IP 4/2009

12

Za rów no mob bing, jak i dys kry mi na cja są

po ję cia mi, któ re za ko rze ni ły się w pol skim
pra wie, w tym w pra wie pra cy. Nie są one za -
tem nie zna ne pol skim praw ni kom. Mi mo to,
do dnia dzi siej sze go, w przy pad ku za ist nie -
nia tych zja wisk – w śro do wi sku pra cy po ja -
wia ją się wąt pli wo ści do ty czą ce za kre su
rosz czeń do cho dzo nych przez po szko do wa -
nych pra cow ni ków przed są dem.

Przez mob bing, w ro zu mie niu ko dek su pra -

cy, na le ży ro zu mieć dzia ła nia lub za cho wa nia
do ty czą ce pra cow ni ka lub skie ro wa ne prze ciw -
ko pra cow ni ko wi, po le ga ją ce na upo rczy -
wym i dłu go trwa łym nę ka niu lub za stra sza niu
pra cow ni ka, wy wo łu ją ce u nie go za ni żo ną oce -
nę przy dat no ści za wo do wej, po wo du ją ce lub
ma ją ce na ce lu po ni że nie lub ośmie sze nie pra -
cow ni ka, izo lo wa nie go lub wy eli mi no wa nie
z ze spo łu współ pra cow ni ków.

Dys kry mi no wa nie jest na to miast de fi -

nio wa ne ja ko nie rów ne trak to wa nie w za trud -
nie niu, za rów no bez po śred nie, jak i po śred -
nie, w szcze gól no ści ze wzglę du na wiek,
płeć, nie peł no spraw ność, ra sę, re li gię, na ro -
do wość, prze ko na nia po li tycz ne, przy na le -
żność związ ko wą, po cho dze nie et nicz ne,
wy zna nie, orien ta cję sek su al ną.

Mob bing nie jest prze ja wem dys kry mi na -

cji, nie są to rów nież po ję cia to żsa me, któ -
rych mo żna uży wać za mien nie. In ne są ta -
kże prze słan ki, po za ist nie niu któ rych pra -
cow nik, wo bec któ re go pra co daw ca na ru szył
za sa dę nie dy skry mi na cji czy też nie prze ciw -
dzia łał za cho wa niom wy peł nia ją cym zna -
mio na mob bin gu, ma pra wo do do cho dze nia
rosz czeń przed są dem.

Rosz cze nia z ty tu łu mob bin gu

Do rosz czeń przy słu gu ją cych pra cow ni ko -

wi z ty tu łu mob bin gu na le żą:

– za dość uczy nie nie za do zna ną krzyw dę,
– od szko do wa nie.
Zgod nie z art. 94 (3) ko dek su pra cy pra -

cow nik, któ ry w wy ni ku mob bin gu do znał roz -
stro ju zdro wia mo że na dro dze są do wej do -
cho dzić od pra co daw cy od po wied niej su my
ty tu łem za dość uczy nie nia za do zna ną krzyw -
dę. Wy so kość świad czeń na rzecz pra cow ni -
ka nie jest ogra ni czo na żad nym li mi tem. W li -

te ra tu rze po ja wia ją się wąt pli wo ści do ty czą -
ce za kre su za dość uczy nie nia prze wi dzia ne -
go w kp. Na su wa się py ta nie, czy cho dzi je -
dy nie o uszczer bek na zdro wiu, czy o ca ło -
kształt do zna nej krzyw dy, jak prze wi du je to
ko deks cy wil ny. Ro dzi się też wąt pli wość do -
ty czą ca za sad no ści umiesz cza nia w kp re gu -
la cji w tym za kre sie sko ro iden tycz ne rosz -
cze nie o za dość uczy nie nie pie nię żne z po wo -
du roz stro ju zdro wia (w tym wy wo ła ne go
mob bin giem) mo że być do cho dzo ne na za -
sa dach ogól nych, na pod sta wie art. 445 kc
lub 448 kc. Zgod nie prze pi sa mi ko dek su cy -
wil ne go, za roz strój zdro wia mo żna do ma gać
się nie tyl ko za dość uczy nie nia, ale ta kże ren -
ty, je że li po szko do wa ny utra cił cał ko wi cie lub
czę ścio wo zdol ność do pra cy za rob ko wej al -
bo je że li zwięk szy ły się je go po trze by lub
zmniej szy ły wi do ki po wo dze nia na przy -
szłość. Zgod nie z re gu la cją pra wa cy wil ne go
na żą da nie po szko do wa ne go zo bo wią za ny po -
wi nien rów nież wy ło żyć z gó ry su mę po trzeb -
ną na kosz ty le cze nia, a je że li po szko do wa -
ny stał się in wa li dą, ta kże su mę po trzeb ną
na kosz ty przy go to wa nia do in ne go za wo du.
Osta tecz nie, zda niem dok try ny, nie ma mo -
żli wo ści łącz nia rosz czeń z art. 445 kc
i art. 94 (3) kp przy słu gu ją cych tej sa mej oso -
bie. Pra cow nik mo że do cho dzić tyl ko jed ne -
go za dość uczy nie nia pie nię żne go za roz strój
zdro wia na pod sta wie unor mo wa nia wy ni ka -
ją ce go z art. 94 (3) kp. Wy so kość za dość uczy -
nie nia po win na uwzględ niać mię dzy in ny mi
roz miar roz stro ju zdro wia, dłu go trwa łość cho -
ro by czy wiek po szko do wa ne go.

Od mien nie kształ tu je się sy tu acja, w któ -

rej pra cow nik roz wią zał umo wę o pra cę
z po wo du mob bin gu i do cho dzi sto sow ne go
od szko do wa nia. De cy zja w tej kwe stii na le -
ży do pra cow ni ka. Na le ży tu taj pod kre ślić,
że upraw nie nie do do cho dze nia od szko do wa -
nia za wę żo ne zo sta ło pod mio to wo do pra cow -
ni ków, któ rych sto su nek pra cy po wstał
na pod sta wie umo wy o pra cę, nie zo sta li nim
ob ję ci pra cow ni cy, któ rych sto sun ki pra cy po -
wsta ły na in nej pod sta wie niż umo wa o pra -
cę, tj. na pod sta wie po wo ła nia, mia no wa nia,
wy bo ru czy spół dziel czej umo wy o pra cę. Wy -
mie nio ne ogra ni cze nie wpro wa dzo ne przez
usta wo daw cę, da ją ce pra cow ni ko wi mo żli -

wość do cho dze nia od szko do wa nia je dy nie
w sy tu acji, gdy z ty tu łu mob bin gu roz wią zu -
je umo wę o pra cę, mo że bu dzić wąt pli wo ści.
Szcze gól ne prze pi sy od no szą ce się do in nych
form na wią za nia sto sun ku pra cy, cho cia żby
ta kich jak po wo ła nie czy spół dziel cza umo -
wa o pra cę, w za kre sie przez nie ure gu lo wa -
nym, od wo łu ją się do od po wied nie go sto so -
wa nia ko dek su pra cy. Za tem pra cow ni cy za -
trud nie ni na in nej pod sta wie niż umo wa
o pra cę, po przez od po wied nie sto so wa nie
prze pi sów kp rów nież po win ni mieć mo żli -
wość do cho dze nia od szko do wa nia w sy tu acji,
gdy z po wo du mob bin gu roz wią za li by sto su -
nek pra

cy. Nie wy

ni

ka to jed

nak jed

no

-

znacz nie z prze pi sów kp.

Roz wią za nie umo wy o pra cę

Prze pis art. 94 (3) § 4 nie okre śla rów nież

gra nic cza so wych, w któ rych pra cow nik mo -
że roz wią zać umo wę w tym try bie. Usta wo -
daw ca nie wska zu je, czy mo że to na stą pić
po mie sią cu czy też na przy kład po 6 mie sią -
cach pod da wa nia dzia ła niom mob bin go wym.
Przez roz wią za nie umo wy o pra cę na le ży ro -
zu mieć roz wią za nie umo wy o pra cę przez pra -
cow ni ka za rów no za wy po wie dze niem, jak
i bez wy po wie dze nia z art. 55 § 1 (1), a ta -
kże z je go ini cja ty wy na mo cy po ro zu mie nia
stron. W przy pad ku roz wią za nia umo wy
z po wo du mob bin gu na pod sta wie art. 55
§ 1 (1) pra cow nik jest upraw nio ny do żą da -
nia od po wied nio:

– od szko do wa nia z ty tu łu roz wią za nia

umo wy z po wo du mob bin gu - na pod sta wie
art. 94 (3) § 4 na dro dze są do wej oraz

– od szko do wa nia z ty tu łu roz wią za nia

umo wy z po wo du cię żkie go na ru sze nia pod -
sta wo wych obo wiąz ków wzglę dem pra cow ni -
ka – z mo cy pra wa, na pod sta wie art. 55
§ 1 (1) kp.

Od szko do wa nia te sta no wią od ręb ne ty -

tu ły praw ne i dla te go przy słu gu ją pra cow ni -
ko wi nie za le żnie.

Na le ży rów nież pod kre ślić, że z mo cy

art. 94 (3) § 4 i 5 kp pra cow nik mo że ko rzy -
stać z upraw nie nia do roz wią za nia sto sun ku
pra cy bez wy po wie dze nia ta kże wte dy, gdy
„prze śla dow cą” jest in na niż pra co daw ca oso -

Mob bing i dys kry mi na cja

Pod sta wo we rosz cze nia pra cow ni cze

Alek san dra Kęp niak

Za rów no mob bing, jak i dys kry mi na cja sta ły się współ cze śnie wa żnym pro ble mem spo łecz nym
do strze żo nym w kra jach UE przez wie lu usta wo daw ców na ro do wych. Do tych za gad nień od -
niósł się rów nież nasz usta wo daw ca, wpro wa dza jąc na grunt pol skie go pra wa prze pi sy bę dą ce
w du żej mie rze od zwier cie dle niem ak tów unij nych zwią za nych z mob bin giem i dys kry mi na cją.

4/2009 IP

13

ba np. współ pra cow nik, ma ją ca kon takt
z pra cow ni kiem w związ ku z wy ko ny wa ną
przez nie go pra cą. Do pod sta wo wych obo -
wiąz ków pra co daw cy na le ży bo wiem prze ciw -
dzia ła nie mob bin go wi.

W przy pad ku roz wią za nia umo wy o pra -

cę z po wo du mob bin gu, za wy po wie dze niem,
pra cow nik jest upraw nio ny do żą da nia od -
szko do wa nia tyl ko na pod sta wie art. 94 (3)
§ 4 kp.

Oświad cze nie pra cow ni ka o roz wią za niu

umo wy o pra cę po win no być do ko na ne
w for mie pi sem nej.

Na le ży zwró cić uwa gę na fakt, że w spra -

wach do ty czą cych mob bin gu cię żar do wo du
w po stę po wa niu są do wym spo czy wa na pra -
cow ni ku. Dzia ła tu bo wiem ogól na za sa da wy -
ra żo na w art. 6 kc, zgod nie z któ rym cię żar
udo wod nie nia fak tu spo czy wa na oso bie, któ -
ra z te go fak tu wy wo dzi skut ki praw ne. Dla ce -
lów do wo do wych po zew pra cow ni ka po wi nien
za wie rać uza sad nie nie wska zu ją ce kon kret ne
dzia ła nia lub za nie cha nia po dej mo wa ne wzglę -
dem nie go, któ re je go zda niem na le ży za kwa -
li fi ko wać ja ko mob bing. Pra cow nik mo że
rów nież za zna czyć, że jed no cze śnie do szło

do cię żkie go na ru sze nia wo bec nie go pod sta -
wo wych obo wiąz ków pra co daw cy, do któ -
rych na le ży za po bie ga nie mob bin go wi.

Wy so kość od szko do wa nia

Pra cow nik, któ ry na sku tek mob bin gu roz -

wią zał umo wę o pra cę, ma pra wo do cho dzić
od pra co daw cy od szko do wa nia w wy so ko ści
nie ni ższej niż mi ni mal ne wy na gro dze nia
za pra

cę, któ

re od 1 stycz

nia br. wy

no

-

si 1276 zł. brut to. Gór na gra ni ca te go od szko -
do wa nia nie zo sta ła okre ślo na przez usta wo -
daw cę. Ozna cza to, że pra cow nik, chcąc uzy -
skać od szko do wa nie wy ższe od mi ni mal ne -
go wy na gro dze nia za pra cę, po wi nien udo -
wod nić wy so kość szko dy po nie sio nej w związ -
ku z roz wią za niem sto sun ku pra cy na sku tek
mob bin gu. Wy so kość od szko do wa nia ma

od po wia dać peł nej wy so ko ści po nie sio nej
przez pra cow ni ka szko dy ma jąt ko wej, któ ra
obej mu je utra co ne za rob ki, ja kich mógł by on
ocze ki wać, gdy by na dal po zo stał w za trud nie -
niu. Od szko do wa nie, o któ rym mo wa w § 4
art. 94 (3) kp nie ma cha rak te ru ali men ta -
cyj ne go. Nie ma prze szkód, aby pra cow nik,
któ ry z po wo du mob bin gu do znał roz stro ju
zdro wia i jed no cze śnie roz wią zał umo wę
o pra cę, mógł do cho dzić od pra co daw cy za -
rów no za dość uczy nie nia pie nię żne go za do -
zna ną krzyw dę, jak i od szko do wa nia za po -
nie sio ne szko dy.

Dys kry mi na cja

Nie co ina czej sy tu acja kształ tu je się

w przy pad ku wy stą pie nia dys kry mi na cji.
Zgod nie z art. 18 (3d) kp, oso ba, wo bec któ -
rej pra co daw ca na ru szył za sa dę rów ne go trak -
to wa nia w za trud nie niu, ma pra wo do od szko -
do wa nia w wy so ko ści nie ni ższej niż mi ni mal -
ne wy na gro dze nie za pra cę, obecnie wy no -
si 1 276 zł brut to. Ina czej niż w przy pad ku
mob bin gu roz kła da się tu cię żar do wo du. Pra -
cow nik nie mu si udo wad niać, w ja ki spo sób

pra co daw ca na ru szył wzglę dem nie go za sa -
dę rów ne go trak to wa nia w za trud nie niu. Cię -
żar do wo du spo czy wa w tym przy pad ku
na pra co daw cy.

Do po wy ższe go za gad nie nia od niósł się

rów nież

Sąd

Naj wy ższy

w

wy ro ku

z dnia 6.03.2003 r., w któ rym stwier dził, że
pra cow nik mo że być z na tu ry rze czy obar czo -
ny tyl ko wstęp ną fa zą cię ża ru do wo du dys -
kry mi na cji, to jest cię ża rem do wo du nie rów -
ne go trak to wa nia, gdyż to pra co daw ca zna je -
go rze czy wi stą przy czy nę i jest w sta nie obro -
nić się przed fak tycz nym do mnie ma niem dys -
kry mi na cji, je że li wy ka że ra cjo nal ne i uspra -
wie dli wio ne prze słan ki da nej nie rów no ści.

Pod sta wo wym rosz cze niem przy słu gu ją cym

pra cow ni ko wi w tym przy pad ku z kp jest od -
szko do wa nie. Nie za le żnie od wska za ne go wy -
żej od szko do wa nia z kp mo żna wy ró żnić przy -

pad ki, kie dy pra cow ni ko wi bę dzie przy słu gi wa -
ło do dat ko we rosz cze nie. I tak na przy kład, pra -
cow nik od wo łu ją cy się do są du z po wo du nie -
rów ne go trak to wa nia w za kre sie wy na gro dze -
nia za pra cę, bę dzie mógł do dat ko wo do cho -
dzić wy rów na nia swo je go wy na gro dze nia
na przy szłość, tak aby nie ró żni ło się ono od wy -
na gro dze nia in nych pra cow ni ków, za trud nio -
nych w po

dob nych w wa

run kach, a ta

kże

uwzględ nia jąc 3-let ni okres przedaw nie nia
rosz czeń ze sto sun ku pra cy, rów nież wy rów -
na nia wy na gro dze nia za 3 la ta wstecz od dnia,
w któ rym rosz cze nie sta ło się wy ma gal ne.

Za nie cha nie dzia łań,

na pra wie nie szko dy

Wy stę pu jąc o od szko do wa nie z kp, pra cow -

nik mo że rów nież wy stą pić prze ciw ko pra -
co daw cy, uwzględ nia jąc je go obo wią zek sza -
no wa nia god no ści i in nych dóbr oso bi stych
pra cow ni ka w zw. z art. 24 i 300 kc, z żą da -
niem za nie cha nia dzia łań, któ rych pra co daw -
ca się do pusz cza, na ru sza ją cych do bra oso -
bi ste pra cow ni ka, jak rów nież z żą da niem za -
dość uczy nie nia pie nię żne go lub za pła ty od -
po wied niej su my pie nię żnej na wska za ny cel
spo łecz ny. Mo że on rów nież żą dać, aby pra -
co daw ca, któ ry do pu ścił się na ru sze nia, do -
peł nił czyn no ści po trzeb nych do usu nię cia je -
go skut ków, w szcze gól no ści że by zło żył
oświad cze nie od po wied niej tre ści i w od po -
wied niej for mie.

Pra cow ni ko wi przy słu gu je rów nież, nie za -

le żnie od do cho dze nia od szko do wa nia od pra -
co daw cy z kp, pra wo do skie ro wa nia rosz cze -
nia o na pra wie nie wy rzą dzo nej szko dy prze -
ciw ko bez po śred nie mu spraw cy do pusz cza -
ją ce go się na przy kład mo le sto wa nia, na pod -
sta wie ko dek su cy wil ne go.

Na le ży rów nież za zna czyć, że ko rzy sta nie

przez pra cow ni ka z upraw nień przy słu gu ją -
cych z ty tu łu na ru sze nia za sa dy rów ne go trak -
to wa nia w za trud nie niu nie mo że być pod sta -
wą nie ko rzyst ne go trak to wa nia pra cow ni ka,
a ta kże nie mo że po wo do wać ja kich kol wiek
ne ga tyw nych kon se kwen cji wo bec pra cow -
ni ka, zwłasz cza nie mo że sta no wić przy czy -
ny uza sad nia ją cej wy po wie dze nie przez pra -
co daw cę sto sun ku pra cy lub je go roz wią za -
nie bez wy po wie dze nia. Sto su je się to od po -
wied nio do pra cow ni ka, któ ry udzie lił w ja -
kiej kol wiek for mie wspar cia pra cow ni ko wi ko -
rzy sta ją ce mu z upraw nień przy słu gu ją cych
z ty tu łu na ru sze nia za sa dy rów ne go trak to -
wa nia w za trud nie niu.

Pod su mo wu jąc, mo żna stwier dzić, że

prze pi sy pol skie go pra wa da ją mo żli wość pra -
cow ni ko wi do tknię te mu za cho wa niem wy peł -
nia ją cym prze słan ki miesz czą ce się pod po -
ję cia mi mob bin gu i dys kry mi na cji do cho dze -
nia swo ich praw za rów no przed są dem cy wil -
nym, jak i są dem pra cy.

Alek san dra Kęp niak

OIPŁódź