Hipermnezja (pamięć autobiograficzna) - zdolność pamięci do nieograniczonego odtwarzania utrwalonych śladów przeżyć psychicznych[1], pojawiająca się u niektórych ludzi w trakcie hipnozy lub przeżyć z pogranicza śmierci, a także niezwykle rzadko u osób świadomych (odnotowano sześć takich przypadków[2], m. in. Jill Price, Bob Petrell, Brad Williams, Rick Baron, Daniel McCartney).
Syndrom hipermnezji objawia się umiejętnością pamięci do odtwarzania dowolnych przeżyć już od czasów dzieciństwa, od wieku kilku, kilkunastu lat. Tego typu pamięć ograniczona jest jednak głównie do przeżyć autobiograficznych (pamięć epizodyczna) w przeciwieństwie do pamięci mnemonistów (np. Salomon Szereszewski) lub osób z zespołem sawanta (np. Kim Peek), którzy przy użyciu wyobraźni i synestezji potrafią zapamiętać teoretycznie nieograniczoną liczbę dowolnych informacji (pamięć semantyczna).
Mogą mieć charakter ilościowy i jakościowy
Do ilościowych zaburzeń zaliczamy:
1. Hipermnezja - nadczynność pamięci. Jest to mechaniczna nadczynność pamięci polegająca na nadmiernym zapamiętywaniu szczegółów, występująca w zespole maniakalnym, niekiedy w zespole paranoicznym lub pod wpływem emocji
2. Hipomnezja - osłabienie pamięci. Może mieć charakter czynnościowy (np. pod wpływem silnych emocji, szczególnie lęku, następuje dezorganizacja przypominania) lub organiczny, gdy pod wpływem zatruć, urazów, zmian zwyrodnieniowych, niedokrwienia mózgu zakłócone jest zapamiętywanie, jak i przechowywanie i przypominanie.
3. Amnezja - niepamięć zupełna. Polega na całkowitym wymazaniu z pamięci określonej grupy wspomnień. Może mieć charakter czynnościowy i organiczny. Niepamięć czynnościowa polega na wyparciu szczególnie przykrych wspomnień. Organiczna występuje najczęściej po urazach i może obejmować okres poprzedzający (amnesia retrogarda - wsteczna), lub okres po wystąpieniu urazu (amnesia anterogarda - następcza)
4. Ekmnezje - mieszanie przeszłości z teraźniejszością
Zaburzenia jakościowe pamięci nazywamy paramnezjami
Paramnezje to:
a. Złudzenia pamięciowe - zniekształcone pod wpływem emocji (strachu, zazdrości, nienawiści) wspomnienia rzeczywistych faktów.
b. Omamy pamięciowe - rozpoznajemy gdy chory jest przekonany o realności
wspomnień dotyczących nieistniejących w przeszłości faktów.
c. Konfabulacje są to nierealne, często fantastyczne lub naiwne wymysły,
którymi chorzy zapełniają luki pamięciowe, np. w zespole Korsakowa
d. Kryptomnezje, gdy wspomnienia utraciły cechę powtórności i wydają się nowe (np. nieświadome zapożyczenia i plagiaty)
1a. Zaburzenia uwagi.
Zakresu uwagi, czyli zbyt mała liczba zauważanych bodźców
Koncentracja, czyli poziom ześrodkowania uwagi na przedmiocie lub działaniu
Selektywność (wybiorczość) uwagi, czyli niski poziom dowolnej i mimowolnej kontroli rodzaju rejestrowanych bodźców, z pominięciem innych (niezgodnych z instrukcją)
Przerzutność - okres czasu potrzebny do przeniesienia uwagi z jednego przedmiotu na drugi: zbyt długi czas lub nadzwyczaj krótki.
Trwałości uwagi - czyli utrzymywanie uwagi przez zbyt długi lub krótki czas na przedmiocie lub działaniu.
Niemożność ogniskowania uwagi na jednym wydarzeniu proseksja
Ograniczenie możliwości ogniskowania uwagi na jednym wydarzeniu hipoproseksja
Nadmierne ogniskowanie hiperseksja
Podzielność - jednoczesne koncentrowanie uwagi na dwóch lub więcej czynnościach.
2a. Zaburzenia pamięci:
3 składniki pamięci:
Zapamiętywanie (kodowanie, zapisywanie) - bezpośrednia, krótkotrwała (oper.), długotrwała.
Przechowywanie (magazynowanie).
Odtwarzanie (przypominanie).
Zaburzenia ilościowe - dysmnezje |
Jakościowe Paramnezje |
|
|
Allomnezje (zniekształcenia) |
Pseudomnezje |
Hipermnezja Hipomnezja Amnezja Ekmnezja |
Iluzję pamięci Złudy utożsamiające |
Konfabulacje Omamy pamięci |
Zaburzenia ilościowe (dysmnezje):
Hipermnezja - np. autyzm. Zapamiętuje się all.
Hipomnezja - zbyt mała liczba zapamiętywanych rzeczy.
Amnezja - utrata możliwość odtwarzania.
Stopień: całkowita - fragmentaryczna
Zakres: pełna - wybiórcza
Trwałość: trwała - przemijające
Czasowy związek niepamięci z czynnikiem sprawczym: następcza i wsteczna
Ekmnezja - przeżywanie przeszłości jako teraźniejszości.
Jakościowe paramnezje
Allomnezje (zniekształcenia):
Iluzje pamięci - wspomnienia rzeczywiste, przekształcone pod wpływem silnych przeżyć;
Kryptomnezje - utwory (poetyckie, muzyczne etc.) uznane jako własne (z nieświadomością „plagiatu”).
Złudy utożsamiające - błędne usytuowanie w czasie:
Stare: dejavu (to, co widzę już widziałem), dejavecu (to, czego doświadczam już przeżywałem).
Nowe: jamaisvu (nigdy nie widziałem czegoś znajomego), jamasvecu (nigdy nie doświadczałem czegoś, co przeżywałem)
Konfabulacje - wypowiadanie fałszywych wspomnień. Przekonanie o realności tych wspomnień.
Omamy pamięciowe - pamięć wydarzeń, które nie miały miejsca (wspomnienia zabarwione urojeniowo).
Pseudomnezje
Senestopatie (zaburzenia związane z odbieraniem bodźców):
Hiperstezje - nadwrażliwość na różne bodźce,
Hipostezje - zbyt mała wrażliwość,
Cenestopatie - czuć doznanie bodźców z zewnątrz ciała, których przeciętny człowiek nie czuje.
Nierozpoznania deficyty zmysłowe.
Błędne rozpoznania - złudzenia (iluzje, którym towarzyszy fałszywość sądu klasyfikacyjnego (zw. z emocjami? Sąd realizacyjny, Sąd klasyfikacyjny)
Fałszywe rozpoznania - omamy, halucynacje to spostrzeżenia bez realnego przedmiotu i charakteryzują się 3 podstawowymi cechami:
Są to spostrzeżenia powstające bez bodźców z otoczenia, muszą one mieć charakter zmysłowy (zaburzenia sądu realizującego).
Są rzutowane na zewnątrz..
Towarzyszy im poczucie realności (argumenty podważające realność są odrzucane).
Przy tym wszystkim są powtarzalne i plastyczne.