Przegląd wirusów. Choroby wirusowe.

1. Etapy infekcji wirusowej na przykładzie bakteriofaga T

4

– CYKL LITYCZNY

WIRUSA:
(Uwaga: DNA wirusa nie łączy się z DNA komórki.)

a) etap adsorpcji (przylegania wirusa do komórki):

Zachodzi dzięki różnicy ładunków elektrycznych wirusa i komórki, ale
najważniejsze są RECEPTORY KOMÓRKOWE, tzn. białka na powierzchni
komórki rozpoznawane przez wirusa – wirus rozpoznaje je i wiążę za pomocą
włókienek białkowych ogonka.

b) etap penetracji (wnikania wirusa do komórki):

Przebicie ściany i błony komórkowej przez kurczliwy ogonek bakteriofaga i
wstrzyknięcie DNA faga do wnętrza komórki bakterii (pozostałe wirusy wnikają w
całości).

c) etap replikacji (synteza cząsteczek kwasu nukleinowego wirusa i wytwarzanie

białek wirusowych – osłonek):

Wirusowe DNA przejmuje kontrolę nad komórką gospodarza – podporządkowanie
metabolizmu bakterii w celu powielenia elementów składowych nowych
wirionów, tzn. wirusowego DNA i białek kapsydu; rozkład bakteryjnego DNA.

d) etap składania (czyli łączenia się, w wyniku czego powstaje wiele WIRIONÓW,

czyli cząstek wirusa):

Składanie nowych wirionów (50-200) wiernych kopii wirusa.

e) etap uwolnienia (elucji):

Uwalnianie potomnych wirusów ze zniszczonej (rozkład = rozerwanie komórki =
LIZA) komórki bakterii – uwolnione wiriony mogą zainfekować następnej
komórki.

2. W cyklu lizogenicznym, w przeciwieństwie do litycznego, DNA wirusa łączy się z

DNA komórki bakteryjnej:
a) wniknięcie materiału genetycznego wirusa do komórki gospodarza;
b) DNA wirusa nie niszczy bakteryjnego DNA, lecz łączy się z nim – staje się

nieczynną formą wirusa, profagiem;

c) zainfekowana bakteria, rozmnażając się, przekazuje komórkom potomnym wraz

ze swoim DNA materiał genetyczny wirusa;

d) w określonych warunkach (wysoka temperatura, promieniowanie, osłabienie

komórki gospodarza) może dojść do wycięcia wirusowego DNA z genomu
bakterii i wejścia bakteriofaga łagodnego z cykl lityczny, tzn. może nastąpić
tworzenie potomnych wirusów i śmierć komórki gospodarza.

3. Systematyka wirusów:

a) bakteriofagi – mogą mieć różne formy, najczęściej zawierają kwas DNA, do

komórek wstrzykują swój kwas nukleinowy; np. bakteriofag T

4

u nasady ogonka

posiada białko kurczliwe przebijające ścianę komórkową bakterii.

b) wirusy roślinne – przeważnie pałeczkowate, z kwasem RNA, wnikają do komórek

roślinnych przez uszkodzenia mechaniczne w ścianie komórkowej komórki
roślinnej spowodowane przez owady, które są ich nosicielami.

c) wirusy zwierząt i człowieka – mają różne formy, zawierają DNA lub RNA,

wnikają do komórek w całości, np. następuje zlanie się osłonki wirusa z błoną
komórki.

4. Choroby wirusowe:

a) u człowieka:



AIDS



ospa



ospa wietrzna



odra



choroba Heinego-Medina = polio, paraliż dziecięcy



żółta febra



grypa



katar



półpasiec



świnka



opryszczka



żółtaczka (A, B, C)



różyczka



choroby nowotworowe



zapalenie mózgu i opon mózgowych



wirusowe kleszczowe zapalenie opon mózgowych i mózgu.

b) u zwierząt:



wścieklizna



pryszczyca (u bydła; pęcherze na jęzorze)



nosówka (u drapieżnych: psy, koty, lisy)



papuzica (zapalenie płuc u ptaków hodowanych)



myksomatoza (u królików; porażenie układu nerwowego).

c) u roślin:



mozaika (plamy na liściach)



kędzierzawka (liście zwijają się i marszczą)



liściozwój (zwijanie liści)



karłowatość



nekrozje (obumieranie).

5. Różne pojęcia:

a) Wiroidy – inne chorobotwórcze twory organiczne (tak jak priony). Składają się

tylko z krótkiego kolistego odcinka jednoniciowego RNA, nie mają kapsydu.
Wywołują choroby ziemniaków i roślin cytrusowych.

b) Priony – cząsteczki białka odporne na wysoką temperaturę, mogą się przenosić z

organizmu do organizmu, w jakiś sposób ulegają powieleniu. Powodują choroby
układu nerwowego bydła (choroba szalonych krów), owiec oraz człowieka

(choroba Creutzfeldta-Jacoba). Infekcyjne białka powstają z nieinfekcyjnych.
Występują w ośrodkowym układzie nerwowym (mózg).

c) Antybiotyki – związki organiczne, naturalne produkty przemiany materii

niektórych drobnoustrojów lub ich pochodne, stosowane jako leki przeciw
infekcjom bakteryjnym, a także grzybiczym i pierwotniakowym. Nie zwalczają
wirusów. Antybiotyki posiadają działanie BAKTERIOBÓJCZE (śmierć komórki
bakteryjnej) lub BAKTERIOSTATYCZNE (ograniczenie jej możliwości
rozmnażania się – hamują jej rozwój). Pierwszy antybiotyk, penicylinę, odkrył
Alexander Fleming w 1928 r. Oprócz pleśni, antybiotyki wytwarzają także
promieniowce i niektóre bakterie. Antybiotyki można też otrzymać drogą
produkcji przemysłowej.

d) Sulfonamidy – związki organiczne (amidy kwasu sulfanilowego), środki

bakteriostatyczne i odkażające, antywitaminy (blokują reakcje chemiczne,
wchodząc w nie zamiast witamin). Pierwszym sulfonamidem był sulfanilamid.
Sulfonamidy odkrył Gerhard Domagk w 1935 r. Wiele sulfonamidów
wykorzystuje się w chemioterapii.

e) Fitoncydy – naturalne substancje bakteriobójcze, znajdujące się w soku

komórkowym niektórych roślin (np. cebuli, czosnku). Hamują procesy życiowe
drobnoustrojów, grzybów.