G

AZETA

E

DUKACJA

MATURA

2008

–

BIOLOGIA

I

WIEDZA

O

SPOŁECZEŃSTWIE

GazetaEdukacja.pl

CZWARTEK 3 KWIETNIA 2008

DODATEK DO „GAZETY WYBORCZEJ” REDAGUJE: MONIKA KWIATKOWSKA

R

E

K

L

A

M

A

1

Testy

z

biologii

i

WOS-u

Maturzyści! Już za miesiąc egzaminy. Czas na ostateczną powtórkę. Rozwiążcie testy z biologii i WOS-u
przygotowane przez naszych ekspertów i sprawdźcie, czego się jeszcze musicie nauczyć

Biologia

poziom rozszerzony

Czas pracy 150 min

Zadanie 1. (0-1 pkt)

Cykl rozwojowy wirusa kończący się śmier-

cią na drodze rozpadu, czyli lizy komórki gos-
podarza, nazywa się cyklem litycznym. W ta-
beli przedstawiono etapy takiego cyklu, jed-
nak w nieprawidłowej kolejności.

Uporządkuj etapy infekcji wirusowej, wpi-

sując wymienione w tabeli cyfry rzymskie we
właściwej kolejności .....................................................

Zadanie 2. (0-1 pkt)

Na rysunku przedstawiono budowę komór-

ki bakteryjnej.

Przyporządkuj prawidłowe nazwy do struk-

tur oznaczonych literami A, B, C – wybierz od-
powiedź spośród a), b), c), d)

Zadanie 3. (0-1 pkt)

Grzyby kiedyś zaliczane były do królestwa

roślin. W nowej systematyce wydzielono je
w odrębne królestwo.

Z podanych cech wybierz oznaczenia litero-

we tych, które zadecydowały o wyodrębnieniu
grzybów z królestwa roślin.

A. Posiadają ścianę komórkową, której głów-

nym składnikiem jest wielocukier chityna.

B. Rozmnażają się wegetatywnie, bezpłcio-

wo i płciowo.

C. Większość grzybów jest saprofitami, czy-

li organizmami cudzożywnymi.

D. Podstawową substancją zapasową maga-

zynowaną w cytoplazmie jest glikogen.

E. Razem z komórkami glonów budują ple-

chy porostowe.

F. Wiele grzybów współżyje z korzeniami,

głównie drzew, i jest to przykład symbiozy mu-
tualistycznej.

G. Ciało ich jest plechą zwaną grzybnią, któ-

rej głównym elementem jest strzępka.

Zadanie 4. (0-3 pkt)

A. Rozpoznaj przekroje dwóch organów ro-

ślinnych i w wykropkowane miejsca wpisz naz-
wy tych organów.

I ………………………….. II …………………………

B. Podaj dwie różnice w budowie, które umoż-

liwiły ci prawidłową identyfikację organów.

1. różnica ………………………………………………………
2. różnica ………………………………………………………

Zadanie 5. (0-2 pkt)

Do nazw owoców z kolumny I dobierz wła-

ściwe definicje z kolumny II.

k

ko

ollu

um

mn

naa II

k

ko

ollu

um

mn

naa IIII

1. Pestkowiec A. W mięsistej owocni mieści

się wiele nasion.

2. Jagoda

B. Ten owoc suchy posiada cha-

rakterystyczne skrzydełka
lotne.

3. Łuszczyna

C. Posiada owocnię mięsistą

i zdrewniałą i jedno nasienie.

4. Jabłko

D. W budowie owocu uczestni-

czyło dno kwiatowe, jest to
więc owoc rzekomy.

5. Rozłupnia

E. Jest to owoc suchy pękający,

nasiona są umieszczone na
błoniastej listwie.

F. W tym jednonasiennym owo-

cu owocnia zrasta się całko-
wicie z łupiną nasienną

1

– …… 2

– …… 3

– …… 4

– …… 5

—……

Zadanie 6. (0-2 pkt)

Nasiona są organami przetrwalnymi. Proce-

sy wzrostu i rozwoju w nich ustają, a przemiana
materii jest spowolniona. Nasiona pozostają
w stanie spoczynku. Na podstawie analizy tabe-
li przestawiającej uwarunkowania dwóch rodza-
jów spoczynku nasion sformułuj dwie definicje.

Spoczynek względny

…………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………

Spoczynek bezwzględny

…………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………

Zadanie 7. (0-1 pkt)

Schematy przedstawiają budowę płuc krę-

gowców.

Dokonaj ich analizy i wskaż ten, który przed-

stawia płuca ptaka. Uzasadnij swój wybór jed-
nym argumentem.

Zadanie 8. (0-3 pkt)

Na schemacie przedstawio-
no model budowy hemoglo-
biny.

Dojrzałość nasion

Spoczynek

morfologiczna anatomiczna fizjologiczna

Warunki
środowiska

Względny

+

+

+

niekorzystne

Bezwzględny

+

-

-

korzystne

o

od

dp

po

ow

wiieed

dźź

A

A

B

B

C

C

a)

błona
komórkowa

nukleoid

mezosom

b)

ściana
komórkowa

mezosom

genofor w nukleoidzie

c)

otoczka
białkowa

mitochondrium nukleoid

d)

ściana
komórkowa

mitochondrium jądro komórkowe

N

Nu

um

meerr ii n

naazzw

waa

eettaap

pu

u

P

Prrzzeeb

biieegg eettaap

pu

u

II Penetracja

Przez kanalik do
cytoplazmy wstrzykiwany
jest wirusowy DNA.

IIII Składanie

Kompletowanie licznych
nowych wirionów.

IIIIII Liza

Bakteria ulega rozerwaniu,
potomne fagi zostają
uwolnione.

IIV

V Replikacja

Wirusowy DNA przejmuje
kontrolę nad
metabolizmem komórki.
Następuje powielenie DNA
wirusa i synteza białek
wirusowych.

V

V Adsorpcja

Fag przyczepia się do
powierzchni komórki
bakterii.

25977687

25977697

R

E

K

L

A

M

A

Dokończenie – s. 2

uuu

biol-wos_03-04_2008_roz.qxd 2008-04-02 18:22 Page 1

1

Czwartek 3 kwietnia 2008

1

Gazeta Wyborcza

1

www.gazetawyborcza.pl

W oparciu o jego analizę określ:

A. Który typ struktury przestrzennej pre-

zentuje to białko?

1. pierwszorzędową,
2. drugorzędową,
3. trzeciorzędową,
4. czwartorzędową.

B. Wybierz, które z poniższych określeń

jest prawidłowe:

I. Tylko niektóre białka cechuje ten typ struk-

tury przestrzennej, który występuje w hemo-
globinie.

II. Wszystkie białka cechują się czterema

rzędami struktury przestrzennej.

C. Która ze struktur 1, 2, 3 czy 4 jest najważ-

niejsza, ponieważ w zasadniczym stopniu de-
terminuje pozostałe struktury?
………………………………………………………………………

Zadanie 9. (0-1 pkt)

Dwa roztwory wodne pewnego związku

organicznego zostały rozdzielone błoną bio-
logiczną.

Posługując się oznaczeniami roztworów

1 i 2, wpisz w ostatnią rubrykę tabeli, w jakich
kierunkach będą przemieszczały się cząste-
czki wody pomiędzy tymi roztworami.

Zadanie 10. (0-3 pkt)

Schematy przedstawiają modele budowy

chloroplastu i mitochondrium.

Skonstruuj tabelę, w której porównasz bu-

dowę i funkcje tych struktur komórkowych.
Uwzględnij: ilość błon, rodzaj obecnego ma-
teriału genetycznego, występowanie lub brak
rybosomów oraz nazwy głównych procesów
metabolicznych zachodzących w tych orga-
nellach.

Zadanie 11. (0-2 pkt)

W czasie przygotowywania nasion do prze-

chowania przez okres zimowy bardzo duże
znaczenie ma ich dokładne wysuszenie. Wy-
suszenie nasion chroni je przed przedwczes-
nym procesem kiełkowania, co z kolei zapo-
biega stratom substancji zapasowych, które
uległyby wyczerpaniu podczas zbyt wczesne-
go wykiełkowania.

Jeśli kilogram odwodnionych nasion za-

wiera tylko 7% wody, to ich procesy metabo-
liczne zachodzą na bardzo niskim poziomie,
a wydzielanie CO

2

w ciągu doby wynosi

0,2 mg. Wzrost uwodnienia nasion do 40% zwię-
ksza wydzielanie CO

2

do 300 mg na dobę.

A. Uzasadnij, dlaczego wydzielanie CO

2

przez uwodnione nasiona wzrasta tak znacz-
nie.
………………………………………………………………………
………………………………………………………………………

B. Oblicz, ilokrotnie wzrosło wydzielanie

CO

2

po uwodnieniu nasion do 40%.

………………………………………………………………………
………………………………………………………………………
………………………………………………………………………

Zadanie 12. (0-2 pkt)

Podstawą produkcji biomasy organicznej

w przyrodzie jest proces fotosyntezy prowa-
dzony głównie przez rośliny zielone.

Istnieje jednak inny proces anaboliczny,

który nie ma praktycznie znaczenia w global-
nej produkcji biomasy dla konsumentów róż-
nych rzędów, ale pełni ważną rolę przyrodni-
czą. Proces ten przedstawia schemat:

Na podstawie analizy powyższego schema-

tu:

A. Nazwij ten proces i grupę organizmów,

która prowadzi ten typ przemian metabolicz-
nych.
………………………………………………………………………

Wskaż, na czym polega pozytywne znacze-

nie tego procesu w przyrodzie.
………………………………………………………………………….

Zadanie 13. (0-1 pkt)

Poniższy rysunek przedstawia fragment cy-

toplazmy komórki z mitochondrium.

Niżej wymienione nazwy etapów oddycha-

nia tlenowego dopasuj do oznaczonych cyfra-
mi rzymskimi obszarów cytoplazmy i mitochon-
drium.

łłaań

ńccu

ucch

h o

od

dd

deecch

ho

ow

wy

y ii ffo

ossffo

orry

yllaaccjjaa o

ok

kssy

yd

daa--

ccy

yjjn

naa,, gglliik

ko

olliizzaa,, ccy

yk

kll ccy

yttrry

yn

niiaan

no

ow

wy

y

I – …………………………………………………………….
II – ……………………………………………………………
III – …………………………………………………………..

Zadanie 14. (0-1 pkt)

Poniższy schemat przedstawia zjawisko he-

terodontyzmu.

Wyjaśnij, na czym polega heterodontyzm,

i podaj nazwę grupy systematycznej, u której
pojawił się w procesie ewolucji.
…………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………

Zadanie 15. (0-2 pkt)

Schemat przedstawia układ pokarmowy czło-

wieka. Składa się na niego przewód pokarmo-
wy i towarzyszące mu gruczoły trawienne.

Wybierz oznaczenia dwóch gruczołów tra-

wiennych i podaj po jednej przykładowej fun-
kcji wydzieliny produkowanej przez każdy z gru-
czołów.
……………………………………………………………………....
……………………………………………………………………….
……………………………………………………………………….

Zadanie 16. (0-1 pkt)

Schemat przedstawia przekrój przez pęche-

rzyk płucny.

Określ rodzaj nabłonka, jaki buduje ścianę

pęcherzyka płucnego, i wymień jedną jego ce-
chę, która jest przystosowaniem do sprawnej
wymiany gazów oddechowych.
…………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………

Zadanie 17. (0-2 pkt)

W pracującym sercu zmieniają się potencja-

ły elektryczne, które docierają także do powierz-
chni ciała i dzięki temu można je zmierzyć za

pomocą odpowiednio rozmieszczonych na skó-
rze elektrod. Jest to jedno z podstawowych ba-
dań, które dla lekarza jest źródłem informacji o
pracy serca.

A. Nazwij przedstawiony zapis …………………
B. Podaj nazwę głównego ośrodka w sercu,

który pobudza ten narząd do wykonywania pra-
cy zapisanej na powyższym wykresie.
………………………………………………………………………
………………………………………………………………………

Zadanie 18. (0-1 pkt)

Uzupełnij schemat, wpisując w miejsce kro-

pek odpowiednie określenia z niżej wymienio-
nych: jony wapnia, fibryna, protrombina.

Zadanie 19. (0-1 pkt)

Porównaj budowę i rolę dużego i małego

obiegu krwi, uzupełniając wolne rubryki w ta-
beli.

Zadanie 20. (0-1 pkt)

Wstrząs anafilaktyczny to inaczej szok krą-

żeniowy wywołany przez np. alergen i objawia-
jący się wydzieleniem do krwi dużej ilości hi-
staminy. Jego efektem jest przyspieszenie akcji
serca, skurcze mięśni gładkich oskrzeli, obrzęk
błon śluzowych nosa i gardła. Jest bardzo nie-
bezpieczny, bo może prowadzić do śmierci przez
uduszenie..

Podaj jeden przykład alergenu, który może

wywołać wstrząs anafilaktyczny. ……………………..

Zadanie 21. (0-1 pkt)

Organizm człowieka wykorzystuje kilka stra-

tegii obronnych.

Należą do nich mechanizmy ogólne, nieskie-

rowane przeciwko konkretnemu zagrożeniu
(odporność nieswoista), jak i skierowane prze-
ciwko danemu antygenowi (odporność swoi-
sta).

Na rysunku przedstawiono mechanizmy jed-

nego z rodzajów odporności.

Nazwij rodzaj odporności przedstawiony na

rysunku: ………………...

Zadanie 22. (0-3 pkt)

A. Na poniższym schematycznym rysunku

nefronu zaznacz za pomocą strzałek i oznacz
właściwą literą następujące elementy: ramię
zstępujące pętli nefronu (a) i kłębuszek nerko-
wy (b).

B. Nazwij etapy powstawa-

nia moczu odbywające się we
wskazanych elementach nef-
ronu i wyjaśnij ich znaczenie.

a – …………………………………………………………….

b – …………………………………………………………….

Zadanie 23. (0-1 pkt)

Na schemacie przedstawiono budowę plem-

nika kręgowców.

Nazwij element za-

wierający mitochon-
drium i uzasadnij po-
trzebę tego organellum
w plemniku.

…………………………...
………………………….....

Zadanie 24. (0-1 pkt)

Przeprowadzono doświadczenie, w którym

badano wpływ różnych warunków oświetlenia
na rozmieszczenie auksyn (oznaczone kropka-
mi) i wzrost koleoptylu zbóż.

Wyniki doświadczenia przedstawiono na

schemacie.

Sformułuj wniosek wynikający z doświad-

czenia.
………………………………………………………………………
………………………………………………………………………

Zadanie 25. (0-1 pkt)

Podczas pracy mięśni wzrasta zapotrzebo-

wanie na tlen.

Nazwij związek, który wiąże tlen w mięś-

niach, zapewniając mu tzw. rezerwę tlenową.
…………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………

Zadanie 26. (0-2 pkt)

Wykres przedstawia zmiany masy kości w za-

leżności od wieku i płci.

Odczytaj, w jakim wieku masa kości osiąga

maksimum u kobiet i mężczyzn. Wskaż przy-
czynę stosunkowo szybkiego ubytku masy ko-
ści u kobiet w wieku 40-55 lat.
………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………

Zadanie 27. (0-2 pkt)

Nazwij procesy 1 i 2 przedstawione na poniż-

szym schemacie i wyjaśnij ich znaczenie dla pra-
cy neuronu.

1 – …………………………………………………………………

………………………………………………………………………

2 – ………………………………………………………………

………………………………………………………………………

Zadanie 28. (0-1 pkt)

Poniższy schemat przedstawia przekrój przez

mózgowie.

C

Ceecch

haa

D

Du

użżyy o

ob

biieegg

M

Maałłyy o

ob

biieegg

Początek obiegu

w komorze lewej

Rodzaj krwi
płynącej w tętnicach

natlenowana

Rodzaj krwi
płynącej w żyłach

natlenowana

Rola obiegu

Rozprowadza
krew do
wszystkich tkanek

T

Tlleen

n zz aattm

mo

ossffeerryy

H

H

22

S

S S

SO

O

4

4

22--

++ een

neerrggiiaa cch

heem

miicczzn

naa

C

CO

O

22

ggllu

ukko

ozzaa

l.p.

Stężenie związku

w roztworze 11

( w molach/dm

3

)

Stężenie związku

w roztworze 22

( w molach/dm

3

)

Kierunek

przemieszczania

się cząsteczek

wody

1.

0,6

0,5

2.

0,01

0,1

2

Gazeta Edukacja

uuu

Dokończenie ze s. 1

biol-wos_03-04_2008_roz.qxd 2008-04-02 17:43 Page 2

Podaj nazwę i funkcję struktury zaznaczo-

nej na schemacie literą A.
…………………………………………………………………………
………………………………………………………………………

Zadanie 29. (0-2 pkt)

Uzupełnij schemat dotyczący regulacji po-

ziomu wapnia we krwi, wpisując w każdy pro-
stokąt odpowiedni hormon, a obok – proces, na
którego zachodzenie ten hormon wpływa.

Zadanie 30. (0- 3 pkt)

W tabeli przedstawiono liczbę chromoso-

mów wybranych gatunków.

Określ, jaką liczbę chromosomów będzie za-

wierać:

a. monosomiczny indyk ……………….
b. trisomiczny królik …………………..
c. nazwij zespół chorobowy wywoływany

żywotną trisomią autosomalną u człowieka .…

Zadanie 31. (0-1 pkt)

Nazwij proces przedstawiony na drugim od

lewej rysunku schematu i wyjaśnij, na czym ten
proces polega.

Nazwa procesu ………………………………………..

Proces ten polega na …………………………………..

Zadanie 32. (0-2 pkt)

Schemat przedstawia szlak przekształceń

metabolicznych fenyloalaniny i miejsca (1 i 2)
skutki bloków metabolicznych wywołanych mu-
tacjami.

Nazwij choroby wywołane blokami metabo-

licznymi w miejscach 11 i 22.
………………………………………………………………………

Zadanie 33. (0- 2 pkt)

Nić matrycowa DNA zawiera układ nukleo-

tydów:

ATACCTGCCCGATCACCGCGT

A. Ustal, jaki będzie układ nukleotydów w ni-

ci mRNA.
………………………………………………………………………

B. Na podstawie tabeli kodu genetycznego

odczytaj kolejne aminokwasy budujące peptyd
kodowany przez podany fragment DNA.
………………………………………………………………………

Zadanie 34. (0-1 pkt)

Wykres przedstawia zakres tolerancji ekolo-

gicznej jednego z gatunków krabów w odniesie-
niu do temperatury i zasolenia.

Odczytaj z wykresu, jaki zakres tolerancji

w stosunku do temperatury i zasolenia wyka-
zuje ten krab.

Temperatura ………………………………………………

Zasolenie …………………………………………………..

Zadanie 35. (0-1 pkt)

Wykres przedstawia zmiany zagęszczenia

populacji dwóch gatunków dafni (A i b) hodo-
wanych razem w jednorodnym środowisku i cha-
rakteryzującym się podobnymi wymaganiami.

Nazwij typ oddziaływania między popula-

cjami dwóch gatunków dafni …………………………

Zinterpretuj wynik eksperymentu.

…………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………

Zadanie 36. (0-1 pkt)

Dowodem pośrednim ewolucji jest obecność

narządów szczątkowych u różnych organizmów.

Rysunek przedstawia te narządy u wielory-

ba: szczątkowe kości miednicy i kończyn tyl-
nych.

Wyjaśnij, co to są narządy szczątkowe.

…………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………

Zadanie 37. (0-1 pkt)

Na schematach przedstawiono powstawa-

nie nowych gatunków na drodze ewolucji file-
tycznej i na drodze specjacji.

Wskaż zasadniczą różnicę w mechanizmach

tych dwóch sposobów ewolucyjnego powsta-
wania nowych gatunków.
…………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………

Zadanie 38. (0-1 pkt)

Rysunki przedstawiają szkielety neandertal-

czyka i człowieka współczesnego.

Podaj jedną cechę

charakterystyczną
w budowie szkieletu ne-
andertalczyka typową
tylko dla niego.

T

ESTY PRZYGOTOWAŁY

:

A

NNA

B

ORUC I

T

ERESA

S

ZYMCZYK

Gatunek

Liczba 2n chromosomów

Cz³owiek

46

Królik

44

Indyk

80

1

Gazeta Edukacja

3

www.gazetawyborcza.pl

1

Gazeta Wyborcza

1

Czwartek 3 kwietnia 2008

biol-wos_03-04_2008_roz.qxd 2008-04-02 17:43 Page 3

1

4

Gazeta Edukacja

Czwartek 3 kwietnia 2008

1

Gazeta Wyborcza

1

www.gazetawyborcza.pl

Model odpowiedzi z biologii

N

Nrr
zzaad

d..

M

Mo

od

deell o

od

dp

po

ow

wiieed

dzzii

P

Pk

ktt

11..

Za uporządkowanie w prawidłowej kolejności etapów cyklu wirusowego – 1 pkt
Model odpowiedzi: V, I, IV, II, III

11

22..

Za wybranie odpowiedzi B – 1 pkt

11

33..

Za wybranie zdań A, C, D, G – 1 pkt

11

4

4..

Za prawidłowe rozpoznanie i podpisanie przekrojów – 1 pkt
Za podanie każdej z różnic w budowie, po których uczeń rozpoznał przekrój danego organu,
po – 1 pkt
Model odpowiedzi (uczeń powinien wskazać dwie spośród tu wymienionych trzech różnic):
A: łodyga,
B: korzeń
1 różnica – w łodydze nie ma wyraźnej granicy pomiędzy korą pierwotną i walcem osiowym,
a w korzeniu walec jest wyraźnie oddzielony.
2 różnica – wiązki przewodzące w łodydze tworzą pierścień na obwodzie, a w korzeniu
znajdują się w walcu osiowym.
3 różnica – w łodydze wiązki przewodzące są drzewno -łykowe, a w korzeniu osobne
drzewne i osobne łykowe.

33

5

5..

Za prawidłowe przyporządkowanie trzech par – 1 pkt
Za prawidłowe przyporządkowanie wszystkich par – 2 pkt
Model odpowiedzi: 1-C; 2-A; 3-E; 4-D; 5-B.

22

6

6..

Za podanie każdej z dwóch prawidłowych definicji po – 1 pkt
Model odpowiedzi:
Spoczynek względny jest charakterystyczny dla nasion, które osiągnęły dojrzałość
morfologiczną, anatomiczną i fizjologiczną, jednak nie kiełkują z powodu niekorzystny ch
warunków środowiskowych.
Spoczynek bezwzględny jest charakterystyczny dla nasion, które nie osiągnęły dojrzałości
anatomicznej i fizjologicznej, więc nie kiełkują mimo korzystnych warunków
środowiskowych.

22

77..

Za wybranie rysunku i uzasadnienie – 1 pkt
Model odpowiedzi:
Rysunek D, ponieważ tylko ptaki posiadają worki powietrzne.

11

88..

A Za wybór odpowiedzi 4 – 1 pkt
B Za wybór zdania I – 1 pkt
C Za podanie nazwy„struktura pierwszorzędowa” – 1 pkt

33

9

9..

Za prawidłowe wpisanie do tabeli obu kierunku ruchu cząsteczek wody 1p
Model odpowiedzi:

lp.

Stężenie związku
w roztworze 1
(w molach/dm

3

)

Stężenie związku
w roztworze 2
(w molach/dm

3

)

Kierunek

przemieszczania

się cząsteczek

wody

1.

0,6

0,5

Z 2 do 1

2.

0,01

0,1

Z 1 do 2

11

2200..

Za prawidłowe podanie przykładu alergenu – 1 pkt
Model odpowiedzi:
Jad osy /szerszenia/ pszczoły/ żmii.

11

2211..

Za podanie nazwy odporności – 1 pkt
Model odpowiedzi:
Odporność nieswoista.

11

2222..









2233..

Za prawidłowe wskazanie i podpisanie elementó w nefronu – 1 pkt

Za nazwanie etapów powstawania moczu i wyjaśnienie ich znaczenia po – 1 pkt
Ramię zstępujące pętli nefronu – resorpcja/wchłanianie zwrotne wody do naczyń
krwionośnych/ zagęszczanie moczu
Kłębuszek nerkowy – filtracja/przesączanie krwi (p rowadzące do powstania moczu
pierwotnego)

Za prawidłowe podanie nazwy elementu zawierającego mitochondrium
i uzasadnienie lokalizacji – 1 pkt
Model odpowiedzi:
Wstawka, mitochondrium zapewnia energię potrzebną do poruszania się plemnika.

33

11

2244..

Za sformułowanie wniosku – 1 pkt
Model odpowiedzi:
Przy nierównomiernym (jednostronnym) oświetleniu następuje wygięcie koleoptylu
w kierunku źródła światła.

11

2255..

Za prawidłowe wskazanie związku wiążącego tlen w mięśniu 1p.
Model odpowiedzi: mioglobina

11

2266..

Za prawidłowe odczytanie z wykresu wieku, w którym masa kości osiąga maksimum – 1 pkt.
Za podanie prawidłowego wyjaśnienia przyczyny ubytku masy kości u kobiet – 1 pkt.
Model odpowiedzi:
Największą masę kości mężczyźni mają w wieku 25 lat, a ko biety w wieku 30 lat.
Szybki ubytek masy kości u kobiet w wieku 40 –55 lat wynika z wchodzenia ich wówczas
w menopauzę.

22

2277..

Za prawidłowe nazwanie i podanie istoty procesów po – 1 pkt
Model odpowiedzi:
1. depolaryzacja – jony Na+ wnikające do wnętrza komórki znoszą stan polaryzacji błony,
powodując powstanie potencjału czynnościowego.
2. repolaryzacja – powrót błony do stanu polaryzacji (proces, podczas którego jony K+
wypływają na zewnątrz komórki)

22

2288..

Za prawidłowe podanie nazwy i funkcji struktury oznaczonej literą A – 1 pkt
Model odpowiedzi:
A – móżdżek jest ośrodkiem kierującym ruchami/koordynuje pracę mięśni
szkieletowych/odpowiada za utrzymanie równowagi.

11

110

0..

Za prawidłowe zaprojektowanie nagłówków tabeli – 1 pkt
Za prawicowe wypełnienie kolumn tabeli dotyczących chloroplastu i mitochondrium po 1 p

Model odpowiedzi:

C

Ceecch

hy

y cch

haarraak

ktteerry

ysstty

ycczzn

nee

C

Ch

hllo

orro

op

pllaasstt

M

Miitto

occh

ho

on

nd

drriiu

um

m

Ilość błon

Dwie

Dwie

Materiał genetyczny

DNA i RNA

DNA i RNA

Rybosomy

Procesy metaboliczne

Obecne

Fotosynteza

Obecne

Oddychanie tlenowe

33

1111..

Za prawidłowe uzasadnienie – 1 pkt
Za prawidłowe obliczenie, ile razy wzrosła ilość wydzielanego CO

2

– 1 pkt

Model odpowiedzi:
A. Nasiona zaczęły intensywnie oddychać, (by produkować energię do wzrostu)
B. produkcja CO

2

wzrosła 1500 razy (300:0,2=1500)

22

1122..

A. Za podanie prawidłowej nazwy procesu i grupy bakterii – 1 pkt
B. Za wskazanie pozytywnej roli procesu w przyrodzie – 1 pkt
Model odpowiedzi:
A. Chemosynteza/sulfatacja, bakterie siarkowe – 1 pkt
B. Na zamianie trującego siarkowodoru w jony przyswajalne dla roślin.

22

1133..

Za prawidłowe dobranie etapów oddychania do oznaczeń – 1 pkt
Model odpowiedzi:
I – glikoliza, II – cykl cytrynianowy, III – łańcuch oddechowy i fosforyzacja oksydacyjna.

11

114

4..

Za poprawne określenie heterodontyzmu i właściwe nazwanie grupy systematycznej – 1 pkt
Model odpowiedzi:
Heterodontyzm to zróżnicowanie uzębienia u ssaków.

11

1155..

Za prawidłowe podanie numerów i nazw dwóch gruczołów i przykładów wydzielin po – 1
pkt.
Model odpowiedzi:
2 - Ślinianki – ślina zlepia/ formuje kęsy pokarmu/ nadtrawia cukrowce.
11 - Trzustka – lipazy trawią tłuszczowce/ amylazy trawią cukrowce/ peptydazy trawią
polipeptydy do aminokwasów.
10 - Wątroba – żółć emulguje tłuszcze.

22

116

6..

Za określenie rodzaju nabłonka i jego cechy – 1 pkt
Model odpowiedzi:
Jest to nabłonek jednowarstwowy płaski. Jego komórki są bardzo cienkie
i przepuszczalne dla gazów oddechowych.

11

2299..

Za prawidłowe wpisanie nazwy każdego z hormonów i pobudzanego przezeń procesu po
– 1 pkt
Model odpowiedzi:







Parathormon ułatwia uwalnianie jonów wapnia z kości.
Kalcytonina ułatwia zatrzymywanie jonów wapnia w kościach.

22

3300..

Za cztery prawidłowo podane liczby chromosomów indyka i królika po – 1 pkt
Za prawidłowo podaną nazwę zespołu Downa u człowieka – 1 pkt
Model odpowiedzi:
a/ Monosomiczny indyk 79 chromosomów
b/ Trisomiczny królik 45 chromosomów
c/ zespół Downa (mongolizm)

33

3311..

Za prawidłowe podanie nazwy procesu – 1 pkt, za wyjaśnienie jego istoty – 1 pkt
Model odpowiedzi:
Crossing-over – wymiana odcinków chromatyd między chromosomami homologicznymi.

22

3322..

Za prawidłowe podanie skutków mutacji po – 1 pkt
Model odpowiedzi:
1. fenyloketonuria
2. albinizm

22

3333..

Za prawidłowe ustalenie nukleotydów w nici mRNA – 1 pkt
Za prawidłowe odczytanie kolejnych aminokwasów budujących peptyd – 1 pkt
Model odpowiedzi:
mRNA: UAUGGACGGGCUAGUGGCGCA
Łańcuch peptydowy: tyr-gli-arg-ala-ser-gli-ala

22

3344..

Za prawidłowe odczytanie z wykresu zakresu tolerancji w stosunku do temperatury
i zasolenia – 1 pkt
Model odpowiedzi:
Krab ma zakres tolerancji w stosunku do temperatury +9 do +40

o

C

i zakres tolerancji w stosunku do zasolenia 20 do 45 promili.

11

3355..

Za prawidłowe określenie rodzaju oddziaływania między dwoma gatunkami dafni – 1 pkt
Za prawidłowe zinterpretowanie wyniku eksperymentu – 1 pkt
Model odpowiedzi:
Konkurencja, prowadzi do wyparcia populacji b przez populację a

22

3366..

Za prawidłowe wyjaśnienie, co to są narządy szczątkowe – 1 pkt
Model odpowiedzi:
Narządy szczątkowe to zredukowane narządy, niepełniące istotnych funkcji, uwstecznione
w porównaniu z odpowiadającymi im narządami występującymi u przodków.

11

3377..

Za podanie różnicy w mechanizmach powstawania nowych gatunków – 1 pkt
Model odpowiedzi:
W ewolucji filetycznej cała populacja przekształca się z formy wyjściowej (gatunku) A w
formę pochodną (gatunek) B, a w specjacji forma (gatunek) A, która przekszta łci się
ostatecznie w formę (gatunek) B, oddziela się od formy wyjściowej A i obie formy mogą
istnieć obok siebie.

11

3388..

Za podanie jednej typowej tylko dla neandertalczyka cechy budowy – 1 pkt
Model odpowiedzi:
Zgrubiałe łuki brwiowe/lekko wygięte kości udowe/masywna żuchwa, wysunięta do przodu.

11

1177..

A. Za nazwanie zapisu pracy serca – 1 pkt
B. Za podanie nazwy głównego ośrodka generującego impulsy – 1 pkt
Model odpowiedzi:
A. Elektrokardiogram /EKG
B. Węzeł zatokowo-przedsionkowy (leżący w śc ianie przedsionka prawego)

11

1188..

Za prawidłowe wpisanie określeń – 1 pkt
Model odpowiedzi:
Jony wapnia, protrombina, fibryna.

22

119

9..

Za prawidłowe wypełnienie rubryk – 1 pkt

Cecha

Duży obieg

Mały obieg

Początek obiegu

W komorze lewej

W komorze
prawej

Rodzaj krwi
płynącej w tętnicach

natlenowana

odtlenowana

Rodzaj krwi
płynącej w żyłach

odtlenowana

natlenowana

Rola obiegu

Rozprowadza krew do
wszystkich tkanek

Transportuje krew
do płuc

11

biol-wos_03-04_2008_roz.qxd 2008-04-02 17:43 Page 4

1

Gazeta Edukacja

5

www.gazetawyborcza.pl

1

Gazeta Wyborcza

1

Czwartek 3 kwietnia 2008

Wiedza

o społeczeństwie

poziom rozszerzony

Czas pracy 180 min

Część I – Testowa

Zadanie 1. (2 pkt)

W

Wssk

ka

aż

ż,, k

kttó

órre

e z

zd

da

an

niia

a d

do

otty

yccz

zą

ącce

e ssa

am

mo

orrz

zą

ą--

d

du

u tte

erry

ytto

orriia

alln

ne

eg

go

o w

w P

Po

ollsscce

e ssą

ą p

prra

aw

wd

dz

ziiw

we

e,, a

a k

kttó

ó--

rre

e ffa

ałłssz

zy

yw

we

e..

Zadanie 2. (1 pkt)

W

Wy

ym

miie

eń

ń ttrrz

zy

y rro

od

dz

za

ajje

e a

ak

kttó

ów

w u

urrz

zę

ęd

do

ow

wy

ycch

h,,

k

kttó

órre

e m

mo

oż

że

e w

wy

yd

da

aćć p

prre

ez

zy

yd

de

en

ntt R

RP

P w

w ccz

za

assiie

e p

po

o--

k

ko

ojju

u..
11.. ....................................................................................
22.. ....................................................................................
3

3.. ....................................................................................

Zadanie 3. (1 pkt)

A

A.. N

Na

ap

piissz

z,, w

w jja

ak

kii ssp

po

ossó

ób

b u

ulle

eg

ga

ajją

ą z

zm

miia

an

niie

e

m

me

ecch

ha

an

niiz

zm

my

y lle

eg

giisslla

accy

yjjn

ne

e,, jje

eśśllii S

Se

ejjm

m p

prrz

zy

yjjm

miie

e

ttrry

yb

b p

piilln

ny

y d

do

o rro

oz

zp

pa

attrrz

ze

en

niia

a p

prro

ojje

ek

kttu

u u

usstta

aw

wy

y..

..............................................................................................

B

B.. N

Na

ap

piissz

z,, k

ktto

o m

mo

oż

że

e z

złło

oż

ży

yćć w

wn

niio

osse

ek

k o

o p

prrz

zy

y--

jję

ęcciie

e ttrry

yb

bu

u p

piilln

ne

eg

go

o d

do

o rro

oz

zp

pa

attrrz

ze

en

niia

a p

prro

ojje

ek

kttu

u

u

usstta

aw

wy

y p

prrz

ze

ez

z S

Se

ejjm

m..

..............................................................................................

Zadanie 4. (1 pkt)

S

Sp

po

ośśrró

ód

d p

po

od

da

an

ny

ycch

h p

pa

ań

ńssttw

w w

wssk

ka

aż

ż tte

e,, w

w k

kttó

ó--

rry

ycch

h p

pa

arrlla

am

me

en

ntt jje

esstt jje

ed

dn

no

oiiz

zb

bo

ow

wy

y.. W

Wy

ym

miie

eń

ń

n

na

az

zw

wy

y tty

ycch

h iiz

zb

b..

Szwecja, Stany Zjednoczone, Japonia, Iz-

rael, Kanada, Francja, Niemcy, Litwa

..............................................................................................

Zadanie 5. (1 pkt)

W

Wssk

ka

aż

ż,, w

w k

kttó

órre

ejj k

ka

ad

de

en

nccjjii S

Se

ejjm

mu

u R

RP

P jje

eg

go

o

ssk

kłła

ad

d p

prrz

ze

ed

dsstta

aw

wiia

a p

po

on

niiż

żssz

ze

e z

ze

esstta

aw

wiie

en

niie

e.. W

Wy

y--

m

miie

eń

ń rro

ok

k,, w

w k

kttó

órry

ym

m z

zo

osstta

ałły

y p

prrz

ze

ep

prro

ow

wa

ad

dz

zo

on

ne

e

w

wy

yb

bo

orry

y p

pa

arrlla

am

me

en

ntta

arrn

ne

e,, k

kttó

órre

e w

w tte

en

n ssp

po

ossó

ób

b

u

uk

kssz

ztta

ałłtto

ow

wa

ałły

y S

Se

ejjm

m..

……………………………………………………………………….

Zadanie 6. (2 pkt)

W

Wssk

ka

aż

ż,, k

kttó

órre

e z

zd

da

an

niia

a cch

ha

arra

ak

ktte

erry

yz

zu

ujją

ącce

e ssy

y--

sstte

em

m p

pa

arrtty

yjjn

ny

y w

w P

Po

ollsscce

e,, ssą

ą p

prra

aw

wd

dz

ziiw

we

e,, a

a k

kttó

ó--

rre

e ffa

ałłssz

zy

yw

we

e..

Zadanie 7. (3 pkt)

P

Prrz

ze

eccz

zy

ytta

ajj ffrra

ag

gm

me

en

ntt a

arrtty

yk

ku

ułłu

u p

prra

asso

ow

we

eg

go

o

ii w

wy

yk

ko

on

na

ajj p

po

olle

ecce

en

niia

a..

P

Prre

ezzy

yd

de

en

ntt zzaap

py

yttaa T

Trry

yb

bu

un

naałł K

Ko

on

nsstty

yttu

uccy

yjj--

n

ny

y o

o u

up

prraaw

wn

niie

en

niiaa ssw

wo

ojje

e ii rrzząąd

du

u

W najbliższym czasie prezydent chce prze-

słać do Trybunału Konstytucyjnego szereg py-

tań dotyczących uprawnień głowy państwa i rzą-
du. Ma to być odpowiedź na ostatnie działania
ministrów z rządu Donalda Tuska – dowiedzia-
ła się „Rzeczpospolita”.

Według naszych informacji Lecha Kaczyń-

skiego szczególnie rozzłościły zapowiedzi mi-
nistrów obrony i spraw zagranicznych. Dotyczą
one wycofania wojsk polskich z Iraku w roku
2008 oraz zapowiedzi pełnego uzawodowienia
armii w 2009 roku. W obu przypadkach mini-
strowie ogłosili swoje plany bez jakichkolwiek
konsultacji z prezydentem. Co więcej, jak nam
mówi jeden ze współpracowników Kaczyńskie-
go, do tej pory ani szef polskiej dyplomacji Ra-
dek Sikorski, ani minister obrony narodowej
Bogdan Klich nie spotkali się z prezydentem,
by omówić z nim swoje zamierzenia.

– A powinni z prezydentem konsultować swo-

je decyzje – wspiera Lecha Kaczyńskiego sekre-
tarz generalny PiS Joachim Brudziński. – I nie
robią tu żadnej przysługi czy grzeczności pre-
zydentowi, bo taka jest ich powinność. Tak na-
kazuje konstytucja – dodaje.

Ale politycy Platformy Obywatelskiej i PSL

są zupełnie innego zdania. [...]

Spór, jaki toczą ze sobą politycy, być może

rozstrzygnie Trybunał Konstytucyjny. Choć
jak twierdzi prof. Piotr Winczorek, ustawa za-
sadnicza precyzyjnie określa, w jakich przy-
padkach można się zwrócić do sędziów z py-
taniem. [...].

Ź

RÓDŁO

: „R

ZECZPOSPOLITA

”, 27-11-2007

A

A.. W

Wssk

ka

aż

ż,, jja

ak

kiie

e k

ko

om

mp

pe

ette

en

nccjje

e w

w z

za

ak

krre

essiie

e tto

o--

ccz

zo

on

ne

eg

go

o ssp

po

orru

u m

miię

ęd

dz

zy

y p

prre

ez

zy

yd

de

en

ntte

em

m a

a p

prre

em

miie

e--

rre

em

m p

po

ossiia

ad

da

a T

Trry

yb

bu

un

na

ałł K

Ko

on

nsstty

yttu

uccy

yjjn

ny

y..

...................................................................................................

B

B.. O

Od

dp

po

ow

wiie

ed

dz

z,, w

w jja

ak

kii ssp

po

ossó

ób

b k

ko

on

nsstty

yttu

uccjja

a

o

ok

krre

eśślla

a k

ko

om

mp

pe

ette

en

nccjje

e rrz

zą

ąd

du

u ii p

prre

ez

zy

yd

de

en

ntta

a w

w zza

a--

k

krre

essiie

e p

po

olliitty

yk

kii z

za

ag

grra

an

niiccz

zn

ne

ejj ii o

ob

brro

on

nn

ne

ejj..

...................................................................................................

C

C.. O

Od

dp

po

ow

wiie

ed

dz

z,, k

ktto

o p

po

ow

wo

ołłu

ujje

e ccz

złło

on

nk

kó

ów

w T

Trry

y--

b

bu

un

na

ałłu

u K

Ko

on

nsstty

yttu

uccy

yjjn

ne

eg

go

o ii n

na

a jja

ak

kii o

ok

krre

ess..

...................................................................................................

Zadanie 8. (2 pkt)

U

Uz

zu

up

pe

ełłn

niijj tta

ab

be

ellę

ę,, w

wp

piissu

ujją

ącc o

ob

bo

ok

k b

biio

og

grra

am

mó

ów

w

o

od

dp

po

ow

wiia

ad

da

ajją

ącce

e iim

m w

wy

ym

miie

en

niio

on

ne

e p

po

on

niiż

że

ejj p

po

osstta

a--

cciie

e ffiillo

oz

zo

offó

ów

w ssp

po

ołłe

eccz

zn

ny

ycch

h..

Tomasz Hobbes, John Locke, Charles de

Montesquieu (Monteskiusz), Jean Jacques Rous-
seau

Zadanie 9. (1 pkt)

Z

Za

az

zn

na

accz

z p

prra

aw

wiid

dłło

ow

wą

ą o

od

dp

po

ow

wiie

ed

dź

ź..

A. Instytucja ta została powołana w 1976 for-

malnie niezależnie od ONZ, monitoruje ona
przestrzeganie Międzynarodowego paktu praw
osobistych – obywatelskich i politycznych. Sie-
dziba tej instytucji znajduje się w Genewie. Ana-
lizuje ona sprawozdania przesłane przez posz-
czególne państwa z realizacji postanowień pak-
tu. Ta instytucja nazywa się:

1. Komitet Praw Człowieka
2. Wysoki Komisarz ds. Praw Człowieka
3. Komitet Praw i Wolności Człowieka
4. Komisja Praw Człowieka

B. Jest głównym organem sądowniczym Unii

Europejskiej, rozstrzyga m.in. spory kompeten-
cyjne między organami Wspólnot.

1. Trybunał Sprawiedliwości
2. Europejski Trybunał Praw Człowieka
3. Międzynarodowy Trybunał Sprawiedli-

wości

4. Europejski Trybunał Sprawiedliwości

Zadanie 10. (3 pkt)

P

Prrz

ze

eccz

zy

ytta

ajj tte

ek

ksstt ii w

wy

yk

ko

on

na

ajj p

po

olle

ecce

en

niia

a..

Rosja zapłaci odszkodowanie za tortury

Trybunał w Strasburgu tydzień temu uznał,

że prokuratura, sądy i milicja złamały kilkana-
ście paragrafów europejskiej konwencji o pra-
wach człowieka – mówił mi wczoraj przykuty do

wózka inwalidzkiego 29-letni Aleksiej [Michie-
jew]. – M.in. ten o zakazie stosowania tortur na
przesłuchaniach. Także te mówiące o prawie po-
krzywdzonego do uczciwego śledztwa. Kazał mi
wypłacić [250 tys. euro], rzeczywiście ogromną
jak dla mnie sumę. Ale żadne pieniądze nie spra-
wią, że moje życie będzie takie jak kiedyś.[…]

Prokuratura w Niżnym Nowgorodzie na wnio-

sek Aleksieja i jego mamy Ludmiły przez sześć
lat 26 razy wszczynała śledztwo przeciw mili-
cjantom. I 26 razy je zamykała „z braku dowo-
dów”. […]

Sprawa Michiejewa nie trafiłaby do Stras-

burga, gdyby nie pomoc działającej w Niżnym
Nowgorodzie organizacji pozarządowej Komi-
tet przeciw Torturom, która zapewniła mu bez-
płatną pomoc prawną.

Komitet zajmuje się setką podobnych spraw

z regionu Niżnego Nowgorodu, z których – we-
dług jego przedstawicieli – ponad połowa nada-
je się do Strasburga […].

W

ACŁAW

R

ADZIWINOWICZ

, N

IŻNYJ

N

OWGOROD

Ź

RÓDŁO

: G

AZETA

W

YBORCZA

, 2006-02-02,

A

A.. W

Wy

ym

miie

eń

ń n

na

az

zw

wę

ę ttrry

yb

bu

un

na

ałłu

u,, d

do

o k

kttó

órre

eg

go

o A

A..

M

Miicch

hiie

ejje

ew

w z

złło

oż

ży

yłł ssk

ka

arrg

gę

ę o

o łła

am

ma

an

niie

e p

prra

aw

w ccz

złło

o--

w

wiie

ek

ka

a ii w

wssk

ka

aż

ż,, w

w rra

am

ma

acch

h jja

ak

kiie

ejj o

orrg

ga

an

niiz

za

accjjii o

on

n

d

dz

ziia

ałła

a..

…………………………………………………………………………

B

B.. P

Po

od

da

ajj p

pe

ełłn

ną

ą n

na

az

zw

wę

ę k

ko

on

nw

we

en

nccjjii p

prrz

zy

ytto

occz

zo

o--

n

ne

ejj w

w a

arrtty

yk

ku

ulle

e

…………………………………………………………………………

C

C.. W

Wy

ym

miie

eń

ń d

dw

wiie

e iin

nn

ne

e m

miię

ęd

dz

zy

yn

na

arro

od

do

ow

we

e o

orr--

g

ga

an

niiz

za

accjje

e p

po

oz

za

arrz

zą

ąd

do

ow

we

e,, k

kttó

órre

e z

za

ajjm

mu

ujją

ą ssiię

ę p

prrz

ze

e--

ssttrrz

ze

eg

ga

an

niie

em

m p

prra

aw

w ccz

złło

ow

wiie

ek

ka

a n

na

a śśw

wiie

ecciie

e..

…………………………………………………………………………

Zadanie 11. (1 pkt)

U

Ułłó

óż

ż cch

hrro

on

no

ollo

og

giiccz

zn

niie

e w

wy

yd

da

arrz

ze

en

niia

a

Zadanie 12. (2 pkt)

Z

Za

ap

po

oz

zn

na

ajj ssiię

ę z

z p

prrz

ze

ed

dsstta

aw

wiio

on

ną

ą m

ma

ap

pą

ą ii w

wy

yk

ko

o--

n

na

ajj z

za

ad

da

an

niia

a..

P

Pa

ań

ńssttw

wa

a n

na

alle

eż

żą

ącce

e d

do

o ssttrre

effy

y S

Scch

he

en

ng

ge

en

n w

w sstty

yccz

z--

n

niiu

u 220

00

08

8 rr..

A

A.. W

Wssk

ka

aż

ż k

krra

ajje

e,, k

kttó

órre

e n

na

alle

eż

żą

ą o

ob

be

eccn

niie

e d

do

o U

UE

E,,

a

a n

niie

e n

na

alle

eż

żą

ą d

do

o ssttrre

effy

y S

Scch

he

en

ng

ge

en

n..

…………………………………………………………………………

B

B.. W

Wssk

ka

aż

ż k

krra

ajje

e,, k

kttó

órre

e n

niie

e ssą

ą o

ob

be

eccn

niie

e ccz

złło

on

n--

k

ka

am

mii U

UE

E,, a

a n

na

alle

eż

żą

ą d

do

o ssttrre

effy

y S

Scch

he

en

ng

ge

en

n..

…………………………………………………………………………

C

C.. O

Od

dp

po

ow

wiie

ed

dz

z,, k

kiie

ed

dy

y p

po

od

dp

piissa

an

no

o u

uk

kłła

ad

d

z

z S

Scch

he

en

ng

ge

en

n ((ttz

zw

w.. S

Scch

he

en

ng

ge

en

n 11))..

…………………………………………………………………………

D

D.. O

Ob

bo

ow

wiią

ąz

ze

ek

k w

wssp

pó

ółłp

prra

accy

y w

w jja

ak

kiicch

h d

dz

ziie

ed

dz

zii--

n

na

acch

h w

wy

yn

niik

ka

a z

z z

za

aw

wa

arrtty

ycch

h m

miię

ęd

dz

zy

y p

pa

ań

ńssttw

wa

am

mii

u

uk

kłła

ad

dó

ów

w z

z S

Scch

he

en

ng

ge

en

n??

…………………………………………………………………………

Część II – Analiza źródeł

Zadanie 13. (2 pkt)

Z

Za

ap

po

oz

zn

na

ajj ssiię

ę z

z tte

ek

ksstte

em

m u

usstta

aw

wy

y ii w

wy

yk

ko

on

na

ajj p

po

o--

lle

ecce

en

niia

a..

U

Usstta

aw

wa

a o

o z

zw

wiią

ąz

zk

ka

acch

h z

za

aw

wo

od

do

ow

wy

ycch

h,, D

Dz

zU

U R

Ro

ok

k

220

00

011 N

Nrr 779

9 p

po

oz

z.. 8

85

54

4..,, tte

ek

ksstt jje

ed

dn

no

olliitty

y::

R

Ro

oz

zd

dz

ziia

ałł 11.. P

Prrz

ze

ep

piissy

y o

og

gó

ólln

ne

e

A

Arrtt.. 11..
1. Związek zawodowy jest dobrowolną i sa-

morządną organizacją ludzi pracy powołaną do
reprezentowania i obrony ich praw, interesów
zawodowych i socjalnych.

2. Związek zawodowy jest niezależny w swo-

jej działalności statutowej od pracodawców, ad-

ministracji państwowej i samorządu terytorial-
nego oraz od innych organizacji.

3. Organy państwowe, samorządu terytorial-

nego i pracodawcy obowiązani są traktować jed-
nakowo wszystkie związki zawodowe.

A

Arrtt.. 22..
1. Prawo tworzenia i wstępowania do związ-

ków zawodowych mają pracownicy bez wzglę-
du na podstawę stosunku pracy, członkowie rol-
niczych spółdzielni produkcyjnych oraz osoby
wykonujące pracę na podstawie umowy agen-
cyjnej, jeżeli nie są pracodawcami […].

3. Przejście na emeryturę lub rentę nie poz-

bawia osób, o których mowa w ust. 1 i 2, prawa
przynależności i wstępowania do związków za-
wodowych.

4. Osoby bezrobotne w rozumieniu przepi-

sów o zatrudnieniu zachowują prawo przyna-
leżności do związków zawodowych, a jeśli nie
są członkami związków zawodowych, mają pra-
wo wstępowania do związków zawodowych
w przypadkach i na warunkach określonych sta-
tutami związków […].

6. Do praw związkowych funkcjonariuszy

Policji, Straży Granicznej i Służby Więziennej
oraz strażaków Państwowej Straży Pożarnej,
a także pracowników Najwyższej Izby Kontro-
li stosuje się odpowiednio przepisy niniejszej
ustawy, z uwzględnieniem ograniczeń wynika-
jących z odrębnych ustaw […]

A

Arrtt.. 3

3.. Nikt nie może ponosić ujemnych na-

stępstw z powodu przynależności do związku
zawodowego lub pozostawania poza nim albo
wykonywania funkcji związkowej. W szczegól-
ności nie może to być warunkiem nawiązania
stosunku pracy i pozostawania w zatrudnieniu
oraz awansowania pracownika.

A

Arrtt.. 4

4.. Związki zawodowe reprezentują

pracowników i inne osoby, o których mowa
w art. 2, a także bronią ich godności, praw oraz
interesów materialnych i moralnych, zarówno
zbiorowych, jak i indywidualnych.

A

Arrtt.. 5

5 Związki zawodowe mają prawo repre-

zentowania interesów pracowniczych na forum
międzynarodowym.

A

Arrtt.. 6

6.. Związki zawodowe współuczestniczą

w tworzeniu korzystnych warunków pracy, by-
tu i wypoczynku.

A

Arrtt.. 77.
1. 1. W zakresie praw i interesów zbiorowych

związki zawodowe reprezentują wszystkich pra-
cowników, niezależnie od ich przynależności
związkowej.

2. W sprawach indywidualnych stosunków

pracy związki zawodowe reprezentują prawa
i interesy swoich członków. Na wniosek pracow-
nika niezrzeszonego związek zawodowy może
podjąć się obrony jego praw i interesów wobec
pracodawcy.

A

Arrtt.. 8

8.. Na zasadach przewidzianych w niniej-

szej ustawie oraz w ustawach odrębnych związ-
ki zawodowe kontrolują przestrzeganie przepi-
sów dotyczących interesów pracowników, eme-
rytów, rencistów, bezrobotnych i ich rodzin.

A

Arrtt.. 9

9. Statuty oraz uchwały związkowe okre-

ślają swobodnie struktury organizacyjne związ-
ków zawodowych […]

A

Arrtt.. 110

0 Zasady członkostwa w związku zawo-

dowym oraz sprawowania funkcji związkowych
ustalają statuty i uchwały statutowych organów
związkowych.

A

Arrtt.. 1111.
1. Związki zawodowe mają prawo tworzyć

ogólnokrajowe zrzeszenia (federacje) związków
zawodowych.

2. Ogólnokrajowe związki zawodowe i zrze-

szenia związków zawodowych mogą tworzyć
ogólnokrajowe organizacje międzyzwiązkowe
(konfederacje).

3. Organizacje związkowe, w tym federacje

i konfederacje, mają prawo tworzenia i wstępo-
wania do międzynarodowych organizacji pra-
cowników.

R

Ro

oz

zd

dz

ziia

ałł 22.. T

Tw

wo

orrz

ze

en

niie

e z

zw

wiią

ąz

zk

kó

ów

w z

za

aw

wo

od

do

o--

w

wy

ycch

h

A

Arrtt.. 1122.
1. Związek zawodowy powstaje z mocy uch-

wały o jego utworzeniu podjętej przez co naj-
mniej 10 osób uprawnionych do tworzenia związ-
ków zawodowych.

2. Osoby, które podjęły uchwałę o utworze-

niu związku zawodowego, uchwalają statut i wy-
bierają komitet założycielski w liczbie od 3 do 7
osób.

A

A.. O

Od

dp

po

ow

wiie

ed

dz

z,, ccz

zy

y o

osso

ob

by

y b

be

ez

zrro

ob

bo

ottn

ne

e m

mo

og

gą

ą

b

by

yćć ccz

złło

on

nk

ka

am

mii z

zw

wiią

ąz

zk

kó

ów

w z

za

aw

wo

od

do

ow

wy

ycch

h.. O

Od

dp

po

o--

w

wiie

ed

dź

ź u

uz

za

assa

ad

dn

niijj,, p

po

ow

wo

ołłu

ujją

ącc ssiię

ę n

na

a o

od

dp

po

ow

wiie

ed

d--

n

niią

ą p

po

od

dsstta

aw

wę

ę p

prra

aw

wn

ną

ą..

……………………………………………………………………
……………………………………………………………………

B

B.. O

Od

dp

po

ow

wiie

ed

dz

z,, n

na

a ccz

zy

yjj w

wn

niio

osse

ek

k z

zw

wiią

ąz

ze

ek

k z

za

a--

w

wo

od

do

ow

wy

y m

mo

oż

że

e w

wy

yssttą

ąp

piićć w

w o

ob

brro

on

niie

e o

osso

ob

by

y n

niie

e--

n

na

alle

eż

żą

ącce

ejj d

do

o z

zw

wiią

ąz

zk

ku

u z

za

aw

wo

od

do

ow

we

eg

go

o.. O

Od

dp

po

ow

wiie

ed

dź

ź

o

od

dp

po

ow

wiieed

dzzii

A

A..

Ustanowienie Europejskiej Wspólnoty
Gospodarczej (EWG)

B

B..

Powołanie w Londynie Rady Europy
jako autonomicznej organizacji
europejskiej dla realizacji idei jedności
europejskiej

C

C..

Powołanie Europejskiej Wspólnoty
Węgla i Stali

D

D..

Podpisanie Aktu Końcowego w
Helsinkach w ramach Konferencji
Bezpieczeństwa i Współpracy w
Europie (KBWE)

E

E..

Podpisanie konwencji paryskiej o
utworzeniu Organizacji Współpracy
Gospodarczej i Rozwoju (OECD)

L

L.. p

p..

B

Biio

oggrraam

m

P

Po

ossttaaćć//ffiillo

ozzo

off

A

A..

Żył w latach 1632-1704, autor

Dwóch

traktatów o rządzie.

Przedstawił tezę, że

każdy człowiek rodzi się wolny i równy w
swojej wolności innym ludziom oraz że ma
naturalne prawo do życia, wolności i
własności. Twórca koncepcji państwa jako
„stróża nocnego”, a także koncepcji
człowieka rodzącego się jako tabula rasa.

B

B..

Żył w latach 1689-1755, autor traktatu

O duchu praw

. Twórca koncepcji

trójpodziału władzy w państwie. Uważał,
że państwo powinno ochraniać wolność
myśli, sumienia, słowa i druku.

C

C.

Żył w latach 1588-1679. Napisał

Lewiatana

,

twórca koncepcji, zgodnie z którą państwo
powstało w wyniku umowy zawartej przez
obywateli w celu ochrony swojego życia
i wolności przed innymi. Koncepcja ta
zakładała, że ludzie scedowali część swojej
wolności na państwo w zamian za jego
ochronę nad nimi.

D

D..

Żył w latach 1717-1778, autor

Umowy

społecznej

. Państwo powinno zapewniać

ludziom wolność i równość, celem
zawartej umowy społecznej jest
gwarantowanie wolności (tworzenie prawa
pozytywnego) jako podstawy wolności i
równości. W jego koncepcji lud występuje
w roli suwerena.

B

B..
1. Polskie partie polityczne są w małym stop-

niu zinstytucjonalizowane.

2. Zmiany zasad rejestracji partii politycz-

nych i wprowadzenie ograniczeń do proporcjo-
nalnego systemu wyborczego spowodowało dal-
sze rozbicie parlamentu w Polsce.

A

A..
1. Obecnie system partyjny w Polsce jest syste-

mem dwupartyjnym

2. Polski system partyjny ewoluuje od ekstre-

malnego pluralizmu do systemu umiarkowane-
go pluralizmu.

B

B..
11.. Czynne i bierne prawo wyborcze do władz

samorządowych ma obywatel polski, który w dniu
wyborów ma ukończone 18 lat.

22.. Czynne i bierne prawo wyborcze do Sejmu

i Senatu ma obywatel polski, który w dniu wybo-
rów ma ukończone 18 lat.

A

A..
1. Gmina, powiat, województwo stanowią za-

równo jednostki samorządu terytorialnego, jak
i jednostki podziału terytorialnego państwa.

2. Gmina na swoim obszarze może powołać

jednostki pomocnicze,, takie jak sołectwa i dziel-
nice, a także obwody i okręgi.

Dokończenie – s. 6

uuu

biol-wos_03-04_2008_roz.qxd 2008-04-02 17:43 Page 5

1

Czwartek 3 kwietnia 2008

1

Gazeta Wyborcza

1

www.gazetawyborcza.pl

6

Gazeta Edukacja

u

uz

za

assa

ad

dn

niijj,, p

po

ow

wo

ołłu

ujją

ącc ssiię

ę n

na

a o

od

dp

po

ow

wiie

ed

dn

niią

ą p

po

od

d--

sstta

aw

wę

ę p

prra

aw

wn

ną

ą..

……………………………………………………………………
……………………………………………………………………

Zadanie 14. (7 pkt)

Z

Za

ap

po

oz

zn

na

ajj ssiię

ę z

z w

wy

yn

niik

ka

am

mii sso

on

nd

da

aż

ży

y ii w

wy

yk

ko

o--

n

na

ajj p

po

olle

ecce

en

niia

a..

T

Ta

ab

be

ella

a 11.. ((p

pa

attrrz

z n

niiż

że

ejj))

A

A.. O

Ok

krre

eśśll,, ccz

zy

y o

og

gó

ólln

na

a lliiccz

zb

ba

a ccz

złło

on

nk

kó

ów

w z

zw

wiią

ąz

z--

k

kó

ów

w z

za

aw

wo

od

do

ow

wy

ycch

h w

w o

ok

krre

essiie

e o

ob

bjję

ętty

ym

m b

ba

ad

da

a--

n

niie

em

m z

zw

wiię

ęk

kssz

za

a ssiię

ę,, ccz

zy

y m

ma

alle

ejje

e..

……………………………………………………………………

T

Ta

ab

be

ella

a 22.. ((p

pa

attrrz

z n

niiż

że

ejj))

B

B.. N

Na

a p

po

osstta

aw

wiie

e w

wy

yn

niik

kó

ów

w sso

on

nd

da

aż

żu

u ssffo

orrm

mu

u--

łłu

ujj w

wn

niio

osse

ek

k d

do

otty

yccz

zą

ąccy

y w

wp

płły

yw

wu

u z

zw

wiią

ąz

zk

kó

ów

w z

za

a--

w

wo

od

do

ow

wy

ycch

h n

na

a w

wa

arru

un

nk

kii p

prra

accy

y w

w z

za

ak

kłła

ad

da

acch

h p

prra

a--

ccy

y..

……………………………………………………………………

T

Ta

ab

be

ella

a 3

3.. ((p

pa

attrrz

z o

ob

bo

ok

k))

C

C.. W

Wssk

ka

aż

ż,, w

w jja

ak

kiie

ejj g

grru

up

piie

e z

za

aw

wo

od

do

ow

we

ejj w

w n

na

ajj--

w

wiię

ęk

kssz

zy

ym

m sstto

op

pn

niiu

u n

niie

ep

prrz

ze

essttrrz

ze

eg

ga

an

ne

e ssą

ą p

prra

aw

wa

a

p

prra

acco

ow

wn

niiccz

ze

e..

……………………………………………………………………

D

D.. W

Wssk

ka

aż

ż,, w

w jja

ak

kiie

ejj ffo

orrm

miie

e w

włła

assn

no

ośśccii z

za

ak

kłła

a--

d

dó

ów

w p

prra

accy

y w

w n

na

ajjw

wiię

ęk

kssz

zy

ym

m sstto

op

pn

niiu

u b

brra

ak

k jje

esstt

m

mo

oż

żlliiw

wo

ośśccii z

zrrz

ze

essz

za

an

niia

a ssiię

ę p

prra

acco

ow

wn

niik

kó

ów

w

w

w z

zw

wiią

ąz

zk

kii z

za

aw

wo

od

do

ow

we

e..

……………………………………………………………………

T

Ta

ab

be

ella

a 4

4.. ((p

pa

attrrz

z o

ob

bo

ok

k))

E

E.. N

Na

ap

piissz

z ttrrz

zy

y w

wn

niio

ossk

kii d

do

otty

yccz

zą

ącce

e ffo

orrm

m ssa

a--

m

mo

oo

orrg

ga

an

niiz

za

accjjii p

prra

acco

ow

wn

niik

kó

ów

w w

wy

yn

niik

ka

ajją

ącce

e z

z a

an

na

a--

lliiz

zy

y d

da

an

ny

ycch

h z

za

aw

wa

arrtty

ycch

h w

w p

prrz

ze

ed

dsstta

aw

wiio

on

ne

ejj tta

a--

b

be

ellii..

……………………………………………………………………

Opinie o dialogu społecznym i wprowadze-

niu rad pracowniczych, CBOS – Komunikat
z badań, Warszawa, listopad 2004

Dialog społeczny jako sposób rozwiązy-

wania konfliktu interesów pracowników i pra-
codawców to jedna z podstawowych zasad
regulujących stosunki pracy w Unii Europej-
skiej – jest on jednym z zasadniczych elemen-
tów tzw. europejskiego modelu społecznego
w gospodarce. Dialog społeczny w tym zna-
czeniu to sformalizowane negocjacje repre-
zentatywnych organizacji pracodawców i pra-
cowników z udziałem państwa jako media-
tora (negocjacje trójstronne) lub bez takiego
udziału (negocjacje dwustronne). Może on
odbywać się na szczeblu centralnym, na
szczeblu branży, regionu, a także zakładu pra-
cy. Kwestia ta jest regulowana prawodaw-
stwem unijnym od początku istnienia Wspól-
not Europejskich. Według projektu konsty-
tucji europejskiej rozwój dialogu społeczne-
go jest jednym z celów Unii i jej krajów człon-

kowskich. Funkcjonowanie dialogu społeczne-
go było warunkiem przystąpienia Polski do UE
i jednym z kryteriów oceny naszej gotowości
do integracji.

Dialog społeczny na szczeblu centralnym

i regionalnym odbywa się w Komisji Trójstron-
nej ds. Społeczno-Gospodarczych. Zgodnie
z unijnym prawem należy również wprowadzić
mechanizmy informacji i konsultacji pracow-
ników na szczeblu zakładu pracy (tam, gdzie nie
działają związki zawodowe). Miałyby temu słu-
żyć rady pracownicze [...]

F

F.. O

Od

dp

po

ow

wiie

ed

dz

z,, ccz

ze

em

mu

u ssłłu

uż

ży

y o

op

piissa

an

ny

y w

wy

yż

że

ejj

d

diia

allo

og

g ssp

po

ołłe

eccz

zn

ny

y..

…………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………

G

G.. W

Wssk

ka

aż

ż cce

elle

e d

dz

ziia

ałła

an

niia

a K

Ko

om

miissjjii T

Trró

ójjssttrro

on

n--

n

ne

ejj d

dss.. S

Sp

po

ołłe

eccz

zn

no

o--G

Go

ossp

po

od

da

arrccz

zy

ycch

h ii w

wy

ym

miie

eń

ń

u

uccz

ze

essttn

niiccz

zą

ącce

e w

w n

niie

ejj ssttrro

on

ny

y..

…………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………

T

Ta

ab

be

ella

a 5

5 ((p

pa

attrrz

z o

ob

bo

ok

k))

H

H.. W

Wy

ym

miie

eń

ń d

dz

ziie

ed

dz

ziin

nę

ę ż

ży

ycciia

a,, n

na

a jja

ak

ką

ą z

zd

da

an

niie

em

m

a

an

nk

kiie

etto

ow

wa

an

ny

ycch

h k

ko

om

miissjja

a ttrró

ójjssttrro

on

nn

na

a p

po

ow

wiin

nn

na

a

m

miie

ećć jja

ak

k n

na

ajjw

wiię

ęk

kssz

zy

y w

wp

płły

yw

w..

…………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………

Zadanie 15. (2 pkt)

P

Prrz

ze

eccz

zy

ytta

ajj tte

ek

ksstt ii w

wy

yk

ko

on

na

ajj z

za

ad

da

an

niia

a..

Z

Zw

wiią

ąz

zk

kii z

za

aw

wo

od

do

ow

we

e

Związki zawodowe w Polsce mają szczegól-

ne miejsce wśród organizacji i stowarzyszeń
społecznych, głównie ze względu na rolę, jaką
związek zawodowy „Solidarność” odegrał w prze-
mianach społecznych i politycznych po 1980 ro-
ku

.

Ruch związkowy w Polsce zaczął się inten-

sywnie rozwijać dopiero po odzyskaniu niepo-
dległości w 1918 roku. W okresie międzywojen-
nym istniały w Polsce setki związków zawodo-
wych zróżnicowanych branżowo i politycznie.
[…]

Po II wojnie światowej […] związki zawodo-

we upaństwowiono i scentralizowano w fasado-
wej instytucji – Centralnej Radzie Związków Za-
wodowych.

Dopiero wybuch strajków na Wybrzeżu w ro-

ku 1980 całkowicie zmienił tę sytuację. Nieza-
leżny Samorządny Związek Zawodowy „Soli-
darność”, który wtedy powstał, był pierwszą nie-
zależną organizacją związkową działającą po II
wojnie światowej w Polsce (i na całym obszarze
Europy i Azji objętym dominacją komunistycz-
ną). Związek ten w krótkim czasie przekształcił
się w olbrzymi ruch społeczny liczący blisko 10
mln członków, który doprowadził do rozkładu
komunistycznego państwa i w konsekwencji do
upadku ustroju totalitarnego w Polsce.

Obecnie dwie największe centrale związko-

we to: Ogólnopolskie Porozumienie Związków

Zawodowych (OPZZ) z siedzibą w Warszawie
i Niezależny Samorządny Związek Zawodowy
„Solidarność” (NSZZ „Solidarność”) z Komisją
Krajową w Gdańsku.

Podobnie jak w większości państw europej-

skich związki zawodowe w Polsce mają powią-
zania polityczne. OPZZ umiejscawia się obok
ugrupowań socjaldemokratycznych, a NSZZ
„S” po prawej stronie sceny politycznej. Pozo-
stałe organizacje związkowe zawiązują okazjo-
nalne porozumienia z różnymi formacjami po-
litycznymi.

Według danych związkowych OPZZ groma-

dzi blisko 3 mln członków (w tym 500 tys. eme-
rytów), a NSZZ „Solidarność” 900 tys. pracow-
ników. Zarówno OPZZ, jak i „Solidarność” na-
leżą do Międzynarodowej Organizacji Pracy.
NSZZ „Solidarność” jest ponadto członkiem
Europejskiej Konfederacji Związków Zawodo-
wych zrzeszającej największe europejskie or-
ganizacje związkowe, Międzynarodowej Kon-
federacji Wolnych Związków Zawodowych oraz
jest reprezentowana w Związkowym Komitecie
Doradczym przy OECD.

uuu

Dokończenie ze s. 5

Z

WIĄZKI ZAWODOWE

:

PRZYNALEŻNOŚĆ I OCENA DZIAŁALNOŚCI

K

OMUNIKAT

CBOS/

GRUDZIEŃ

2007

Tabela 1. do zadania 14.

P

RZESTRZEGANIE PRAW PRACOWNICZYCH I

„

SZARA STREFA

”

W ZATRUDNIENIU

. Z

WIĄZKI ZAWODOWE W PRZEDSIĘBIORSTWACH

,

KOMUNIKAT Z BADAŃ

, W

ARSZAWA

,

STYCZEŃ

2005

K

OMUNIKAT Z BADAŃ

CBOS

Tabela 2. do zadania 14.

P

RZESTRZEGANIE PRAW PRACOWNICZYCH I

„

SZARA STREFA

”

W ZATRUDNIENIU

. Z

WIĄZKI ZAWODOWE W PRZEDSIĘBIORSTWACH

,

KOMUNIKAT Z BADAŃ

, W

ARSZAWA

,

STYCZEŃ

2005

K

OMUNIKAT Z BADAŃ

CBOS

Tabela 3. do zadania 14.

U

KŁADY ZBIOROWE PRACY

,

ŁAMANIE PRAW PRACOWNICZYCH I

„

SZARA STREFA

”

W ZATRUDNIENIU

,

KOMUNIKAT Z BADAŃ

,

W

ARSZAWA

,

LISTOPAD

2006

K

OMUNIKAT Z BADAŃ

CBOS

Tabela 4. do zadania 14.

Tabela 5. do zadania 14.

K

OMUNIKAT Z BADAŃ

CBOS

biol-wos_03-04_2008_roz.qxd 2008-04-02 17:44 Page 6

1

Gazeta Edukacja

7

www.gazetawyborcza.pl

1

Gazeta Wyborcza

1

Czwartek 3 kwietnia 2008

Przedstawiciele OPZZ i NSZZ „Solidarność”

reprezentują pracowników w Komisji Trójstron-
nej ds. Społeczno-Gospodarczych, podstawo-
wej instytucji dialogu społecznego w Polsce. Ko-
misja Trójstronna stanowi forum dla organiza-
cji pracowników, pracodawców i rządu, na któ-
rym szuka się porozumienia w sprawach wyna-
grodzeń i świadczeń społecznych, obciążeń po-

datkowych, projektów budżetu państwa i in-
nych spraw istotnych dla zachowania pokoju
społecznego.

WWW

.

POLAND

.

GOV

.

PL

/Z

WIAZKI

,

ZAWODOWE

A

A.. P

Po

orró

ów

wn

naajj rro

ollęę zzw

wiiąązzk

kó

ów

w zzaaw

wo

od

do

ow

wy

ycch

h

w

w P

Po

ollssccee w

w cczzaassaacch

h P

PR

RL

L ii p

po

o 119

99

90

0 rr..

…………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………

Zadanie
rozszerzonej odpowiedzi

Zadanie 16. (20 pkt)

Temat 1.

D

Diiaallo

ogg ssp

po

ołłeecczzn

ny

y n

naa sszzcczzeeb

bllu

u cceen

nttrraalln

ny

ym

m

ii rreeggiio

on

naalln

ny

ym

m d

do

otty

ycczząąccy

y w

waarru

un

nk

kó

ów

w p

prraaccy

y tto

o

p

po

ottrrzzeeb

baa cczzy

y k

ko

on

niieecczzn

no

ośśćć w

w p

po

ollssk

kiicch

h zzaak

kłłaad

daacch

h

p

prraaccy

y//p

prrzzeed

dssiięęb

biio

orrssttw

waacch

h..

Temat 2.

Z

Zaap

prro

op

po

on

nu

ujj d

dzziiaałłaan

niiaa zzw

wiięęk

ksszzaajjąąccee p

prrzzeessttrrzzee--

ggaan

niiee p

prraaw

w p

prraacco

ow

wn

niicczzy

ycch

h w

w p

po

ollssk

kiicch

h zzaak

kłłaad

daacch

h

p

prraaccy

y n

naa rró

óżżn

ny

ycch

h p

po

ozziio

om

maacch

h –– o

od

d ssaam

mo

oo

orrggaan

nii--

zzaaccjjii p

prraacco

ow

wn

niik

kó

ów

w d

do

o d

dzziiaałłaań

ń cceen

nttrraalln

ny

ycch

h..

Model odpowiedzi z WOS

Z

Zaad

daan

niiee

S

Scch

heem

maatt p

pu

un

nkkttoow

waan

niiaa

N

Nu

um

meerr

zzaad

daan

niiaa

cczzęęśśccii
zzaad

daan

niiaa

M

Mood

deell ood

dp

poow

wiieed

dzzii,, kkrryytteerriiaa oocceen

nyy

ii kkoom

meen

nttaarrzzee

p

pu

un

nkkttyy

zzaa cczzęęśśccii zzaad

daan

niiaa

p

pu

un

nkkttyy

zzaa ccaałłee

zzaad

daan

niiee

A

A..

1. prawda
2. fałsz

1 pkt za dwie

odpowiedzi

11..

B

B..

1. prawda
2. fałsz

1 pkt za dwie

odpowiedzi

2 pkt

22..

1. rozporządzenia
2. zarządzenia
3. postanowienia

1 pkt za trzy
odpowiedzi

1 pkt

A

A..

czas rozpatrywania ustawy przez Senat zostaje
skrócony z 30 dni do 14 dni, a termin podpisania
jej przez prezydenta skrócony z 21 dni do 7.
Można uznać odpowiedzi wskazujące tylko
na skrócenie czasu rozpatrywania przez Senat
i czasu podpisania ustawy przez prezydenta
bez podania ścisłych terminów.

33..

B

B..

Rada Ministrów

1 pkt

za odpowiedź A.

i B.

1 pkt

44..

Szwecja - Rikstag, Izrael - Kneset, Litwa - Sejm

1 pkt za wszystkie

odpowiedzi

1 pkt

55

Rok 2001, IV kadencja Sejmu

1 pkt za 2

odpowiedzi

1 pkt

A

A..

1. fałsz
2. prawda

1 pkt za dwie

odpowiedzi

66..

B

B..

1. prawda
2. fałsz

1 pkt za dwie

odpowiedzi

2 pkt

A

A..

-- rozstrzyga spory kompetencyjne między
centralnymi konstytucyjnymi organami państwa

1 pkt

B

B..

Rada Ministrów sprawuje ogólne kierownictwo w
dziedzinie obronności kraju, a także w dziedzinie
stosunków z innymi państwami. Prezydent zaś w
zakresie polityki zagranicznej współdziała z
rządem i jest najwyższym zwierzchnikiem sił
zbrojnych.

1 pkt

77..

C

C..

Sejm na 9-letnią jednokrotną kadencję.

1 pkt

3 pkt

88..

A

A.. John Locke
B

B.. Charles de Montesquieu (Monteskiusz)
C

C.. Tomasz Hobbes
D

D.. Jacques Rousseau

1 pkt za dwie

odpowiedzi

2 pkt za

4 odpowiedzi

2 pkt

99..

A. 1
B. 1

1 pkt za dwie

odpowiedzi

1 pkt

A

A..

Europejski Trybunał Praw Człowieka,
Rada Europy

1 pkt

B

B..

Konwencja o ochronie praw człowieka
i podstawowych wolności

1 pkt

110

0..

C

C..

Przykładowe odpowiedzi: (np. AI Amnesty
International, Human Rights Watch

1 pkt

3 pkt

A

A.. ii B

B..

A. Wielka Brytania, Bułgaria, Rumunia, Cypr
B. Norwegia

1 pkt

za odpowiedź A.

i B.

1122..

C

C.. ii D

D..

C. Strefa Schengen powstała na mocy
porozumienia zawartego w miejscowości
Schengen w 1985 r.
D. współpraca w zakresie bezpieczeństwa,
polityki azylowej, wizowej, zwalczania
terroryzmu, sądownictwa. Dotyczy również
współpracy przygranicznej

1 pkt

za odpowiedź C.

i D.

2 pkt

A

A..

Osoby bezrobotne mogą być członkami związków
zawodowych na podstawie art. 2 p. 4
ustawy o zawodowych zawodowych.

1 pkt

1133..

B

B..

Związek zawodowy może podjąć się obrony
osoby nienależącej do związku na jej wniosek na
podstawie art. 7 p. 2 ustawy o związkach
zawodowych.

1 pkt

2 pkt

1111..

A. 3
B. 1
C. 2
D. 5
E. 4

1 pkt za wszystkie

odpowiedzi

1 pkt

A

A.. ii B

B..

A. maleje
B. W zakładach pracy, gdzie są obecne związki
zawodowe, są bardziej przestrzegane są prawa
pracownicze.

1 pkt za dwie

odpowiedzi

C

C..

Prawa pracownicze w największym stopniu nie
są przestrzegane w grupie robotników
niewykwalifikowanych.

1 pkt

D

D..

W największym stopniu brak jest możliwości
zrzeszania się w prywatnych zakładach pracy.

1 pkt

E

E..

Możliwe odpowiedzi:
1. Członków związków zawodowych jest najwięcej
w państwowych lub publicznych zakładach pracy
zatrudniających powyżej 250 pracowników
2. Rady pracownicze najczęściej działają w
zakładach pracy w branży górniczej i hutniczej.
3. Zbiorowych układów pracy zawarto najmniej
w handlu i usługach.

1 pkt za trzy
odpowiedzi

E

E..

Służy rozwiązywaniu konfliktu interesów
pracowników i pracodawców.

1 pkt

F

F..

Komisja Trójstronna jest prowadzeni e negocjacji
dotyczących warunków zatrudnienia.
Uczestniczą w niej trzy strony - przedstawiciele
pracowników, pracodawców, a rolę mediatora
pełni państwo.

1 pkt

114

4..

G

G..

Prawodawstwo dotyczące prawa pracy
i regulujące stosunki między pracownikiem
i pracodawcą, regulacje w zakładach pracy
między stronami stosun ków pracy.

1 pkt

1155..

W PRL związki zawodowe były częścią systemu
władzy, a nie reprezentacją pracowników.
Od 1980 r. działała legalnie i nielegalnie
„Solidarność” jako reprezentacja pracowników
i jako ruch społeczny.
Od roku 1989 związki zawodowe są w Polsce
oficjalną reprezentacją pracowników.

1 pkt za ukazanie
roli w PRL i 1 pkt

za rolę związków

po 1989

2 pkt

T

Teem

maatt 11..

11..

Jasno sformułowane stanowisko i jego
uzasadnienie

0-2 pkt

22..

Argumenty – dotyczące
- przestrzegania w zakładach pracy prawa pracy
- warunków zatrudnienia

0-6 pkt

33..

Dialog społeczny na poziomie
- centralnym
- regionalnym

0-6 pkt

4

4..

Właściwe dobranie i wykorzystanie materiałów
źródłowych

0-3 pkt

55..

Zgodność treści wypowiedzi z sytuacją
komunikacyjną

0-2 pkt

66..

Forma pracy jednorodna stylistycznie, poprawna
pod względem leksykalnym, ortograficznym
i interpunkcyjnym, zachowanie akapitów
i marginesów

0-1 pkt

T

Teem

maatt 22..

11..

Jasno sformułowane stanowisko wobec
aktualnego stanu przestrzegania praw
pracowniczych w Polsce

0-2 pkt

22..

Proponowane działania na różnych poziomach
- związków zawodowych
- rad pracowniczych
- Komisji Trójstronnej

0-6 pkt

33..

Uzasadnienie proponowanych działań na
poziomie
- związków zawodowych
- rad pracowniczych
- Komisji Trójstronnej

0-6 pkt

4

4..

Właściwe dobranie i wykorzystanie źródeł

0-3 pkt

55..

Zgodność treści wypowiedzi z sytuacją
komunikacyjną

0-2 pkt

1166..

66..

Forma pracy jednorodna stylistycznie, poprawna
pod względem leksykalnym, ortograficznym
i interpunkcyjnym, zachowanie akapitów
i marginesów

0-1 pkt

20 pkt

R

RA

AZ

ZE

EM

M 550

0 p

pkktt

W poniedziałek program, z którym nauczysz się

2500

angielskich słówek

Cena „Gazety” i płyty CD 3,99 (w tym 22% VAT)

Ucz się angielskiego z „Gazetą”

biol-wos_03-04_2008_roz.qxd 2008-04-02 17:44 Page 7

1

Czwartek 3 kwietnia 2008

1

Gazeta Wyborcza

1

www.gazetawyborcza.pl

8

Promocja

biol-wos_03-04_2008_roz.qxd 2008-04-02 17:45 Page 8