Hanna Karakuła, Justyna Pawęzka

Ocena przydatności Frankfurckiego Kwestionariusza Zaburzeń

do samooceny nasilenia deficytów poznawczych w schizofrenii

Evaluation of Frankfurt Complaint Questionnaire usefulness for self-rating

of cognition deficits in schizophrenia

Katedra i Klinika Psychiatrii w Lublinie

Kierownik: Prof. dr hab. Marek Masiak

Słowa kluczowe

schizofrenia, zaburzenia podstawowe, Frankfurcki Kwestionariusz Zabu-
rzeń

Key words

schizophrenia, basic symptoms, Frankfurt Complaint Questionnaire

Wstęp

Od dawna poszukiwano podstawowych wskaźników psychopatologi-

cznych hipotetycznego procesu leżącego u podłoża schizofrenii. Obecnie po-
szukiwania te ukierunkowane są na określenie nie tyle objawów aktywnego
procesu, ile wskaźników względnie trwałego deficytu. Za jego psychopatologi-
czną reprezentację można uważać tzw. objawy podstawowe. Badania nad obja-
wami subiektywnymi rozpoczął Huber (1957) razem z McGie i Chapmanem
(1961). Termin „objawy podstawowe” stworzony przez Hubera określa
różnorodne, subtelne deficyty psychiczne typu poznawczego, które rozpozna-
walne są w tzw. podstawowych stadiach schizofrenii (głównie w okresie
prodromalnym, rezydualnym) i są podstawą do rozwoju najbardziej typowych
objawów schizofrenicznych takich jak urojenia i omamy. Huber, stosując feno-
menologiczno-opisową metodę, dostarczył systematycznego i udoskonalonego
opisu subiektywnych skarg, które są niedostępne w obserwacji zachowania
chorego. Chapman sugerował, że objawy podstawowe mogą być subiektywnie

H. Karakuła, J. Pawęzka

doświadczane przez pacjentów na długo zanim ustalona choroba ujawnia się
otwarcie.
W niesprzyjających warunkach mogłyby się przekształcać – poprzez pośrednie
stadia niecharakterystyczne – w typowe objawy schizofreniczne (Klosterkötter,
1987).

Chociaż badaniami objawów podstawowych interesowano się od lat 50-

tych, dopiero w latach 80-tych pojawiło się większość skal oceniających na-
silenie występowania objawów podstawowych. Są to między innymi: Frank-
furcka Skala Samopoczucia (FBS, Süllwold 1987), Bonn Scale for the Assessment
of Basic Symptoms (BSABS, Gross 1987), Subjective Experience of Deficit Scale
(SEDS, Liddle i Barnes 1988).

Najszerzej stosowaną skalą do dzisiaj, nie tylko w niemieckim obszarze

językowym, jest Frankfurcki Kwestionariusz Zaburzeń stworzony przez Sül-
lwold (1986).

Cel

Celem pracy była ocena wybranych wskaźników rzetelności (zbieżności

między badającymi, zbieżności między kolejnymi badaniami) i trafności skali
(ocena wpływu przebiegu choroby na uzyskiwane wyniki) polskiej wersji
Frankfurckiego Kwestionariusza Zaburzeń.

Grupa badana

Badaniem objęto 45 pacjentów z rozpoznaniem schizofrenii paranoi-

dalnej (faza aktywna) wg ICD-10 hospitalizowanych w Klinice Psychiatrii AM
w Lublinie. Zbadano 14 kobiet (średnia wieku 28,1 lat; SD=7,9) oraz 31 męż-
czyzn (średnia wieku 26,8 lat; SD=6,9).
35% badanych chorowało krócej niż rok, natomiast u 65% pacjentów czas trwa-
nia choroby był dłuższy niż rok. W całej grupie badanej 64% pacjentów
uzyskało wykształcenie średnie (I grupa), 14% wyższe (II grupa), 18% zawo-
dowe (III grupa), natomiast tylko 4%- podstawowe (IV grupa).

2

Ocena przydatności Frankfurckiego Kwestionariusza Zaburzeń do

samooceny

…

Metoda

W badaniach zastosowano:

1. Inwentarz Socjodemograficzny konstrukcji autorek zawierający podsta-

wowe dane dotyczące pacjenta oraz zwięzłe dane dotyczące przebiegu
choroby.

2. Do samooceny nasilenia deficytów poznawczych użyto polską wersję

Frankfurckiego Kwestionariusza Zaburzeń -

(niem. Frankfurter Be-

schwerde-Fragebogen,

FBF; ang. Frankfurt Complaint Questionnaire, FCQ)

(Süllwold, 1986).

Trzecia opublikowana, stosowana w tym badaniu wersja FCQ zawiera 108 pun-
któw, w tym 98 kwestii, które wynikają z opisów dolegliwości dokonanych
przez pacjentów chorujących na schizofrenię. W założeniu kwestionariusz ten
ma operacjonalizować i standaryzować kognitywne upośledzenia pacjentów ze
schizofrenią. Osoba wypełniająca kwestionariusz musi przy każdym pytaniu
zaznaczyć odpowiednio „tak” lub „nie”. Suma odpowiedzi „tak” odpowiada
łącznej wartości wykrytych zaburzeń podstawowych.
W oparciu o badania analityczne poszczególnych czynników pytania zostały
podzielone na następujące podskale:

(1) utrata kontroli
(2) bodźce zmysłowe (postrzeganie proste)
(3) zaburzenia postrzegania (postrzeganie złożone)
(4) mowa
(5) myślenie
(6) pamięć
(7) motoryka
(8) utrata automatyzmów
(9) anhedonia i lęk

(10) nadstymulacja sensoryczna

Ponadto, kwestionariusz zawiera 8 stwierdzeń dotyczących sposobów radzenia
sobie z objawami oraz 2 pytania otwarte dotyczące własnych metod ,,coping”.

Zaburzenia podstawowe występują w zależności od warunków, mogą

zmieniać się samorzutnie w ciągu dnia i stają się silniejsze wraz z nasilaniem się
psychozy. O tych, raczej nieznacznych, subtelnych zaburzeniach rzadko infor-
muje się spontanicznie. Skala ujawnia deficyty kognitywne pojawiające się
w codziennych sytuacjach. Wielu pacjentów czuje się bardziej zrozumiałymi,
gdyż dzięki zagadnieniom z kwestionariusza są w stanie wyrazić co ich dręczy

3

H. Karakuła, J. Pawęzka

i niepokoi.. W aspekcie ilościowym kwestionariusz ujmuje subiektywną wagę
upośledzeń i oferuje choremu możliwość wypowiedzenia się i komunikacji,
której często brakuje.

Procedury translacyjne

Po uzyskaniu zgody autorki (a jednocześnie właścicielki praw autor-

skich) L.Sűllwold dokonano dwóch niezależnych tłumaczeń FCQ na język pol-
ski (H.Karakuła i J.Pawęzka) Zgodnie z wykorzystywaną w takich przypad-
kach procedurą przy tłumaczeniu stosowano zasadę jak największej wierności
w stosunku do oryginału. Następnie dokonano tłumaczenia polskiej wersji na
język niemiecki (E.Ujma) przesyłając ją do autorki. Po poprawkach dotyczących
dwóch stwierdzeń uzyskano akceptację autorki, która porównując tłumaczenie
z oryginałem nie znalazła istotnych różnic.
Pełna wersja FCQ została umieszczona w Aneksie.

Analizę statystyczną prowadzono przy pomocy pakietu programów

SPSS PCV. 3.1.

Wyniki

1.Nasilenie subiektywnych zaburzeń kognitywnych w FCQ
-Różnice w nasileniu objawów podstawowych mierzonych FCQ w zależno-
ści od płci osób badanych.

W badanej grupie kobiety zgłaszały więcej objawów podstawowych zarówno w
skali ogólnej jak i we wszystkich podskalach, choć istotne różnice dotyczyły
jedynie zaburzeń ujętych w podskali Motoryka (p<0,05).
-Różnice w nasileniu objawów podstawowych mierzonych FCQ w zależno-

ści od wieku.

Najwięcej skarg zgłaszali pacjenci w przedziale wiekowym od 30 do 50

r.ż. Istotne statystycznie różnice między grupą poniżej 30 r.ż. a grupą
pacjentów w wieku od 30 do 50rż wystąpiły w całkowitej punktacji (x=26,83
SD=17,32 dla I grupy, x=47,53 SD=22,62 dla II grupy, p< 0,05) oraz w pod-
skalach: postrzeganie zwykłe(x=1,00 SD= 1,46 dla I grupy, x=3,03 SD=2,33 dla
II grupy , p<0,05), mowa (x= 3,23 SD= 2,80 dla I grupy, x=6,45 SD= 2,91 dla II
grupy , p<0,03), motoryka (x= 2,00 SD= 1,94 dla I grupy, x= 4,56 SD=3,09 dla
II grupy , p<0,05).

4

Ocena przydatności Frankfurckiego Kwestionariusza Zaburzeń do

samooceny

…

Różnice w nasileniu objawów podstawowych mierzonych FCQ w zależności od
wykształcenia.
Poziom wykształcenia pacjentów okazał się mieć istotny wpływ na nasilenie
subiektywnych przeżyć kognitywnych w badanej grupie. Pacjenci z wyższym
wykształceniem w porównaniu do pozostałych grup badanych podawali
największą liczbę skarg p<0.05. Nasilenie objawów podstawowych w grupie
pacjentów z wykształceniem podstawowym (grupa IV, x=29,5 SD=15,1) i zawo-
dowym (grupa III, x=30,4 SD=16,2) było zbliżone do siebie.

2.Miary rzetelności skali

Spośród różnych miar rzetelności zdecydowano się tu wykorzystać dwie:

I-

ocenę powtarzalności (zbieżności) wyników uzyskanych w dwóch
nieodległych momentach czasu (rzetelność typu test-retest),

II-

ocenę wewnętrznej spójności.

Ze względu na subiektywny, indywidualny charakter analizowanych zmien-
nych dotyczących samooceny stanu psychicznego ocena rzetelności za pomocą
porównania wyników uzyskiwanych przez dwóch lub więcej oceniających
(rzetelność typu inter-rater) była niemożliwa do przeprowadzenia.

I.

Rzetelność typu test-retest

Do oceny zbieżności wyników kolejnych dwóch badań posłużono się współ-
czynnikiem korelacji rangowej Spearmana. Badania zostały przeprowadzone w
odstępie 48 godzinnym, tak, by względnie zachowana była w obu momentach
stałość ocenianego stanu psychicznego, przy możliwie zminimalizowanym
wpływie pierwszego pomiaru na drugi.
W próbie tej wzięła udział tylko część grupy badanej t.j. 32 osoby, którzy
wypełnili skalę powtórnie. Jak wynika z tabeli 1, przedstawiającej współczyn-
niki Spearmana dla poszczególnych podskal oraz wyniku ogólnego FCQ
badane narzędzie cechuje się wysokim poziomem powtarzalności.

Tab. 1. Ocena zbieżności podskal i wyniku ogólnego FCQ

N

Wsp.

Spearmana

I utrata kontroli(zdolność rozporządzania sobą)

32

0,91

II postrzeganie (zwykłe, wrażenia zmysłowe)

32

0,89

III postrzeganie (kompleksowe, zorganizowane)

32

0,94

IV mowa (ekspresyjna i receptywna)

32

0,90

5

H. Karakuła, J. Pawęzka

V myślenie

32

0,90

VI pamięć

32

0,94

VII motoryka

32

0,91

VIII utrata automatyzmów

32

0,91

IX anhedonia i lęk (depresyjność)

32

0,94

X nadmiar bodźców

32

0,91

COPING

32

0,94

Wynik ogólny

32

0,91

II.

Zgodność wewnętrzna (internal consistency)

Jako miarę zgodności wewnętrznej rozumianej jako ocena homogenności pozy-
cji wykorzystywanych do konstrukcji całej skali, czyli sumarycznie ujęty
wskaźnik korelacji poszczególnych pozycji z wynikiem ogólnym- przyjęto
współczynnik zgodności alfa Cronbacha. W tabeli 2 zamieszczono współczyn-
niki alfa Cronbacha dla poszczególnych podskal i wyniku całościowego FCQ
uwzględniając dwukrotne przeprowadzanie badania w ramach procedury test-
retest.

Tab. 2. Ocena zgodności wewnętrznej (współczynnik alfa Cronbacha) dla poszcze-

gólnych podskal i wyniku całościowego FCQ

N

Wsp. alfa Cronbacha
I badanie II badanie

I utrata kontroli (zdolność rozporządzania sobą)

32

0,68

0,65

II postrzeganie (zwykłe, wrażenia zmysłowe)

32

0,89

0,91

III postrzeganie (kompleksowe, zorganizowane)

32

0,87

0,85

IV mowa (ekspresyjna i receptywna)

32

0,90

0,91

V myślenie

32

0,81

0,79

VI pamięć

32

0,74

0,75

VII motoryka

32

0,73

0,79

VIII utrata automatyzmów

32

0,94

0,96

IX anhedonia i lęk (depresyjność)

32

0,77

0,79

X nadmiar bodźców

32

0,86

0,85

COPING

32

0,94

0,96

Wynik ogólny

32

0,96

0,96

Jak wynika z tabeli 2 wartość współczynnika Cronbacha dla wyniku ogólnego
FCQ na poziomie 0,96 świadczy o wysokiej spójności wewnętrznej skali.

6

Ocena przydatności Frankfurckiego Kwestionariusza Zaburzeń do

samooceny

…

Wszystkie pozostałe wyliczone współczynniki dla poszczególnych podskal
osiągnęły poziom uważany za satysfakcjonujący (>0,7), poza podskalą I- utraty
kontroli (0,68 w I; 0,65 w II badaniu).

Omówienie wyników

Dokonując oceny psychometrycznej FCQ założono, iż skala ta skonstruo-

wana i zaaprobowana przez uznane grono ekspertów ma już pozytywnie
ocenioną trafność zewnętrzną (fasadową), tzn., ze treść zawartych w nich
przesłanek oceny odpowiada według obecnego stanu wiedzy temu, co sugeruje
przeznaczenie tych narzędzi. Oceniając rzetelność skali posłużono się dwiema
jej miarami: zbieżności między diagnostami i zbieżności między kolejnymi
badaniami. Uzyskane wyniki wskazują na możliwość rzetelnego, dostatecznie
powtarzalnego (satysfakcjonujące współczynniki korelacji w badaniu test-
retest) i wystarczająco jednorodnego (wysokie współczynniki zgodności we-
wnętrznej alfa Cronbacha) wypełniania skali FCQ przez pacjentów. Podobne
wyniki uzyskali inni autorzy (Rey, 1982, Sűllwold, 1977).

Aby móc ocenić wartość skali należy brać także pod uwagę jedno kry-

terium, a mianowicie obiektywizm testu. Kwestionariusz zawiera standardową
instrukcję, o ile pacjent nie wymaga odczytywania tekstu i ewentualnych
wyjaśnień obiektywizm przeprowadzania testu, podobnie jak jego sprawdza-
nia, jest wysoki (odpowiedzi tak-nie). Pozostaje sprawą dyskusyjną obiekty-
wizm interpretacji arkusza pytań. Nie ma dostatecznej liczby konkretnych
wskazówek, jak należy interpretować określone zachowania testowe. Dodat-
kowo interpretację utrudnia brak skal kontrolnych. Na podstawie wyniku testu
nie możemy na przykład wnioskować, czy osoba badana skłania się do
przedstawienia siebie jako osoby bardzo chorej, czy też istnieje tendencja do
udzielania odpowiedzi przypadkowych.
Autorka nie podaje także norm wieku, płci, grup klinicznych oraz wy-
kształcenia, co znacznie ogranicza interpretację uzyskanych wyników i nie
pozwala na wykorzystywanie kwestionariusza w rutynowej diagnostyce
psychologicznej [14].

Jednak pomimo tego nie można podważyć wartości kwestionariusza i je-

go użyteczności jako narzędzia umożliwiającego: wypowiedzenie się pacjen-
towi i w ten sposób poprawienie komunikacji [11], wybór programów rehabili-

7

H. Karakuła, J. Pawęzka

tacyjnych i rodzaju pracy [9], jako czynnik predykcyjny wystąpienia psychozy
[7, 2] lub zaostrzenia psychozy [6].

Wnioski

1. Skala FCQ okazała się narzędziem o wysokiej rzetelności t.j. spójności

wewnętrznej i powtarzalności.

2. Brak skal kontrolnych oraz norm dla poszczególnych grup badanych

jest stroną ujemną FCQ, zmniejszającą możliwości zastosowania w
rutynowej diagnostyce psychologicznej.

3. Użyteczność FCQ w schizofrenii wiąże się z możliwością:

•

ułatwienia poprawy komunikacji i ułatwienia wypowiedzenia się pa-
cjentowi,

•

wyboru programów rehabilitacyjnych i rodzaju pracy,

•

traktowania jako czynnika predykcyjnego wystąpienia lub zaostrze-
nia psychozy,

•

włączenia do badań wielodyscyplinarnych nad schizofrenią jako
mie-rnika zaburzeń podstawowych.

4. Poziom subiektywnych deficytów poznawczych zależał od płci osób ba-

danych, w mniejszym stopniu od poziomu wykształcenia i długości
trwania choroby.

Podziękowania
Autorce kwestionariusza, Pani Profesor Lillo Sűllwold za udzielenie

zgody na tłumaczenie i stosowanie Frankfurckiego Kwestionariusza Zaburzeń
wyrażamy serdeczne podziękowania.

Piśmiennictwo

1. Cuesta M. J., Peralta V., Irigoyen I.: Factor analysis of the Frankfurt Com-

plaint Questionnaire in a Spanish sample. Psychopathology. 1996; 29 (1):
46-53.

2. Klosterkötter J., Hellmich M., Steinmeyer E. M., Schultze-Lutter F.: Dia-

gnosing schizophrenia in the initial prodromal phase. Arch Gen Psychia-
try. 2001 Feb; 58(2): 158-64.

8

Ocena przydatności Frankfurckiego Kwestionariusza Zaburzeń do

samooceny

…

3. Liddle P. F., Barnes T. R.: The subjective experience of deficits in schizo-

phrenia. Compr Psychiatry. 1988 Mar-Apr; 29(2):157-64.

4. Loas G., Yon V., Brien D.: Dimensional structure of the Frankfurt Comp-

laint Questionnaire. Compr Psychiatry. 2002 Sep-Oct; 43(5): 397-403.

5. Mass R., Weigel S., Schneider S., Klepsch R.: Schizophrenia-specific basic

symptoms. A successful replication. Psychopathology. 1998; 31(3): 113-9.

6. Moritz S., Lambert M., Andresen B., Bothern A., Naber D., Krausz M.:

Subjective cognitive dysfunction in first-episode and chronic schizophre-
nic patients. Compr Psychiatry. 2001 May- Jun; 42(3): 213-6.

7. Parnas J. : From predisposition to psychosis: progression of symptoms in

schizophrenia. Acta Psychiatr Scand Suppl. 1999; 395: 20-9.

8. Peralta V., Cuesta M. J.: Subjective experiences in schizophrenia: a critical

review. Compr Psychiatry. 1994 May-Jun; 35(3): 198-204.

9. Peralta V., Cuesta M. J.: A polydiagnostic approach to self-perceived

cognitive disorders in schizophrenia. Psychopathology. 1992; 25(5):232-8.

10. Peralta V., Cuesta M. J.: Subjective experiences in psychotic disorders:

diagnostic value and clinical correlates. Compr Psychiatry. 1998 Jan-Feb;
39(1): 11-5.

11. Süllwold L.: Frankfurter-Befindlichkeits-Skala (FBS) für schizophren

Erkrankte. Springer-Verlag. Berlin Heidelberg 1987.

12. Süllwold L.: Manual zum Frankfurter Beschwerde-Fragebogen (FCQ).

Springer-Verlag. Berlin Heidelberg 1991.

13. Süllwold L.: Symptome schizophrener Erkrankungen. Uncharakteristi-

sche Basisstörungen. Springer-Verlag. Berlin Heidelberg New York 1977.

14. Teusch L.: Substratnahe Basisstörungen oder nosologisch vieldeutige

subjektive kogntive Störbarkeit? Methodenkritische Überlegunen am
Beispiel des Frankfurter Beschwerdefragebogens (FCQ) von Süllwold.
Nervenarzt. 1985 May; 56(5): 265-9.

Aneks

OCENA SAMOPOCZUCIA

Proszę odpowiedzieć teraz na poniższe pytania, które dotyczą różnych

stanów psychicznych. Pomoże nam to uzyskać dokładniejszy obraz Pani(a)
stanu zdrowia. Dane te będziemy traktować jako ściśle poufne.

9

H. Karakuła, J. Pawęzka

Proszę odpowiedzieć „ tak” i postawić krzyżyk w odpowiedniej kratce,

jeśli obserwuje Pani(Pan) u siebie opisane zaburzenie.

Odpowiedzi „nie” proszę udzielić wtedy, gdy wymienione zaburzenie u

Pani(a) nie występuje.

W przypadku, gdy któreś z zaburzeń występowało przed kilkoma mie-

siącami lub jeszcze wcześniej, a teraz nie, proszę odpowiedzieć „tak” i dodać:
”wcześniej”.
Pod każdym pytaniem pozostawiono puste miejsce. Można tu wpisywać uwagi
i uzupełnienia, np. jak często coś występuje albo czym szczególnym cechuje się
dane zaburzenie u Pani(a).

TAK

NIE

1. Boję się, że moje zdolności intelektualne słabną coraz
bardziej
2. Czuję się oszołomiony tym, że w mojej głowie jest zbyt
dużo myśli na raz
3. Niekiedy wszystko przepływa obok mnie, jak film, jakby
moje oczy nie mogły niczego zarejestrować
4. Moje myśli są często tak uporczywe, jakby coś we mnie
głośno myślało
5. Często nie wychodzi mi z mówieniem, chociaż mam w
głowie słowa, które chcę powiedzieć
6. Codziennych drobnych czynności nie wykonuję z taką
łatwością jak kiedyś, muszę zastanowić się na każdym
krokiem
7. Nieraz nie mogę od razu zareagować, muszę trochę
odczekać
8. Mam wielkie luki w pamięci. Wiele z tego co wiedziałem
gdzieś znikło.
9. Podczas ruchów nie odczuwam prawidłowo części swego
ciała
10. Rozpraszają mnie zupełnie normalne odgłosy, których
kiedyś nie rejestrowałem
11. W trakcie chodzenia jestem nieraz świadomy każdego
kroku
12. Własne myśli nagle wzbudzają we mnie strach
13. Często przychodzą mi do głowy zaskakujące pomysły,
które zakłócają moje myślenie
14. Twarze ludzi wyglądają niezwykle i są jakby
zniekształcone lub przesunięte

10

Ocena przydatności Frankfurckiego Kwestionariusza Zaburzeń do

samooceny

…

15. Zmniejszyły się moje potrzeby seksualne
16. Nie umiem się już naprawdę cieszyć
17. Wykonując nawet zwyczajne czynności jestem niepewny
czy robię je dobrze
18. Nieraz mam takie uczucie, jakbym unosił się w powietrzu
19. Przedmioty wyglądają czasem jakby przesunięte lub
wykrzywione
20. Jeśli np. chcę unieść rękę, zdarza się, że zamiast tego
robię inny ruch albo w ogóle nic nie mogę zrobić
21. Często nie rozróżniam odgłosów, wszystko mi się miesza,
chociaż nie mam kłopotów ze słuchem
22. Nie umiem już wystarczająco określić, co mówię lub co
czynię
23. Wydaje mi się nieraz, że ziemia, po której idę unosi się lub
wygina
24. Kolory znanych mi rzeczy wyglądają nieraz inaczej
25. Niekiedy dźwięki brzmią dla mnie inaczej niż zwykle
26. Niejasno i nie dość wyraźnie postrzegam to, co się dzieje
się wokół mnie
27. Nie zawsze dobrze pojmuję to, co widzę
28. Właściwie nie mam już apetytu
29. Czasem wszystko wokół mnie wydaje mi się
pomniejszone
30. Od czasu do czasu muszę uporczywie skupić na czymś
wzrok inaczej wszystko się rozmywa
31. Składanie dłuższych zdań przychodzi mi z trudem
32.Gdy się rozglądam, czasem bardzo wyraźnie widzę jakiś
przedmiot, chociaż wcale go specjalnie nie obserwuję
33. Sam często zauważam, że wymawiam całkiem inne
słowa, niż chcę
34. Kiedy np. chcę wstać z krzesła albo wykonać jakiś inny
ruch, nie jestem czasem, pewien, czy umiem to zrobić
35. Z wysiłkiem porządkuję myśli
36. Coraz gorzej się koncentruję, ponieważ w głowie mam
gonitwę myśli i nie mogę tego zmienić
37.Gdy czytam dłuższy tekst, początek mi umyka i nie mogę
zrozumieć sensu
38.Przy wykonywaniu codziennych prac z trudem sobie
przypominam kolejność poszczególnych czynności

11

H. Karakuła, J. Pawęzka

39.Często mi się zdarza, że nie mogę skoncentrować myśli na
czymś konkretnym
40. Podczas czytania zatrzymuję się czasem na jakimś
zwykłym wyrazie i muszę się zastanawiać, co on oznacza
41. Nie sypiam już tak dobrze, jak kiedyś
42. Kiedy mówię, zapominam często słowo, które chcę
właśnie wypowiedzieć
43. Czuję pustkę w głowie
44. Czasem zatrzymuję się nagle w trakcie jakiegoś ruchu i
zastanawiam się, co mam robić dalej
45. Nieraz wydaje mi się, jakbym wszystko widział z daleka
46. Porządek dnia czasem zupełnie się załamuje, bo
zapominam o swoich przyzwyczajeniach
47. Od czasu do czasu wszystko miga mi przed oczami
48.Często rozpoczynam najpierw jakąś czynność, a potem
sobie uświadamiam, że nie wiem, po co
49. Potrawy nie smakują mi już tak, jak kiedyś
50. Na ulicy albo w pomieszczeniu wydaje mi się, jakby
ściany albo przedmioty się do mnie zbliżały
51. Niekiedy muszę stać spokojnie, żeby przedmioty wokół
mnie przestały się chwiać
52. Nie udaje mi się przypomnieć sobie o czymś konkretnym
kiedy tego chcę, bo przychodzi mi do głowy zupełnie co
innego
53.Jakiś całkiem normalny szmer wydaje mi się raptem zbyt
głośny
54.Kiedy chcę skoncentrować na czymś myśli, stale
rozpraszają mnie niechciane słowa, które akurat przychodzą
mi do głowy
55.Odczuwam strach przed wszystkim, z czym się codziennie
spotykam
56.Niepokoi mnie wszystko, do czego nie przywykłem,
chociaż nie umiem podać powodu
57. Najlepiej sobie radzę, gdy wszystko idzie utartym trybem
58.Jestem zbyt czujny, zauważam wszystko, co się dzieje
nawet jeśli tego nie chcę
59. Wyraz mojej twarzy jest często inny, niż chcę
60. Często nie wiem, co się właśnie obok mnie stało
61. Gdy coś się przy mnie dzieje albo gdy ktoś rozmawia,
muszę się wycofać, żeby odzyskać równowagę ducha.

12

Ocena przydatności Frankfurckiego Kwestionariusza Zaburzeń do

samooceny

…

62. Zdarza się, że w trakcie jakiejś czynności raptem przestaję
ją wykonywać bez powodu
63. Często nie ogarniam wzrokiem całości, widzę tylko
fragmenty np. twarzy, szeregu domów
64. Zapanowanie nad mięśniami kosztuje mnie nieraz dużo
trudu
65.Nic nie może mnie rozpraszać, gdy z kimś rozmawiam, w
przeciwnym razie tracę wątek
66.Mam trudności z mówieniem, nie znajduję szybko
odpowiednich słów
67. Niekiedy wszystko wydaje mi się rozmyte, chociaż nie
mam zawrotu głowy
68.Kiedy chcę sobie coś wyobrazić, nie umiem poskładać
wszystkiego razem
69. Kiedy ktoś do mnie mówi, słyszę wprawdzie słowa, ale
często nie rozumiem sensu
70. Moje myśli często umykają, jakby je ktoś zdmuchnął, nie
jest to przyjemne
71. Niekiedy chciałbym coś powiedzieć, ale nie mogę, bo
wszystkie słowa gdzieś nagle giną
72. Muzyka nie brzmi już tak, jak kiedyś
73. Często stwierdzam, że nie wiem, co właśnie przed chwilą
robiłem czy mówiłem
74. Od czasu do czasu przeżywam dziwne i obce mi stany,
które napawają mnie lękiem
75. Wszystko idzie mi o wiele wolniej niż kiedyś, ponieważ
z wysiłkiem muszę się na wszystkim koncentrować
76. Niekiedy coś widzę i przez chwilę nie jestem pewien czy
sobie tego tylko nie wyobrażam
77.Nawet takie drobne czynności, jak mycie się, ubranie,
sprzątanie wykonuję z wysiłkiem, ponieważ muszę się stale
zastanawiać, co mam robić i w jakiej kolejności
78. Moja pamięć nie jest już doskonała, ciągle stwierdzam w
niej jakieś luki
79. Czasem mam wrażenie, że przedmioty się poruszają,
nawet jeśli nie patrzę na nie specjalnie długo ani intensywnie
80. Nie mogę o czymś myśleć i jednocześnie
obserwować co się wokół mnie dzieje. Muszę koncentrować
się w pełni na jednym albo drugim

13

H. Karakuła, J. Pawęzka

81. Nie mogę przestać wykonywać ruchu własną wolą.
Czasami ruch np. ręką trwa dalej mimo, że chciałbym go
przerwać.
82. Często coś czytam i po prostu nie chwytam sensu
83. Nawet w codziennych sytuacjach muszę ciągle uważać
żebym się poprawnie zachowywał
84. Podczas czytania litery wyglądają, jakby były
poprzesuwane, odwrócone albo były zmienione jakoś inaczej
85. Nie umiem już określić, o czym chciałbym pomyśleć
86. Niekiedy przez chwilę jestem jak skamieniały i nie mogę
reagować, chociaż chciałbym
87. Kiedy się zdenerwuję, często nie wiem, czy odczuwam
radość czy gniew
88. Od czasu do czasu zatrzymuję się w środku zdania,
chociaż nie zamierzałem
89. Wszystko działa na mnie o wiele za silnie, nie umiem się
już obronić.
90. Czytam niechętnie, ponieważ zrozumienie tego, co
czytam, kosztuje mnie dużo wysiłku
91. Nie umiem już sobie wyobrazić twarzy bliskich mi osób
92. Na odbiciu w lustrze wyglądam tak obco, że czuję się
przestraszony
93. Unikam ludzi, ponieważ mam trudności w nadążaniu za
rozmowami
94. Mam kłopoty ze zrozumieniem sensu, gdy ktoś mówi
długimi zdaniami.
95. Męczą mnie nawet rutynowe czynności, ponieważ stale
muszę się nad wszystkim od nowa zastanawiać
96 Spostrzegam często, że zachowuję się inaczej niż
chciałbym, nie mam dostatecznej kontroli nad swoim
zachowaniem
97 Telewizji nie mogę już oglądać, śledzenie równocześnie
obrazu i głosu oraz rozumienie akcji kosztuje mnie dużo
wysiłku
98. Obawiam się, że moja zdolność koncentracji staje się coraz
słabsza

Oprócz tego pojawiają się dolegliwości, takie jak:

14

Ocena przydatności Frankfurckiego Kwestionariusza Zaburzeń do

samooceny

…

NA POPRAWĘ MEGO STANU WPŁYWA:

TAK

NIE

Jeśli często się wycofuję
Jeśli pracuję powoli
Jeśli zachowuję się spokojnie i mało się ruszam
Jeśli koncentruję się na niewielu czynnościach
i zapominam o wszystkim innym
Jeśli pozostaję długo w tych samych
pomieszczeniach
Jeśli mało się odzywam
Jeśli unikam niepokoju wokół siebie
Jeśli unikam wzruszeń

MAM WŁASNE SPOSOBY NA ZMNIEJSZENIE WYŻEJ WYMIENIONYCH
PROBLEMÓW-JAKIE?

Adres do korespondencji:

[e-mail]

15