Narządy aparatu moczowo-płciowego

• Narządy moczowe organa urinaria

• Narządy płciowe męskie ograna genitalia

masculina

• Narządy płciowe żeńskie organa genitalia

feminina

Narządy moczowe organa urinaria

•

Narząd moczotwórczy

nerka ren (nephros)

•

Drogi odprowadzające mocz

kielichy nerkowe – występują w nerce świni i bydła

miedniczka nerkowa – brak jej w nerce bydła

moczowód

pęcherz moczowy

cewka moczowa męska lub żeńska

Nerka ren (nephros)

•

Parzysty narząd, w którym powstaje mocz na drodze przesączania i resorpcji

•

Rozróżnia się typy nerek

•

Nerka złożona (wielopłatowa) – walenie, foka, wydra, niedźwiedź, słoń

•

Nerka pobrużdżona wielobrodawkowa – bydło

•

Nerka gładka wielobrodawkowa – świnia, człowiek

•

Nerka gładka jednobrodawkowa – pies, kot, owca, koza, koń

•

Części nerki

•

Koniec (biegun) doczaszkowy

•

Koniec (biegun) doogonowy

•

Powierzchnia dogrzbietowa

•

Powierzchnia dobrzuszna

•

Brzeg boczny

•

Brzeg przyśrodkowy

wnęka nerkowa – miejsce w nerce, przez które wchodzą t. nerkowa i nerwy,

a wychodzą ż. nerkowa, naczynia chłonne, moczowód

zatoka nerkowa – płytkie zagłębienie w miąższu nerki, mieści miedniczkę nerkową

•

Nerkę od zewnątrz pokrywa

torebka tłuszczowa – mocuje i stabilizuje nerkę do ściany brzucha

torebka włóknista – przylega bezpośrednio do miąższu nerki

Na przekroju w nerce rozróżnia się
•

Korę nerki

część skłębiona

część promienista

•

Warstwę podkorową

•

Rdzeń nerki

brodawki nerkowe – na ich powierzchni uchodzą przewody brodawkowe – powstają z

połączenia przewodów zbiorczych
•

Ujścia przewodów brodawkowych widoczne są jako

pole sitowe

•

Jednostką strukturalną i funkcjonalną nerki jest

nefron

Odpływ moczu z nerki

•

U bydła – nerka pobrużdżona wielobrodawkowa – mocz z przewodów brodawkowych spływa
bezpośrednio do kielichów nerkowych, następnie do moczowodu (brak miedniczki nerkowej)

•

U świni – nerka gładka wielobrodawkowa – mocz z przewodów brodawkowych spływa
bezpośrednio do kielichów nerkowych, następnie do miedniczki nerkowej, a stąd do
moczowodu (obecne są kielichy nerkowe i miedniczka nerkowa)

•

U mięsożernych, małych przeżuwaczy i konia – nerka gładka jednobrodawkowa – mocz z
przewodów brodawkowych spływa bezpośrednio do miedniczki nerkowej, a stąd do
moczowodu (brak kielichów nerkowych)

Unaczynienie nerek
•

Tętnica nerkowa – odchodzi od aorty brzusznej, zawiera krew utlenowaną

•

Żyła nerkowa – uchodzi do żyły głównej doogonowej, zawiera krew odtlenowaną

•

Sieć dziwa tętniczo – tętnicza – naczynie doprowadzające i odprowadzające kłębuszka
nerkowego

Unerwienie nerek
•

Współczulne – splot nerkowy – otacza tętnice nerkową, nerwy tego splotu hamują
wydzielanie moczu

•

Przywspółczulne – nerw błędny – wzmaga wydzielanie moczu

Cechy gatunkowe nerki

Nerka psa
•

Typ – gładka jednobrodawkowa

•

Kształt – ziarna fasoli

•

Położenie

nerka prawa – XII żebro – II, III kręg lędźwiowy

nerka lewa – nieco doogonowa od prawej

•

Brodawka nerkowa tworzy

grzebień nerkowy (brodawka wspólna) z brodawkami rzekomymi

•

Brak kielichów nerkowych

Nerka świni
•

Typ – gładka wielobrodawkowa

•

Kształt – ziarna fasoli (wydłużona, płaska)

•

Położenie – obie nerki leżą na wysokości I-IV kręgu lędźwiowego (nerka prawda nie sięga
wątroby – brak wycisku nerkowego na wątrobie)

•

Występują liczne (kilkanaście) brodawki nerkowe

•

Występują kielichy nerkowe i dość obszerna miedniczka nerkowa

Nerka konia
•

Typ – gładka jednobrodawkowa

•

Kształt – nerka prawa sercowata (nerka sercowata), nerka lewa kształtu fasoli

•

Położenie

nerka prawa – XVI żebro – I kręg lędźwiowy

nerka lewa – XVII żebro – II, III kręg lędźwiowy

•

Brodawka nerkowa tworzy grzebień nerkowy

•

Brak kielichów nerkowych

•

Występuje mała miedniczka nerkowa

•

W miedniczce nerkowej obecne

zachyłki końcowe

gruczoły miedniczki nerkowej

Nerka bydła
•

Typ – pobrużdżona wielobrodawkowa

•

Obie nerki w kształcie nieregularnego owalu

•

Położenie

nerka prawa leży między XII żebrem i III kręgiem lędźwiowym

nerka lewa objęta krezką, leży miedzy II i V kręgiem lędźwiowym, może zmieniać swoje

położenie (nerka wędrująca)

•

Występują

kielichy nerkowe większe i mniejsze

•

Brak miedniczki nerkowej

•

Występuje obfita tkanka tłuszczowa okołonerkowa

Nerka małych przeżuwaczy
•

Typ – gładka jednobrodawkowa

•

Kształt – ziarna fasoli

•

Położenie

nerka prawa – żebro XIII – kręg lędźwiowy II

nerka lewa – podobnie jak u bydła może zmieniać swoje położenie, sięgając kręgu

lędźwiowego IV-V

•

Brodawka nerkowa tworzy

grzebień nerkowy (brodawka wspólna) z brodawkami rzekomymi

•

Brak kielichów nerkowych

Miedniczka nerkowa

•

Płaski zbiorniczek mieszczący się w zatoce nerkowej

•

Przyjmuje mocz z przewodów brodawkowych (mięsożerne, małe przeżuwacze i koń) lub z
kielichów nerkowych (świnia) i przekazuje do moczowodu

•

Brak jej u bydła – mocz z przewodów brodawkowych dostaje się do kielichów nerkowych,
następnie do moczowodu

•

Ścianę miedniczki nerkowe tworzy

błona śluzowa – pokryta nabłonkiem wielowarstwowym przejściowym

błona mięśniowa – włókna mięśniowe gładkie

przydanka

•

U konia w miedniczce nerkowej występują

zachyłki końcowe

•

U mięsożernych, owcy i kozy występują

zachyłki miedniczki – pomiędzy brodawkami rzekomymi

Moczowód

•

Stanowi kontynuacje miedniczki nerkowej lub kielichów nerkowych

•

Opuszcza nerkę przez wnękę nerkową

•

Rozróżnia się w nim

część brzuszną – leży pozaotrzewnowo

część miedniczną – leży w fałdzie płciowym

•

Przebija od góry, skośnie, szyjkę pęcherze moczowego

•

Ścianę moczowodu tworzy

błona śluzowa – o podłużnych fałdach, z nabłonkiem wielowarstwowym przejściowym

(u konia w początkowym odcinku występują gruczoły moczowodowe)

błona mięśniowa

przydanka lub otrzewna trzewna

Pęcherz moczowy

•

Zbiornik moczu

•

Pusty leży w jamie miednicy, na spojeniu miedniczym, wypełniony przesuwa się do jamy brzusznej

•

Części pęcherza

szczyt pęcherza – skierowany doczaszkowo

trzon pęcherza

szyjka pęcherza – skierowana doogonowo, przechodzi w cewkę moczową męską lub żeńską

•

Ścianę pęcherza moczowego tworzy

błona śluzowa – z nabłonkiem wielowarstwowym przejściowym

•

Formuje liczne fałdy

•

Brak fałdów w obrębie trójkąta pęcherza, który ograniczają

słupy moczowodowe

fałdy moczowodowe – łącz się i tworzą

grzebień cewkowy – w cewce moczowej

błona mięśniowa – o grubych włóknach mięśniowych gładkich, tworzy

m. wypieracz moczu

•

Włókna mięśniowe okrężne w obrębie szyjki pęcherza twarzą

m. zwieracz pęcherza

warstwa zewnętrzna – przydanka lub otrzewna trzewna

•

Otrzewna pęcherza moczowego tworzy także

więzadła pęcherza

wiązadło pośrodkowe pęcherza

więzadło boczne pęcherza

więzadła obłe pęcherza – stanowią pozostałość po tt. pępkowych

Cewka moczowa męska

•

Stanowi kontynuację szyjki pęcherza moczowego,

•

Rozpoczyna się

ujściem wewnętrznym cewki moczowej

•

Kończy się na żołędziu prącia (lub wyrostku cewki moczowej)

ujściem zewnętrznym cewki moczowej

•

Ze względów czynnościowych w cewce moczowej męskiej rozróżnia się

cewkę moczową właściwą nazywaną inaczej częścią przedsterczową – wydala tylko mocz

cewkę moczopłciowa nazywaną inaczej częścią sterczową – wydala mocz lub nasienie

•

Na granicy obu tych części znajduje się wzgórek nasienny

•

Uwzględniając stosunki topograficzne w cewce moczowej męskiej rozróżnia się

część miedniczną – leży w jamie miednicy

część prąciową – znajduje się w prąciu

•

Część sterczowa cewki moczowej – część prąciową bywają nazywane

częścią gąbczastą cewki

Cewka moczowa żeńska

•

Służy wyłącznie do wyprowadzania moczu

•

Jest stosunkowo krótka (ok 6 cm u suki do 12 cm u krowy)

•

Rozpoczyna się w szyjce pęcherza moczowego

ujściem wewnętrznym cewki moczowej

•

Kończy się na granicy pochwy i przedsionka pochwy

ujściem zewnętrznym cewki moczowej

•

Wysłana błoną śluzową z nabłonkiem jednowarstwowym przejściowym

•

Błona mięśniowa gładka uzupełniona poprzecznie prążkowanym m. cewkowym tworzy

m. zwieracz cewki moczowej

•

Cewka moczowa żeńska z zewnątrz pokryta jest przydanką

Narządy płciowe męskie

•

Gonada męska

jądro

•

Drogi wyprowadzające

najądrze

nasieniowód

cewa moczowa męska

•

Narząd kopulacyjny

prącie z napletkiem

•

Gruczoły płciowe dodatkowe

gruczoły pęcherzykowe

gruczoł krokowy (stercz)

gruczoły opuszkowo-cewkowe

Jądro

•

Gonada (gruczoł), który wytwarza gamety męskie (plemniki) oraz hormony płciowe męskie
(androgeny)

•

Leży w mosznie

•

Rozróżnia się w nim

koniec głowowy

koniec ogonowy

powierzchnię boczną

powierzchnię przyśrodkową

brzeg wolny

brzeg najądrzowy

•

Zrąb jądra tworzą

błona biaława jądra

przegródki jądra

środjądrze

•

Miąższ jądra tworzą

cewki (kanaliki) nasieniotwórcze kręte – wytwarzają plemniki

cewki (kanaliki) nasieniotwórcze proste – odprowadzają plemniki do środjądrza, gdzie

tworzą sieć jarda

gruczoł śródmiąższowy jądra – wytwarza hormony

Najądrze

•

Wraz z jądrem leży w mosznie

•

Stanowi część dróg wyprowadzających plemniki

•

Bierze udział w ich dojrzewaniu i odżywianiu

•

Przylega do jądra, łączy się z nim

więzadłem jądra własnym

•

Z osłonką pochwową najądrze łączy

więzadło ogona najądrza

•

W najądrzu rozróżnia się

głowę najądrza – zawiera od 7 do 20

przewodzików wyprowadzających jądra

trzon najądrza – zawiera

przewód najądrza

ogon najądrza – zawiera końcowy odcinek przewodu najądrza, który następnie

przechodzi w nasieniowód

•

Przewód najądrza znajduje się w trzonie najądrza i w ogonie najądrza

Powrózek nasienny

•

Obejmuje

nasieniowód

t. jądrowa

ż. jądrowa

splot wiciowaty

naczynia chłonne

współczulny splot jądrowy

m. dźwigacz jądra

otrzewna trzewna – krezka powrózka

Osłonki powrózka nasiennego i jądra

•

Struktury kostno-powięziowo-surowicze, które pokrywają powrózek nasienny, jądro i najądrze

•

Stanowi je

skóra moszny

błona kurczliwa – odpowiada tkance podskórnej, tworzy

przegrodę moszny

dwulistkowa powięź nasienna zewnętrzna – wywodzi się z powięzi powierzchownej

m. dźwigacz jądra ze swoją powięzią – wywodzi się z m. skośnego wewnętrznego brzucha i

jego powięzi

powięź nasienna wewnętrzna – wywodzi się z powięzi poprzecznej

blaszka ścienna osłonki pochwowej – wywodzi się z otrzewnej ściennej

blaszka trzewna osłonki pochwowej – wywodzi się z otrzewnej trzewnej, zrasta się z błoną

białawą jadra
•

Pomiędzy blaszką ścienna i blaszką trzewną osłonki pochwowej występuje

jama pochwowa – znajduje się w niej

płyn surowiczy - odpowiadająca płynowi otrzewnej

•

W wyniku zespolenia powięzi nasiennej wewnętrznej z blaszką ścienną osłonki pochwowej powstaje
wyrostek pochwowy

•

Przewężona górna część tego wyrostka, która obejmuje powrózek nasienny, tworzy

kanał pochwowy

•

Wejście do kanału pochwowego od strony jamy brzusznej to

ujście pochwowe – ogranicza je pierścień pochwowy

Nasieniowód

•

Stanowi przedłużenie przewodu najądrza

•

Wchodzi w skład powrózka nasiennego

•

Do jamy brzusznej wchodzi przez kanał pachwinowy

•

W fałdzie płciowym, podąża do cewki moczowej męskiej, w jamie miednicy

•

Końcowy odcinek nasieniowody grubieje, tworząc

bańkę nasieniowody

•

Tuż przed ujściem do cewki moczowej męskiej, nasieniowód łączy się z przewodem
wydalającym gruczołu pęcherzykowego (oprócz psa – brak tego gruczołu i u świni – obydwa
przewody uchodzą samodzielnie) tworząc

przewód wytryskowy – obustronne przewody wytryskowe uchodzą do cewki

moczowej męskiej na

wzgórku nasiennym

Prącie

•

Stanowi męski narząd kopulacyjny

•

Wyposażony w struktury umożliwiające wzwód

parzyste ciało jamiste prącia

nieparzyste ciało gąbczaste prącia

ciało gąbczaste żołędzi

opuszka prącia

•

U większości gatunków zwierząt wstępuje prącie skierowane do przodu penis anteversus

•

U kota prącie skierowane do tyłu

•

U większości gatunków zwierząt prącie jest umocowane do ściany brzucha

•

Prącie u naczelnych zwisa luźno pod brzuchem prącie zwisające

•

W prąciu rozróżnia się

korzeń prącia

odnoga prącia lewa

odnoga prącia prawa

opuszka prącia

trzon prącia

żołądź prącia

•

U psa w żołędzi prącia rozróżnia się część długa żołędzi i opuszkę żołędzi

•

U mięsożernych w części przedniej trzonu i w żołędzi prącia występuje kość prącia – kość trzewna

•

U dorosłych kotów żołądź prącia pokryta jest ostrymi zrogowaciałymi brodawkami, które stanowią drugorzędowe cechu
płciowe

•

U świni i przeżuwaczy trzon prącia tworzy zgięcie esowate prącia – u świni przed moszną, u przeżuwaczy za moszną

•

U konia żołądź prącia tworzy

koronę żołędzi

dół żołędzi – na jego dnie znajduje się wyrostek cewki moczowej z ujściem

zewnętrznym cewki moczowej męskiej

•

Wyrostek cewki moczowej występuje także na końcu żołędzi samców małych przeżuwaczy

(u konia – krótki, pieńkowaty, u przeżuwaczy – długi i cienki)

Napletek

•

Wytwór skóry, otacza żołądź prącia

•

Żołądź prącia ustalonego objęta jest napletkiem tylko po bokach i od strony dobrzusznej (tylko
obwodowy odcinek ze wszystkich stron)

•

Żołądź prącia zwisającego ze wszystkich stron objęta jest napletkiem

•

W napletku rozróżnia się

blaszkę zewnętrzną lamina externa – odpowiednik skóry owłosionej, w obrębie

ujścia napletkowego tworzy pierścień napletkowy

blaszkę wewnętrzną – stanowi kontynuacje blaszki zewnętrznej, w obrębie

dnia napletka przechodzi w blaszkę prąciową

•

U knura nad ujściem napletkowym znajduje się uchyłek napletkowy

•

U ogiera występuje napletek podwójny

•

Rozróżnia się w nim

część zewnętrzną napletka

blaszka zewnętrzna części zewnętrznej napletka

blaszka wewnętrzna części zewnętrznej napletka

część wewnętrzna napletka

blaszka zewnętrzna części wewnętrznej napletka – inaczej fałd napletkowy

blaszka wewnętrzna części wewnętrznej napletka

•

Na granicy blaszki zewnętrznej i wewnętrznej części wewnętrznej napletka znajduje się

pierścień napletkowy

•

W miejscu, gdzie blaszka wewnętrzna części wewnętrznej przechodzi w blaszkę prąciową
napletka występuje wędzidełko napletka

•

W skórze napletka występują gruczoły napletkowe, wytwarzają mazidło napletkowe

•

U knura występuje uchyłek napletkowy

Gruczoły płciowe dodatkowe

•

Stanowią obudowę części miednicznej cewki moczowej

•

Produkuję osocze wchodzące w skład nasienia

•

Ich wzrost i funkcja są regulowane przez hormony płciowe

•

Rozróżnia się

gruczoł pęcherzykowy

gruczoł krokowy (stercz)

gruczoł opuszkowo – cewkowy

Gruczoł pęcherzykowy

•

Parzysty

•

Leży najbardziej doczaszkowo ze wszystkich gruczołów płciowych dodatkowych

•

Układa się po bokach szyjki pęcherza moczowego

•

Z zewnątrz pokryty jest otrzewną

•

U konia ma kształt grubościennego pęcherzyka stąd nazwa pęcherzyk nasienny

•

U mięsożernych brak tego gruczołu

•

U pozostałych gatunków ma budowę litą, lekko guzowatą (u bydła, świni ma dł. ok 10cm)

•

Pęcherzyk wydalający gruczołu pęcherzykowego – u przeżuwaczy i konia łączy się z
końcowym odcinkiem nasieniowodu, tworząc

przewód wytryskowy – uchodzi do cewki moczowej na

wzgórku nasiennym

•

U świni obydwie te struktury uchodzą do cewki moczowej samodzielnie

Gruczoł krokowy (stercz)

•

Nieparzysty

•

Występuje u wszystkich gatunków zwierząt domowych

•

Najlepiej wykształcony u mięsożernych (u psa występuje jako jedyny)

•

Rozróżnia się w nim

trzon gruczołu krokowego (dobrze wykształcony u mięsożernych)

płat lewy

płat prawy

cieść (węzina) gruczołu krokowego

część rozsiana gruczołu krokowego

•

U małych przeżuwaczy – brak trzony, jako jedyna występuje część rozsiana

Gruczoł opuszkowo – cewkowy

•

parzysty

•

Leży w sąsiedztwie cewki moczowej, tuż przy jej wyjściu z jamy miednicy (najbardziej
doogonowo w stosunku do pozostałych gruczołów)

•

Największy u świni, jego długość może dochodzić do ok 17-18 cm

•

U bydła i konia ma wielkość orzecha włoskiego

•

U małych przeżuwaczy – orzecha laskowego

•

Występuje u kota, brak go u psa

Narządy płciowe żeńskie

•

Gonada żeńska

jajnik

•

Drogi płciowe wyprowadzające żeńskie

jajowód

macica

pochwa

przedsionek pochwy

•

Narządy płciowe żeńskie zewnętrzne

srom

łechtaczka

Jajnik

•

Gonada (gruczoł) żeńska, która wytwarza gamety żeńskie (komórki jajowe) oraz hormony
płciowe żeńskie

•

Leży w jamie brzusznej (u kobiet w jamie miednicy) zawieszony na krezce jajnika objęty
kieszonką jajnikową, utworzoną przez

krezkę jajnika

krezkę jajowody

więzadło jajnika własne

•

U suki między blaszkami kieszonki jajnikowej występują

ciała tłuszczowe

a jajnik umocowany jest także do przepony za pomocą

więzadła podwieszającego jajnika

Części jajnika

•

Brzeg krezkowy

•

Brzeg wolny

•

Powierzchnia przyśrodkowa

•

Powierzchnia boczna

•

Koniec jajowodowy

•

Koniec maciczny – z rogiem macicy łączy go

więzadło jajnika własne

•

Na przekroju w jajniku rozróżnia się

nabłonek jednowarstwowy cylindryczny, częściowo sześcienny, odpowiada

otrzewnej trzewnej

błonę białawą jajnika

korę jajnika (warstwę miąższową) – znajdują się w niej pęcherzyki jajnikowe w

różnych stadiach rozwoju oraz ciałka żółte

rdzeń jajnika (warstwę naczyniową) – utworzony z tkanki łącznej i naczyń

krwionośnych

•

U większości samic (oprócz klaczy) warstwa miąższowa układa się na zewnątrz jajnika,
naczyniowa wewnątrz jajnika

•

U klaczy te stosunki są odwrócone; część jajnika niepokryta otrzewną trzewną tworzy

dół jajnika, nazywany dołem owulacyjnym

tylko w tym miejscu u klaczy następuje owulacja

•

Dół jajnika odpowiada warstwie miąższowej (korze) jajnika

•

W czasie owulacji dół jajnika powiększa się z ok 0,5 do 1-2 cm

•

Na jajniku mogą występować

pęcherzyki jajnikowe

ciałko żółte rzekome (okresowe)

ciałko żółte prawdziwe (ciążowe)

ciałko żółte przerwałe

ciałko białawe

Jajowód

•

Błoniasto-mięśniowy przewód zawieszony na krezce jajowody

•

Komórka jajowa przesuwana jest w nim do macicy

•

Dochodzi w nim do zapłodnienia

•

Łączy koniec jajowodowy jajnika z rogiem macicy

•

W jajowodzie wyróżnia się

lejek jajowodu zakończony

ujściem brzusznym jajowodu ze strzępkami jajowodu

bańkę jajowodu

cieść jajowodu

część maciczną jajowodu

•

W ścianie jajowodu rozróżnia się

błonę śluzową – z nabłonkiem jednowarstwowym cylindrycznym, tworzy liczne

fałdy jajowodowe

Część komórek nabłonka zaopatrzona jest w rzęski, które zanikają w czasie owulacji, komórki bez
rzęsek produkują śluz

błona mięśniowa – warstwa okrężna i podłużna włókien mięśniowych gładkich,

umożliwia skurcze jajowodu i transport komórek jajowych oraz zarodków, jak również wspomaga
transport plemników

błona surowicza – pokrywa z zewnątrz jajowód, bierze udział w utworzeniu

krezki jajowodu

Macica

•

Jamowy narząd błoniasto-mięśniowy, w którym odbywa się rozwój zarodka, a następnie
płodu

•

Bierze czynny udział w wypieraniu dojrzałego płodu na zewnątrz

•

U niektórych gatunków deponowane jest do niej nasienie

•

Rozróżnia się w niej

rogi macicy

trzon macicy

szyjkę macicy

część pochwowa szyjki – brak jej u świni

cześć przedpochwowa szyjki

kanał szyjki macicy

ujście wewnętrzne macicy

ujście zewnętrzne macicy

Ścianę macicy tworzy
•

Błona śluzowa

gruczoły szyjkowe

gruczoły maciczne

brodawki (strzępki) maciczne – przeżuwacze

opuszki szyjkowe – w szyjce macicy świni

fałdy okrężne – w szyjce macicy bydła

fałdy podłużne

•

Błona mięśniowa – stanowi duże skupisko włókien mięśniowych gładkich, tworząc trzy warstwy

warstwę okrężną

warstwę naczyniową

warstwę podłużną

•

Błona surowicza – pokrywa macice z zewnątrz oraz tworzy

krezkę macicy, która wraz z

krezką jajowodu i krezką jajnika stanowi

więzadło szerokie macicy

Z błony surowiczej macicy utworzone jest także

więzadło międzyrożne – u przeżuwaczy podwójne

Typy macic

•

Macica pojedyncza – naczelne

•

Macica dwurożna

macica dwurożna bezprzegrodowa – klacz

macica dwurożna przegrodowa – świnia suka, krowa, owca, koza

•

Macica podwójna – królik

Pochwa

•

Stanowi wraz z przedsionkiem pochwy narząd kopulacyjny samic

•

U przeżuwaczy do pochwy deponowane jest nasienie w czasie kopulacji

•

Stanowi grubościenny, silnie rozciągliwy „mankiet” zbudowany z błony śluzowej, mięśniowej i
surowiczej lub przydanki

•

W błonie śluzowej brak gruczołów

•

Część pochwy, do której wystaje część pochwowa szyjki macicy to

sklepienie pochwy

•

Między pochwą i przedsionkiem pochwy – w ujściu pochwy u młodych osobników znajduje
się błona dziewicza

•

W tym miejscu znajduje się także

ujście zewnętrzne cewki moczowej żeńskiej

•

U świni i samic przeżuwaczy w sąsiedztwie tego ujścia występuje

uchyłek podcewkowy

Przedsionek pochwy

•

Wraz z pochwą stanowi żeński narząd kopulacyjny

•

Do przedsionka pochwy uchodzi cewka moczowa żeńska

•

U świni i samic przeżuwaczy występuje

uchyłek podcewkowy

•

W błonie śluzowej znajdują się gruczoły przedsionkowe, będące gruczołami płciowymi
dodatkowymi samic, rozróżnia się

gruczoły przedsionkowe większe – u bydła

gruczoły przedsionkowe mniejsze – u psa, świnie, owcy i konia

•

U klaczy i suki występuje

opuszka przedsionkowa – odpowiednik ciała gąbczastego prącia

Srom

•

Stanowi zewnętrzne narząd płciowe samic

•

Tworzą do

wargo sromu

spoidło dogrzbietowe warg

spoidło dobrzuszne warg

szpara sromu

Łechtaczka

•

Podobnie jak srom należy do zewnętrznych narządów płciowych samicy

•

Tworzą ją

odnogi łechtaczki

trzon łechtaczki

żołądź łechtaczki

•

Żołądź łechtaczki obejmuje napletek łechtaczki

•

W sąsiedztwie spoidła dobrzusznego warg występuje

dół łechtaczki – stanowi jamę napletka

Łożysko

•

Narząd powstający po zapłodnieniu i implantacji zarodka w macicy ssaków

•

Zapewnia łączność między płodem i organizmem matki w okresie ciąży

•

Zapewnia jego odżywianie, oddychanie i wydalanie

•

Narząd ten zastępuje niektóre nieczynne u płodu narządy np. płuca, wątrobę czy gruczoły
dokrewne

•

Rozróżnia się

cześć maciczna (matczyna) – błona śluzowa macicy

część płodowa – kosmówka z pęcherzykiem żółtkowym lub kosmówka z omocznia

Typy łożysk

•

W zależności od grubości bariery łożyskowej – grubsza lub cieńsza warstwa tkanek
oddzielających krew płodu od krwi matki – rozróżnia się

łożysko nabłonkowo – kosmówkowe – rzekome (nieinwazyjne), nabłonek kosmówki i

nabłonek błony śluzowej macicy przylegają do siebie, występuje u klaczy i świni

łożysko łączno – kosmówkowe – rzekome (nieinwazyjne), nabłonek kosmówki niszczy

nabłonek błony śluzowej macicy, występuje u przeżuwaczy

łożysko śródbłonkowo – kosmówkowe – prawdziwe (inwazyjne), kosmki kosmówki

przylegają bezpośrednio do śródbłonka naczyń krwionośnych błony śluzowej macicy, występuje u
mięsożernych

łożysko krwio – kosmówkowe – prawdziwe (inwazyjne), kosmki kosmówki zanurzają

się we krwi naczyń krwionośnych błony śluzowej macicy, występuje u naczelnych i gryzoni
•

W zależności od rozmieszczania kosmków na kosmówce rozróżnia się łożysko

rozproszone – świnia, klacz

wielokrotne (liścieniowate) – przeżuwacze

popręgowe – mięsożerne

tarczowe – naczelne

Cechy gatunkowe łożysk

•

Klacz – łożysko rzekome (nieinwazyjne), rozproszone, nabłonkowo – kosmówkowe

•

Świnia – łożysko rzekome (nieinwazyjne), rozproszone, nabłonkowo – kosmówkowe

•

Przeżuwacze – łożysko rzekome (nieinwazyjne), wielokrotne, łączno-kosmówkowe

•

Mięsożerne – łożysko prawdziwe (inwazyjne), popręgowe, śródbłonkowo – kosmówkowe

•

Naczelne – łożysko prawdziwe (inwazyjne), tarczowe, krwio-kosmówkowe