G
AZETA
E
DUKACJA
MATURA
2008
–
BIOLOGIA
I
WIEDZA
O
SPOŁECZEŃSTWIE
GazetaEdukacja.pl
WTOREK 29 KWIETNIA 2008
DODATEK DO „GAZETY WYBORCZEJ” REDAGUJE: MONIKA KWIATKOWSKA
R
E
K
L
A
M
A
1
Testy
z
biologii
i
WOS-u
Maturzyści! Egzaminy już za dwa tygodnie. Rozwiążcie testy z biologii i WOS-u przygotowane przez
naszych ekspertów i sprawdźcie, czego się jeszcze musicie nauczyć. Jutro test z historii i geografii
25977687
25983295.n
R
E
K
L
A
M
A
Dokończenie – s. 2
uuu
MARCIN TOMALKA
Kazimierz Przerwa-
-Tetmajer, czyli mądre
planowanie nauki
11
Efektywność w powtarzaniu ma-
teriału z przedmiotów maturalnych
zwiększy się, jeśli będziemy regular-
nie regenerować organizm. I nie na-
leży mieć wyrzutów sumienia, że po
trzech godzinach nauki pójdziemy
z psem na spacer albo nawet do kina
Czytaj – s. 8
Jeśli nie studia, to co?
11
Nie każdy maturzysta decyduje się
na studia. Niektórzy uważają, że dy-
plom może jeszcze poczekać i rusza-
ją w świat, inni wybierają szkołę poli-
cealną i pewny zawód. Z każdym ro-
kiem, na rynku pracy przybywa absol-
wentów szkół wyższych
Czytaj – s. 10
Stres przygotowuje
do walki
11
Choć ciężko w to uwierzyć, gdy-
by nie stres, który towarzyszy nam
w wielu sytuacjach życiowych, było-
by nam naprawdę trudno zmagać się
z trudnościami, również tymi matu-
ralnymi
Czytaj – s. 11
cale-1.qxd 2008-04-25 20:29 Page 1
1
Wtorek 29 kwietnia 2008
1
Gazeta Wyborcza
1
www.gazetawyborcza.pl
Biologia
poziom rozszerzony
Czas pracy: 150 min
Maksymalna liczba punktów: 60
Zadanie 1. (3 pkt)
Tkanka to zespół komórek o podobnej bu-
dowie, spełniających podobną funkcję.
D
Do
op
pa
assu
ujj rro
od
dzza
ajj ttk
ka
an
nk
kii cczzłło
ow
wiie
ek
ka
a ii jje
ejj ffu
un
nk
k--
ccjję
ę d
do
o p
po
od
da
an
ne
ejj cch
ha
arra
ak
ktte
erry
ysstty
yk
kii k
ko
om
mó
órre
ek
k tte
ejj
ttk
ka
an
nk
kii..
Zadanie 2. (2 pkt)
Receptory hormonów to wyspecjalizowa-
ne cząsteczki białek, które występują w ko-
mórkach docelowych i które łączą się z cząste-
czką hormonu, co prowadzi do zmian meta-
bolicznych w komórce. Receptory dla insuli-
ny są wbudowane w błonę cytoplazmatyczną,
natomiast receptory testosteronu znajdują się
na terenie cytoplazmy komórki docelowej.
J
Ja
ak
ka
a w
włła
aśścciiw
wo
ośśćć tte
esstto
osstte
erro
on
nu
u u
um
mo
ożżlliiw
wiia
a
cczzą
ąsstte
ecczzk
ko
om
m tte
eg
go
o h
ho
orrm
mo
on
nu
u p
prrzze
en
niik
ka
an
niie
e p
prrzze
ezz
b
błło
on
nę
ę ccy
ytto
op
plla
azzm
ma
atty
ycczzn
ną
ą??
...............................................................................................
...............................................................................................
D
Dlla
acczze
eg
go
o iin
nssu
ulliin
na
a n
niie
e m
mo
ożże
e ssw
wo
ob
bo
od
dn
niie
e
p
prrzze
en
niik
ka
aćć p
prrzze
ezz b
błło
on
nę
ę ccy
ytto
op
plla
azzm
ma
atty
ycczzn
ną
ą??
..............................................................................................
...............................................................................................
Zadanie 3. (1 pkt)
W jądrach somatycz-
nych komórek musz-
ki owocowej (
Dro-
sophila melanoga-
ster
) znajduje się
8 chromosomów.
J
Ja
ak
ką
ą ffa
azzę
ę ii k
kttó
órre
eg
go
o p
po
od
dzziia
ałłu
u k
ko
om
mó
órrk
ko
ow
we
e--
g
go
o p
prrzze
ed
dsstta
aw
wiia
a u
uk
ka
azza
an
ny
y n
na
a rry
yssu
un
nk
ku
u sscch
he
em
ma
att
u
uk
kłła
ad
du
u cch
hrro
om
mo
osso
om
mó
ów
w m
mu
usszzk
kii?? O
Od
dp
po
ow
wiie
ed
dźź
u
uzza
assa
ad
dn
niijj..
A. anafazę II mejozy
B. metafazę II mejozy
C. anafazę I mejozy
D. anafazę mitozy
...............................................................................................
Zadanie 4. (2 pkt)
Ukazany obok schemat, na przykładzie
przysadki mózgowej i tarczycy, ilustruje bar-
dzo ważny dla utrzymania homeostazy, czyli
stałości środowiska wewnętrznego organiz-
mu, mechanizm fizjologiczny.
N
Na
azzw
wiijj tte
en
n m
me
ecch
ha
an
niizzm
m ii w
wy
yjja
aśśn
niijj,, w
w jja
ak
kii
ssp
po
ossó
ób
b ssłłu
użży
y o
on
n u
uttrrzzy
ym
my
yw
wa
an
niiu
u h
ho
om
me
eo
osstta
azzy
y
o
orrg
ga
an
niizzm
mu
u..
...............................................................................................
Zadanie 5. (1 pkt)
S
Sp
po
ośśrró
ód
d p
po
od
da
an
ny
ycch
h p
po
on
niiżże
ejj w
wy
yb
biie
errzz b
błłę
ęd
dn
ne
e
zzd
da
an
niie
e d
do
otty
ycczzą
ącce
e p
po
orró
ów
wn
na
an
niia
a b
bu
ud
do
ow
wy
y ii ffu
un
nk
kccjjii
k
ko
om
mó
órre
ek
k:: b
ba
ak
ktte
erry
yjjn
ne
ejj ii rro
ośślliin
nn
ne
ejj..
A. Komórki bakterii mają prostszą budowę
niż komórki roślinne.
B. Zarówno komórki bakterii, jak i roślin mo-
gą zawierać barwniki fotosyntetyczne i przepro-
wadzać fotosyntezę.
C. Wszystkie bakterie oddychają beztleno-
wo, a rośliny tlenowo.
D. Proces biosyntezy białka w obu typach
komórek odbywa się na rybosomach, a sposób
zapisu informacji genetycznej jest taki sam.
Zadanie 6. (1 pkt)
Informacja w łukach odruchowych przeka-
zywana jest w postaci sygnałów elektrycznych
– potencjałów czynnościowych. Wyzwalane są
one w momencie zadziałania na wyspecjalizo-
waną strukturę (receptor) bodźca o wartości
progowej. Następnie impuls nerwowy jest prze-
syłany wzdłuż wypustek neuronu i przekazy-
wany kolejnym komórkom nerwowym lub od-
powiednim efektorom.
W
Wy
ym
miie
eń
ń cce
ecch
hę
ę b
bu
ud
do
ow
wy
y n
ne
eu
urro
on
nó
ów
w,, k
kttó
órra
a ssiill--
n
niie
e w
wp
płły
yw
wa
a n
na
a sszzy
yb
bk
ko
ośśćć p
prrzze
essy
yłła
an
niia
a b
bo
od
dźźcca
a o
od
d
rre
ecce
ep
ptto
orra
a d
do
o e
effe
ek
ktto
orra
a..
...............................................................................................
...............................................................................................
Zadanie 7. (2 pkt)
Rysunek poniżej przedstawia schemat odru-
chu regulującego wydzielanie mleka u karmią-
cych samic ssaków.
Z
Za
an
na
alliizzu
ujj sscch
he
em
ma
att ii p
po
op
prrzze
ezz o
op
piiss d
dzziia
ałła
an
niia
a
tte
eg
go
o o
od
drru
ucch
hu
u u
uzza
assa
ad
dn
niijj,, d
dlla
acczze
eg
go
o o
od
drru
ucch
h tte
en
n
o
ok
krre
eśślla
a ssiię
ę jja
ak
ko
o n
ne
errw
wo
ow
wo
o--h
ho
orrm
mo
on
na
alln
ny
y..
...............................................................................................
...............................................................................................
Zadanie 8. (3 pkt)
Peptydazy (enzymy proteolityczne) to sub-
stancje działające w żołądku, dwunastnicy i je-
licie cienkim, które trawią białka do aminokwa-
sów. Ich działanie polega na hydrolizie wiąza-
nia peptydowego pomiędzy sąsiadującymi ze
sobą aminokwasami w łańcuchu polipeptydo-
wym. Proces trawienia białek rozpoczynają en-
dopeptydazy, rozrywając wiązania peptydowe
w środku łańcucha, a kończą dipeptydazy, któ-
re odrywają od łańcucha polipeptydowego po-
jedyncze aminokwasy.
P
Prrzze
ecczzy
ytta
ajj u
uw
wa
ażżn
niie
e tte
ek
ksstt ii u
uzzu
up
pe
ełłn
niijj tta
ab
be
ellk
kę
ę::
Zadanie 9. (1 pkt)
W narządach oddechowych zwierząt zacho-
dzi wymiana gazowa polegająca na dyfuzji ga-
zów oddechowych zgodnie z gradientem stę-
żeń – tlen przechodzi z powietrza atmosferycz-
nego lub wody do naczyń krwionośnych, a dwu-
tlenek węgla – w kierunku przeciwnym.
Sprawne przenikanie tlenu z wody do krwi
w skrzelach ryb umożliwia zasada przeciwprą-
dów przedstawiona na rysunku poniżej.
O
Op
piisszz k
krró
óttk
ko
o,, w
w jja
ak
kii ssp
po
ossó
ób
b zza
assa
ad
da
a p
prrzze
ecciiw
w--
p
prrą
ąd
dó
ów
w u
ułła
attw
wiia
a w
wy
ym
miia
an
nę
ę g
ga
azzo
ow
wą
ą u
u rry
yb
b..
...............................................................................................
...............................................................................................
Zadanie 10. (2 pkt)
Rozmnażanie płciowe zapewnia nie tylko
trwanie gatunku, ale też warunkuje występo-
wanie zmienności wśród osobników dzięki trzy-
stopniowej rekombinacji genetycznej zachodzą-
cej podczas powstawania gamet.
P
Po
ołłą
ącczz n
na
azzw
wy
y tty
yp
pó
ów
w rre
ek
ko
om
mb
biin
na
accjjii ((zz k
ko
ollu
um
m--
n
ny
y II)) zz iicch
h o
op
piissa
am
mii ((zz k
ko
ollu
um
mn
ny
y IIII))..
Zadanie 11. (3 pkt)
U
Uzzu
up
pe
ełłn
niijj tta
ab
be
ellk
kę
ę..
Zadanie 12. (3 pkt)
Kształtowanie się cech płciowych u zarod-
ków ssaków przebiega w trzech etapach.
U
Uzzu
up
pe
ełłn
niijj tta
ab
be
ellk
kę
ę o
op
piissu
ujją
ąccą
ą k
ksszztta
ałłtto
ow
wa
an
niie
e
ssiię
ę p
płłccii u
u m
mę
ęssk
kiie
eg
go
o zza
arro
od
dk
ka
a ssssa
ak
ka
a..
Zadanie 13. (2 pkt)
Choroba zwana zespołem Leigha (śmiertel-
na choroba wieku dziecięcego) jest uwarunko-
wana mutacją punktową w pozycji 8993 genu
ATP-syntazy. Nosicielką nieprawidłowej wersji
genu jest matka i po niej dziedziczy ją jej potom-
stwo. Nie występują przypadki dziedziczenia
tej wersji genu po ojcu, nawet jeśli w jego rodzi-
nie występowały przypadki zespołu Leigha.
J
Ja
ak
kii tto
o tty
yp
p d
dzziie
ed
dzziicczze
en
niia
a?? C
Czzy
y d
dzziie
ed
dzziicczze
e--
n
niie
e tte
ejj cce
ecch
hy
y jje
esstt zzg
go
od
dn
ne
e zz p
prra
aw
wa
am
mii M
Me
en
nd
dlla
a??
O
Od
dp
po
ow
wiie
ed
dźź u
uzza
assa
ad
dn
niijj..
...............................................................................................
...............................................................................................
Zadanie 14. (1 pkt)
Jądro komórki wegetatywnej ziarna pyłku
wytworzonego przez roślinę okrytonasienną
rzodkiewnika pospolitego (
Arabidopsis thalia-
na
), zawierającego w komórkach somatycznych
5 par chromosomów homologicznych, powin-
no mieć:
A. 5 chromosomów
B. 10 chromosomów
C. 15 chromosomy
D. 20 chromosomów
Zadanie 15. (1 pkt)
W cytoplazmie komórki wegetatywnej ziar-
na pyłku (patrz zadanie powyżej) transporto-
wane są dwa jądra plemnikowe, z których jed-
no łączy się w procesie podwójnego zapłodnie-
nia z jądrem komórki centralnej. W wyniku te-
go powstaje komórka, z której w trakcie podzia-
łów mitotycznych rozwija się tkanka zwana biel-
mem zawierająca materiał odżywczy dostar-
czający materiałów i energii do kiełkowania.
L
Liicczzb
ba
a cch
hrro
om
mo
osso
om
mó
ów
w w
w k
ko
om
mó
órrk
ka
acch
h tte
ejj ttk
ka
an
n--
k
kii u
u rrzzo
od
dk
kiie
ew
wn
niik
ka
a p
po
ossp
po
olliitte
eg
go
o w
wy
yn
no
ossii::
A. 5 chromosomów
B. 10 chromosomów
C. 15 chromosomów
D. 20 chromosomów
Zadanie 16. (2 pkt)
W
Wy
yk
krre
ess p
prrzze
ed
dsstta
a--
w
wiia
a zzrró
óżżn
niicco
ow
wa
a--
n
niie
e d
dłłu
ug
go
ośśccii n
na
a--
ssiio
on
n w
w p
po
op
pu
ulla
accjjii
p
pe
ew
wn
ne
eg
go
o g
ga
attu
un
nk
ku
u
rro
ośślliin
n..
P
Po
on
niiżżsszze
e w
wy
yk
krre
essy
y p
prrzze
ed
dsstta
aw
wiia
ajją
ą p
po
otte
en
nccjja
all--
n
ne
e zzrró
óżżn
niicco
ow
wa
an
niie
e d
dłłu
ug
go
ośśccii n
na
assiio
on
n w
w d
dw
wó
ócch
h p
po
o--
p
pu
ulla
accjja
acch
h p
po
otto
om
mn
ny
ycch
h,, k
kttó
órre
e m
mo
og
głły
yb
by
y p
po
ow
wsstta
aćć
zz p
po
op
pu
ulla
accjjii w
wy
yjjśścciio
ow
we
ejj ((p
pa
attrrzz w
wy
yk
krre
ess p
po
ow
wy
yżże
ejj))
w
w w
wy
yn
niik
ku
u d
dzziia
ałła
an
niia
a rró
óżżn
ny
ycch
h tty
yp
pó
ów
w d
do
ob
bo
orru
u n
na
a--
ttu
urra
alln
ne
eg
go
o..
11.. K
Kttó
órra
a zz p
po
on
niiżżsszzy
ycch
h iin
ntte
errp
prre
etta
accjjii w
wy
yk
krre
essu
u
p
prra
aw
wiid
dłło
ow
wo
o o
op
piissu
ujje
e e
effe
ek
ktty
y d
dzziia
ałła
an
niia
a d
do
ob
bo
orru
u n
na
a--
ttu
urra
alln
ne
eg
go
o,, p
prrzzy
y zza
ałło
ożże
en
niiu
u,, żże
e lliicczze
eb
bn
no
ośśćć b
ba
ad
da
a--
n
ne
ejj p
po
op
pu
ulla
accjjii n
niie
e u
ulle
eg
głła
a zzm
miia
an
niie
e??
a
a)) w
wy
yk
krre
ess 11 –– w
w p
po
op
pu
ulla
accjjii zzm
ma
alla
ałła
a śśrre
ed
dn
niia
a d
dłłu
u--
g
go
ośśćć n
na
assiio
on
n
b
b)) w
wy
yk
krre
ess 22 –– w
w p
po
op
pu
ulla
accjjii w
wzzrro
ossłła
a śśrre
ed
dn
niia
a d
dłłu
u--
g
go
ośśćć n
na
assiio
on
n
cc)) w
wy
yk
krre
ess 11 –– w
w p
po
op
pu
ulla
accjjii zzm
ma
alla
ałła
a lliicczzb
ba
a rro
o--
śślliin
n o
o śśrre
ed
dn
niie
ejj d
dłłu
ug
go
ośśccii n
na
assiio
on
n
d
d)) w
wy
yk
krre
ess 22 –– w
w p
po
op
pu
ulla
accjjii zzm
ma
alla
ałła
a lliicczzb
ba
a rro
o--
śślliin
n o
o śśrre
ed
dn
niie
ejj d
dłłu
ug
go
ośśccii n
na
assiio
on
n
22.. J
Ja
ak
k n
na
azzy
yw
wa
am
my
y tty
yp
p d
do
ob
bo
orru
u n
na
attu
urra
alln
ne
eg
go
o
p
prrzze
ed
dsstta
aw
wiio
on
ny
y n
na
a w
wy
yk
krre
essiie
e 22??
....................................................................................
Zadanie 17. (3 pkt)
Izolacja rozrodcza jest jednym z czynników
warunkujących zakończenie procesu specjacji.
Powstanie tej izolacji hamuje przepływ genów
między oddzielającymi się grupami organiz-
mów. Wyróżniamy dwa rodzaje izolacji rozrod-
czej: pre- i postzygotyczną.
P
Płłeećć
C
Czzy
ym
m u
uw
waarru
un
nk
ko
ow
waan
nee
jjeesstt zzaap
po
occzząąttk
ko
ow
waan
niiee
tteeggo
o eettaap
pu
u??
J
Jaak
k ssiięę p
prrzzeejjaaw
wiiaa
u
u zzaarro
od
dk
kaa//p
płło
od
du
u??
chromosomowa
1. .............................
obecność
w kariotypie
chromosomów
XY – płeć
heterogametyczna
(męska)
gonadowa
uaktywnienie genu
SRY, którego locus
znajduje się
w chromosomie Y
2. ................................
………………………….
fenotypowa
3. ...............................
wykształcenie się
zewnętrznych cech
płciowych męskich
(prącia, moszny)
R
Ro
od
dzzaajj
o
od
dp
po
orrn
no
ośśccii
ssw
wo
oiisstteejj
P
Prrzzy
ycczzy
yn
naa
o
od
dp
po
orrn
no
ośśccii
C
Czzaass
u
uttrrzzy
ym
my
yw
waan
niiaa
ssiięę o
od
dp
po
orrn
no
ośśccii
O
Op
piiss p
po
ow
wssttaan
niiaa
o
od
dp
po
orrn
no
ośśccii
1 ……………..
krótkotrwała
przeciwciała
z organizmu matki
dostają się do
organizmu dziecka
przez łożysko
i w mleku
Bierna
sztuczna
2 ………………
podanie surowicy
zawierającej
przeciwciała
naturalna
długotrwała
3
……………………………..
……………………………….
Czynna
4 ……………..
długotrwała
podanie szczepionki
zawierającej
osłabione antygeny
II.. T
Ty
yp
p rreek
ko
om
mb
biin
naaccjjii
IIII.. O
Op
piiss rreek
ko
om
mb
biin
naaccjjii
11.. Wewnątrzchromatydowa
…………………..
A
A.. Podczas anafazy I
mejozy chromosomy
homologiczne rozchodzą
się losowo do
przeciwległych biegunów
komórki. W wyniku tego
powstają jądra zawierające
zarówno chromosomy
pierwotnie matczyne,
jak i pierwotnie ojcowskie
22.. Chromatydowa
…………………..
B
B.. Podczas anafazy II
mejozy do przeciwległych
biegunów komórki
rozchodzą się losowo
chromatydy, które
zawierają nowe kombinacje
genów po crossing-over lub
mają wyjściowy układ alleli
ojcowskich albo
matczynych
33.. Chromosomowa
…………………..
C
C.. Podczas profazy I
mejozy w wyniku crossing-
-over chromatydy
wymieniają fragmenty
o pochodzeniu ojcowskim
i matczynym
N
Naarrzząąd
d
R
Ro
od
dzzaajj sso
ok
ku
u
ttrraaw
wiieen
nn
neeggo
o
E
En
nzzy
ym
my
y
p
prro
otteeo
olliitty
ycczzn
nee
M
Miieejjssccee rro
ozzcciin
naan
niiaa
p
peep
ptty
yd
du
u
P
Prro
od
du
uk
ktty
y
d
dzziiaałłaan
niiaa
een
nzzy
ym
mó
ów
w
Żołądek
1) ………………….
…………………….
pepsyna
wiązanie peptydowe
wewnątrz łańcucha
polipeptydowego
2) ………………..
………………….
Dwunastnica
3) ….……………..
.........................
karboksypeptydazy,
aminopeptydazy
4) ………………………..
………..………………….
peptydy,
aminokwasy
Jelito
cienkie
sok jelitowy
5) ………………………….
………….…………………..
wiązanie peptydowe
w dipeptydach
6) ………….……..
…………………….
pobudzanie
hamowanie
przysadka
mózgowa
tarczyca
TTH
tkanki
tyro-
ksyna
wysokie stê¿enie tyroksyny
niskie stê¿enie tyroksyny
R
Ro
od
dzzaajj
ttk
kaan
nk
kii
C
Ceecch
hy
y b
bu
ud
do
ow
wy
y k
ko
om
mó
órreek
k
F
Fu
un
nk
kccjjaa
ttk
kaan
nk
kii
a) ……………
………….......
niektóre komórki tej tkanki
mają zdolność samodzielnego
poruszania się ruchem
pełzakowatym i fagocytozy
……………………
……………………
………………….
b) ………….
…………..….
liczne jądra komórkowe
zepchnięte pod błonę
cytoplazmatyczną i liczne
mitochondria; głównym
składnikiem cytoplazmy są
miofibryle
……………………
……………………
………………….
c) ……………
…………...….
dobrze rozwinięta siateczka
endoplazmatyczna szorstka
i aparat Golgiego; wytwarzanie
i wydzielanie na zewnątrz
substancji chemicznych
wymaga obecności licznych
mitochondriów
……………………
……………………
……………………
2
Gazeta Edukacja
Dokończenie – s. 4
uuu
Testy z biologii i WOS-u
Maturzyści! Egzaminy już za tydzień. Rozwiążcie testy z biologii i WOS-u przygotowane przez naszych
ekspertów i sprawdźcie, czego się jeszcze musicie nauczyć. Jutro test z historii i geografii – poziom rozszerzony
biol-wos_rozsz_29-04_2008.qxd 2008-04-25 21:49 Page 2
1
Reklama
3
www.gazetawyborcza.pl
1
Gazeta Wyborcza
1
Wtorek 29 kwietnia 2008
26176292
Jedziemy
na wakacje
REKLAMA:
tel. 022 555 63 36
ogólnopolski dodatek Gazety Wyborczej
5
I N F O R M A C J A D L A O G Ł O S Z E N I O D AW C ÓW
czerwca
czwartek
26165981
26073431g
26162602t
POLITECHNIKA ŁÓDZKA
WYDZIAŁ TECHNOLOGII MATERIAŁOWYCH
I WZORNICTWA TEKSTYLIÓW
zaprasza na studia na kierunku:
Inżynieria Materiałowa
obejmującym:
− Inżynierię Materiałów Polimerowych
− Biomateriały
− Nanokompozyty Polimerowe
Informacje mo¿na uzyskaæ:
http://www.style.p.lodz.pl/index.php
tel. 042 631 33 01
e-mail: maciek.bogun@wp.pl
26181970
26164942
Warszawa
ul. Elektronowa 2
tel. 022 814 25 64
022 675 67 54
Chełm
ul. Batorego 1
tel. 082 563 18 00
Elbląg
ul. Stoczniowa 10
tel. 055 230 40 50
Kraków
ul. Witosa 9
tel. 012 654 54 69
Łomża
ul. Krzywe Koło 9
tel. 086 216 70 50
Opole
ul. Katowicka 55
tel. 077 442 76 50
Zabrze
ul. Marii Curie-Skłodowskiej 40
tel. 032 273 31 94
032 797 97 24-25
Szkoła Wyższa im. Bogdana Jańskiego uzyskała pozytywną opinię
Państwowej Komisji Akredytacyjnej
odnośnie jakości kształcenia na wszystkich badanych kierunkach
(Zarządzanie, Socjologia i Politologia)
w zakresie studiów I stopnia (licencjackich)
oraz kontynuowania nauki na studiach II stopnia (magisterskich)
na kierunku Zarządzanie.
Studia I stopnia (licencjackie), II stopnia (magisterskie)
Zarządzanie
- Zarządzanie organizacjami
- Zarządzanie finansami
- Zarządzanie turystyką
- Informatyka w zarządzaniu
- Rachunkowość
- Zarządzanie nieruchomościami
- Integracja europejska
- Zarządzanie ruchem granicznym
- Ekonomia menedżerska
- Zarządzanie potencjałem społecznym
- Zarządzanie strategiczne
- Zarządzanie projektami unijnymi
- Rachunkowość i controling
- Ekonomia pracy i zarządzanie kapitałem ludzkim
- Społeczna odpowiedzialność korporacji (CSR)
- Zarządzanie marketingiem przedsiębiorstwa
- Marketing i handel międzynarodowy
- Zarządzanie w gospodarce przestrzennej
- Informatyzacja w zarządzaniu
Socjologia
- Socjologia rodziny
- Socjologia empiryczna
- Socjologia komunikacji społecznej
- Socjologia problemów społecznych
- Praca socjalna
- Socjologia rozwoju regionalnego
- Socjologia kultury i masowego komunikowania
- Polityka społeczna
Politologia
- Sprawy międzynarodowe
- Samorządność terytorialna
- Bezpieczeństwo państwa
- Problematyka Dalekiego i Bliskiego Wschodu
Pedagogika
- Praca opiekuńczo-wychowawcza
- Pedagogogika szkolna z terapią pedagogiczną
- Pedagogika przedszkolna z nauczaniem wczesnoszkolnym
- Pedagogika socjalno-resocjalizacyjna
- Praca edukacyjno-opiekuńcza z dzieckiem
- Pedagogika społeczno-opiekuńcza
Gospodarka przestrzenna
- Planowanie przestrzenne
- Rzeczoznawstwo majątkowe
- Zarządzanie nieruchomościami
- Wycena nieruchomości
- Pośrednictwo w obrocie nieruchomościami
- Kompozycja urbanistyczna
- Gospodarka zasobami lokalnymi
- Planowanie przestrzenne, urbanistyka i architektura
- Gospodarka źródłami energii odnawialnej i odpadami
- Rewitalizacja terenów miejskich i poprzemysłowych
- Systemy informacji geograficznej
Filozofia
- Filozofia kultury
- Filozofia społeczna
- Filozofia polityczna
- Filozofia przyrody
- Specjalność nauczycielska (Filozofia-Etyka)
Atrakcyjne specjalności+praktyki+staże=praca i kariera
Nie prowadzimy zajęć w niedziele i poniedziałki
www.janski.edu.pl
26118449
cale-1.qxd 2008-04-25 20:30 Page 3
1
4
Gazeta Edukacja
Wtorek 29 kwietnia 2008
1
Gazeta Wyborcza
1
www.gazetawyborcza.pl
S
Sp
po
ośśrró
ód
d p
po
od
da
an
ny
ycch
h n
niiżże
ejj p
prrzzy
yk
kłła
ad
dó
ów
w w
wy
y--
b
biie
errzz tte
e,, k
kttó
órre
e ssą
ą p
prrzze
ejja
aw
we
em
m iizzo
olla
accjjii p
prre
ezzy
yg
go
o--
tty
ycczzn
ne
ejj,, ii tte
e,, k
kttó
órre
e ssą
ą p
prrzze
ejja
aw
we
em
m iizzo
olla
accjjii p
po
osstt--
zzy
yg
go
otty
ycczzn
ne
ejj..
a. obumieranie zarodków – obniżona ży-
wotność mieszańców
b. mechaniczna – różnice w budowie orga-
nów rozrodczych uniemożliwiające kopula-
cję
c. gametyczna – niezgodność gamet
d. bezpłodność mieszańców
e. izolacja sezonowa – gatunki rozmnażają
się w różnych porach roku
f. izolacja ekologiczna – gatunki zamiesz-
kują różne środowiska
g. mieszańce międzygatunkowe są płodne,
lecz ich potomstwo nie przeżywa lub jest bez-
płodne
h. izolacja etologiczna – inne formy zacho-
wania godowego
Izolacja prezygotyczna: ........................................
Izolacja postzygotyczna: ................................
Zadanie 18. (2 pkt)
Lepnica bezłodygowa (
Silene acaulis
) wy-
stępuje w Tatrach. Rośnie zarówno na skałach
granitowych (dających kwaśny odczyn gleby),
jak i na wapieniach (dających odczyn gleby za-
sadowy). Populacje rosnące na granicie zali-
cza się do podgatunku
norica,
a rosnące na wa-
pieniach – do podgatunku
pannonica
. Każdy
z podgatunków pod nieobecność drugiego roś-
nie zarówno na granicie, jak i na wapieniu. Wy-
sianie ich razem powoduje, że na glebach kwaś-
nych zostaje wyeliminowany podgatunek
pan-
nonica,
a na glebach zasadowych – podgatu-
nek
norica
.
N
Na
a p
po
od
dsstta
aw
wiie
e p
po
ow
wy
yżżsszze
eg
go
o o
op
piissu
u n
na
arry
yssu
ujj
w
wy
yk
krre
essy
y p
prrzze
ed
dsstta
aw
wiia
ajją
ącce
e a
am
mp
plliittu
ud
dy
y e
ek
ko
ollo
o--
g
giicczzn
ne
e k
ka
ażżd
de
eg
go
o zz p
po
od
dg
ga
attu
un
nk
kó
ów
w lle
ep
pn
niiccy
y ((e
effe
ek
k--
tty
yw
wn
ny
y w
wzzrro
osstt ii rro
ozzw
wó
ójj ssą
ą m
miie
errzzo
on
ne
e lliicczzb
bą
ą rro
o--
śślliin
n k
kw
wiittn
ną
ąccy
ycch
h ii w
wy
yd
da
ajją
ąccy
ycch
h o
ow
wo
occe
e)) w
w rre
ea
ak
k--
ccjjii n
na
a o
od
dcczzy
yn
n g
glle
eb
by
y::
11.. w
w p
prrzzy
yp
pa
ad
dk
ku
u g
gd
dy
y zzo
osstta
ałły
y w
wy
yssiia
an
ne
e o
osso
ob
b--
n
no
o;;
S
Siille
en
ne
e a
acca
au
ulliiss ssssp
p.. p
pa
an
nn
no
on
niicca
a
S
Siille
en
ne
e a
acca
au
ulliiss ssssp
p.. n
no
orriicca
a
22.. o
ob
bu
u p
po
od
dg
ga
attu
un
nk
kó
ów
w w
wy
yssiia
an
ny
ycch
h rra
azze
em
m ((p
po
od
d--
p
piisszz o
od
dp
po
ow
wiie
ed
dn
niie
e ffrra
ag
gm
me
en
ntty
y w
wy
yk
krre
essu
u n
na
azzw
wa
a--
m
mii p
po
od
dg
ga
attu
un
nk
kó
ów
w))
S
Siille
en
ne
e a
acca
au
ulliiss ssssp
p.. p
pa
an
nn
no
on
niicca
a ii S
Siille
en
ne
e a
acca
a--
u
ulliiss ssssp
p.. n
no
orriicca
a
Zadanie 19. (3 pkt)
Kukułka, będąca pasożytem socjalnym, po-
drzuca swoje jaja do gniazd pospolitych ga-
tunków ptaków, najczęściej jej gospodarzami
są trzcinniczek, świergotek łąkowy, pliszka si-
wa i pokrzywnica. Określone osobniki z po-
pulacji kukułek składają jaja do gniazd okre-
ślonego gatunku ptaków. Jaja te naśladują wy-
glądem jaja składane przez gospodarza. Trzcin-
niczki, świergotki i pliszki – potencjalni gospo-
darze kukułki – świetnie opanowały zdolność
rozpoznawania własnych jaj i usuwają z gniazda
jaja obce, natomiast pokrzywnice słabo odróż-
niają własne jaja od obcych. Jaja kukułki podrzu-
cane do gniazd pokrzywnicy nie są tak podob-
ne do pozostałych jaj w gnieździe, jak ma to miej-
sce w przypadku pozostałych gatunków, na któ-
rych pasożytuje kukułka.
P
Po
ow
wy
yżżsszzy
y tte
ek
ksstt o
op
piissu
ujje
e zzw
wiią
ązzk
kii m
miię
ęd
dzzy
y p
pa
a--
sso
ożży
ytte
em
m ii jje
eg
go
o żży
yw
wiicciie
elle
em
m,, k
kttó
órre
e m
mo
og
gą
ą p
prro
ow
wa
a--
d
dzziićć d
do
o p
po
ow
wsstta
an
niia
a w
wzza
ajje
em
mn
ny
ycch
h p
prrzzy
ysstto
osso
ow
wa
ań
ń
w
w p
prro
occe
essiie
e k
ko
oe
ew
wo
ollu
uccjjii..
O
Ok
krre
eśśll,, n
na
a cczzy
ym
m p
po
olle
eg
ga
ajją
ą p
prrzzy
ysstto
osso
ow
wa
an
niia
a
e
ew
wo
ollu
uccy
yjjn
ne
e p
ptta
ak
kó
ów
w –– p
po
otte
en
nccjja
alln
ny
ycch
h g
go
ossp
po
od
da
a--
rrzzy
y k
ku
uk
ku
ułłk
kii –– d
do
o o
ob
brro
on
ny
y ssw
wo
oiicch
h g
gn
niia
azzd
d p
prrzze
ed
d
p
pa
asso
ożży
ytte
em
m..
...............................................................................................
...............................................................................................
...............................................................................................
O
Ok
krre
eśśll,, n
na
a cczzy
ym
m p
po
olle
eg
ga
ajją
ą p
prrzzy
ysstto
osso
ow
wa
an
niia
a
e
ew
wo
ollu
uccy
yjjn
ne
e k
ku
uk
ku
ułłk
kii d
do
o e
effe
ek
ktty
yw
wn
ne
eg
go
o w
wy
yk
ko
orrzzy
y--
sstty
yw
wa
an
niia
a g
gn
niia
azzd
d iin
nn
ny
ycch
h p
ptta
ak
kó
ów
w..
...............................................................................................
...............................................................................................
...............................................................................................
K
Kttó
órry
y zz w
wy
ym
miie
en
niio
on
ny
ycch
h g
ga
attu
un
nk
kó
ów
w p
ptta
ak
kó
ów
w
p
prra
aw
wd
do
op
po
od
do
ob
bn
niie
e n
na
ajjp
pó
óźźn
niie
ejj sstta
ałł ssiię
ę m
mo
ożżlliiw
wy
ym
m
żży
yw
wiicciie
elle
em
m k
ku
uk
ku
ułłk
kii?? O
Od
dp
po
ow
wiie
ed
dźź u
uzza
assa
ad
dn
niijj..
...............................................................................................
...............................................................................................
Zadanie 20. (3 pkt)
W trakcie rozwoju zarodkowego większości
zwierząt wykształcają się trzy listki zarodkowe
– grupy komórek, z których na dalszych etapach
rozwoju powstaną określone narządy i układy
narządów.
S
Sp
po
ośśrró
ód
d p
po
od
da
an
ny
ycch
h p
po
on
niiżże
ejj w
wy
yb
biie
errzz n
na
arrzzą
ą--
d
dy
y p
po
occh
ho
od
dzze
en
niia
a m
me
ezzo
od
de
errm
ma
alln
ne
eg
go
o..
A. wątroba i trzustka
B. mięśnie szkieletowe
C. naskórek i wytwory naskórka
D. układ nerwowy
E. skóra właściwa
F. układ wydalniczy
G. przysadka mózgowa i rdzeń nadnerczy
H. układ krwionośny
Zadanie 21. (2 pkt)
Na przekroju poprzecznym korzenia wyróż-
niamy dwie warstwy: walec osiowy i korę pier-
wotną.
Jak nazywamy najbardziej zewnętrzną war-
stwę komórek walca osiowego (A)? Jaką funkcję
pełni ta warstwa komórek?
...............................................................................................
...............................................................................................
Jak nazywamy najbardziej wewnętrzną war-
stwę komórek kory pierwotnej (B)? Jaka jest jej
rola?
...............................................................................................
Zadanie 22. (2 pkt)
Sukcesja wtórna to proces inicjacji i rozwo-
ju nowej biocenozy na siedliskach, które były
już wcześniej zasiedlone przez organizmy ży-
we, lecz ta uprzednio istniejąca biocenoza zo-
stała zniszczona. Przykładem sukcesji wtórnej
jest stopniowe zarastanie leśnej polany po zrę-
bie zupełnym.
W
Wy
ym
miie
eń
ń d
dw
wiie
e cce
ecch
hy
y cch
ha
arra
ak
ktte
erry
yzzu
ujją
ącce
e rro
ośśllii--
n
ny
y,, k
kttó
órre
e zza
ap
po
occzzą
ąttk
ko
ow
wu
ujją
ą ssu
uk
kcce
essjję
ę w
wttó
órrn
ną
ą n
na
a
p
po
olla
an
niie
e w
w b
bo
orrzze
e sso
ossn
no
ow
wy
ym
m p
po
o w
wy
yrrę
ęb
biie
e d
drrzze
ew
w
ii zzn
niisszzcczze
en
niiu
u w
wa
arrssttw
wy
y śścciió
ółłk
kii lle
eśśn
ne
ejj o
orra
azz n
na
arru
u--
sszze
en
niiu
u g
glle
eb
by
y..
...............................................................................................
...............................................................................................
Zadanie 23. (3 pkt)
Czarna barwa (B1) sierści kota i barwa ruda
(B2) są cechami współdominującymi, sprzężo-
nymi z płcią. U heterozygot występuje umasz-
czenie szylkretowe (w czarno-rude łaty, czasem
z domieszką bieli).
S
Sk
krrzzy
yżżo
ow
wa
an
no
o sszzy
yllk
krre
etto
ow
wą
ą k
ko
ottk
kę
ę zz rru
ud
dy
ym
m
k
ko
occu
urre
em
m.. Z
Za
ap
piisszz o
od
dp
po
ow
wiie
ed
dn
niią
ą k
krrzzy
yżżó
ów
wk
kę
ę,, k
kttó
ó--
rra
a b
bę
ęd
dzziie
e u
uzza
assa
ad
dn
niie
en
niie
em
m T
Tw
wy
ycch
h o
od
dp
po
ow
wiie
ed
dzzii n
na
a
p
py
ytta
an
niia
a::
11.. C
Czzy
y w
wśśrró
ód
d iicch
h p
po
otto
om
mssttw
wa
a m
mo
ożże
e w
wy
yssttą
ąp
piićć
cczza
arrn
ny
y k
ko
occu
urr?? ………………………............................
22.. C
Czzy
y w
wśśrró
ód
d iicch
h p
po
otto
om
mssttw
wa
a m
mo
ożże
e w
wy
yssttą
ąp
piićć
k
ko
occu
urr sszzy
yllk
krre
etto
ow
wy
y?? ………………............
...............................................................................................
...............................................................................................
Zadanie 24. (2 pkt)
Niektóre tkanki roślinne są zbudowane z ko-
mórek martwych, których protoplast zanikł.
W
Wy
ym
miie
eń
ń d
dw
wiie
e ffu
un
nk
kccjje
e,, jja
ak
kiie
e n
na
ajjcczzę
ęśścciie
ejj p
pe
ełł--
n
niią
ą ttk
ka
an
nk
kii zzb
bu
ud
do
ow
wa
an
ne
e zz k
ko
om
mó
órre
ek
k m
ma
arrttw
wy
ycch
h..
...............................................................................................
...............................................................................................
Zadanie 25. (1 pkt.)
T
Tą
ą e
ew
wo
ollu
uccy
yjjn
ną
ą zzd
do
ob
by
ycczzą
ą rro
ośślliin
n o
ok
krry
ytto
ozza
allą
ążż--
k
ko
ow
wy
ycch
h,, zz k
kttó
órrą
ą zzw
wiią
ązza
an
na
a jje
esstt iicch
h n
na
azzw
wa
a,, jje
esstt::
a. wykształcenie nasienia
b. redukcja gametofitu
c. wytwarzanie mejospor
d. uniezależnienie się w procesie zapłodnie-
nia od wody
e. wykształcenie słupka
Zadanie 26. (2 pkt)
Wykres ilustruje zależność intensywności
fotosyntezy od natężenia światła u dwóch ga-
tunków roślin – kocanki piaskowej i szczawika
zajęczego.
K
Kttó
órry
y zz g
ga
attu
un
nk
kó
ów
w jje
esstt rro
ośślliin
ną
ą śśw
wiia
attłło
o--,, a
a k
kttó
ó--
rry
y –– cciie
en
niio
ollu
ub
bn
ną
ą??
...............................................................................................
C
Czzy
ym
m rró
óżżn
nii ssiię
ę w
wp
płły
yw
w w
wzzrro
ossttu
u n
na
attę
ężże
en
niia
a śśw
wiia
att--
łła
a n
na
a iin
ntte
en
nssy
yw
wn
no
ośśćć ffo
otto
ossy
yn
ntte
ezzy
y u
u rro
ośślliin
n śśw
wiia
attłło
o--
llu
ub
bn
ny
ycch
h w
w p
po
orró
ów
wn
na
an
niiu
u zz cciie
en
niio
ollu
ub
bn
ny
ym
mii??
...............................................................................................
...............................................................................................
Zadanie 27. (2 pkt)
Wiązanie dwutlenku węgla w fazie ciemnej
fotosyntezy u roślin C4 (występujących częściej
w klimacie suchym i gorącym) odbywa się za
pomocą dwóch akceptorów, pierwotnego PEP
(fosfoenolopirogronian) i wtórnego RuDP (ry-
bulozo1,5-difosforan). Miejsca pierwotnego
i wtórnego wiązania CO
2
są u tych roślin oddzie-
lone przestrzennie (pierwotne wiązanie CO
2
odbywa się w komórkach mezofilu, a zaś wtór-
ne w komórkach pochwy okołowiązkowej). Na-
tomiast rośliny C3 (dominujące w klimacie umiar-
kowanym) mają tylko jeden akceptor dwutlen-
ku węgla – RuDP, a asymilacja CO
2
ma miejsce
w komórkach miękiszu asymilacyjnego.
J
Ja
ak
kiie
e ssą
ą k
ko
orrzzy
yśśccii p
prrzzy
ysstto
osso
ow
wa
aw
wcczze
e d
dlla
a rro
o--
śślliin
n C
C4
4 w
wy
yn
niik
ka
ajją
ącce
e zz m
me
ecch
ha
an
niizzm
mu
u p
po
od
dw
wó
ójjn
ne
eg
go
o
w
wiią
ązza
an
niia
a d
dw
wu
uttlle
en
nk
ku
u w
wę
ęg
glla
a??
...............................................................................................
...............................................................................................
Zadanie 28. (1 pkt)
K
Kttó
órra
a zz p
po
od
da
an
ny
ycch
h iin
nffo
orrm
ma
accjjii jje
esstt ffa
ałłsszzy
yw
wa
a??
A. chloroplasty występują w komórkach zie-
lonych liści i łodyg
B. w chloroplastach poza chlorofilem mogą
występować również karotenoidy
C. w chloroplastach nie występują ryboso-
my
D. w chloroplastach syntetyzowana jest skro-
bia asymilacyjna
E. w chloroplastach może odbywać się syn-
teza RNA
Zadanie 29. (3 pkt)
Według teorii seryjnych endosymbioz do
powstania komórek eukariotycznych mogło
dojść na drodze wnikania jednych komórek pro-
kariotycznych do cytoplazmy innych, przy czym
zjawisko to dawało korzyść obu komponentom
symbiozy. Z czasem komórki żyjące w cytoplaz-
mie innych komórek utraciły w znacznym stop-
niu autonomię i przekształciły się w organella
komórek praeukariotycznych. Uważa się, że na
drodze endosymbiozy powstały mitochondria
i plastydy (chloroplasty).
W
Wy
ym
miie
eń
ń ttrrzzy
y cce
ecch
hy
y,, k
kttó
órre
e śśw
wiia
ad
dcczzą
ą o
o tty
ym
m,,
żże
e m
miitto
occh
ho
on
nd
drriia
a ii cch
hllo
orro
op
plla
asstty
y m
mo
og
głły
y b
by
yćć n
niie
e--
g
gd
dy
yśś ssa
am
mo
od
dzziie
elln
ny
ym
mii o
orrg
ga
an
niizzm
ma
am
mii..
...............................................................................................
...............................................................................................
Zadanie 30. (1 pkt)
Rozwój zarodkowy człowieka odbywa się po-
czątkowo w jajowodzie, a później w macicy.
U
Up
po
orrzzą
ąd
dk
ku
ujj w
wy
ym
miie
en
niio
on
ne
e p
po
on
niiżże
ejj p
prro
occe
essy
y
zzg
go
od
dn
niie
e zz k
ko
olle
ejjn
no
ośścciią
ą iicch
h p
prrzze
eb
biie
eg
gu
u p
po
od
dcczza
ass
rro
ozzw
wo
ojju
u zza
arro
od
dk
ko
ow
we
eg
go
o cczzłło
ow
wiie
ek
ka
a..
A. wytworzenie łożyska
B. bruzdkowanie
C. powstanie blastocysty
D. implantacja jaja płodowego
E. wytworzenie błon płodowych
uuu
Dokończenie ze s. 2
Model odpowiedzi i schemat punktowania z biologii
N
Nrr
zzaad
d..
M
Mo
od
deell o
od
dp
po
ow
wiieed
dzzii
P
Pu
un
nk
kttaaccjjaa
11
Za poprawne dopasowanie każdej z trzech tkanek (a, b, c) po 1 punkcie.
Prawidłowa odpowiedź: (a) tkanka łączna płynna (krew) – funkcja np.
transportowa, obronna; (b) tkanka mięśniowa (mięsień szkieletowy)
– funkcja – czynny aparat ruchu, ruch organizmu; (c) tkanka nabłonkowa
(nabłonek gruczołowy) – wydzielanie substancji chemicznych (hormonów,
enzymów)
33
22
Za podanie poprawnej odpowiedzi na każde pytanie po 1 punkcie – razem
2 punkty
Poprawna odpowiedź: testosteron jest cząsteczką hydrofobową i może
swobodnie przenikać przez hydrofobową dwuwarstwę błony, insulina jest
dużą cząsteczką naładowaną elektrycznie, a hydrofobowa dwuwarstwa
błony nie jest przepuszczalna dla takich cząsteczek
22
33
Za podanie prawidłowej odpowiedzi – 1 punkt
Prawidłowa odpowiedź: C – anafazę I mejozy. Ponieważ do przeciwległych
biegunów komórki są odciągane całe chromosomy (zbudowane z dwóch
chromatyd)
11
4
4
Za podanie nazwy mechanizmu – 1 punkt, za wyjaśnienie, jak utrzymuje on
homeostazę – 1 punkt
Prawidłowa odpowiedź: ujemne sprzężenie zwrotne (1 punkt); wysokie
stężenie tyroksyny wydzielanej przez tarczycę pod wpływem TTH
powoduje hamowanie wydzielania TTH przez przysadkę, a niskie stężenie
tyroksyny stymuluje wydzielanie TTH – dzięki temu tyroksyna wydzielana
jest na niemal stałym poziomie, co sprzyja utrzymaniu homeostazy
(1 punkt)
22
55
Za podanie prawidłowej odpowiedzi – 1 punkt
Poprawna odpowiedź: C
11
6
6
Za podanie poprawnej odpowiedzi: 1 punkt
Poprawna odpowiedź: występowanie osłonki mie linowej.
11
77
Za poprawne uzasadnienie – 2 punkty
Przykład poprawnej odpowiedzi: bodziec w postaci ssania oddziałuje na
receptory czuciowe zlokalizowane w sutkach, co wywołuje impuls nerwowy
przekazywany do podwzgórza. Podwzgórze uwalnia hormon – oksytocynę,
która razem z krwią dociera do gruczołów mlecznych i pobudza mięśnie
gładkie do skurczów, co powoduje wypływ mleka.
22
88
Za poprawne wypełnienie wszystkich pól tabeli - 3 punkty, za poprawne
wypełnienie pięciu pól tabeli – 2 punkty, za poprawne wypełnienie czterech
pól tabeli – 1 punkt,
za poprawne wypełnienie mniej niż czterech pól tabeli – 0 punktów
Poprawna odpowiedź: 1 – sok żołądkowy, 2 – peptydy, 3 – sok trzustkowy,
4 – N-koniec i C-koniec peptydu, 5 – dipeptydazy, 6 – aminokwasy
33
biol-wos_rozsz_29-04_2008.qxd 2008-04-25 21:50 Page 4
1
Gazeta Edukacja
5
www.gazetawyborcza.pl
1
Gazeta Wyborcza
1
Wtorek 29 kwietnia 2008
numer ogł.
26164040
R
E
K
L
A
M
A
Model odpowiedzi i schemat punktowania z biologii – c.d.
9
9
Za prawidłowe uzasadnienie – 1 punkt
Poprawna odpowiedź: na całej drodze przepływu wody przez skrzela
utrzymuje się znaczna różnica (gradient) stężeń tlenu i CO
2
między wodą a
krwią warunkująca sprawne przenikanie gazów w obu kierunkach
11
110
0
Za prawidłowe połączenie trzech par – 2 punkty, za prawidłowe połączenie
dwóch par 1 punkt, za prawidłowe połączenie mniej niż dwóch par
– 0 punktów
Poprawna odpowiedź: 1 – C, 2 - B, 3 - A
22
1111
Za podanie czterech prawidłowych odpowiedzi – 3 punkty, za podanie
trzech prawidłowych odpowiedzi – 2 punkty, za podanie dwóch
prawidłowych odpowiedzi – 1 punkt, za podanie mniej niż dwóch
prawidłowych odpowiedzi – 0 punktów
Poprawna odpowiedź: 1 – naturalna, 2 – krótkotrwała, 3 – kontakt
z czynnikiem chorobotwórczym, 4 – sztuczna
33
1122
Za prawidłowe wypełnienie każdego pola tabelki – po 1 punkcie, razem
3 punkty
Poprawna odpowiedź: 1 – zapłodnienie komórki jajowej przez plemnik
zawierający chromosom płci Y, 2 – przekształcenie się niezróżnicowanych
płciowo zawiązków gonad w jądra, a przewodów Wolfa w nasieniowody,
3 – wydzielanie testosteronu przez jądra płodu
33
1133
Za podanie sposobu dziedziczenia – 1 punkt, za prawidłowe wytłumaczenie,
dlaczego ten typ dziedziczenia nie jest zgodny z prawami Mendla – 1 punkt,
razem 2 punkty
Poprawna odpowiedź: dziedziczenie mitochondrialne (cytoplazmatyczne);
nie jest zgodne z prawami Mendla, gdyż mitochondria (a więc i geny
zawarte w mitochondrialnym DNA) dziedziczy się wyłącznie po matce
22
114
4
Za podanie prawidłowej odpowiedzi – 1 punkt
Poprawna odpowiedź: A
11
1155
Za podanie prawidłowej odpowiedzi – 1 punkt
Poprawna odpowiedź: C
11
116
6
Za podanie prawidłowych odpowiedzi w punkcie 1. i 2. – po 1 punkcie, razem
2 punkty
Poprawna odpowiedź: 1 – d; 2 - dobór różnicujący
22
1177
Za poprawne przypisanie wszystkich przykładów – 3 punkty,
za niepoprawne przypisanie (lub brak przypisania) jedne go przykładu
– 2 punkty, za niepoprawne przypisanie (lub brak przypisania) dwóch
przykładów – 1 punkt, za niepoprawne przypisanie (lub brak przypisania)
więcej niż dwóch przykładów – 0 punktów
Poprawna odpowiedź: izolacja prezygotyczna - b, c, e, f, h;
izolacja postzygotyczna - a, d, g
33
1188
Za prawidłowy wykres w punkcie 1. – 1 punkt,
za prawidłowy wykres w punkcie 2. – 1 punkt – razem 2 punkty.
Poprawna odpowiedź:
1. oba wykresy:
2.
22
119
9
Za każdą poprawną odpowiedź po 1 punkcie – razem 3 punkty
Poprawna odpowiedź: przystosowania ptaków: zdolność do rozpoznawania
własnych jaj; przystosowania kukułki: składanie jaj przypominających
wyglądem jaja gospodarza; prawdopodobnie pokrzywnica najp óźniej stała
się potencjalnym żywicielem piskląt kukułki – nie wykształciła jeszcze
mechanizmu rozpoznawania jaj własnych i obcych
33
220
0
Za cztery poprawne wskazania – 3 punkty, za trzy poprawne wskazania
– 2 punkty, za dwa poprawne wskazania – 1 punkt, za mniej niż dwa
poprawne wskazania – 0 punktów
Poprawna odpowiedź: B, E, F, H
33
2211
Za podanie poprawnej nazwy warstwy komórek i ich roli po 1 punkcie
– razem 2 punkty
Poprawna odpowiedź: A - okolnica (perycykl) - daje początek korzeniom
bocznym, B - śródskórnia (endoderma) - kontroluje przepływ wody z kory
pierwotnej do naczyń w walcu osiowym
22
2222
Za podanie jednej cechy roślin po 1 punkcie – razem 2 punkty
Poprawna odpowiedź: np. wiatrosiewność (anemochoria), niewielkie
wymagania glebowe, światłolubność , odporność na przesuszenie
22
2233
Za odpowiedzi na oba pytania po 1 punkcie, za prawidłowy zapis krzyżówki
1 punkt – razem 3 punkty
Poprawna odpowiedź:
Krzyżówka: P: X
B1
X
B2
:X
B2
Y
F1: X
B1
X
B2
X
B2
X
B1
X
B2
X
B2
X
B2
Y X
B1
Y X
B2
Y
1. Tak, połowa kocurów będzie czarna,
2. Nie może wystąpić kocur szylkretowy.
33
224
4
Za podanie każdego z dwóch prawidłowych przykładów – po 1 punkcie
Poprawna odpowiedź: funkcje przewodzenia wody i soli mineralnych oraz
wzmacniające
22
2255
Za podanie poprawnej odpowiedzi – 1 punkt
Poprawna odpowiedź: E
11
226
6
Za podanie poprawnych odpowiedzi po 1 punkcie - razem 2 punkty
Poprawna odpowiedź: szczawik zajęczy - roślina cieniolubna, kocanka
piaskowa - roślina światłolubna; u roślin światłolubnych wzrost natężenia
światła wolniej niż u cieniolubnych pociąga za sobą wzrost intensywności
fotosyntezy
22
2277
Za podanie prawidłowej odpowiedzi – 2 punkty
Poprawna odpowiedź: np. rośliny C4 asymilują CO
2
wydajniej (unikają strat
CO
2
wynikających z fotooddychania, które są większe w wysokich
temperaturach, oraz wydajniej wykorzystują wodę, która częst o jest w ich
środowisku czynnikiem ograniczającym)
22
2288
Za podanie prawidłowej odpowiedzi – 1 punkt
Poprawna odpowiedź: C
11
229
9
Za podanie 1 cechy - po 1 punkcie - razem 3 punkty
Poprawna odpowiedź: np. obecność własnego materiału genetycznego,
obecność rybosomów i przeprowadzanie syntezy białka, rozmnażanie się
przez podział, obecność podwójnej błony białkowo -lipidowej
33
330
0
Za podanie poprawnej odpowiedzi – 1 punkt
Poprawna odpowiedź: B, C, D, E, A
11
T
ESTY PRZYGOTOWAŁY
: M
AGDALENA
C
IUPIŃSKA
–
BIOLOGIA
A
GNIESZKA
G
ABRYELSKA
– WOS
Partner
radiowy
biol-wos_rozsz_29-04_2008.qxd 2008-04-25 21:46 Page 5
Wiedza
o społeczeństwie
poziom rozszerzony
Czas pracy 150 min
CZĘŚĆ I
W zadaniach 1-4 wybierz prawidłową odpo-
wiedź.
Zadanie 1. (1 pkt)
A
Ak
kssjjo
ollo
og
giia
a tto
o n
na
au
uk
ka
a o
o::
A) stereotypach
B) wartościach
C) rolach społecznych
D) postawach
Zadanie 2. (1 pkt)
A
Ap
pa
attrry
yd
da
a tto
o iin
na
acczze
ejj::
A) członek klasy rządzącej
B) izba niższa w parlamencie hiszpańskim
C) bezpaństwowiec
D) państwo dokonujące bezprawnego za-
boru innego państwa
Zadanie 3. (1 pkt)
W
W P
Po
ollsscce
e m
mo
od
de
elle
em
m u
ussttrro
ojjo
ow
wy
ym
m d
de
em
mo
ok
krra
a--
ccjjii jje
esstt ssy
ysstte
em
m::
A) prezydencki
B) kanclerski
C) gabinetowo-parlamentarny
D) parlamentarno-gabinetowy
Zadanie 4. (1 pkt)
O
Op
po
orrttu
un
niizzm
m tto
o::
A) postawa człowieka twardo broniącego
swoich racji
B) rodzaj dyktatury wojskowej występują-
cy współcześnie w niektórych krajach Ame-
ryki Łacińskiej
C) to forma demokracji bezpośredniej sto-
sowana obecnie w państwach federacyjnych
D) skrajna postać konformizmu
Zadanie 5. (1 pkt)
W
Wy
yjja
aśśn
niijj,, n
na
a cczzy
ym
m p
po
olle
eg
ga
a zzg
go
od
dn
niie
e zz K
Ko
on
n--
sstty
yttu
uccjją
ą IIIIII R
RP
P k
ko
on
nssttrru
uk
ktty
yw
wn
ne
e w
wo
ottu
um
m n
niie
eu
uff--
n
no
ośśccii..
……………………………………………………………………
……………………………………………………………………
……………………………………………………………………
Zadanie 6. (2 pkt)
W
Wy
yjja
aśśn
niijj rró
óżżn
niiccę
ę m
miię
ęd
dzzy
y o
od
dp
po
ow
wiie
ed
dzziia
alln
no
o--
śścciią
ą k
ko
on
nsstty
yttu
uccy
yjjn
ną
ą a
a p
po
olliitty
ycczzn
ną
ą..
……………………………………………………………………
……………………………………………………………………
……………………………………………………………………
Zadanie 7. (1 pkt)
N
Na
a p
po
od
dsstta
aw
wiie
e p
po
on
niiżżsszze
eg
go
o rry
yssu
un
nk
ku
u ssa
atty
y--
rry
ycczzn
ne
eg
go
o A
A.. M
Mlle
ecczzk
ko
o w
wy
yk
ko
on
na
ajj p
po
olle
ecce
en
niie
e
((11 p
pk
ktt..))
(A
NDRZEJ
M
LECZKO W
: B
EZPŁATNY DODATEK
DO TYGODNIKA
„P
OLITYKA
”: M
LECZKO NA WYBORY
,
13
PAŹDZIERNIKA
2007)
Jednoznacznie podkreśl zdanie, które wy-
jaśnia przesłanie poniższej ilustracji
a) Przemysł medialny oznacza ogromne
zyski – a pieniądze oznaczają władzę
b) Media ze względu na możliwość kontro-
lowania poczynań władzy i kształtowania opi-
nii publicznej nazywane są IV władzą
c) Media dają możliwość autopromocji, co
w przyszłości może zaowocować zostaniem
np. prezydentem państwa
Zadanie 8. (1 pkt)
W
Wp
piisszz w
w o
od
dp
po
ow
wiie
ed
dn
niie
e m
miie
ejjsscca
a tta
ab
be
ellii n
na
a--
zzw
wy
y o
op
piissa
an
ny
ycch
h o
orrg
ga
an
niizza
accjjii p
po
ozza
arrzzą
ąd
do
ow
wy
ycch
h
zza
ajjm
mu
ujją
ąccy
ycch
h ssiię
ę o
occh
hrro
on
ną
ą p
prra
aw
w cczzłło
ow
wiie
ek
ka
a..
Zadanie 9. (1 pkt)
Z
Za
azzn
na
acczz,, k
kttó
órre
e zzd
da
an
niia
a ssą
ą p
prra
aw
wd
dzziiw
we
e,, a
a k
kttó
ó--
rre
e ffa
ałłsszzy
yw
we
e,, w
wp
piissu
ujją
ącc o
od
dp
po
ow
wiie
ed
dn
niio
o:: P
Prra
aw
wd
da
a
((zzd
da
an
niie
e p
prra
aw
wd
dzziiw
we
e)) llu
ub
b F
Fa
ałłsszz ((zzd
da
an
niie
e ffa
ałłsszzy
yw
we
e))..
Zadanie 10. (3 pkt)
Z
Za
ap
po
ozzn
na
ajj ssiię
ę zz p
po
on
niiżżsszzą
ą m
ma
ap
pą
ą E
Eu
urro
op
py
y a
a n
na
a--
ssttę
ęp
pn
niie
e w
wy
yk
ko
on
na
ajj zza
ad
da
an
niia
a::
A) Na mapie zaznacz cyframi (od 1 do 4) czte-
ry państwa, które wraz z Polską przystąpiły do
Unii Europejskiej. Poniżej przy odpowiedniej
cyfrze dopisz nazwę tego państwa.
1. ……………………………….
2. ………………………………………..
3. …………………………………………
4. …………………………………….
B) Na mapie zaznacz cyframi (6 i 7) dwa pań-
stwa, które są najmłodszymi członkami Unii Eu-
ropejskiej, a następnie napisz ich nazwy poni-
żej
5 . ………………………………………….
6. ……………………………………………
C) Na mapie zaznacz cyframi(8, 9, 10) trzy
państwa Europy Zachodniej będące członkami
Unii Europejskiej, które w 2002 r. nie wprowa-
dziły u siebie euro.
7. ………………………………………
8. ……………………………………..
9. ……………………………………..
Zadanie 11. (2 pkt)
U
Uzzu
up
pe
ełłn
niijj p
po
on
niiżżsszzą
ą tta
ab
be
ellk
kę
ę,, w
wp
piissu
ujją
ącc zzm
miia
a--
n
ny
y u
ussttrro
ojjo
ow
we
e,, k
kttó
órre
e w
wp
prro
ow
wa
ad
dzzo
on
no
o w
w P
Po
ollsscce
e p
po
o
119
98
89
9 rr..
Zadanie 12. (1 pkt)
U
Up
po
orrzzą
ąd
dk
ku
ujj cch
hrro
on
no
ollo
og
giicczzn
niie
e p
po
on
niiżżsszze
e w
wy
y--
d
da
arrzze
en
niia
a d
do
otty
ycczzą
ącce
e p
po
olliitty
yk
kii zza
ag
grra
an
niicczzn
ne
ejj P
Po
oll--
ssk
kii.. W
Wp
piisszz o
ob
bo
ok
k w
wy
yd
da
arrzze
eń
ń o
od
dp
po
ow
wiie
ed
dn
niie
e ccy
yffrry
y
((o
od
d 11 d
do
o 5
5)).. N
Nu
um
me
erre
em
m 11 zza
azzn
na
acczz w
wy
yd
da
arrzze
en
niie
e n
na
ajj--
w
wcczze
eśśn
niie
ejjsszze
e..
Zadanie 13. (1 pkt)
P
Po
on
niiżże
ejj zzn
na
ajjd
du
ujją
ą ssiię
ę ttrrzzy
y sscch
he
em
ma
atty
y p
prrzze
ed
d--
sstta
aw
wiia
ajją
ącce
e ssk
kłła
ad
dy
y sse
ejjm
mó
ów
w IIIIII R
RP
P.. N
Na
a iicch
h p
po
od
dsstta
a--
w
wiie
e u
uzzu
up
pe
ełłn
niijj tta
ab
be
ellk
kę
ę ..
Zadanie 14. (3 pkt)
P
Po
on
niiżże
ejj o
op
piissa
an
ne
e ssą
ą ssy
yttu
ua
accjje
e,, w
w k
kttó
órry
ycch
h zzo
o--
sstta
ałły
y zzłła
am
ma
an
ne
e p
prra
aw
wa
a cczzłło
ow
wiie
ek
ka
a..
D
Do
op
piisszz d
do
o k
ka
ażżd
de
eg
go
o p
prrzzy
yp
pa
ad
dk
ku
u p
prra
aw
wo
o,, k
kttó
órre
e
zzo
osstta
ałło
o zzłła
am
ma
an
ne
e..
O
Op
piiss ssy
yttu
uaaccjjii
P
Prraaw
wo
o
cczzłło
ow
wiieek
kaa,, k
kttó
órree
zzo
ossttaałło
o zzłłaam
maan
nee
11..
W niektórych sytuacjach władze
państwa X mogą stosować tortury.
Na przykład można torturować
kogoś, kto jest uznany za terrorystę.
22..
Władze kraju Y mogą bez wyroku
sądu zamknąć w więzieniu
podejrzanego o dokonanie
przestępstwa.
33..
W państwie Z nie wolno publicznie
głosić poglądów zakazanych przez
władzę.
4
4..
Ministerstwo spraw wewnętrznych
kraju K ma prawo decydować,
dokąd i na jak długo może wyjechać
obywatel tego państwa.
Sejmy po wyborach
w roku:
Schemat
A) lub B) lub C)
1.
1991
2.
1997
3.
2005
4.
2007
W
Wy
yd
daarrzzeen
niiee
K
Ko
olleejjn
no
ośśćć
cch
hrro
on
no
ollo
oggiicczzn
naa
((o
od
d 11 d
do
o 55))
A
A))
P
Prrzzy
yssttąąp
piieen
niiee P
Po
ollssk
kii
d
do
o U
Un
niiii E
Eu
u rro
op
peejjssk
kiieejj
B
B))
P
Prrzzy
yssttąąp
piieen
niiee P
Po
ollssk
kii d
do
o R
Raad
dy
y
E
Eu
urro
op
py
y
C
C))
P
Prrzzy
yssttąąp
piieen
niiee P
Po
ollssk
kii
d
do
o ssttrreeffy
y S
Scch
heen
nggeen
n
D
D))
P
Prrzzy
yssttąąp
piieen
niiee P
Po
ollssk
kii d
do
o O
ON
NZ
Z
E
E))
P
Prrzzy
yssttąąp
piieen
niiee P
Po
ollssk
kii
d
do
o N
NA
AT
TO
O
P
Po
ollssk
kaa R
Reep
pu
ub
blliik
kaa L
Lu
ud
do
ow
waa
IIIIII R
Rzzeecczzy
yp
po
ossp
po
olliittaa
p
prrzzy
yk
kłłaad
d
Jednoizbowy parlament -
istnieje tylko izba niższa:
Sejm
Dwuizbowy
parlament
składający się z
Sejmu i Senatu
1.
Jedna dominująca partia
- PZPR
2.
Rada Państwa
3.
System rad narodowych
4.
Państwo prerogatywne
5.
Gospodarka
socjalistyczna,
centralnie planowana
Z
Zd
daan
niiaa
P
Prraaw
wd
daa
lub F
Faałłsszz
A) Oskarżyciel posiłkowy to inaczej
adwokat.
B) Apelacja to nadzwyczajny środek
odwoławczy od prawomocnego wyroku
sądu II instancji. Rozpoznaje ją Sąd
Najwyższy.
C) Umowy adhezyjne to umowy, których
warunków nie można negocjować.
D) Wykroczenie to czyn społecznie
szkodliwy, zabroniony przez ustawę
obowiązującą w czasie jego popełnienia
pod groźbą kary aresztu, ograniczenia
wolności, grzywny do 5000 złotych
lub nagany.
22.. Jest jedną z agend ONZ .Wspiera
akcje pomocy dzieciom na całym
świecie, zwłaszcza żyjącym
w trudnych warunkach.
33.. Organizuje zaopatrzenie
dla najbardziej zagrożonych
regionów świata - konwoje pokoju,
wysyła konwoje z pomocą
humanitarną.
Zajmuje się dożywianiem dzieci
z południowo-wschodniej Polski
w ramach akcji „Pajacyk”.
O
Op
piiss
N
Naazzw
waa
11.. Informuje opinię publiczną
o przypadkach łamania praw
człowieka, staje w obronie
więźniów sumienia, sprzeciwia się
torturom i karze śmierci.
1
Wtorek 29 kwietnia 2008
1
Gazeta Wyborcza
1
www.gazetawyborcza.pl
6
Gazeta Edukacja
Mapa do zadania 10.
(J. R
ULKA
: W
YCHOWANIE OBYWATELSKIE
, W
YDAWNICTWO
S
ZKOLNE
PWN, W
ARSZAWA
2001)
Schemat A do zadania 13
biol-wos_rozsz_29-04_2008.qxd 2008-04-25 21:45 Page 6
1
Gazeta Edukacja
7
www.gazetawyborcza.pl
1
Gazeta Wyborcza
1
Wtorek 29 kwietnia 2008
Część II
Zadanie 15. (2 pkt)
P
Prrzze
ecczzy
ytta
ajj p
po
on
niiżżsszzy
y tte
ek
ksstty
y źźrró
ód
dłło
ow
wy
y,, a
a n
na
a--
ssttę
ęp
pn
niie
e o
od
dp
po
ow
wiie
ed
dzz n
na
a p
py
ytta
an
niia
a::
Tekst A: Prawo prasowe
A
Arrtt.. 11..
Prasa zgodnie z Konstytucją Rzeczypospo-
litej Polskiej korzysta z wolności wypowiedzi
i urzeczywistnia prawo obywateli do ich rzetel-
nego informowania, jawności życia publiczne-
go oraz kontroli i krytyki społecznej.
A
Arrtt.. 4
4..
1. Przedsiębiorcy i podmioty niezaliczone
do sektora finansów publicznych oraz niedzia-
łające w celu osiągnięcia zysku są obowiązane
do udzielenia prasie informacji o swojej działal-
ności, o ile na podstawie odrębnych przepisów
informacja nie jest objęta tajemnicą lub nie na-
rusza prawa do prywatności.
A
Arrtt.. 5
5..
2. Nikt nie może być narażony na uszczer-
bek lub zarzut z powodu udzielenia informacji
prasie, jeżeli działał w granicach prawem do-
zwolonych.
A
Arrtt.. 6
6..
4. Nie wolno utrudniać prasie zbierania ma-
teriałów krytycznych ani w inny sposób tłumić
krytyki.
A
Arrtt.. 1122..
1. Dziennikarz jest obowiązany:
1) zachować szczególną staranność i rzetelność
przy zbieraniu i wykorzystaniu materiałów pra-
sowych, zwłaszcza sprawdzić zgodność z praw-
dą uzyskanych wiadomości lub podać ich źródło,
2) chronić dobra osobiste, a ponadto intere-
sy działających w dobrej wierze informatorów
i innych osób, które okazują mu zaufanie,
3) dbać o poprawność języka i unikać używa-
nia wulgaryzmów.
A
Arrtt.. 115
5..
1. Autorowi materiału prasowego przysługu-
je prawo zachowania w tajemnicy swego nazwi-
ska.
2. Dziennikarz ma obowiązek zachowania
w tajemnicy:
1) danych umożliwiających identyfikację au-
tora materiału prasowego, listu do redakcji lub
innego materiału o tym charakterze, jak rów-
nież innych osób udzielających informacji opu-
blikowanych albo przekazanych do opubliko-
wania, jeżeli osoby te zastrzegły nieujawnianie
powyższych danych,
2) wszelkich informacji, których ujawnienie
mogłoby naruszać chronione prawem interesy
osób trzecich.
A
Arrtt.. 116
6..
1. Dziennikarz jest zwolniony od zachowa-
nia tajemnicy zawodowej, o której mowa w art.
15 ust. 2, w razie gdy informacja, materiał pra-
sowy, list do redakcji lub inny materiał o tym
charakterze dotyczy przestępstwa określone-
go w art. 254 kodeksu karnego albo autor lub
osoba przekazująca taki materiał wyłącznie do
wiadomości dziennikarza wyrazi zgodę na ujaw-
nienie jej nazwiska lub tego materiału.
(
HTTP
://
DEWU
.
PL
/
USTAWY
/
PRAWO
-
PRASOWE
)
A) Na podstawie tekstu źródłowego podaj
trzy prawa, które daje dziennikarzom w Polsce
powyższa ustawa prasowa.
…………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………
B) Na podstawie tekstu źródłowego podaj
trzy ograniczenia, które nakłada na dziennika-
rzy w Polsce powyższa ustawa prasowa
…………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………
numer ogł.
26035531.p
26024293
R
E
K
L
A
M
A
Schemat B do zadania 13.
Schemat C do zadania 13.
(A.W
ASKIEWICZ
, T. M
ATERA
, W. K
LAUS
, D. W
OŹNIAKOWSKA
, A. P
ACEWICZ
: P
RZEWODNIK MŁODEGO OBYWATELA
,
CEO CIVITAS, W
ARSZAWA
2007
(J. R
ULKA
: W
YCHOWANIE OBYWATELSKIE
, W
YDAWNICTWO
S
ZKOLNE
PWN, W
ARSZAWA
2001)
Dokończenie – s. 8
uuu
cale-1.qxd 2008-04-25 20:56 Page 7
Zadanie 16. (4 pkt)
P
Prrzze
ecczzy
ytta
ajj p
po
on
niiżżsszze
e a
arrtty
yk
ku
ułły
y,, a
a n
na
assttę
ęp
pn
niie
e
o
od
dp
po
ow
wiie
ed
dzz n
na
a p
py
ytta
an
niia
a::
Tekst B
M
Ma
attk
ka
a p
po
orrw
wa
an
ne
eg
go
o A
Alle
ek
kssa
a:: J
Ja
ad
dę
ę o
od
dsszzu
uk
ka
aćć
ssy
yn
na
a
Zrozpaczona matka od piątku nie zmruży-
ła oka. To wtedy Marcin F., ojciec jej dziecka,
porwał Aleksa (11 mies.) W sobotę okazało się,
że porywacz jest w Belgii, gdzie mieszka od
lat. Choć sprawą zajmuje się policja, Justyna
Przedwojska (26 l.) z Bratkowic (woj. dolno-
śląskie) nie zamierza czekać bezczynnie w do-
mu! - Jadę po swoje dziecko! Nie wrócę bez
mojego synka! - powiedziała wczoraj naszej
gazecie. Dzisiaj młoda matka wyjeżdża za gra-
nicę.
Dla zrozpaczonej matki najważniejsze jest
teraz, by synek znów był przy niej.
Nie spocznie, dopóki nie odzyska dziecka.
Dlatego Justyna Przedwojska jeszcze dziś
wyjedzie do Belgii. Nie wiadomo, czemu Mar-
cin F. porwał dziecko. Być może chciał się w
ten sposób odegrać na kobiecie, bo ta złożyła
pozew o wypłatę alimentów. Ich związek się
rozpadł, gdy Aleks miał pół roku. Wróciła z
synkiem z Belgii do Polski. Po powrocie Justy-
ny do kraju Marcin odwiedził ją i maleństwo
jedynie trzy razy.
Piekło matki rozpoczęło się w piątek 7 mar-
ca. Rano pod jej dom przyjechał Marcin F.
z kolegą. Pretekstem do odwiedzin miał być
Dzień Kobiet.
- Wręczył mi kwiaty i poprosił o herbatę.
Byłam zaskoczona tym zachowaniem, ale nie
podejrzewałam niczego złego. W tym czasie
Aleks spał w wózeczku - mówi zdenerwowa-
na Justyna. Potem jednak wydarzenia poto-
czyły się błyskawicznie. Porywacze wyciągnę-
li dziecko z wózeczka. Kiedy matka rzuciła się,
aby wyrwać synka z ich rąk, prysnęli jej gazem
w oczy. Na nic zdała się jej walka. Aleks został
uprowadzony.
Przez całą sobotę polska policja poszuki-
wała Marcina F. Jednak on już dawno był za
granicą. W sobotę wieczorem zgłosił się na
posterunek w Belgii. Ma podwójne obywatel-
stwo, a syn nosi jego nazwisko. Policja belgij-
ska mimo apelu ze strony polskiej o zatrzyma-
nie porywacza nie znalazła podstaw, aby za-
stosować areszt. Trzeba czekać na europejski
nakaz aresztowania, a to potrwa przynajmniej
kilka dni.
- Chcemy przedstawić Marcinowi F. dwa za-
rzuty dotyczące piątkowych wydarzeń. Chodzi
o narażenie na niebezpieczeństwo utraty życia
dziecka i zmuszenie przemocą do wydania go –
mówi Małgorzata Klaus. Ojciec Aleksa dosta-
nie wezwanie na przesłuchanie do polskiej pro-
kuratury. Jeśli się nie stawi, wówczas sąd może
wydać nakaz aresztowania, który będzie obo-
wiązywał w całej Unii Europejskiej.
Matka nie ma zamiaru czekać z założonymi
rękoma. - Jadę do Belgii. Jadę zobaczyć swoje
dziecko i zabrać je do domu! - mówi. Spakowa-
ła już wszystko, czego Aleks potrzebuje, żeby
wrócić do domu. Ciepłe ubranka, pieluszki i ulu-
bione jedzenie. Nie zapomniała o ukochanym
misiu. - On o tym nie pomyślał, jak go porywał.
Rzucił go na siedzenie jak jakiś przedmiot -szep-
cze, mając oczy pełne łez.
Jednak Justyna Przedwojska nie ma zamia-
ru walczyć sama. Do pomocy ma już prawni-
ków. Ma też nadzieję, że polscy urzędnicy z kon-
sulatu nie zostawią jej bez pomocy.
B
EATA
J
ACKOWSKA
Tekst C
Z
Z P
Po
ollssk
kii d
do
o B
Be
ellg
giiii p
po
orrw
wa
ałł ssy
yn
na
a
Ponad dobę trwały poszukiwania 11-miesięcz-
nego Aleksa, którego w piątek w południe z pod-
wrocławskich Bratowic porwał ojciec.
Mężczyzna na co dzień mieszka w Belgii
i tam w sobotę w nocy odnaleziono dziecko.
Ojca chłopca nie aresztowano, ale prokuratu-
ra we Wrocławiu postawiła mu dwa zarzuty.
Dziecko jest całe i zdrowe. Belgijska policja
przesłuchała Marcina F., ojca Aleksa. Nie zo-
stał aresztowany, bo nie jest pozbawiony praw
rodzicielskich i ma obywatelstwo belgijskie
(Aleks też).
Chłopiec został porwany w piątek w połu-
dnie. Marcin F. ze znajomym przyjechał do Bra-
towic koło Wrocławia, gdzie mieszkał Aleks z ma-
mą Justyną Przedwojską. Marcin i Justyna roz-
stali się pół roku temu. Ustalili, że to ona zajmie
się wychowaniem dziecka, a on będzie ją wspie-
rał finansowo. Mógł w każdej chwili spotkać się
z synem. W ciągu pół roku odwiedził go kilka ra-
zy.
Przywiózł mi kwiaty na Dzień Kobiet. Nie
było kłótni, piliśmy herbatę. Aleks spał w wóz-
ku na podwórku - mówi Justyna.
W pewnym momencie Marcin F. wyszedł z
domu i próbował wyjąć dziecko z wózka, do któ-
rego było przypięte szelkami. Jego kolega Ro-
bert ciałem zablokował drzwi. Kobieta wydo-
stała się z domu i wyrwała chłopca. Jak opowia-
da, Marcin F. próbował wyszarpać dziecko,
a Robert psikał jej w oczy gazem łzawiącym.
Przewrócili kobietę, wyrwali jej dziecko, zabra-
li do samochodu i odjechali.
Justyna zaalarmowała policję. W poszuki-
wania chłopca i jego ojca zaangażowana zosta-
ła również straż graniczna. W sobotę wieczo-
rem do Justyny zadzwoniła siostra Marcina F.
i powiedziała, że Marcina zatrzymała belgijska
policja, a chłopiec jest zdrowy.
Prokuratura we Wrocławiu postawiła męż-
czyźnie dwa zarzuty. - Chcemy, by odpowie-
dział za bezpośrednie niebezpieczeństwo utra-
ty życia lub zdrowia dziecka. Drugi zarzut do-
tyczy zmuszenia przemocą do wydania dziec-
ka - mówi Małgorzata Klaus z wrocławskiej pro-
kuratury.
Ojciec Aleksa zostanie wezwany na przesłu-
chanie do Wrocławia. Jeśli się nie zgłosi, sąd mo-
że podjąć decyzję o jego aresztowaniu. Możli-
we jest także rozesłanie za nim europejskiego
listu gończego. W odzyskanie Aleksa zaangażo-
wała się polska konsul w Brukseli, rodzina ma
już adwokata, który poprowadzi sprawę we Wro-
cławiu.
W poniedziałek Justyna złoży wniosek o
ograniczenie praw ojca.
T
OMASZ
W
YSOCKI
(T
EKSTY TE POCHODZĄ Z DWÓCH GAZET
: „G
AZETY
W
YBORCZEJ
”
I
„F
AKTU
”. O
BA UKAZAŁY SIĘ
10.03.2008)
A) Podaj 5 informacji, które występują za-
równo w tekście B, jak i C.
…………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………
B) Jeden z tekstów ukazał się w „Gazecie Wy-
borczej”, a drugi w „Fakcie” tego samego dnia.
Zdecyduj, który jest który.
Tekst B) …………………………………………….
Tekst C) ……………………………………………
C) Który z powyższych dzienników jest ta-
bloidem: „Gazeta Wyborcza” czy „Fakt”?
Swój wybór uzasadnij, podając trzy cechy
tabloidu.
Tabloidem jest ..................…………………………..
Uzasadnienie: …………………........…………………
…………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………
Zadanie 17. (2 pkt)
P
Prrzze
ecczzy
ytta
ajj p
po
on
niiżżsszzy
y tte
ek
ksstt źźrró
ód
dłło
ow
wy
y,, a
a n
na
a--
ssttę
ęp
pn
niie
e o
od
dp
po
ow
wiie
ed
dzz n
na
a p
py
ytta
an
niia
a::
Tekst D
M
Me
ed
diia
a a
a w
włła
ad
dzza
a
(…) Zależność mediów od struktury władzy
jest doskonale znana z przypadków ustrojów
totalitarnych, a więc nazizmu i komunizmu.
W obu typach ustrojów obowiązująca ideolo-
gia dumnie głosiła zasady służebności mediów
wobec polityki, uznając je za narzędzia (nazy-
wane wręcz pasami transmisyjnymi) sprawo-
wania władzy. W sytuacji podległości media nie
mogły służyć informowaniu wyborców; odwrot-
nie, były narzędziem utrwalania przekonania
o niezmienności systemu politycznego. Dopie-
ro znaczna autonomia mediów pozwala mówić
o ich właściwej roli w procesie wyborczym. Dla-
tego zasada ich niepodlegania kontroli rządo-
wej jest tak ważna dla demokracji. W krajach,
w których istnieje monopol państwa w dziedzi-
nie mediów, jak na przykład w telewizji, nie moż-
na mówić o prawdziwej demokracji wyborczej.
Informacja masowa bowiem jest wówczas wła-
snością władzy, a nie społeczeństwa.
M
Me
ed
diia
a a
a ffiin
na
an
nsse
e
Ale przecież najbardziej autonomiczne me-
dia nie są wyłącznie dostarczycielami bezstron-
nej informacji. Współczesne mass media - pra-
sa, radio, telewizja - są wielkimi przedsiębior-
stwami, które, aby się utrzymać, wymagają wiel-
kich nakładów finansowych. Zdobywane są one
głównie z zamieszczania reklam, w tym także
reklam politycznych. I tak koło się zamyka - w
wyborach mają większe szanse ci, którzy infor-
mują i pozyskują większą liczbę wyborców, a to
zależy w dużej mierze od nakładów finanso-
wych na kampanie promocyjne. Wygrywają
wówczas nie najlepsi, ale najbogatsi i najlepiej
przygotowani organizacyjnie.
(T
OMASZ
G
OBAN
-K
LASS
, „D
EMOKRACJA A MASS MEDIA
”,
W
: „D
EMOKRACJA DLA WSZYSTKICH
”, K
RAKÓW
,
B
.
R
.
W
. )
A) Jaką zależność dostrzega autor tego źró-
dła między istnieniem wolnych mediów a de-
mokracją?
…………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………
B) W jaki sposób, według autora, w państwie
demokratycznym wolny rynek ogranicza funk-
cjonowanie mediów?
…………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………
Zadanie 18. (2 pkt)
P
Prrzze
ea
an
na
alliizzu
ujj p
po
on
niiżżsszze
e d
da
an
ne
e zza
aw
wa
arrtte
e w
w tta
ab
be
e--
llii n
nrr 11 ii o
od
dp
po
ow
wiie
ed
dzz n
na
a p
py
ytta
an
niia
a..
A) Elektorat której z partii politycznych naj-
rzadziej podaje swoją partię jako faworyzowa-
ną przez telewizje w czasie kampanii wyborczej
2007 r.?
…………………………………………………………………………
B) Porównaj stosunek elektoratu PiS do obiek-
tywizmu telewizji publicznej z opiniami na ten
temat innych partii politycznych
…………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………
1
Wtorek 29 kwietnia 2008
1
Gazeta Wyborcza
1
www.gazetawyborcza.pl
8
Gazeta Edukacja
uuu
Dokończenie ze s. 7
11
I nie należy mieć wyrzutów su-
mienia, że po trzech godzinach na-
uki pójdziemy z psem na spacer al-
bo nawet do kina. To wręcz obowią-
zek, bo kilkugodzinne wkuwanie bez
przerwy jest po prostu stratą czasu.
Ale co zrobić, by przerwy nie prze-
ciągały się niebezpiecznie i nie trwa-
ły dłużej niż czas poświęcony na na-
ukę?
To dość duże niebezpieczeństwo,
szczególnie jeśli wokół czyha sporo
pokus: nowy program w telewizji,
ulubiony serial czy właśnie pożyczo-
na od kumpla gra komputerowa...
Mniej niebezpieczny, a wręcz ko-
rzystny jest pomysł rozpoczęcia (lub
kontynuowania) sezonu rowerowe-
go. Pogoda sprzyja pierwszym wy-
cieczkom na jednośladach, ale także
uprawianiu innych sportów na powie-
trzu: np. tai-chi, jogi, biegów, czy bar-
dziej dynamicznych – sztuk walki. Ta-
ka aktywność jest wskazana, ponie-
waż przemęczonemu nauką organi-
zmowi przyda się duża porcja tlenu.
Poza tym psychologowie podkreślają,
że w odpoczynku najważniejsza jest
tzw. zmiana aktywności: – Jeśli przez
cały dzień pracujemy fizycznie, to naj-
lepszą formą relaksu będzie wylegi-
wanie się na kanapie lub czytanie książ-
ki. Jeśli większość czasu pochłania ha-
rówka umysłowa – dobrze jest odpo-
czywać aktywnie, np. pójść na spacer
czy pobiegać. Dlatego gry komputero-
we, choć lubiane jako forma odpoczyn-
ku, nie są wskazane, bo również anga-
żują umysł – przypomina Małgorzata
Gajewska, pedagog.
Jeśli jednak ogólne zmęczenie spra-
wia, że nie mamy siły biegać, ćwiczyć
ani jeździć, możemy odpocząć bier-
nie – ale najlepiej na świeżym powie-
trzu. O wiele łatwiej mają maturzyści
mieszkający w domkach z ogródkiem
– wówczas mogą nawet uczyć się na
zewnątrz, zwłaszcza że kwietniowo-
-majowa pogoda sprzyja leżeniu
z książką na kocyku.
Nie ma też nic złego w spotkaniu
się ze znajomymi – np. pod koniec ty-
godnia, gdy kumulacja wiedzy, stre-
su i zmęczenia osiąga maksymalny
punkt. Wówczas dobrze jest rozłado-
wać napięcie w gronie przyjaciół. Naj-
lepiej jeśli wybierzecie się potańczyć:
– To też jest forma ruchu. Co prawda
nie tak korzystna, bo z reguły dysko-
teki są duszne i zadymione, ale rado-
sny czas spędzony wśród rówieśni-
ków jest namiastką beztroski, jaka cze-
ka uczniów przez kilka tygodni po eg-
zaminie – dodaje Gajewska.
Pamiętajmy także, że odpoczy-
nek to forma, która ma sprawić nam
przyjemność, dlatego nie zmuszaj-
my się np. do pójścia na basen, jeśli
taka wyprawa kojarzy nam się przede
wszystkim z wodą w nosie i szorst-
ką skórą po wyjściu z wody. – Coraz
popularniejsze staje się wspólne go-
towanie. Szczególnie dziewczyny
próbują swoich sił w kuchni – spoty-
kają się w grupach i organizują „wie-
czorki tematyczne”, umawiając się
na gotowanie np. tylko włoskich po-
traw. To też świetny sposób na ode-
rwanie się od wkuwania, bo docho-
dzi do tego również satysfakcja
z przygotowanych posiłków lub...
śmiech i wygłupy, jeśli w cieście bę-
dzie zakalec, sos się zwarzy, a mię-
so przypali.
Dobrym pomysłem może być też
kino. Szczególnie, jeśli wybierzemy
ambitny repertuar: – Kto wie, może
przyda się tym, którzy zdają poziom
rozszerzony z języka polskiego? Tam
ważne są konteksty i znajomość róż-
nych tekstów kultury – również fil-
mów – dodaje Gajewska.
Jednak aby się nie zagubić w tym
odpoczywaniu, warto robić plan na-
uki. – Może być dzienny albo tygodnio-
wy. Wówczas trzeba rozpisać na kart-
ce, co będziemy powtarzać, kiedy i jak
odpoczywać. Np.: 14 – powrót ze szko-
ły, 14.30 – obiad i odpoczynek, 15-19
– powtórka pozytywizmu, 19-20 – spa-
cer z psem, 20-22 – powtórka ustrojów
politycznych, 22- ulubiony program
publicystyczny i lektura do podusz-
ki. Trudno powiedzieć, czy korzyst-
niejsza jest rozpiska dzienna, czy ty-
godniowa. Ważniejsze jest, żeby bez-
względnie przestrzegać planu i reali-
zować zawarte w nim punkty – przy-
pomina pedagog.
1
A
GNIESZKA
D
ANOWSKA
Kazimierz Przerwa-Tetmajer,
czyli mądre planowanie nauki
Efektywność w powtarzaniu materiału z przedmiotów maturalnych zwiększy się,
jeśli będziemy regularnie regenerować organizm
cale-1.qxd 2008-04-25 21:39 Page 8
1
Gazeta Edukacja
9
www.gazetawyborcza.pl
1
Gazeta Wyborcza
1
Wtorek 29 kwietnia 2008
25990585t
26088814
26167696
Część III (20 pkt)
N
Na
ap
piisszz p
prra
accę
ę n
na
a jje
ed
de
en
n zz p
po
od
da
an
ny
ycch
h
tte
em
ma
attó
ów
w::
Temat 1.
Na przykładach uzasad-
nij tezę, że media w państwie demo-
kratycznym stanowią IV władzę, bio-
rąc pod uwagę ich rolę opiniotwórczą,
kontrolną i informacyjną (po dwa przy-
kłady każdej roli). Wykorzystaj mate-
riały źródłowe znajdujące się w dru-
giej części arkusza.
Temat 2.
Co ogranicza media w
państwie demokratycznym? Podczas
swoich rozważań weź pod uwagę czyn-
niki prawne, ekonomiczne i politycz-
ne.
Podaj po dwa przykłady dla każ-
dego z tych czynników. Wykorzystaj
materiały źródłowe znajdujące się w
drugiej części arkusza.
R
E
K
L
A
M
A
(CBOS L
ISTOPAD
2007
W
: R
OLA
TV
W CZASIE KAMPANII WYBORCZEJ DO
P
ARLAMENTU
RP
W
2007
R
.
ZA
:
WWW
.
CBOS
.
PL
)
Tabela nr 1. do zadania 18.
cale-1.qxd 2008-04-25 21:38 Page 9
1
Wtorek 29 kwietnia 2008
1
Gazeta Wyborcza
1
www.gazetawyborcza.pl
10
Gazeta Edukacja
CZĘŚĆ I
Zadanie 1. (1 pkt)
B
Zadanie 2. (1 pkt)
C
Zadanie 3. (1 pkt)
D
Zadanie 4. (1 pkt)
D
Zadanie 5. (1 pkt)
Konstruktywne wotum nieufności to wycofa-
nie przez Sejm poparcia dla rządu, co ozna-
cza jego dymisję. Równocześnie Sejm musi
wskazać nowego premiera.
Zadanie 6. (2 pkt)
Odpowiedzialność konstytucyjna – pono-
szona przez osoby sprawujące najważniejsze
stanowiska w państwie odpowiedzialność
przed Trybunałem Stanu w sytuacji złamania
przez te osoby konstytucji.
Odpowiedzialność polityczna – ponoszona
przez rząd i każdego z ministrów z osobna, po-
lega na możliwości odwołania ich z funkcji
przez parlament.
Zadanie 7. (1 pkt)
B
Zadanie 8. (1 pkt)
1. Amnesty International
2. UNICEF
3. Polska Akcja Humanitarna
Zadanie 9. (1 pkt)
A) Fałsz; B) Fałsz; C) Prawda; D) Prawda
Zadanie 10. (3 pkt)
A) Cztery z następujących państw:
Czechy, Estonia, Malta, Słowenia, Węgry, Li-
twa, Łotwa, Słowacja, Cypr (tylko część grecka)
B) Bułgaria, Rumunia
C) Wielka Brytania, Szwecja, Dania
Zadanie 11. (2 pkt)
Zadanie 12.
(1 pkt za wszystkie prawidłowe odpowiedzi)
Zadanie 13. (1 pkt)
Zadanie 14. (3 pkt)
Część II
Zadanie 15. (2 pkt)
A
A)) ((11 p
pk
ktt)) T
Trrzzy
y p
prra
aw
wa
a d
dzziie
en
nn
niik
ka
arrzzy
y::
Wolność wypowiedzi
Dostęp do informacji dotyczących działalno-
ści wszystkich instytucji publicznych
Prawo do zbierania materiałów krytycznych/
prawo do krytyki
Prawo do zachowania przez dziennikarza ta-
jemnicy swojego nazwiska
Prawo do zachowania tajemnicy danych swe-
go informatora
B
B)) ((11 p
pk
ktt)) T
Trrzzy
y o
og
grra
an
niicczze
en
niia
a::
Rzetelność i zgodność z prawdą
Dobro osobiste informatorów
Dobro osobiste osób trzecich
Poprawność języka
Zadanie 16. (4 pkt)
A) W obu tekstach pojawiają się następujące in-
formacje:
Sprawa dotyczy uprowadzenia dziecka o imie-
niu Aleks
Uprowadził go ojciec Marcin F.
Matka Aleksa – Justyna P.
Akcja: Bartkowice
Aleks został uprowadzony przez ojca do Bel-
gii
Justyna P. i Marcin F. przez jakiś czas byli ze
sobą w związku
Marcin F. przyjechał do Justyny P. pod pre-
tekstem Dnia Kobiet i przywiózł jej kwiaty
Marcin F. zgłosił się po przyjeździe do Belgii
na policję, ale został zwolniony do domu, gdyż
nie jest pozbawiony praw ojcowskich
Polska prokuratura chce postawić Marcino-
wi F. dwa zarzuty: narażenie na niebezpieczeń-
stwo utraty życia dziecka i zmuszenie przemo-
cą do wydania go
Jeżeli ojciec nie zgłosi się na przesłuchanie
w Polsce, zostanie wydany nakaz jego areszto-
wania
Justyna P. jedzie do Belgii odszukać syna
Justyna P. wynajęła już adwokata, aby odzy-
skać syna
Należy wskazać pięć z nich.
Tekst B) –
Fakt
Tekst C) –
Gazeta Wyborcza
B) Tabloidem jest: Fakt
Należy wskazać trzy z poniższych cech tablo-
idu:
Tabloid skierowany jest do masowego odbior-
cy, a więc:
zawiera więcej opinii niż informacji
nastawiony jest bardziej na sensację
tytuły tekstów są bardzo populistyczne i do-
sadne
są liczne ilustracje i zdjęcia
tabloid ma też mniejszy format gazety niż in-
ne dzienniki
Zadanie 17. (1 pkt)
A) W państwie demokratycznym niezależne od
władzy media służą informowaniu społeczeń-
stwa (wyborców) o działaniu władzy
B) Media potrzebują reklamodawców, a mogą
nimi być również partie polityczne (reklamy po-
lityczne)
Zadanie 18. (2 pkt)
A) PSL
B) Największy procent badanych uważają-
cych, że telewizja publiczna jest obiektywna,
to elektorat PiS-u (57%) (ewentualnie jeszcze:
najgorsze zdanie na temat obiektywizmu pol-
skiej telewizji publicznej ma elektorat PO
(44%)
Część III
Zadanie 19. (20 pkt)
T
Te
em
ma
att 11::
A) Wyjaśnienie tematu – 1 pkt
B) Podanie dwóch przykładów funkcji opinio-
twórczej, kontrolnej i informacyjnej mediów
(po 2 pkt za omówienia każdego dobrego przy-
kładu) – 12 pkt
C) Wykazanie, że te funkcje czynią z mediów
czwartą władzę – 3 pkt
D) Odwołanie się do źródeł znajdujących się
w arkuszu – po 1 pkt za każde odwołanie, ale
maks. 2 pkt
E) Kompozycja: wstęp, rozwinięcie, zakończe-
nie – 1 pkt
F) Styl, język, estetyka, czytelność – 1 pkt
T
Te
em
ma
att 22::
G) Wyjaśnienie tematu – 2 pkt
H) Podanie i omówienie przykładowych czyn-
ników prawnych, ekonomicznych i politycznych
ograniczających media w państwie demokra-
tycznym (po 2 pkt za omówienia każdego do-
brego przykładu) – 12 pkt
I) Odwołanie się do źródeł znajdujących się w ar-
kuszu – po 1 pkt za każde odwołanie, ale maks.
4 pkt
J) Kompozycja: wstęp, rozwinięcie, zakończe-
nie – 1 pkt
K) Styl, język, estetyka, czytelność – 1 pkt
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
O
Op
piiss ssy
yttu
uaaccjjii
P
Prraaw
wo
o
cczzłło
ow
wiieek
kaa,, k
kttó
órree
zzo
ossttaałło
o zzłłaam
maan
nee
11..
W niektórych sytuacjach władze
państwa X mogą stosować
tortury. Na przykład można
torturować kogoś, kto jest
uznany za terrorystę
Zakaz stosowania
tortur
22..
Władze kraju Y mogą bez
wyroku sądu zamknąć
w więzieniu podejrzanego
o dokonanie przestępstwa
Prawo
do rzetelnego
sądu
33..
W państwie Z nie wolno
publicznie głosić poglądów
zakazanych przez władzę
Wolność
wyrażania
poglądów i opinii
4
4..
Ministerstwo spraw
wewnętrznych kraju K ma
prawo decydować, dokąd i na jak
długo może wyjechać obywatel
tego państwa
Prawo
do wolności
S
Seejjm
my
y p
po
o w
wy
yb
bo
orraacch
h w
w rro
ok
ku
u::
S
Scch
heem
maatt
A
A llu
ub
b B
B llu
ub
b C
C
11..
1991
A
22..
1997
C
33..
2005
B
4
4..
2007
W
Wy
yd
daarrzzeen
niiee
K
Ko
olleejjn
no
ośśćć
cch
hrro
on
no
ollo
oggiicczzn
naa
((o
od
d 11 d
do
o 55))
A
A))
P
Prrzzy
yssttąąp
piieen
niiee P
Po
ollssk
kii d
do
o U
Un
niiii
E
Eu
urro
op
peejjssk
kiieejj
4
4
B
B))
P
Prrzzy
yssttąąp
piieen
niiee P
Po
ollssk
kii d
do
o R
Raad
dy
y
E
Eu
urro
op
py
y
22
C
C))
P
Prrzzy
yssttąąp
piieen
niiee P
Po
ollssk
kii d
do
o ssttrreeffy
y
S
Scch
heen
nggeen
n
55
D
D))
P
Prrzzy
yssttąąp
piieen
niiee P
Po
ollssk
kii d
do
o O
ON
NZ
Z
11
E
E))
P
Prrzzy
yssttąąp
piieen
niiee P
Po
ollssk
kii d
do
o N
NA
AT
TO
O
33
P
Po
ollssk
kaa R
Reep
pu
ub
blliik
kaa L
Lu
ud
do
ow
waa
IIIIII R
Rzzeecczzp
po
ossp
po
olliittaa
p
prrzzy
yk
kłłaad
d
Jednoizbowy parlament
- istnieje tylko izba
niższa: Sejm
Dwuizbowy
parlament
składający się
z Sejmu i Senatu
11..
Jedna dominująca
partia - PZPR
System
wielopartyjny lub
pluralizm polityczny
22..
Rada Państwa
Prezydent
33.. System rad narodowych
Samorząd
terytorialny
4
4.. Państwo prerogatywne
Państwo prawa
lub władza podlega
prawu
5
5..
Gospodarka
socjalistyczna,
centralnie planowana
Gospodarka
rynkowa,
kapitalistyczna
1
1
Model odpowiedzi z WOS
11
Z każdym rokiem na rynku pra-
cy przybywa absolwentów szkół wyż-
szych. Niestety tytuł naukowy nie
gwarantuje już ani świetnej posady,
ani wyśrubowanej pensji. Ba, nie
gwarantuje nawet, że znajdziemy
pracę.
Dlatego maturzyści szukają in-
nych możliwości rozwoju. Liczą, że
przyszły pracodawca doceni do-
świadczenie w danej dziedzinie, sa-
modzielność kandydata, który wie-
dzę zdobywał na zagranicznym sty-
pendium, albo wręcz przygotowa-
nie zawodowe.
Gap year
Wzorem rówieśników z Zachodu
młodzi Polacy coraz częściej robią
sobie rok przerwy po egzaminie
dojrzałości. Czasami wyjeżdżają
za granicę, żeby zarobić na studia,
czasami w poszukiwaniu przygód
i mocnych wrażeń. Niektórzy za-
kładają rodziny i nie wracają do
kraju. Inni podejmują przerwaną
naukę.
Kilka lat temu wielką popularno-
ścią cieszyły się wyjazdy typu au
pair. Zwłaszcza dziewczyny decy-
dowały się na opiekę nad dziećmi al-
bo starszymi osobami w zamian za
mieszkanie i dodatkowe wynagro-
dzenie. Był to również jeden z naj-
prostszych sposobów na zdobycie
wizy amerykańskiej i zwiedzenie
Stanów Zjednoczonych. Bardzo du-
żo młodych osób wyjechało do Wiel-
kiej Brytanii. Przy wysokim kursie
funta nawet praca na przysłowio-
wym zmywaku pozwalała na odło-
żenie wystarczającej ilości pieniędzy
na studia i utrzymanie w Polsce.
Teraz, gdy o pracę w Anglii nie jest
już tak łatwo i zarobki nie są tak wy-
sokie jak kiedyś, absolwenci liceów
szukają innych rozwiązań. Coraz bar-
dziej popularne stają się wyjazdy do
tak egzotycznych miejsc jak Hong-
kong, kraje afrykańskie czy Australia.
Młodzi pomagają na farmach, chwy-
tają się prac doraźnych, ale przede
wszystkim zwiedzają, zdobywają no-
we doświadczenia i uczą się języków
obcych.
Szkoły policealne
Choć nie cieszą się tak dużą popular-
nością jak uczelnie wyższe, szkoły po-
licealne są coraz częściej wybierane
przez maturzystów. Ich przewaga nad
studiami polega na tym, że po roku,
dwóch albo trzech latach ich absol-
went może pochwalić się wyuczonym
zawodem. – Gdybym poszedł na stu-
dia, na dyplom musiałbym czekać
przynajmniej trzy lata. I to tylko jeże-
li zdecydowałbym się na licencjat. Dy-
plom magistra to już pięć lat nauki,
w czasie których miałbym ograniczo-
ne możliwości pracowania na pełen
etat. A z czegoś muszę się utrzymać
– mówi Michał, uczeń szkoły police-
alnej w Poznaniu. – Nie wszyscy pra-
codawcy są na tyle elastyczni, żeby
zgodzić się na moją nieobecność w pra-
cy dlatego, że mam akurat wykład. Na
dodatek po skończeniu studiów miał-
bym wiedzę ogólną. Czyli tak napraw-
dę niewiele z tego, co profesorowie
mówią na zajęciach, mógłbym wyko-
rzystać w przyszłej pracy. A tak mam
przynajmniej konkretne wiadomo-
ści.
Michał zdecydował się na dwu-
letnią szkołę, po której będzie infor-
matykiem. Jednak ofert jest bardzo
dużo, zarówno dla humanistów, jak
i tzw. umysłów ścisłych. Dziewczy-
ny chętnie wybierają szkoły dające
możliwość podjęcia pracy jako ko-
smetyczki czy opiekunki dzieci al-
bo osób starszych. Zwłaszcza ten
ostatni zawód staje się coraz bardziej
popularny. Wynika to z tego, że spe-
cjaliści obserwują efekt starzenia się
społeczeństwa i przewidują, że już
niedługo na rynku pracy potrzeba
będzie osób, które profesjonalnie za-
opiekują się starszymi.
Bardzo modne są ostatnio kierun-
ki związane z reklamą i branżą public
relations, ale nie brakuje też ofert dla
przyszłych informatyków, ekonomi-
stów czy logistyków.
1
J
OANNA
W
RÓŻYŃSKA
Jeśli nie studia, to co?
Nie każdy maturzysta decyduje się na studia. Niektórzy uważają, że dyplom może jeszcze poczekać i ruszają
w świat, inni wybierają szkołę policealną i pewny zawód
Dziewczyny, które nie decydują się na studia, chętnie zostają stylistkami paznokci
TOMASZ ST
AŃCZAK
cale-1.qxd 2008-04-25 20:38 Page 10
1
Gazeta Edukacja
11
www.gazetawyborcza.pl
1
Gazeta Wyborcza
1
Wtorek 29 kwietnia 2008
Rozmowa z
Izabelą Chmielewską
A
GNIESZKA
D
ANOWSKA
: Matura dla
wszystkich uczniów jednoznacznie
kojarzy się z wielkim stresem. Czy
słusznie?
I
ZABELA
C
HMIELEWSKA
,
PSYCHOLOG
:
– Wszyscy łączą maturę ze stresem,
to naturalne. Ale pamiętajmy, że ner-
wy okołomaturalne, traktowane
przez większość uczniów jako nega-
tywny syndrom, są jak najbardziej
potrzebne. Stres towarzyszy ludziom
od zarania dziejów. Optymalny stres
działa korzystnie na człowieka: szy-
kuje i mobilizuje organizm do obro-
ny przed ponadprzeciętną sytuację,
jaką jest choćby matura. Można po-
wiedzieć, że stres jest maturalnym
orężem.
Ale czasami działa też paraliżująco
i efekt jest odwrotny – zamiast się
mobilizować, organizm zwalnia i pod-
daje się. Co wtedy?
– Problem pojawia się, gdy dawki stre-
su są zbyt duże dla organizmu. Wte-
dy mogą pojawić się kłopoty: dekon-
centracja, kłopoty z werbalizowa-
niem myśli, a także objawy fizjolo-
giczne: brak apetytu, pot, biegunka
czy nawet reakcje alergiczne. Gdy
maturzysta nad tym nie panuje – stres
rzeczywiście dezorganizuje naukę.
Ale to nie wszystko. Nieoczeki-
wane reakcje organizmu są niekie-
dy wynikiem niehigienicznego try-
bu życia: maturzyści mają w zwy-
czaju nadmierne obciążanie ciała
i umysł, nie robią przerw na odpo-
czynek i co najgorsze – uczą się, gdy
są niewyspani. Pewnie teraz matu-
rzyści myślą: „łatwo powiedzieć”,
ale prawdą jest, że o wiele efektyw-
niej chłonie się wiedzę, gdy orga-
nizm jest wypoczęty, a przynajmniej
nieprzemęczony.
Ci, którzy muszą opanować dużą par-
tię materiału w krótkim czasie, czę-
sto sięgają po różnego typu „dopa-
lacze”. Czy taka droga na skróty jest
bezpieczna?
– To zależy. Oczywiście mówimy tu
tylko o tych legalnych źródłach
wzmacniania organizmu. Na rynku
jest wiele takich specyfików, jak choć-
by najpopularniejsze wśród młodzie-
ży napoje energetyzujące. Przy ich
stosowaniu trzeba pamiętać, że
„wszystko jest dla ludzi”, ale z umia-
rem. Na pewno jedna puszka raz na
jakiś czas, gdy musimy zasiąść do
książek po ciężkim dniu, nam nie za-
szkodzi, ale już kupowanie sześcio-
paku i zarywanie całej nocy to dość
ryzykowny plan.
Podobnie jest z piciem kawy – pa-
miętajmy, że kofeina w niej zawarta
odświeża organizm, ale na krótko. Ka-
wa działa około godziny, po czym usy-
pia. Wówczas sięgamy po następną,
a później kolejne – wypicie pięciu kaw
w ciągu jednej nocy niebezpiecznie
podnosi ciśnienie i bardzo obciąża or-
ganizm, nawet młody i wytrzymały.
O wiele skuteczniejsza jest odpowied-
nio zaparzona zielona i czerwona her-
bata.
Dobrym sposobem wzmacniania
wykończonego organizmu są także
preparaty witaminowe. Dostępne są
specjalistyczne środki, zawierające
lecytynę, grupę witamin B i magnez,
korzystnie wpływające na pracę umy-
słu, ale z reguły wystarczają tabletki
wielowitaminowe. Trzeba tylko uwa-
żać, by nie przekroczyć wyznaczo-
nych dawek.
Dużo mówimy o odpoczynku i przemy-
ślanej metodzie uczenia się. Czy ist-
nieje niezawodny sposób na skutecz-
ną naukę?
– Tutaj kwestia jest bardzo indywidu-
alna. Jest naprawdę wiele sposobów
nauki:
11
„krótko i intensywnie” – takie oso-
by wolą uczyć się kilka dni przed eg-
zaminem, spięte presją czasu efektyw-
niej opanowują materiał, umiejętnie
wykorzystują każdą minutę. To dość
wyczerpująca metoda, ale ma swoich
zwolenników.
11
„systematycznie i mniej” – sposób
tylko dla wytrwałych, którzy nie ma-
ją problemów z motywacją. Takie oso-
by umieją rozplanować swoją naukę
nawet na kilka tygodni przed egzami-
nem. Konsekwentnie realizują plan,
przez co mają czas na powtórki i utrwa-
lenie wiedzy.
11
„nauka sowy” – w pracach nad wy-
dolnością umysłową wyróżnia się dwa
typy osób: „sowy” i „skowronki”. Ci
pierwsi poziom wysokiej koncentra-
cji osiągają późno wieczorem, kiedy
zewnętrzne, rozpraszające bodźce zni-
kają. Takie osoby potrzebują bez-
względnej ciszy do nauki, nie prze-
szkadza im sztuczne światło i całodnio-
we zmęczenie.
11
„nauka skowronka” – skowronki to
osoby, którym nie straszne są wyry-
wające z głębokiego snu budziki. Wo-
lą wstać wcześniej i dokończyć naukę
przed rozpoczęciem dnia.
Należy przyjrzeć się sobie i zaob-
serwować, w jakich warunkach, i w ja-
kim środowisku najlepiej przyswaja-
my wiedzę i nie robić nic na siłę.
Ale gdy rodzice widzą maturzystę nad
notatkami o piątej rano, to są przera-
żeni.
– Zgadza się, ale dlatego właśnie
uczniowie powinni rozmawiać z ro-
dzicami. Jeśli wytłumaczą, dlaczego
wybrali ten tryb nauki oraz zapew-
nią, że odeśpią zarwane godziny, to
szczególnie zatroskane mamy się nie-
co uspokoją. Niestety często rodzice
starając się zmotywować ucznia do
nauki, wpędzają go w poczucie winy
i zmniejszają poczucie własnej war-
tości. Mówienie dziecku: „Zobaczysz,
nie zdasz”, „Ucz się, bo jak nie zdasz,
to wstydu nam narobisz”, „Ty się nic
nie uczysz” może spowodować, że na-
stolatek albo się zbuntuje, albo zała-
mie. Rodzice powinni pamiętać, że
matura weryfikuje wiedzę zdobytą
przez wszystkie lata szkolnej eduka-
cji i jeśli ich pociecha nie sprawiała
dużych trudności w poprzednich la-
tach, to nie powinno być też proble-
mów z maturą. Ale niestety mamy tę
cechę, że lubimy narzekać, przez co
atmosfera w domu robi się dla ucznia
za ciężka. Straszenie jest nieskutecz-
ne.
O wiele ważniejsze jest dodawanie
otuchy tym, którzy nie czują się pew-
nie. Kiedy rodzice wierzą w możliwo-
ści dziecka i mówią mu o tym, zapew-
niając: „Wszyscy zdają, czemu nie masz
zdać ty? ” albo „Kto by sobie miał po-
radzić, jak nie ty!” sprawiają, że uczeń
może spojrzeć na maturę jako na wy-
zwanie, które po prostu trzeba pod-
jąć.
Czy warto powoływać się na poprzed-
nie egzaminy ucznia: sprawdzian szó-
stoklasisty i test gimnazjalny?
– Rodzice mogą powołać się na wspo-
mnienia uczniów: „Pamiętasz, tak się
denerwowałeś na koniec gimnazjum
i co? Zdałeś śpiewająco”. Można po-
wiedzieć, że maturzyści po reformie
są tutaj uprzywilejowani. Ci, którzy
jeszcze cztery lata temu zdawali ma-
turę, spotkali się z tak dużym stresem
po raz pierwszy właśnie na egzaminie
po szkole średniej. Teraz stres jest do-
zowany przez kilka lat.
Z drugiej jednak strony, teraz ner-
wy mogą być równie silne, bo i staw-
ka jest większa. Zdać dobrze obec-
ny egzamin dojrzałości jest bardzo
trudno, a przecież od wyniku zale-
ży także to, czy zostaniemy przyję-
ci na studia. Dlatego na największy
stres są narażeni ci, którzy myślą
o elitarnych, dobrych kierunkach,
na które ciężko się dostać. Sama w ze-
szłym roku byłam zaskoczona, jak
wysoko jest postawiona poprzecz-
ka na najlepszych uczelniach. W wła-
śnie tu pojawia się kolejny problem,
w którym uczestniczą rodzice. Wy-
wierają presję na najambitniejszych
i najzdolniejszych mówiąc: „Za ma-
ło się uczysz, nie dostaniesz się na
to prawo”, albo „Nie możesz sobie
pozwolić na odwoływanie korepety-
cji, bo nie zostaniesz przyjęta na me-
dycynę”. Tacy uczniowie, najczęściej
pochodzący z rodzin „z tradycjami”,
które od pokoleń wykonują presti-
żowy zawód, są naprawdę w trudnej
sytuacji. Nie dość, że muszą zdać
świetnie maturę, żeby dostać się na
studia, to jeszcze są obciążeni pre-
sją najbliższych. Rodzice powinni
być oparciem dla maturzysty, zapew-
niać, że świat się nie kończy na ma-
turze i bez względu na to, jaki będzie
jej wynik – słońce dalej będzie wsta-
wać każdego dnia.
Uczniowie lubią się też wzajemnie
„nakręcać”, czasami nawet nieświa-
domie. Czy w związku z tym warto
stosować popularną metodę wspól-
nej nauki?
– Może nie tyle nauki, co powtórek.
Każdy ma inny tryb, styl i tempo
pracy, dlatego wspólne uczenie
wpływa na obniżenie efektywności
– ktoś musi na kogoś czekać, ktoś się
spieszy, żeby nadążyć za tym, co jest
omawiane. Jedni wolą uczyć się
z notatek, inni głośno czytają pod-
ręczniki – za dużo metod miesza się
przy takiej wspólnej nauce. O wie-
le lepsze jest powtarzanie – wtedy
można wzajemnie rozwiać swoje
ostatnie wątpliwości, dopytać
o szczegóły czy podyskutować.
Oczywiście trzeba się wówczas zdy-
stansować do wiedzy innych i nie
martwić się myśląc: „Ile on już umie!
A ja mam takie braki!”.
A co jeśli jednak nachodzą nas takie
myśli i naprawdę obawiamy się o swo-
ją kondycję?
– Jest wiele sposobów walki ze stre-
sem. Można stosować techniki odde-
chowe: skupiamy się wówczas nad
przepływem powietrza w organizmie,
staramy się oddychać regularnie, głę-
boko, z przepony. Jeśli zamkniemy
oczy i myślimy o naszym ciele, o tym,
co się z nim dzieje, gdy pracuje klatka
piersiowa, łatwiej wyłączyć się z oto-
czenia i organizm się wycisza.
Sama często powtarzam, że cieszę
niezmiernie, że nastała moda na ćwi-
czenia typu „body & mind”, czyli
przede wszystkim jogę i tai-chi. Takie
zajęcia pomagają się wyciszyć i uspo-
koić, a jednocześnie, szczególnie jo-
ga, są wbrew pozorom sporym wysił-
kiem fizycznym. Spokojne ćwiczenia
przy relaksacyjnej muzyce doskona-
le wpływają na zmęczony i zestreso-
wany organizm.
W niektórych przypadkach poma-
ga też afirmacja, czyli mówienie do
siebie o swoich mocnych stronach i za-
letach. Trzeba stanąć przed lustrem,
uśmiechnąć się do siebie i powiedzieć:
„Bardzo dobrze zdam egzamin”,
„Uczyłem się, więc zdam”. I to jest bar-
dzo dobre podejście!
1
R
OZMAWIAŁA
A
GNIESZKA
D
ANOWSKA
Stres przygotowuje do walki
Choć ciężko w to uwierzyć, gdyby nie stres, który towarzyszy nam w wielu sytuacjach życiowych, byłoby nam
naprawdę trudno zmagać się z trudnościami, również tymi maturalnymi
Joga na świeżym powietrzu - najlepsze rozwiązanie dla przemęczonych maturzystów
SŁA
W
OMIR MIELNIK
Kawa - ulubiony napój maturzystów - jedna nie zaszkodzi, ale nie można
przesadzać
W
O
JCIECH SURDZIEL
cale-1.qxd 2008-04-25 20:32 Page 11
1
Wtorek 29 kwietnia 2008
1
Gazeta Wyborcza
1
www.gazeta.pl
Reklama
26174104
biol-wos_rozsz_29-04_2008.qxd 2008-04-25 21:56 Page 12
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Biola z GW
Biola z GW 5
biola z GW 4
Biola z GW 2
biola z GW 3
biola z GW 6
Biola z GW 8
Biola z GW
GW CW12Bv02
GW CW15 Dla chetnych
GW PROJEKT D
więcej podobnych podstron