Pojęcie i rozwój logistyki

www.wkuwanko.pl

1

Pojęcie i rozwój logistyki

1. Pojęcie logistyki oraz krótki rys historyczny
Logistyka jest w Polsce coraz częściej stosowanym pojęciem. Przedsiębiorstwa zaczynają szukać w niej

szansy na poprawę efektywności działania. Celem współczesnej logistyki jest integracja funkcji wzdłuż

całego łańcucha przepływu materiału oraz dokładna, szybka informacja jemu towarzysząca, obecnie

wspierana systemami informatycznymi. Jako dyscyplina badawcza, logistyka jest dziedziną

interdyscyplinarną - łączy w swoich rozwiązaniach osiągnięcia m.in.: badań operacyjnych, statystyki,

ekonomii, informatyki.

W literaturze spotyka się wiele wzajemnie uzupełniających się definicji logistyki. Poniżej podaję,

definicje z których każda jest poprawna, lecz dopiero ostatnia, według mnie, jest najbliższa
zdefiniowania logistyki jako nauki.

Europejski Komitet Normalizacji

Logistyka to planowanie, organizacja, realizacja i kontrola przepływu dóbr od ich zakupu, poprzez

produkcję i dystrybucję do ostatecznego klienta, w celu spełnienia wymagań rynkowych przy

minimalnych kosztach i minimalnym zaangażowaniu kapitału.

Logistyka wg Piotra Blaika

„Logistyka. Koncepcja zintegrowanego zarządzania przedsiębiorstwem"

Warszawa 2001, wydanie I

Pojmuje on logistykę jako zintegrowany system planowania, organizowania, kierowania i

kontrolowania procesów fizycznych obiegu towarów i ich informacyjnych uwarunkowań, w aspekcie

optymalizacji

realizowanych

działań

i celów.

Logistyka wg A. Jonca

"Logistyka produkcyjna wybór rozwiązań transportowych"

Warszawa1992
Istotę logistyki stanowi czasowo - przestrzenny przepływ materiałów (ładunków) i informacji.

Przepływ ten może być odnoszony do dowolnie wyodrębnionego obszaru. W ten sposób wyróżnieniu

podlega logistyka przedsiębiorstwa przemysłowego jako ta część przepływów ładunków i informacji,

która związana jest z jego działalnością gospodarczą.

Logistyka wg Stanisława Krawczyka

"Logistyka w zarządzaniu marketingiem"

Wrocław: Wydaw. AE im. Oskara Langego, 2000

Pojęcie i rozwój logistyki

www.wkuwanko.pl

2

Logistyka obejmuje planowanie, koordynację i sterowanie przebiegiem, zarówno w aspekcie czasu jak

i przestrzeni, realnych procesów realizujących przyjęte cele. W szczególności dotyczy to

przestrzennego i czasowego: rozmieszczenia, - stanu i przepływu dóbr będących podmiotami tych
procesów, a więc ludzi, dóbr materialnych, informacji i ośrodków finansowych. W przypadku, gdy

organizacją jest przedsiębiorstwo produkcyjne, logistyka obejmuje planowanie, kształtowanie,

sterowanie i kontrolowanie przepływów materiałów (surowców, części) i produktów

(półproduktów i produktów finalnych) oraz związanych z nimi przepływów informacji od dostawców do

przedsiębiorstwa, wewnątrz przedsiębiorstwa i od przedsiębiorstwa do klientów. Kształtowanie,

planowanie, sterowanie i kontrola odnoszą się do wszystkich procesów związanych z tymi

przepływami,

o

ile

mają

one

wpływ

na

czas

i miejsce ich przebiegu.

Logistyka wg J. Fijałkowskiego

"Transport wewnętrzny w systemach logistycznych - wybrane zagadnienia"

Logistyka to kształtowanie optymalnych strumieni materiałów i związanych z nimi strumieni informacji

w celu zaspokojenia potrzeb w rozpatrywanym obszarze, przy racjonalnych kosztach. Materiał oznacza

tu surowce, półfabrykaty, wyroby finalne, części zamienne i materiały eksploatacyjne. Obszar ma

znaczenie terytorialne (wydział, zakład, region) lub branżowe (przemysł spożywczy, dystrybucja leków

itp.) Logistyka stosowana jest dziedziną wiedzy i umiejętności potrzebnych do kształtowania

racjonalnych strumieni materiałów i związanych z nimi strumieni informacji oraz projektowania
(kształtowania i wymiarowania) procesów przepływu materiałów i informacji w celu zaspokojenia

potrzeb w rozpatrywanym obszarze, przy racjonalnych nakładach i kosztach.

Council of Logistics Management

Jest to chyba najpopularniejsza definicja opracowana w USA.

Logistyka

jest

terminem

opisującym

proces

planowania,

realizowania

i kontrolowania sprawnego i efektywnego ekonomicznie przepływu surowców, materiałów do

produkcji, wyrobów gotowych oraz odpowiedniej informacji z punktu pochodzenia do punktu
konsumpcji w celu zaspokojenia wymagań klienta. Działania logistyczne mogą obejmować (choć nie

muszą się do nich ograniczać): obsługę klienta, prognozowanie popytu, przepływ informacji, kontrolę

zapasów, czynności manipulacyjne, realizowanie zamówień, czynności reparacyjne i zaopatrywanie w

części, lokalizację zakładów produkcyjnych i składów, procesy zaopatrzeniowe, pakowanie, obsługę

zwrotów,

gospodarowanie

odpadami,

czynności

transportowe

i składowanie.

Przeobrażenia polityczno-ekonomiczne w Polsce po 1990 r. otworzyły nowe perspektywy rozwoju

przed naszą gospodarką, w tym także logistyką. Mijające dziesięciolecie przyniosło wiele obietnic i
fascynujących wyzwań, ale pozostawiło też wiele problemów, przeszkód, które należy jeszcze

pokonać. Przed Polską stoi dodatkowe zadanie budowy gospodarki opartej na "społeczeństwie

informacyjnym", pociągające za sobą konieczność stworzenia nowoczesnej infrastruktury

Pojęcie i rozwój logistyki

www.wkuwanko.pl

3

telekomunikacyjnej, rozwoju elektronicznej gospodarki oraz zbudowania systemu logistycznego

mogącego sprostać nowym zadaniom. W rozdziale tym postaram się odpowiedzieć na pytanie, jak w

ostatniej dekadzie przebiegały zmiany w polskiej logistyce w skali makro i mikro, oraz jaki jest jej stan

na przełomie wieków.

1

W historii logistyki gospodarczej wyróżnia się na ogół trzy okresy:

powstanie dyscypliny 1950-1964 – dynamiczny wzrost, rosnący popyt, zdolności produkcyjne.

Dystrybucja staje się powoli najsłabszym ogniwem systemu, ponieważ następuje zwiększanie

asortymentu wyrobów i wprowadzanie sprzedaży mieszanej. Zwiększanie asortymentu wyrobów

różniących

się

tylko

cechami

z punktu widzenia użyteczności wiązało się z koniecznością tworzenia oddzielnych zapasów,

manipulacji i transportu w całym procesie dystrybucji. Coraz bardziej rosły koszty dystrybucji i

wyraźny stawał się jej wpływ na rentowność, lecz ludzie odpowiedzialni za tę dziedzinę mieli

ograniczony zakres podejmowanych decyzji.

okres dojrzałości 1965-1979 – od roku 1965 następował dalszy rozwój dystrybucji z równoległym

wzrostem znaczenia zarządzania materiałami, na co wpłynęły zakłócenia dostaw. Zwiększony został

zakres uprawnień ludzi kierujących dystrybucją, a także uzyskali oni wpływ na strategię

przedsiębiorstwa. Nastąpiła też zmiana koncepcji dystrybucji na zaspokajanie wymagań klienta,
a osiągnięcia w dziedzinie technik informatycznych umożliwiły praktyczne wykorzystanie znanych już

algorytmów planistycznych.

okres światowej recesji po 1979 roku – problemy energetyczne oraz znaczna inflacja okazały się

istotne

dla

rozwoju

logistyki

w

skali

poszczególnych

krajów

i w skali globalnej. Globalizacja stała się znaczącym wyróżnikiem gospodarki ostatniego okresu.

Następował dalszy dynamiczny rozwój technik informatycznych, automatycznej identyfikacji,

elektronicznej wymiany danych - technik wspomagających rozwiązania globalne i lokalne łańcuchy

dostaw
o mniejszej rozległości. Lata osiemdziesiąte i dziewięćdziesiąte wyróżnia wzrost zainteresowania

ochroną środowiska, zatem zwiększa się nacisk na ekologiczne rozwiązania w sferze logistyki.

2. Logistyka na progu nowego stulecia

2.1 Źródła rozwoju logistyki

Jaka jest logistyka na progu pierwszej dekady wieku? Wzrosło tempo zmian w gospodarce,
zmieniła się logistyka, wzrosło jej znaczenie i wpływ na wiele dziedzin życia. Źródła zmian w
logistyce są różnorodne. Dostrzec je można w polityce, która w ostatnich dekadach XX wieku
zmieniła oblicze wielu rejonów świata, w rozwoju nauk technicznych i ekonomicznych, we

1

Praca zbiorowa po redakcją Grzegorza Szyszki „Logistyka w Polsce” Instytut Logistyki i Magazynowania,

2002 str. 87-120

Pojęcie i rozwój logistyki

www.wkuwanko.pl

4

wzroście siły nabywczej i zamożności społeczeństw, a także w zrozumieniu konieczności
racjonalnego wykorzystywania surowców, oszczędnego gospodarowania zasobami.
Siłą napędową rozwoju logistyki w ostatnich latach były głównie trzy elementy:

światowe źródła surowców i środków produkcji stały się dostępne niemal we wszystkich miejscach

naszego globu
otwarły się rynki konsumentów, a towary i usługi stały się łatwo dostępne

technologie informatyczne, telekomunikacyjne, nośniki informacji i systemy ich zapisywania oraz

gromadzenia uczyniły z informacji główne źródło inspiracji dla rozwoju nowych strategii logistycznych,

ułatwiły komunikację oraz wymianę danych i informacji.

Zmiany te silnie wpłynęły na logistykę. Powstały rynki elektroniczne umożliwiające
znalezienie dostawców i odbiorców. Wzrosła rola usługodawców logistycznych oraz zakres i
jakość świadczonych przez nich usług.
W latach 90-tych przedsiębiorstwa koncentrowały się na obniżaniu kosztów operacyjnych.
Większość związanych z tym procesów dokonywała się wewnątrz firm. „Masowa produkcja
dobrej jakości, ale standardowych wyrobów, wdrażanie systemów informatycznych były
drogami do osiągnięcia tego celu. W zbyt małym jednak stopniu działania te służyły
rzeczywistej integracji firm w ramach łańcucha dostaw. Obecna dekada zapowiada się
inaczej. Elastyczność i szybkość działania, personalizowana oferta, zindywidualizowany
produkt i usługa stają się kluczowymi czynnikami sukcesu. Cele te są osiągane poprzez
integrację wszystkich podmiotów współpracujących w łańcuchu dostaw, a drogą do
osiągnięcia tego celu staje się optymalizacja zasobów, wykorzystanie kapitału, przepływów
finansowych i podziału zysku”.

2

Przedsiębiorstwa mają coraz większe oczekiwania wobec logistyki:

systemy logistyczne w coraz większym stopniu powinny umożliwiać różnicowanie produktu zgodnie z
indywidualnymi wymaganiami klienta

towary i usługi powinny być wytwarzane i dostarczane wyłącznie w ilościach odpowiadających

rzeczywistemu zapotrzebowaniu

udział kosztów w cenie produktu, nie związanych z tworzeniem wartości dla klienta, powinien być jak

najmniejszy

standardy

dotyczące

informacji

o

dostawcy

i

odbiorcy,

produkcie,

opakowaniu

i

usłudze

logistycznej

powinny

być

jednoznacznie

określone,

rozumiane

i egzekwowane
pochodzenie

produktu

i

jego

droga

do

konsumenta

powinny

być

znane

i udokumentowane

2

czasopismo logistyka nr 1/2002 Ireneusz Fechner, Instytut Logistyki i Magazynowania

Pojęcie i rozwój logistyki

www.wkuwanko.pl

5

produkt stanowiący zagrożenie dla konsumenta lub użytkownika powinien być szybko i skutecznie

zidentyfikowany i wycofany z rynku.

2.2 W jakim kierunku zmierza logistyka?
Elektroniczna wymiana danych (EDI), pomiędzy systemami informatycznymi współpracujących

przedsiębiorstw nie zmieniła w zapowiadanym stopniu obrazu logistyki ostatniej dekady minionego

wieku i nie upowszechniła się. Dla większości firm koszty wiązane z elektroniczną wymianą danych

okazały się barierą nie do pokonania. Internet wszystko zmienił. To, co dziesięć lat temu wydawało się

niemożliwe, dzisiaj nie stanowi już bariery dla nikogo. Platformy elektroniczne funkcjonujące w

środowisku Internetu stają się normalnym miejscem, w którym firmy kontaktują się, wymieniają dane

i informacje, zawierają i realizują transakcje. Dzięki temu możliwe stało się budowanie nawet bardzo

specyficznych i dotąd niemożliwych do realizacji systemów logistycznych (rys.1).

Rysunek 1: przykładowa platforma elektroniczna

opracowanie własne na podstawie artykułu z „Czasopisma logistyka” 1/2002

Widocznymi efektami takiego rozwiązania są:

lepszy dostęp drobnych producentów do rynku i pełna informacja o potrzebach klienta

wyraźna poprawa w przepływie informacji pomiędzy wszystkimi współpracującymi ogniwami łańcucha

dostaw

kilkukrotny spadek jednostkowych kosztów sprzedaży jakie ponosi producent

możliwość śledzenia pochodzenia produktów

lepsze dostosowanie oferty producenta do wymagań rynku.

Dzisiaj katalogi elektroniczne produktów i usług, czy sklepy internetowe, są czymś na tyle
powszechnym, że rynek oczekuje znacznie więcej. Wokół katalogów elektronicznych
rozbudowują się serwisy informacyjne, usługi, wreszcie przekształcają się one w rynki

System informacji

rynkowej

Dział Obsługi

Producenta

Dział Obsługi

Klienta

System

informatyczny

Producent

Punkt

konsolidacji

Operator

logistyczny

Przeładunek

kompletacyjny

Klient

Pojęcie i rozwój logistyki

www.wkuwanko.pl

6

elektroniczne w których produkty i usługi istnieją jako informacja w formie cyfrowej i mogą
być dostarczane poprzez kanały bazujące na technologiach informatycznych.
Rynki

elektroniczne

w nowy sposób

określają powiązanie

przedsiębiorstwa

z otoczeniem i stawiają jego uczestnikom zupełnie nowe wymagania. Ich cechami
charakterystycznymi są:
krótki czas negocjacji w czasie rzeczywistym
duża elastyczność powiązań
szybka reakcja i zdolność spełnienia wymagań
niezawodność dostaw
jednoznacznie zdefiniowane standardy i jakość.
Rynki elektroniczne wymagają platform logistycznych, które w równie elastyczny i efektywny
sposób zapewnią przepływ surowców i towarów pomiędzy ich uczestnikami. Rynki
elektroniczne zaczynają odgrywać główną rolę w relacjach Business-to-business.
Elektroniczne rynki są przeznaczone dla przedsiębiorstw, które dokonują transakcji
handlowych między sobą. Ich początki przypadły na lata 90. Jednak dopiero obecny poziom
infrastruktury telekomunikacyjnej umożliwił powszechny dostęp do bezpiecznych technologii
internetowych i dynamiczny rozwój. Obecnie ponad 40% transakcji B2B odbywa się w sieci
WWW. Rynki elektroniczne budowane są według różnych scenariuszy i potrzeb, co mimo ich
młodego wieku zaowocowało dużą różnorodnością: mamy rynki branżowe i wielobranżowe,
publiczne i prywatne, zrównoważone, kooperacyjne i inne.
Wyznacznikiem rozwoju logistyki minionych dziesięciu lat były łańcuchy dostaw, które dzięki
wdrażanym systemom informatycznym integrowały współpracujące przedsiębiorstwa poprzez
wymianę informacji, co umożliwiło zsynchronizowanie i dystrybucję z rzeczywistym popytem
rynku na produkty i usługi. Te procesy nadal trwają i wiele firm ciągle stoi przed problemem
przebudowy swoich relacji biznesowych z dostawcami i odbiorcami. Dzięki Internetowi
i łatwiejszej wymianie informacji łańcuchy dostaw stały się jeszcze bardziej elastyczne.
Dostęp do światowych zasobów, zróżnicowana oferta dostawców, personalizacja wymagań
klienta sprawiły, że manager, a w ślad za nim logistyk mają do dyspozycji wiele wyborów, ale
i wiele problemów do rozwiązania. Stąd łańcuchy dostaw przenikają się i tworzą sieć dostaw,
która jest przejawem dynamicznej logistyki pierwszej dekady nowego wieku. Sieć dostaw
wspomagana siecią centrów logistycznych tworzy dynamiczną platformę logistyczną, zdolną
odpowiedzieć na potrzeby przedsiębiorstwa, korporacji, czy rynku.