„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Zbigniew Lankiewicz

Projektowanie i wytyczanie osnowy realizacyjnej
311[10].Z2.01

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
mgr inż. Wanda Brześcińska
mgr inż. Sylwia Mikulska



Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Barbara Kapruziak



Konsultacja:
mgr Małgorzata Sienna

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 311[10].Z2.01
,,Projektowanie i wytyczanie osnowy realizacyjnej”, zawartej w modułowym programie
nauczania dla zawodu technik geodeta.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1.

Wprowadzenie

3

2.

Wymagania wstępne

5

3.

Cele kształcenia

6

4.

Materiał nauczania

7

4.1.

Pomiary geodezyjne w procesie projektowania i realizacji obiektów
budowlanych

7

4.1.1.

Materiał nauczania

7

4.1.2. Pytania sprawdzające

15

4.1.3. Ćwiczenia

16

4.1.4. Sprawdzian postępów

16

4.2.

Pomiary realizacyjne

17

4.2.1.

Materiał nauczania

17

4.2.2. Pytania sprawdzające

22

4.2.3. Ćwiczenia

22

4.2.4. Sprawdzian postępów

24

5.

Sprawdzian osiągnięć

25

6. Literatura

30

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o podstawowych zasadach

projektowania oraz wytyczania osnowy realizacyjnej.

W poradniku znajdziesz:

−

wymagania wstępne, które są niezbędne do realizacji tej jednostki modułowej,

−

cele kształcenia, które określą jaką wiedzą i jakimi umiejętnościami powinieneś
dysponować po realizacji jednostki,

−

materiał nauczania, który składa się z następujących zagadnień:

−

przedmiot i zadania geodezji inżynieryjnej,

−

techniki pomiarowe stosowane w geodezji inżynieryjnej,

−

planowanie przestrzenne,

−

plany zagospodarowania przestrzennego,

−

przepisy prawa budowlanego,

−

przepisy prawa geodezyjnego oraz instrukcje i wytyczne techniczne dotyczące obsługi
inwestycji,

−

podział osnów realizacyjnych,

−

osnowy realizacyjne: projektowanie, pomiar, wyrównanie, wytyczenie,

−

specyfika pomiarów realizacyjnych,

−

opracowanie geodezyjne planu realizacyjnego inwestycji,

−

szkic dokumentacyjny,

−

szkic tyczenia,

−

metody tyczenia lokalizującego,

−

zasady ustalania dokładności tyczenia,

−

tyczenie jedno- i dwuetapowe,

−

pomiary kontrolne,

−

tyczenie projektowanej odległości,

−

tyczenie kąta o projektowanej wartości,

−

tyczenie punktu o zadanej wysokości,

−

tyczenie linii o zadanym spadku,

−

przenoszenie wysokości na różne poziomy,

−

pytania sprawdzające, które pozwolą Ci upewnić się, że poziom Twoich wiadomości jest
wystarczający do realizacji ćwiczeń,

−

ć

wiczenia, które pozwolą Ci na praktyczne wykorzystanie zdobytych wcześniej

wiadomości,

−

sprawdzian postępów, czyli zestaw kilku pytań dający Ci możliwość sprawdzenia, czy
orientujesz się w zagadnieniach dotyczących zrealizowanego materiału nauczania,

−

sprawdzian osiągnięć, czyli przykładowy test sprawdzający wiadomości z zakresu całej
jednostki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Schemat układu jednostek modułowych

311[10].Z2

Geodezja inżynieryjna

311[10]. Z2.01

Projektowanie i wytyczanie

osnowy realizacyjnej

311[10]. Z2.02

Prowadzenie geodezyjnej obsługi

budowy i eksploatacji obiektów

budowlanych

311[10]. Z2.03

Prowadzenie geodezyjnej obsługi

budownictwa drogowego,

kolejowego i wodnego

311[10]. Z2.04

Tyczenie i inwentaryzacja obiektów

sieci uzbrojenia terenu

311[10]. Z2.05

Wykonywanie pomiarów

realizacyjnych w terenie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

posługiwać się jednostkami miar stosowanymi w geodezji,

−

charakteryzować pojęcia dotyczące osnów geodezyjnych,

−

dobierać podstawowe instrumenty geodezyjne w zależności od mierzonych wielkości,

−

obsługiwać podstawowe instrumenty geodezyjne,

−

mierzyć odległości, kąty poziome i pionowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

wyjaśnić cele i zadania geodezji inżynieryjnej,

–

wyjaśnić pojęcie planowania przestrzennego,

–

posłużyć się planami zagospodarowania przestrzennego,

–

zastosować przepisy prawa budowlanego, geodezyjnego i kartograficznego w geodezji
inżynieryjnej,

–

posłużyć się projektem inwestycji,

–

sklasyfikować geodezyjne osnowy realizacyjne,

–

zaprojektować osnowę realizacyjną,

–

dobrać sprzęt geodezyjny,

–

dokonać pomiaru osnowy realizacyjnej,

–

wyrównać osnowę realizacyjną,

–

wytyczyć osnowę realizacyjną,

–

opracować szkice dokumentacyjne,

–

opracować szkice tyczenia,

–

wytyczyć punkty projektu różnymi metodami,

–

odłożyć projektowaną wartość kąta,

–

odłożyć projektowaną odległość,

–

wytyczyć punkty linii równoległej do danej,

–

wytyczyć punkty linii o stałym spadku,

–

wyznaczyć punkt o projektowanej wysokości,

–

ustalić dokładność tyczenia,

–

zastosować techniki obliczeniowe i graficzne z wykorzystaniem geodezyjnych
programów komputerowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4.

MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Pomiary geodezyjne w procesie projektowania i realizacji

obiektów budowlanych

4.1.1. Materiał nauczania

Geodezja inżynieryjna

Geodezja inżynieryjna zajmuje się między innymi projektowaniem, obsługą budów

i eksploatacją następujących obiektów inżynierskich:
–

budowli wieżowych (kominy, chłodnie kominowe itp.),

–

budowli przemysłowych (hale, suwnice itp.),

–

dróg,

–

linii kolejowych,

–

mostów,

–

statków oraz doków pływających,

–

morskich platform wiertniczych,

–

budowli wodnych (zapory, jazy itp.),

–

budynków mieszkalnych.

W zakres zadań geodezji inżynieryjnej wchodzą także prace geodezyjne wykonywane

przy regulacji rzek oraz obliczanie objętości robót ziemnych.

Typowe etapy prac geodezyjnych w geodezji inżynieryjnej:

1) wykonanie projektu zagospodarowania działki lub terenu,
2) zaprojektowanie i założenie w terenie osnowy realizacyjnej,
3) geodezyjne wyznaczenie w terenie obiektów budowlanych,
4) geodezyjna obsługa budowy obiektu budowlanego,
5) kontrola przemieszczeń i odkształceń wznoszonego obiektu,
6) geodezyjna inwentaryzacja powykonawcza wzniesionych obiektów,
7) opracowanie na podstawie pomiarów inwentaryzacyjnych dokumentacji powykonawczej,
8) jeżeli istnieje taka konieczność wykonuje się pomiary kontrolne przemieszczeń

i odkształceń wzniesionego obiektu.

Techniki pomiarów inżynierskich

W dzisiejszych czasach nastąpił bardzo szybki rozwój technologiczny co przełożyło się

również na geodezję, powstało bardzo dużo nowych instrumentów geodezyjnych, duży wpływ
na prace geodezyjne mają także nowoczesne komputery, a także wiele nowych programów
wspomagających prace geodezyjne. Dzięki rozwojowi technicznemu i powstaniu
nowoczesnych urządzeń pomiarowych cały czas udoskonala się metody pomiarowe
i technologie geodezyjne.

Obecnie w geodezji inżynieryjnej stosuje się bardzo nowoczesne, a co za tym idzie

bardzo dokładne instrumenty geodezyjne. Najczęściej stosuje się nowoczesne tachimetry,
które dzięki szybkości pomiaru, wysokiej dokładności, a także szerokim możliwościom, są
podstawowym instrumentem geodezji inżynieryjnej. W dzisiejszych czasach coraz częściej
stosowane są także pomiary GPS, jednak ich stosowanie w geodezji inżynieryjnej jest dość
ograniczone, aczkolwiek w niektórych dziedzinach pomiarów inżynierskich urządzenia GPS
zaczynają wypierać inne urządzenia. W geodezji coraz częściej używane jest światło lasera,
które jest spójne dzięki czemu umożliwia wytworzenie w przestrzeni widocznej linii. Dzięki

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

wprawieniu wiązki lasera można otrzymać płaszczyznę - takie rozwiązanie zastosowano
w niwelatorach laserowych. Światło lasera wykorzystywane jest także w ręcznych
dalmierzach.

Oczywiście w pomiarach inżynierskich stosowane są także różne inne specjalistyczne

urządzenia, takie jak nowoczesne libele elektroniczne, okulary autokolimacyjne, nowoczesne
pionowniki optyczne. Należy tu także wspomnieć o wkraczaniu metod fotogrametrycznych
wykorzystywanych zarówno do sporządzania map służących jako podkłady geodezyjne, jak
również do wykonywania pomiarów inwentaryzacyjnych, a także do wykonywania pomiarów
przemieszczeń.
Planowanie przestrzenne [10] rozumiane jest jako całokształt działań zmierzających do
zapewnienia prawidłowego rozwoju poszczególnych obszarów kraju, jako sztuka
organizowania przestrzeni na potrzeby człowieka, przy jednoczesnym uwzględnieniu
wzajemnych powiązań poszczególnych regionów, a nawet nadrzędnych interesów

ogólnokrajowych.1
Podział osnów realizacyjnych

Według Instrukcji Technicznej G-3 osnowy realizacyjne poziome i wysokościowe dzieli

się na:
–

podstawową, która wykorzystywana jest do powiązania tyczonego obiektu z otaczającym
go terenem i jego uzbrojeniem, a także do wyznaczenia szczegółowej osnowy
realizacyjnej oraz w miarę możliwości do bezpośredniego wykonywania pomiarów
realizacyjnych,

–

szczegółową, która służy do bezpośredniego wykonywania pomiarów realizacyjnych.

Przepisy prawa budowlanego

Działalność budowlana z uwzględnieniem wszystkich przepisów prawnych została

przedstawiona na rysunku 1, z uwzględnieniem ustaw związanych z inwestycjami
budowlanymi, ustaw o zagospodarowaniu przestrzennym, ustawy prawo budowlane.

1

http://pl.wikipedia.org/

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Rys. 1. Działalność budowlana z uwzględnieniem wszystkich przepisów prawnych [7]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

Przepisy prawa geodezyjnego oraz instrukcje i wytyczne techniczne dotyczące obsługi
inwestycji

Normy ISO z zakresu metod pomiarowych w budownictwie zostały pokazane na

rysunku 2.

Rys. 2. Normy ISO z zakresu metod pomiarowych w budownictwie.[7]

Instrukcje i wytyczne techniczne dotyczące obsługi inwestycji, w sposób bezpośredni
i pośredni [11]:
1) O-1 Ogólne zasady wykonywania prac geodezyjnych.
2) O-2 Ogólne zasady opracowania map dla celów gospodarczych.
3) O-3 Zasady kompletowania dokumentacji geodezyjnej i kartograficznej.
5) G-1 Pozioma osnowa geodezyjna.
6) G-2 Wysokościowa osnowa geodezyjna.
7) G-3 Geodezyjna obsługa inwestycji.
8) G-4 Pomiary sytuacyjne i wysokościowe.
9) G-7 Geodezyjna ewidencja sieci uzbrojenia terenu.
10) K-1 Mapa zasadnicza.

Wytyczne techniczne zalecane do stosowania [11]:
1) G-1.5 Szczegółowa osnowa pozioma. Projektowanie, pomiar i opracowanie wyników.
2) G-1.9 Katalog znaków geodezyjnych oraz zasady stabilizacji punktów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

3) G-1.10 Formuły odwzorowawcze i parametry układów współrzędnych.
4) G-2.1 Podstawowa osnowa wysokościowa. Projektowanie, pomiar i opracowanie

wyników.

5) G-2.2 Szczegółowa osnowa wysokościowa. Projektowanie. pomiar i opracowanie

wyników.

6) G-3.1 Osnowy realizacyjne.
7) G-3.2 Pomiary realizacyjne.
8) G-3.4 Inwentaryzacja zespołów urbanistycznych, zespołów zieleni i obiektów

architektury.

9) G-4.3 Bezpośrednie pomiary wysokościowe.
10 G-4.4 Prace geodezyjne związane z podziemnym uzbrojeniem terenu.
11) K-1.2 Mapa zasadnicza. Aktualizacja i modernizacja.
12) K-3.2 Sporządzanie map inżynieryjno-gospodarczych zakładów przemysłowych metodą

stereofotogrametryczną.

13) K-3.3 Mapa przeglądowa uzbrojenia terenu

.

2

Osnowa realizacyjna [9]

Wskazówki projektowe

1.

Pomiary realizacyjne wykonuje się w oparciu o geodezyjną osnowę szczegółową
i osnowę pomiarową. Jeżeli bezpośrednio z istniejącej osnowy geodezyjnej nie można
dokonać tyczenia lub dokładność istniejącej osnowy jest niewystarczająca, wówczas
zakłada się osnowę realizacyjną. Zasady projektowania i pomiaru osnowy realizacyjnej
podaje norma PN-ISO 4463-1 Metody pomiarowe w budownictwie – tyczenie i pomiar.

2.

Projekt osnowy realizacyjnej opracowuje się na podstawie istniejących materiałów (map
przeglądowych osnów, operatów pomiarowych osnowy pomiarowej, wydruków
z banków osnów), dokumentacji projektowej (sposobu realizacji inwestycji i wymagań
dokładnościowych) oraz wywiadu terenowego.

3.

Osnowę realizacyjną dowiązuje się do osnowy geodezyjnej co najmniej III klasy
poziomej i IV klasy wysokościowej.

4.

W przypadku konieczności zastosowania sieci lokalnej, zakładanej metodami
tradycyjnymi, włącza się istniejące na obszarze inwestycji i w jej pobliżu punkty
geodezyjnej osnowy poziomej do zakładanej osnowy. Punkty te później wykorzystuje się
jako punkty wiążące przy transformacji współrzędnych z układu lokalnego na
obowiązujący układ państwowy.

5.

Poziomą osnowę realizacyjną projektuje się tak, aby było możliwe tyczenie punktów
głównych i osi konstrukcyjnych bezpośrednio z punktów lub boków osnowy.

6.

W konstrukcji geometrycznej określającej położenie wyznaczanego punktu osnowy
powinny występować co najmniej trzy miejsca geometryczne prawdopodobnych położeń
punktu, a kąt przecięcia jednej dowolnie wybranej pary prostych wyznaczających te
miejsca geometryczne powinien zawierać się w granicach 50

g

-150

g

, natomiast stosunek

długości odcinków prostych wyznaczających nie powinien być większy niż 4:1.

7.

Poziomą osnowę realizacyjną może stanowić:
1.

sieć dowolnego kształtu: punkty położone w większości poza terenem obiektu,
sygnalizacja sygnałami wieżowymi lub znakami na budynkach, z wykorzystaniem
masztów, anten;

2.

sieć regularna: punkty rozmieszczone regularnie (siatka prostokątów), posiadające
nominalne współrzędne, stabilizacja głównie słupami z płytkami metalowymi;

2

www.gugik.gov.pl

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

3.

układ baz: punkty rozmieszczone nieregularnie, posiadające nominalne współrzędne,
stabilizacja głównie słupami z płytkami metalowymi, bazy zakładane stosownie do
potrzeb, punkty przecięcia się baz nie muszą być wyznaczane i stabilizowane;

4.

sieć wydłużona poligonowa lub w formie łańcuchów figur mikrotriangulacji;

5.

czworobok geodezyjny, układ linii pomiarowych;

6.

sieć punktów mierzonych techniką GPS.

8.

Wysokościową osnowę realizacyjną projektuje się tak, aby liczba i położenie reperów
roboczych zapewniały osiągnięcie każdego punktu jednym stanowiskiem, z co najmniej
dwóch reperów (tyczenie i kontrola). Jednocześnie należy zadbać, aby repery te
znajdowały się poza zasięgiem przemieszczeń podłoża, spowodowanych przez
wznoszony obiekt (w odległości większej niż 5 m od obiektu, wykopów lub nasypów).

9.

Dla obiektów wymagających dużych dokładności tyczenia wysokościowego (długie
tunele tyczone z dwóch stron, akwedukty itp.) zakłada się sieci lokalne metodą niwelacji
precyzyjnej, nawiązane do państwowego układu odniesień.

10.

Przy projektowaniu wysokościowej osnowy realizacyjnej na terenie, na którym mogą
występować zmiany wysokości wierzchniej warstwy gruntu (np. wskutek odwodnienia),
stosuje się zasadę prowadzenia obwodnicy ciągów niwelacyjnych, których repery
znajdują się poza zasięgiem większych deformacji wierzchniej warstwy gruntu.

11.

Usytuowanie punktów osnowy realizacyjnej uzgadnia się z projektantem inwestycji
i kierownikiem budowy.

12.

Dla punktów osnów geodezyjnych I i II klasy, których znaki mogą ulec przemieszczeniu
lub zniszczeniu w czasie robót budowlanych należy dokonać przeniesienia
współrzędnych i wysokości w sposób właściwy dla klasy tych punktów.

Wskazówki pomiarowe i obliczeniowe [9]
1.

Położenie (poziome i wysokościowe) punktów osnowy realizacyjnej wyznacza się
z dokładnością nie niższą niż dokładność punktów osnów pomiarowych, która zapewni
zachowanie wymaganej dokładności tyczenia. Zasady pomiaru osnów pomiarowych są
opisane w wytycznych technicznych G-4.1.

2.

Dokładność pomiarów liniowych i kątowych osnowy realizacyjnej nie może być mniejsza
od dokładności określonej dla osnów pomiarowych, tj. błąd średni pomiaru odległości m

d

≤

0,01 m + 0,01 m/km, błąd średni pomiaru kierunku m

k

≤ 6"(20

cc

), błąd średni pomiaru

różnic wysokości m∆H ≤ 20 mm/km (przy wyznaczaniu wysokości w układzie
państwowym).

3.

Zgodnie z ustaleniami normy PN – ISO 4463-1, repery I-rzędu osnowy realizacyjnej
niweluje się za pomocą instrumentu z mikrometryczną płytką płaskorównoległą
i z użyciem taśm inwarowych z taką dokładnością, aby odchyłka przewyższenia miedzy
reperem nawiązania (w państwowym układzie wysokości) i reperem I rzędu nie
przekroczyła ± 5 mm.

4.

Osnowę realizacyjną wyrównuje się metodą najmniejszych kwadratów. W przypadku,
gdy dokładność osnowy realizacyjnej przewyższa dokładność osnowy nawiązania,
osnowę realizacyjną wyrównuje się z odrzuceniem bezbłędności punktów nawiązania.

5.

Jako główne kryteria oceny dokładności poziomej osnowy realizacyjnej przyjmuje się
błąd średni po wyrównaniu długości najsłabiej wyznaczonego boku. Pomocniczymi
kryteriami dokładności są błędy średnie obserwacji, błędy średnie położenia punktów
oraz parametry elipsy błędów średnich położenia punktów.

6.

Kryterium dokładności wysokościowej osnowy realizacyjnej stanowi błąd średni
niwelacji po wyrównaniu wyrażony w mm na 1 km linii niwelacyjnej. Pomocniczym
kryterium dokładności jest błąd średni wysokości punktów po wyrównaniu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

7.

Zgodnie z wymaganiami normy PN-ISO 4463-1, różnice między odległościami, kątami
i wysokościami z pomiaru sprawdzającego a otrzymanymi z wyrównanych
współrzędnych i wysokości nie mogą przekroczyć odchyłek podanych w tej normie.

8.

W przypadku powiększania osnowy realizacyjnej lub konieczności wznowienia
zniszczonego punktu należy dokładność pomiaru dostosować do dokładności pomiaru
istniejącej osnowy. Nowo założone punkty nawiązuje się do co najmniej trzech punktów
osnowy istniejącej. Wykonane obserwacje wyrównuje się metodą ścisłą z odrzuceniem
bezbłędności punktów nawiązania.

9.

Dokumentację powstałą wyniku pomiaru osnowy realizacyjnej, której punkty pozostają
w terenie po zakończeniu prac realizacyjnych, przekazuje się do ośrodka dokumentacji
geodezyjnej i kartograficznej.

3

Pomiary realizacyjne [9]

Pomiary realizacyjne według Wytycznych Technicznych G-3.2 „Pomiary realizacyjne”

obejmują:
–

geodezyjne opracowanie planu realizacyjnego oraz projektów obiektów budowlanych,

–

tyczenie lokalizujące obiektów budowlanych,

–

tyczenie szczegółów,

–

pomiary kontrolne,

–

pomiary przemieszczeń i odkształceń podczas budowy,

–

pomiary powykonawcze.

Opracowanie geodezyjne planu realizacyjnego inwestycji [9]

Przedmiotem opracowania geodezyjnego i głównym źródłem informacji dla pomiarów

realizacyjnych jest projekt zagospodarowania działki lub terenu.

Geodezyjne opracowanie polega na określeniu danych geodezyjnych, potrzebnych do

wyznaczenia w terenie położenia projektowanych obiektów budowlanych, w stosunku do
osnowy geodezyjnej.

Geodezyjne opracowanie projektu zagospodarowania działki lub terenu obejmuje:

–

ustalenie układu współrzędnych osnowy,

–

przeniesienie z projektu zagospodarowania działki lub terenu i projektu architektoniczno-
budowlanego na szkice dokumentacyjne rysunku, miar i współrzędnych elementów
obiektów budowlanych podlegających wytyczeniu,

–

sprawdzenie wewnętrznej zgodności miar i współrzędnych,

–

obliczenie współrzędnych punktów głównych (charakterystycznych) budowli, tj. punktów
granic, naroży budynków i hal, punktów przecięcia osi, punktów załamania osi i innych,

–

obliczenie elementów pomiarowych, tzw. miar realizacyjnych (długości, kątów,
wysokości, różnic wysokości, spadków), służących do wytyczenia punktów w terenie,

–

obliczenie miar kontrolnych niezbędnych do kontroli usytuowania, kształtu i wymiarów
obiektów.
W trakcie geodezyjnego opracowania projektu należy:

–

sprawdzić, czy projekt nie koliduje z obiektami istniejącymi, szczególnie z urządzeniami
podziemnymi naniesionymi na mapę zasadniczą, a także z innymi projektami
branżowymi (na podstawie nakładki realizacyjnej),

–

sprawdzić jednoznaczność wymiarową i geometryczną projektu,

–

sporządzić wykaz elementów kontrolnych, służących do przeprowadzenia kontroli
wyników pomiaru i oceny dokładności pomiaru.

4

3

Wytyczne Techniczne G-3.1 „Pomiary i opracowania Realizacyjne”

4

Wytyczne Techniczne G-3.1 „Pomiary i opracowania Realizacyjne”

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

Szkic dokumentacyjny [9] jest podstawowym dokumentem do wykonania tyczenia;
sporządzany jest na podstawie dokumentacji projektowej. Jego treść powinna zawierać
następujące elementy:
–

rysunek istniejących w terenie obiektów powierzchniowych (czarny),

–

rysunek istniejących w terenie obiektów podziemnego uzbrojenia (czarny),

–

dane dotyczące położenia osnowy geodezyjnej i innych punktów oparcia (czarny),

–

rysunek obiektów projektowanych (czerwony),

–

obliczone miary konieczne do wytyczenia projektu w terenie (czerwony),

–

obliczone miary kontrolne (czerwony).

5

Szkic tyczenia [9] – jest dokumentem potwierdzającym wytyczenie wszystkich lub
wybranych elementów, które zawarte były na szkicu dokumentacyjnym. Na szkicu tym
wpisuje się wszystkie dane liczbowe do wytyczenia, miary otrzymane w trakcie tyczenia
terenowego odłożone i pomierzone, miary kontrolne, a także dane uzyskane z pomiaru
istniejących urządzeń podziemnych.
Metody tyczenia lokalizującego punktów sytuacyjnych [9]:
–

metoda biegunowa,

–

metoda wcięcia kątowego w przód,

–

metoda ortogonalna,

–

metoda przecięć,

–

metoda trygonometryczna.

Metoda biegunowa [9] polega na wyznaczeniu prostej odniesienia (kierunek od stanowiska –
do punktu osnowy realizacyjnej), odłożeniu zadanego kąta od prostej odniesienia i odłożeniu
na zadanym kierunku projektowanej odległości.
Metoda wcięcia kątowego w przód [9] wykonywana jest z dwóch punktów o znanych
współrzędnych i polega na odłożeniu z dwóch stanowisk wcinających kątów obliczonych
ze współrzędnych.
Metoda ortogonalna [9] opiera się na zasadzie bardzo podobnej do metody ortogonalnej,
stosowanej do pomiarów szczegółów sytuacyjnych, czyli mając znany bok odciętych,
odmierzamy na nim właściwe odległości, a w nich wyznaczamy kierunki prostopadłe
i odmierzamy na nich właściwe odległości.
Metoda przecięć [9] polega ona na określeniu czterech punktów wyznaczających dwie proste
przecinające się w tyczonym punkcie.
Metoda trygonometryczna [9] polega na wstępnym wyznaczeniu położenia punktu
tyczonego i późniejszym pomiarze kątów i odległości w trójkącie, którego jednym
z wierzchołków jest tyczony punkt, a dwoma pozostałymi punkty osnowy. W oparciu
o pomierzone kąty i odległości oraz współrzędne punktów osnowy oblicza się – poprzez
wyrównanie – współrzędne wstępnie wytyczonego punktu, który przez wprowadzenie
poprawek trasowania przesuwa się w położenie zgodne z projektowanym

Tyczenie wysokościowe punktów wykonuje się metodą niwelacji geometrycznej lub

trygonometrycznej.

6

Dokładność tyczenia [9]

Miarą dokładności tyczenia jest błąd średni tyczenia m

t

i jego wielokrotności. Z błędem

ś

rednim związany jest stopień zaufania do wyniku (w statystyce nazywany poziomem

ufności), określany wielkością prawdopodobieństwa P

r

oznaczającego, że czynność tyczenia

dokonana zostanie z błędem nie większym niż r

∗

m, czyli r-krotną wielkością jej błędu

5

Wytyczne Techniczne G-3.2 „Pomiary realizacyjne”

6

Wytyczne Techniczne G-3.2 „Pomiary realizacyjne”

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

ś

redniego. Najczęściej używane wielkości P

r

, obliczone przy założeniu rozkładu normalnego

błędów, przedstawia tabela 1.

Tabela 1. Wartości prawdopodobieństwa P

r

w powiązaniu z wartością r

)

Błąd graniczny tyczenia nie może przekroczyć wartości określonej wzorem:

gdzie:
Tp – tolerancja położenia, tj. przedział, w którym powinien znaleźć się obiekt lub jego

element (np. wybrana oś), aby nie spowodować ujemnych skutków dla prawidłowości
montażu, działania, wytrzymałości lub walorów architektonicznych. Tolerancja
położenia jest określona w projekcie lub w razie potrzeby przez projektanta bądź
kierownika budowy,

B – współczynnik bezpieczeństwa tyczenia, zależny od stopnia ważności tyczonego

elementu i zawiera się w granicach od 1,0 (ważność niska) do 2,5 (ważność wysoka);
w szczególnie uzasadnionych przypadkach zakres zmienności można przekroczyć.
Wielkość współczynnika bezpieczeństwa tyczenia uzgadnia się z kierownikiem
budowy.

Błąd średni tyczenia, na podstawie którego określa się metody tyczenia i narzędzia oblicza
się ze wzoru:

Norma PN-ISO 4463-1 nie traktuje kryteriów dokładności w kategoriach błędów

ś

rednich. Kryteria dokładności w tej normie podane są jako dopuszczalne odchyłki odległości,

kątów i wysokości.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Jak dzieli się osnowy realizacyjne?

2.

Jakie instrukcje dotyczą obsługi inwestycji?

3.

W jakim przypadku zakłada się osnowy realizacyjne?

4.

Jak projektuje się poziomą osnowę realizacyjną?

5.

Co może stanowić poziomą osnowę realizacyjną?

6.

W jaki sposób projektuje się wysokościową osnowę realizacyjną?

7.

Kiedy stosuje się szkic dokumentacyjny?

8.

Kiedy stosuje się szkic tyczenia?

9.

Jakie są metody tyczenia lokalizującego punktów sytuacyjnych?

10.

Od czego zależy błąd tyczenia?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Opracuj szkic dokumentacyjny.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

dokonać analizy dokumentacji projektowej,

2)

wykonać rysunek istniejących w terenie obiektów powierzchniowych (kolorem czarnym),

3)

wykonać rysunek istniejących w terenie obiektów podziemnego uzbrojenia (kolorem
czarnym),

4)

nanieść dane dotyczące położenia osnowy geodezyjnej i innych punktów oparcia
(kolorem czarnym),

5)

wykonać rysunek obiektów projektowanych (kolorem czerwonym),

6)

obliczyć i nanieść miary konieczne do wytyczenia projektu w terenie (kolorem
czerwonym),

7)

obliczyć i nanieść miary kontrolne (kolorem czerwonym).

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

dokumentacja projektowa,

−

kartka A4,

−

przybory kreślarskie,

−

ołówki,

−

długopisy: czarny i czerwony.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

wyjaśnić cele i zadania geodezji inżynieryjnej?

2)

zastosować

przepisy

prawa

budowlanego,

geodezyjnego

i kartograficznego w geodezji inżynieryjnej?

3)

posłużyć się projektem inwestycji?

4)

określić rodzaje osnów realizacyjnych?

5)

zaprojektować osnowę realizacyjną?

6)

dokonać pomiaru osnowy realizacyjnej?

7)

wytyczyć osnowę realizacyjną?

8)

opracować szkic dokumentacyjny?

9)

opracować szkic tyczenia?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

4.2. Pomiary realizacyjne

4.2.1.

Materiał nauczania

Tyczenie jednoetapowe i dwuetapowe [3]

Przykłady tyczenia jednoetapowego przedstawiono na rysunkach 3 i 4. Rysunek 3

przedstawia położenie punktu P na przecięciu linii pozycyjnych wyznaczonych przez
odłożenie kąta

α

l

i długości l

l

. Rysunek 4 przedstawia położenie punktu P wyznaczone

zadanym kierunkiem (przez odłożenie kąta

α

l

), przy ciągłym pomiarze odległości do wolno

przesuwającego się celu.

Rys. 3. Położenie punktu P na przecięciu linii pozycyjnych wyznaczonych przez odłożenie kąta

α

l

i długości l

l

Rys. 4. Położenie punktu P wyznaczone zadanym kierunkiem (przez odłożenie kąta

α

l

), przy ciągłym pomiarze

odległości do wolno przesuwającego się celu

.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

Przykłady tyczenia dwuetapowego przedstawiono na rysunkach 5 i 6. Rysunek 5

przedstawia położenie punktu P na podstawie wprowadzonych poprawek dx’

l

i dy’

l

. Rysunek

6 przedstawia położenie punktu P na podstawie wprowadzonych poprawek d

l

i φ

l

.

7

Rys. 5. Położenie punktu P na podstawie wprowadzonych poprawek dx’

l

i dy’

l

Rys. 6. Położenie punktu P na podstawie wprowadzonych poprawek d

l

i φ

l

Pomiary kontrolne [9]

Pomiar kontrolny położenia i/lub wymiarów zrealizowanych obiektów budowlanych i ich

elementów konstrukcyjnych dokumentuje się na szkicu pomiaru kontrolnego. Na szkicu
pomiaru kontrolnego zamieszcza się klauzulę o zgodności/niezgodności z projektem. W razie
stwierdzenia niezgodności z projektem należy ten fakt odnotować w dzienniku budowy.

7

Prószyński W. „Sposoby prowadzenia wstępnych analiz dokładnościowych dla wybranych prostych

przypadków tyczenia. Geodezja inżynieryjna” Warszawa PPWK 1999.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

Wynik kontroli uznaje się za pozytywny, jeżeli różnica pomiędzy wynikiem pomiaru

kontrolnego a wartością projektowaną jest mniejsza od podwójnej wartości błędu średniego
kontrolowanej wielkości. Stosując normę PN-ISO 4463-1, wynik kontroli uznaje się za
pozytywny, jeżeli nie są przekroczone dopuszczalne odchyłki odległości, kątów i wysokości,
określone w tej normie.

W przypadku sieci uzbrojenia terenu położenie jest zgodne z projektem, gdy odchylenia

od projektu nie przekraczają 0,30 m na obszarach zabudowanych i 0,50 m na obszarach
rolnych i leśnych. Do porównania służy nakładka realizacyjna mapy zasadniczej i uzgodniony
projekt

.

8

Realizacja zadanego kąta

Zadanie to rozpoczynamy od określenia punktu P’ położonego w pobliżu interesującego

nas punktu P. Wykonujemy pomiar kąta

α

0

, znając wartość kąta, który mamy wytyczyć

(rysunek 7). Poprawkę, którą należy odłożyć wzdłuż prostopadłej do tyczonego kierunku
obliczamy ze wzoru:

d

P

∗

−

=

∆

ρ

α

α

0

gdzie:
ρ– zamiennik miary kątowej na liniową,
d – odległość stanowiska do wyznaczanego punktu (dokładność do kilku decymetrów).

Rys. 7. Realizacja zadanego kąta

Realizacja zadanej długości

Na zadanym kierunku wyznaczamy odległość zbliżoną do odległości projektowanej (L

0

),

dokładnie ją mierzymy, następnie ustalamy poprawkę ∆L o którą przedłużamy, bądź skracamy
wyznaczony wcześniej odcinek (rysunek 8).

8

Wytyczne Techniczne G-3.1

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

Rys. 8. Realizacja zadanej odległości

Realizacja zadanej wysokości

Zadanie wykonujemy ustawiając niwelator między reperem o znanej wysokości (H

Rp1

)

a danym punktem, któremu chcemy nadać odpowiednią wysokość. Po dokonaniu odczytu na
łacie ustawionej na reperze (N

Rp1

), na podstawie projektowanej wysokości (H

1

) jaką chcemy

wyznaczyć na projektowanym punkcie dokonujemy obliczenia odczytu jaki powinien
wystąpić na łacie ustawionej na interesującym nas punkcie (N

1

).W projektowanym punkcie

wbijamy drewniany palik i regulujemy jego wysokością tak, by otrzymać obliczony wcześniej
odczyt na łacie (rysunek 9).

N

1

=H

Rp1

+N

Rp1

-H

1

Rys. 9. Realizacja zadanej wysokości

Realizacja linii o zadanym spadku

Mając punkt A o znanej nam wysokości, określony spadek 1/n (spadek realizowany na

odległości d

AB

obliczany jest z zależności

AB

AB

d

h

n

∆

=

1

) i odległość punktu A do punktu

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

końcowego B, należy wyznaczyć wysokości punktów znajdujących się na prostej AB, a także
odczyty, jakie muszą wystąpić na poszczególnych łatach tak, by w rezultacie otrzymać linię
o zadanym spadku.

Ustawiamy niwelator w punkcie A, mierzymy wysokość instrumentu i, dokonujemy

obliczenia wysokości, jaką powinien mieć punkt B, by linia miała spadek 1/n. Dokonujemy
tego za pomocą wzoru:

n

d

H

H

AB

A

B

−

=

Po obliczeniu wysokości punktu możemy obliczyć odczyt na łacie ustawionej w punkcie

B, jaki musi wystąpić, by zrealizować zadany spadek:

n

d

i

N

AB

A

B

+

=

W punkcie B wbijamy palik i regulujemy jego wysokością tak, by uzyskać obliczony

wcześniej odczyt.

Wysokości i odczyty na łatach ww. punktach pośrednich oblicza się według ww. wzorów

zamieniając w nich odległość d

AB

na odległości od stanowiska A do poszczególnych punktów

pośrednich.

Jeśli tyczymy linie o zadanym spadku bez punktu o znanej wysokości, tyczenie

przeprowadzamy inaczej. Ustawiamy niwelator tak, by móc określić odczyt na łatach
ustawionych w punktach: końcowym, początkowym i punktach pośrednich. Mierzymy
odległości między punktami pośrednimi Li, a za pomocą niwelatora dokonujemy odczytu na
łacie ustawionej w punkcie początkowym A (N

A

), Na podstawie tego odczytu i pomierzonych

wcześniej odległości, obliczamy odczyty na łatach, jakie muszą wystąpić, by otrzymać linię
o zadanym spadku:

i

L

i

A

N

i

p

•

±

=

%

gdzie:
p

i

– odczyty z łat ustawionych w punktach pośrednich,

N

A

– odczyt z łaty ustawionej na punkcie początkowym,

i% – spadek.

Przenoszenie wysokości na różne poziomy

Przenoszenie wysokości na różne poziomy można zrealizować różnymi sposobami.

Zależnie od wysokości na jakiej chcemy wyznaczyć reper, do przeniesienia wysokości stosuje
się łaty niwelacyjne lub taśmy stalowe, przy czym niezbędnym przyrządem jest tu oczywiście
niwelator.

Zadanie to omówione zostanie na przykładzie przeniesienia wysokości na drugą

kondygnację budynku, przy pomocy łat i niwelatora.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

Rys. 10. Przenoszenie wysokości na różne poziomy

Jak widać na rysunku 10 pierwszą czynnością, jaką należy wykonać, jest odczyt

dokonany z łaty stojącej na reperze Rp1 (N1); następnie dokonujemy odczytu N2, później N3 i
N4. Wysokość punktu p1 obliczamy z zależności:

H

p1

=H

Rp1

+N1+N3–N2–N4

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Jakie są zasady tyczenia jedno- i dwuetapowego?

2.

Jakie są zasady tyczenia projektowanej odległości?

3.

Jakie są zasady tyczenia kąta o projektowanej wartości?

4.

Na czym polega tyczenie punktu o zadanej wysokości?

5.

Jak odbywa się realizacja linii o zadanym spadku?

6.

Jak realizuje się przenoszenie wysokości na różne poziomy?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj wytyczenia projektowanej odległości.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

sporządzić szkic dokumentacyjny,

2)

odłożyć przybliżoną odległość Lo i zaznaczyć ją punktem P’,

3)

pomierzyć dokładnie odłożoną odległość Lo,

4)

obliczyć poprawkę odległości ∆L=L-Lo,

5)

odłożyć obliczoną poprawkę i wyznaczyć punkt P,

6)

pomierzyć zrealizowaną odległość,

7)

sporządzić szkic tyczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

taśma 20 metrowa,

−

paliki drewniane,

−

kartka A4,

−

ołówki,

−

długopisy.

Ćwiczenie 2

Dokonaj wytyczenia projektowanego kąta.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

sporządzić szkic dokumentacyjny,

2)

odłożyć przybliżony kąt

α

o i zaznaczyć go punktem P’,

3)

pomierzyć dokładnie odłożony kąt

α

o,

4)

obliczyć różnicę ∆

α

=

α

-

α

o,

5)

zmierzyć odległość stanowiska do punktu P’,

6)

odłożyć obliczoną poprawkę i wyznaczyć punkt P,

7)

pomierzyć zrealizowany kąt,

8)

sporządzić szkic tyczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

teodolit,

−

taśma 20 metrowa,

−

komplet szpilek,

−

kartka A4,

−

ołówki,

−

długopisy.

Ćwiczenie 3

Wykonaj realizację zadanej wysokości.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

sporządzić szkic dokumentacyjny,

2)

ustawić niwelator między reperem o znanej wysokości a punktem, któremu zadać
odpowiednią wysokość,

3)

dokonać odczytu na łacie ustawionej na reperze,

4)

wykonać obliczenie odczytu, jaki musi wystąpić na łacie (znając wcześniej projektowaną
wysokość punktu), ustawionej na projektowanym punkcie, by zrealizować projektowaną
wysokość,

5)

regulować wysokością palika drewnianego, by na łacie uzyskać wcześniej obliczony
odczyt,

6)

dokonać po zmianie wysokości niwelatora pomiaru wysokości zaprojektowanego punktu,

7)

sporządzić szkic tyczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

niwelator,

−

2 łaty niwelacyjne,

−

paliki drewniane,

−

szkicownik,

−

kartka A4,

−

ołówki,

−

długopisy.

Ćwiczenie 4

Dokonaj wytyczenia linii o zadanym spadku.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

sporządzić szkic dokumentacyjny,

2)

wytyczyć linię między wskazanymi punktami,

3)

zmierzyć odległość między punktami, między którymi chcesz wytyczyć linie o zadanym
spadku,

4)

wykonać odczyt na łacie ustawionej w punkcie „wyjściowym”,

5)

obliczyć odczyt na łacie „końcowej” by zrealizować zadany spadek,

6)

wyznaczyć wysokość palika drewnianego ustawionego w punkcie końcowym, regulując
jego wysokością tak, by otrzymać wyliczony wcześniej odczyt,

7)

skontrolować poprawność tyczenia,

8)

sporządzić szkic tyczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

niwelator,

−

2 łaty niwelacyjne,

−

kołki drewniane,

−

szkicownik,

−

kartka A4,

−

ołówki, długopisy.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

określić zasady tyczenia jedno- i dwuetapowego?

2)

określić zasady tyczenia projektowanej odległości?

3)

określić zasady tyczenia projektowanego kąta?

4)

odłożyć projektowaną wartość kąta?

5)

wytyczyć linię o zadanym spadku?

6)

wytyczyć punkty linii równoległej do danej?

7)

wyznaczyć punkt o projektowanej wysokości?

8)

przenieść wysokości na różne poziomy?

9)

ustalić dokładność tyczenia?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

5.

SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję – masz na tę czynność 5 minut; jeżeli są wątpliwości
zapytaj nauczyciela.

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

4.

Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.

5.

Za każdą poprawną odpowiedź otrzymasz 1 punkt, za złą odpowiedź lub jej brak
otrzymasz 0 punktów.

6.

Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi; zaznacz poprawną
odpowiedź stawiając w odpowiedniej rubryce znak X.

7.

W przypadku pomyłki weź błędną odpowiedź w kółko, a następnie zaznacz odpowiedź
prawidłową.

8.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

9.

Kiedy udzielenie odpowiedzi na kolejne zadanie będzie Ci sprawiało trudność, odłóż jego
rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

10.

Na rozwiązanie testu masz 60 minut.

11.

Po zakończeniu testu podnieś rękę i zaczekaj, aż nauczyciel odbierze od Ciebie pracę.

Powodzenia !

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1.

Do zadań geodezji inżynieryjnej należy
a)

budowa budowli wieżowych.

b)

wykonywanie podziałów i rozgraniczeń nieruchomości.

c)

budowa zapór wodnych.

d)

obliczanie objętości robót ziemnych.

2. Osnowę realizacyjną dzielimy na

a) podstawową i szczegółową.
b) osnowę realizacyjną I, II i III klasy.
c) podstawową.
d) szczegółową.

3. Instrukcja Techniczna G-3 dotyczy

a) wysokościowej osnowy geodezyjnej.
b) geodezyjnej obsługi inwestycji.
c) osnów realizacyjnych.
d) poziomej osnowy geodezyjnej.

4. Wytyczne Techniczne G-3.1 dotyczą

a) wysokościowej osnowy geodezyjnej.
b) geodezyjnej obsługi inwestycji.
c) osnów realizacyjnych.
d) poziomej osnowy geodezyjnej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

5. Norma podająca zasady projektowania i pomiaru osnowy realizacyjnej to

a) PN-ISO 4463-1.
b) PN-ISO 9001-1.
c) PN-ISO 4565-1.
d) PN-ISO 4435-1.

6. Geodezyjne opracowanie projektu zagospodarowania działki lub terenu polega na

a) naniesieniu projektu na kopie planu zagospodarowania przestrzennego.
b) wytyczeniu w terenie położenia projektowanych obiektów budowlanych.
c) określeniu danych geodezyjnych, potrzebnych do wyznaczenia w terenie położenia

projektowanych obiektów budowlanych.

d) opracowaniu mapy do celów projektowych dla działki lub terenu.

7. Szkic dokumentacyjny jest dokumentem do

a) wykonania tyczenia.
b) zestawienia wszystkich dokumentów dotyczących inwestycji.
c) skartowania na mapie wykonanej i zainwentaryzowanej inwestycji.
d) potwierdzenia wykonania tyczenia.

8. Szkic tyczenia jest dokumentem do

a) wykonania tyczenia.
b) zestawienia wszystkich dokumentów dotyczących inwestycji.
c) skartowania na mapie wykonanej i zainwentaryzowanej inwestycji.
d) potwierdzenia wykonania tyczenia.

9. Metodą tyczenia lokalizującego punktów sytuacyjnych nie jest

a) metoda biegunowa.
b) metoda ortogonalna.
c) metoda przecięć.
d) metoda tachimetryczna.

10. Tyczenie punktów sytuacyjnych metodą wcięcia kątowego w przód polega na

a) odmierzaniu na znanym boku właściwych odległości, a w nich wyznaczaniu

kierunków prostopadłych i odmierzaniu na nich właściwych odległości.

b) wyznaczeniu prostej odniesienia (kierunek od stanowiska – do punktu osnowy

realizacyjnej) i odłożeniu zadanego kąta od prostej odniesienia i odłożeniu na
zadanym kierunku projektowanej odległości.

c) wstępnym wyznaczeniu położenia punktu tyczonego i późniejszym pomiarze kątów

i odległości w trójkącie, którego jednym z wierzchołków jest toczony punkt, a
dwoma pozostałymi punkty osnowy.

d) odłożeniu z dwóch stanowisk wcinających kątów obliczonych ze współrzędnych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

11. Tyczenie punktów sytuacyjnych metodą ortogonalną polega na

a) odmierzaniu na znanym boku właściwych odległości, a w nich wyznaczaniu

kierunków prostopadłych i odmierzaniu na nich właściwych odległości.

b) wyznaczeniu prostej odniesienia (kierunek od stanowiska – do punktu osnowy

realizacyjnej) i odłożeniu zadanego kąta od prostej odniesienia i odłożeniu na
zadanym kierunku projektowanej odległości.

c) wstępnym wyznaczeniu położenia punktu tyczonego i późniejszym pomiarze kątów

i odległości w trójkącie, którego jednym z wierzchołków jest toczony punkt,
a dwoma pozostałymi punkty osnowy.

d) polega na odłożeniu z dwóch stanowisk wcinających kątów obliczonych

ze współrzędnych.

12. Szczegółowa osnowa realizacyjna wykorzystywana jest do

a) wyznaczenia podstawowej osnowy realizacyjnej.
b) wyznaczenia osnowy realizacyjnej I, II i III klasy.
c) wykonywania pomiarów realizacyjnych.
d) powiązania tyczonego obiektu z otaczającym go terenem i jego uzbrojeniem.

13. Jest dana wysokość punktu A wynoszącą 100 m i projektowaną wysokość punktu B

wynoszącą 101 m, a także odczyt na łacie ustawionej w punkcie A wynoszący 2000.
Obliczony odczyt, jaki powinien wystąpić na łacie w punkcie B, by wytyczyć zadaną
wysokość wynosi

a) 0100.
b) 0010.
c) 1000.
d) 0500.

14. W skład treści szkicu dokumentacyjnego nie wchodzi

a) rysunek istniejących w terenie obiektów powierzchniowych.
b) dane dotyczące położenia osnowy geodezyjnej i innych punktów oparcia.
c) rysunek obiektów projektowanych.
d) miary otrzymane w trakcie tyczenia.

15. W skład treści szkicu tyczenia wchodzi

a) rysunek istniejących w terenie obiektów powierzchniowych.
b) dane dotyczące położenia osnowy geodezyjnej i innych punktów oparcia.
c) rysunek obiektów projektowanych.
d) miary otrzymane w trakcie tyczenia terenowego.

16. Po zakończeniu prac realizacyjnych dokumentacja powstała w wyniku pomiaru osnowy

realizacyjnej, której punkty są trwale zastabilizowane w terenie, przekazywana jest do

a) ośrodka dokumentacji geodezyjnej i kartograficznej.
b) ośrodka dokumentacji geodezyjnej i kartograficznej i inwestora.
c) inwestora.
d) nie jest przekazywana do żadnej z ww. instytucji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

17. Geodezyjne opracowanie projektu zagospodarowania działki lub terenu nie obejmuje

a) ustalenia układu współrzędnych osnowy.
b) sprawdzenia wewnętrznej zgodności miar i współrzędnych.
c) obliczenia współrzędnych punktów głównych budowli.
d) pomiaru zrealizowanych budowli.

18. Jest dana odległość punktu A do punktu B wynoszącą 100 m, projektowany spadek i=1%

i odczyt na łacie ustawionej na punkcie A=1000. Obliczony odczyt, jaki powinien
wystąpić na łacie ustawionej w punkcie B, by wytyczyć linię o zadanym spadku
wynoszącym 1% to

a) 1500.
b) 2000.
c) 2500.
d) 3000.

19. Mamy dane: H

Rp1

=100m, odczyt N

1

=1000, odczyt N

2

=0500, odczyt N

3

=4500 i odczyt

N

4

=1000; dane uzyskano w wyniku pomiaru, którego schemat przedstawia poniższy

rysunek.

Punkt p1 ma wysokość równą
a) 102 m.
b) 103 m.
c) 104 m.
d) 105 m.

20.

Jest dana odległość punktu A do punktu B wynoszącą 50 m, projektowany spadek i=1%
i odczyt na łacie ustawionej na punkcie A=2000. Obliczony odczyt, jaki powinien
wystąpić na łacie ustawionej w punkcie B, by wytyczyć linię o zadanym spadku
wynoszącym 1% to
a) 1500.
b) 2000.
c) 2500.
d) 3000.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Projektowanie i wytyczanie osnowy realizacyjnej

Zakreśl poprawną odpowiedź

.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1.

a

b

c

d

2.

a

b

c

d

3.

a

b

c

d

4.

a

b

c

d

5.

a

b

c

d

6.

a

b

c

d

7.

a

b

c

d

8.

a

b

c

d

9.

a

b

c

d

10.

a

b

c

d

11.

a

b

c

d

12.

a

b

c

d

13.

a

b

c

d

14.

a

b

c

d

15.

a

b

c

d

16.

a

b

c

d

17.

a

b

c

d

18.

a

b

c

d

19.

a

b

c

d

20.

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

6.

LITERATURA

1.

Kietlińska Z., Sułek M., Walczak S.: „Podstawy inżynierskich pomiarów geodezyjnych”.
Wydawnictwo PW, Warszawa 1991

2.

Kosiński W.: „Geodezja”. Wydawnictwo SGGW, Warszawa 1999

3.

Prószyński W.: „Sposoby prowadzenia wstępnych analiz dokładnościowych dla
wybranych prostych przypadków tyczenia. Geodezja inżynieryjna”. PPWK, Warszawa
1999.

4.

Przewłocki S.: „Geodezja dla architektów”. Wydawnictwo PŁ, Łódź 2001

5.

Wójcik M., Wyczółek I.: „Geodezja”. Wydawnictwo PP, Poznań 1997

6.

Ząbek J.: „Geodezja I”. Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa
1998

7.

„Geodezja inżynieryjna” tom I, praca zbiorowa. PPWK, Warszawa 1979

8.

Instrukcje Techniczne G-3, G-4

9.

Wytyczne Techniczne G-3.1 i G-3.2

10.

http://pl.wikipedia.org/

11.

www.gugik.gov.pl