobiet i u mężczyzn bez

ZBK. Wedđug Al-Rawiego [26] w grupie 1774 irakijskich
studentów hipermobilno

ść występowađa u 38,5% kobiet

i 25,4% m

ężczyzn. W Polsce częstość występowania HKS

w losowo wybranej grupie zdrowych osób dorosđych ba-
dali Stodolny i Tybinkowska [27]. Hipermobilno

ść stwier-

dzili u 12% osób, w tym u 16% kobiet i 12% m

ężczyzn.

Dla oceny wyst

ępowania zespođów bólowych kręgo-

sđupa w ró

żnych grupach wiekowych dokonano podziađu

cađej badanej populacji wedđug przedziađów wiekowych:
11-20, 21-30, 31-40, 41-50 lat i powy

żej, z podziađem na

grup

ę ZBK bez HKS i grupę ZBK z HKS.

Ze wzgl

ędu na znikomą liczbę osób hipermobilnych

odst

ąpiono od analiz hipermobilności w grupie kontrolnej

– bez ZBK.

W grupie ZBK bez HKS stwierdzono najmniejsz

ą licz-

b

ę chorych w najmđodszej grupie (176 osób – 2,7%)

najwi

ększą w najstarszej (2506 osób – 35,8%) oraz stosun-

kowo regularny przyrost liczby chorych o okođo 7-10%
w ka

żdej kolejnej grupie wiekowej. Analiza powyższych

danych pozwala na stwierdzenie,

że liczba chorych z roz-

poznaniem zespođu bólowego kr

ęgosđupa zwiększa się

wraz z wiekiem. Jest to zgodne z badaniami Gorczyckiej
[28], która podaje,

że największa liczba chorych z dolegli-

wo

ściami bólowymi kręgosđupa jest w przedziale wieko-

wym 41-50 lat i Dziaka [21], podaj

ącego, że 66% chorych

z bólami krzy

ża to chorzy pomiędzy 30 a 50. rokiem życia.

Odwrotnie ksztađtuje si

ę obraz liczby osób hipermobil-

nych w poszczególnych grupach wiekowych,

świadczący

o zmniejszaniu si

ę populacji osób hipermobilnych z wie-

kiem. A

ż 55% cađej liczby chorych hipermobilnych stwier-

dzono w dwóch najmđodszych grupach wiekowych cho-
rych z ZBK – do 30. roku

życia, a jedynie 5,2% w grupie

chorych po 50. roku

życia. W literaturze brak dokđadnych

danych porównawczych dotycz

ących występowania

hipermobilno

ści u mđodych osób z bólami kręgosđupa.

Natomiast istnieje rozlegđe pi

śmiennictwo podające sta-

tystyki wyst

ępowania HKS u zdrowych mđodych osób.

I tak np. Seckin i wsp. [29] przebadali grup

ę 761 uczniów

o

średniej wieku 15,4 lat i stwierdzili, że HKS występowađa

u 11,7% badanych, w tym u 16,2% dziewcz

ąt i 7,2% chđop-

ców. Didia i wsp. [30] badali grup

ę 550 nigeryjskich ucz-

niów o

średniej wieku 17 lat i odnotowali wiotkość sta-

wow

ą u 12,9% badanych, w tym u 51 dziewcząt (17%) i 20

chđopców (8%). Badania El-Garfa i wsp. [31] u 997 uczniów
odnotowađy HKS u 16,1% badanych, w tym u 18% dziew-
cz

ąt i 14,4% chđopców. Powyższe liczby są znacznie niższe

od wyników bada

ń autorów pracy u chorych mđodych

z bólami kr

ęgosđupa do 30. roku życia, gdzie đącznie

w przedziađach wiekowych 11-20 i 21-30 lat liczba chorych
z ZBK i HKS stanowiđa 55% populacji.

Świadczyć to może

o znacz

ącej wspóđzależności pomiędzy hipermobilnością

konstytucjonaln

ą a możliwością powstawania bólów krę-

gosđupa u nastolatków i ludzi mđodych.

Interesuj

ące dane wynikają z porównania statystyki

liczby kobiet i m

ężczyzn w poszczególnych przedziađach

wiekowych w grupie ZBK z HKS i ZBK bez HKS. W gru-
pie ZBK bez HKS obserwuje si

ę wyraźną przewagę liczby

m

ężczyzn nad liczbą kobiet stopniowo malejącą w kolej-

nych przedziađach wiekowych, a

ż do wyraźnej, niemal 20-

procentowej przewagi liczby kobiet w przedziale po 50.
roku

życia. Z badań przeprowadzonych w grupie ZBK

i HKS wynika,

że we wszystkich przedziađach wiekowych

do 50. roku

życia wśród kobiet, hipermobilność występuje

dwukrotnie cz

ęściej niż wśród mężczyzn oraz, że propor-

cje procentowe w poszczególnych przedziađach wieko-
wych s

ą niemal identyczne. Jeszcze większa różnica ujaw-

nia si

ę w przedziale po 51. roku życia, gdzie odsetek męż-

czyzn z HKS jest 9 razy mniejszy ni

ż kobiet. Może to po-

twierdza

ć znaczącą rolę przyczynową czynnika hipermo-

bilno

ści w procesie rozwoju chorób kręgosđupa u kobiet

w ci

ągu cađego ich życia.

Na zako

ńczenie, omówienia wymaga mechanizm po-

wstawania zespođów bólowych u osób hipermobilnych,
bowiem nie u wszystkich osób z nadruchomo

ścią dolegli-

wo

ści bólowe występują nieuchronnie. Przypuszczalnie

u wi

ększości z nich hipermobilność jest kompensowana

wydolnym ukđadem mi

ęśniowej stabilizacji czynnej, za-

bezpieczaj

ącym narząd ruchu przed przeciążeniami.

W przypadku wyst

ąpienia zaburzeń stabilizacji mięś-

niowej w obr

ębie systemu mięśni gđębokich kręgosđupa,

zaburze

ń symetrii napięć mięśni dđugich (powierzchow-

nych), jak i nađo

żenia się przeciążających czynników cy-

wilizacyjnych zewn

ątrzpochodnych dochodzi do dekom-

pensacji. Powstaj

ą warunki do występowania szkodliwych

przeci

ążeń nadruchomych stawów, jak i ich reakcji obron-

nych adaptacyjnych i kompensacyjnych. Pocz

ątkowo są to

czynno

ściowe zaburzenia przeciążeniowe tkanek mięk-

kich, nast

ępnie zablokowania czynnościowe mające na

celu ograniczenie nadmiernej ruchomo

ści stawów, powo-

duj

ące odczuwane przez chorych dolegliwości bólowe

w narz

ądzie ruchu. W kolejnych etapach następują zmiany

morfologiczne – destrukcja kr

ążków międzykręgowych

oraz odczynowe zmiany zwyrodnieniowo-wytwórcze kra-
w

ędzi trzonów kręgów lub stawów. Te ostatnie często sta-

nowi

ą mechanizm obronny organizmu w celu stabilizacji

nadruchomych segmentów. Wszystkim tym zaburzeniom,
na wszystkich wspomnianych etapach mog

ą towarzyszyć

dotkliwe dolegliwo

ści bólowe kręgosđupa i stawów obwo-

dowych, wyst

ępujące już u osób w bardzo mđodym wieku.

Hipermobilno

ść stwarza także szereg problemów

w zastosowaniu technik leczenia kinezyterapeutycznego
i manualnego. W post

ępowaniu terapeutycznym u cho-

rych nadruchomych stosuje si

ę specyficzne systemy wspo-

magania stabilizacji czynnej (mi

ęśniowej) za pomocą m.in.

ćwiczeń mięśni gđębokiej stabilizacji tuđowia [32], a ponad-
to cađy szereg zalece

ń dotyczących prawidđowego żywie-

nia, suplementacji magnezu i witamin, post

ępowania

w

życiu codziennym i profilaktyki zawodowej.

%LECTRONIC0$&SECURITYPOWEREDBY)3, SCIENCECOM





























































J. Stodolna-Tukendorf, J. Stodolny, W. Marczy

ński

144

Wnioski

1) U chorych z zespođem bólowym kr

ęgosđupa najczęściej

wyst

ępującą grupę przyczyn dolegliwości bólowych

stanowiđy przyczyny mieszane korzeniowo-rzekomo-
korzeniowe.

2) W grupie chorych z zespođem bólowym kr

ęgosđupa

hipermobilno

ść konstytucjonalną stwierdzano wielo-

krotnie cz

ęściej niż w grupie kontrolnej bez bólów

kr

ęgosđupa, co świadczyć może o znaczeniu HKS jako

czynnika patogenetycznego w ZBK.

3) W

śród chorych z ZBK i wspóđistniejącą HKS stwier-

dzono dwukrotnie wi

ęcej kobiet niż mężczyzn przy

zbli

żonych liczbach kobiet i mężczyzn w cađej po-

pulacji badanych.

4) W grupie chorych z HKS zespođy bólowe kr

ęgosđupa

wyst

ępują średnio o ponad 14 lat wcześniej niż w gru-

pie bez hipermobilno

ści.

5) U osób mđodych (do 30. r.

ż.) z zespođami bólowymi

kr

ęgosđupa, hipermobilność stwierdza się u co trzeciej

kobiety i u co pi

ątego mężczyzny.

6) Zaburzenia stabilizacji wyst

ępujące w HKS mają

istotne znaczenie zarówno w procesach powstawania
przeci

ążeniowych zespođów bólowych kręgosđupa u

chorych z najmđodszych grup wiekowych, szczególnie
u kobiet, jak i potencjalnie mog

ą zwiększać możliwość

wyst

ępowania ZBK w wieku późniejszym.

Pi

śmiennictwo

[1] Stodolny J.: Choroba przeci

ążeniowa kręgosđupa. Epidemia na-

szych czasów. Wydawnictwo ZL Natura, Kielce, 1999.

[2] Falla D., Farina D.: Neural and muscular factors associated with

motor impairment in neck pain. Curr. Rheumatol. Rep., 2007;
9(6): 497-502.

[3] Kanemura A., Doita M., Kasahara K., Sumi M., Kurosaka M.,

Iguchi T.: The influence of sagittal instability factors on clinical
lumbar spinal symptoms. J. Spinal Disord. Tech., 2009; 22(7):
479-485.

[4] Stodolny J., Chmielewski H.:. Propozycja systemu klasyfikacji

zespo

đów bólowych kr

ęgosđupa w przebiegu choroby przeciąże-

niowej. Kwart. Ortop., 2002; 2: 81-87.

[5] Kirk J.A., Ansell B.M., Bywaters E.G.L.: The hypermobility

syndrome: musculoskeletal complaints associated with generalized
joint hypermobility. Ann. Rheum. Dis., 1967; 26: 419-425.

[6] Child A.H.: Joint hypermobility syndrome: Inherited disorder of

collagen synthesis. J. Rheum., 1986; 13: 239-242.

[7] Grahame R.: Joint hypermobility and genetic collagen disorders:

are they related? Arch. Dis. Child., 1999; 80: 88-91.

[8] Sachse J.: Die konstitutionelle Hypermobilität als Problem in der

Rehabilitation von „vertebragenen“ Schmerzsyndromen. Psychiat.
Neurol. Med. Psych., 1983; 35(10): 629-633.

[9] Cherpel A., Marks R.: Zespóđ đagodnej nadmiernej ruchomo

ści

stawów. Rehab. Med., 2000; 4(2): 28-43.

[10] Grahame R.: Hypermobility and hypermobility syndrome. [w:]

Hypermobility Syndrome. Recognition and Management for
Physiotherapists, red. Keer R., Grahame R., Butterworth
Heinemann, 2003.

[11] El-Shahaly H.A., El-Sherif A.K.: Is the benign joint hypermobi-

lity syndrome benign? Clin. Rheumatol., 1991; 10(3): 302-307.

[12] Murray K.J.: Hypermobility disorders in children and adolescents.

Best Pract. Res. Clin. Rheumatol., 2006; 20(2): 329-351.

[13] Russek L.N.: Examination and treatment of a patient with hyper-

mobility syndrome. Phys. Ther., 2000; 80: 386-398.

[14] Stodolna-Tukendorf J.: Hipermobilno

ść konstytucjonalna w ze-

spo

đach bólowych kr

ęgosđupa – analiza. Rozprawa doktorska,

Wojskowy Instytut Medyczny, Warszawa, 2009.

[15] Sachse J.: Die Formen der Hypermobilität und ihre klinische

Einordnung. Manuel Med., 2004; 42: 27-32.

[16] Simmonds J.V., Keer R.J.: Hypermobility and the hypermobility

syndrome, part 2: assessment and management of hypermobility
syndrome: illustrated via case studies. Man. Ther., 2008; 13(2):
1-11.

[17] Permoda A., Myrda M., Zajt-Kwiatkowska J.: Wyst

ępowanie

objawów pseudokorzeniowych u pacjentów ze stwierdzon

ą dysko-

pati

ą kręgosđupa lędźwiowego i przejścia lędźwiowo- krzyżowego.

Med. Manual., 2010; 14(1-2): 21-73.

[18] Lewit K.: Terapia manualna w rehabilitacji chorób narz

ądu ruchu.

Wydawnictwo ZL Natura, Kielce, 2001.

[19] Ga

ździk T.S.: Ortopedia i traumatologia. Podręcznik dla studen-

tów medycyny. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa
2005.

[20] Tomik B.: Leczenie zespođów bólowych kr

ęgosđupa. Terapia, 2003;

4(136): 39-42.

[21] Dziak A.: Bolesny krzy

ż. Medicina Sportiva, Kraków,2003.

[22] Solovieva S., Leino-Arjas P., Saarela J., Luoma K., Rai-

ninko R., Riihimaki H.: Mo

żliwy związek polimorfizmów genu

interleukiny-1 z bólem krzy

ża. Ból, 2005; 6(1): 27-38.

[23] Bekkering G.E., Hendriks H.J.M., Koes B.W., Oosten-

dorp R.A.B., Ostelo R.W.J.G., Thomassen J.M.C., van Tul-
der M.W.: Zalecenia stosowania fizjoterapii u pacjentów z bólami
krzy

ża – opracowanie dla Królewskiego Holenderskiego Towa-

rzystwa Fizjoterapii. Rehab. Med., 2004; 8: 6-28.

[24] Dobrogowski J.: Komentarz do: „Zalece

ń stosowania fizjoterapii

u pacjentów z bólami krzy

ża – opracowanie dla Królewskiego Ho-

lenderskiego Towarzystwa Fizjoterapii”. Rehab. Med., 2004; 8:
6-28.

[25] Larsson L.G., Mudholkar G.S., Baum J, Srivastava D.K.: Be-

nefits and liabilities of hypermobility in the back pain disorders of
industrial workers. J. Int. Med., 1995; 238: 461-467.

[26] Al Ravi Z. S.: Joint Mobility among University Students in Iraq.

Br. J. Reumatol., 1985; 24(4): 326-331,.

[27] Stodolny J., Tybinkowska A.: Cz

ęstotliwość występowania hiper-

mobilno

ści (nadruchomości) konstytucjonalnej stawów w losowo

wybranej grupie osób. Post. Rehab., 1997; 11(2): 74-85.

[28] Gorczycka E.: Psychospođeczne konsekwencje bólów kr

ęgosđupa.

[w:] Bóle kr

ęgosđupa. Poradnik dla ciebie. Red. Kiwerski J.,

Fiutko R., Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1997.

[29] Seckin U., Tur B.S., Yagci I., Bodur H., Arasil T.: The prevalence

of joint hypermobility among high school students. Reumatol. Int.,
2005; 25(4): 260-263.

[30] Didia B.C., Dapper D.,V., Boboye S,B.: Joint hypermobility

syndrome among undergraduate students. East African Med. J.,
2002; 79(2): 80-81.

[31] El-Garf A.K., Mahmoud G.A., Mahgoub E.H.: Hypermobility

among Egyptian children: prevalence and features. J. Rheumatol.,
1998; 25(5): 1003-1005.

[32] Richardson C., Hodges P.W., Hides J.: Kinezyterapia w stabili-

zacji kompleksu l

ędźwiowo-miednicznego. Elsevier Urban & Part-

ner, Wrocđaw 2009.

Adres do korespondencji

[e-mail]

[e-mail]

%LECTRONIC0$&SECURITYPOWEREDBY)3, SCIENCECOM