Metody ćw. 3
„Metody badawcze w naukach społecznych” (Frankfurt)
roz. 14, str. 351-367

1. Kod to liczba przypisana obserwacji. Jednostki (przypadki), które spełniają te same

warunki, mają przyporządkowany ten sam kod. Np. wszyscy mężczyźni w danej grupie
otrzymują kod „0”, a wszystkie kobiety „1”.Kodowanie jest natomiast procesem
przyporządkowywania danych do zdefiniowanych wcześniej kategorii.

Schemat kodowania – system kategorii, wykorzystywany w procesie kwalifikowania
odpowiedzi/zachowań, które odnoszą się do danej zmiennej lub pozycji kwestionariusza.

2. Tworzone przez badacza kategorie powinny spełniać poniższe warunki:

- warunek rozłączności: każda odpowiedź może zostać zaliczona tylko do jednej kategorii
- warunek wyczerpywalności: każda odp. musi zostać zaliczona do którejś z kategorii;
kategorie powinny być na tyle wyczerpujące żeby nie używać zbyt często kategorii „inne”
- warunek szczegółowości: kategorie nie mogą być zbyt szerokie, po to by specyficzność i
ważne różnice nie uległy zatarciu.

3. Wyróżniamy dwa rodzaje kodowania: kodowanie dedukcyjne oraz indukcyjne

Kodowanie dedukcyjne: badacze wykorzystują teorię do konstruowania kategorii,
następnie przeprowadzają wstępne badania populacyjne, aby zmodyfikować kategorie
wyprowadzone z teorii (dzięki temu kategorie lepiej przystają do badanej populacji).
Przykład wstepnego kodowania: pytania zamknięte, gdzie odpowiedzi są bezpośrednio
przekładane na kategorie. Schematy dedukcyjne są najczęściej stosowane w badaniach
ilościowych.

Kodowanie indukcyjne: badacz wykonuje badania eksploracyjne, nie zakłada niczego z
góry, nie kieruje się żadną teorią; schemat kodowania i kategorie są tworzone dopiero po
analizie odpowiedzi udzielonych przez próbę badaną (zazwyczaj mają one formę odp
otwartych). Podstawową zaletą podejścia indukcyjnego jest jego elastyczność i szeroki
zakres, co umożliwia badaczom generowanie wyjaśnień otrzymanych wyników. Schematy
indukcyjne są najczęściej stosowane w badaniach jakościowych.
Zeszyty kodowe: tworzone po opracowaniu schematu kodowania; zawierają informacje dot.
schematu (informacje nt. nazwy lub numeru zmiennej, schematu kodowania oraz kodów
oznaczających brak danych). Zeszyt kodowy to dla osób kodujących rodzaj przewodnika.

4. Reguły kodowania:

* jeśli zmienne dają się uporządkować to liczby kodujące powinny mieć intuicyjny sens (np.
czym wyższy wiek badanego, tym większa kod liczbowy mu odpowiada)
* w kodowaniu dedukcyjnym utworzone kategorie powinny być powiązane z teorią, na
której opiera się badacz
* kategorie kodujące muszą być wzajemnie rozłączne – każdy wynik może zaliczać się
tylko do jednej kategorii, niewiele powinno się znaleźć w kategorii „inne”
* kategorie powinny być na tyle specyficzne (kryterium szczegółowości), by różnice były
widoczne nawet przy jak najmniejszej liczbie kategorii

5. Co zrobić by

rzetelność kodowania

była jak najwyższa?

- korzystać z dobrze opracowanych zeszytów kodowych (instrukcje muszą być dokładne i
wyraźne, wiele błędów powstaje wtedy, gdy osoby kodujące muszą samodzielnie
decydować o przyporządkowywaniu kodów do określonych odpowiedzi)
- stosować standaryzowane pytania zamknięte

- zatrudniać dobrze wytrenowane osoby kodujące
- dbać, aby stosowane schematy kodowania były tak proste jak to możliwe (faza kodowania
jest często największym źródłem błędów!)
- należy dobrze precyzować pytania (im mniej ustrukturowane pytania, tym większa różnica
w interpretacji dokonanej przez respondenta oraz osobę kodującą)

6. Sposoby wprowadzania danych

- arkusze wprowadzania danych: papierowa forma kart perforowanych, pozwalają na
zapisywanie danych w kolumnach określonych w zeszytach kodowych
- kodowanie na marginesie: informacje z kwestionariusza są przenoszone bezpośrednio na
wolne miejsca na marginesie arkusza z pytaniami
- skanowanie optyczne: przenoszenie danych na arkusze nadające się do skanowania
(metoda ta zwiększa rzetelność bo eliminuje błędy wynikające z ręcznego wprowadzania
danych)
- bezpośrednie wprowadzanie danych: ma dwie formy – kodowanie z kwestionariusza
oraz kodowanie w trakcie wywiadu telefonicznego (w obu formach wykorzystuje się
programy komputerowe, a osoba kodująca wprowadza dane do komputera)

7. Przeglądanie i czyszczenie danych

Przeglądanie danych – sprawdzanie po przeprowadzeniu badania i kodowania, czy dane są
kompletne oraz czy nie popełniono w trakcie kodowania błędów.
Czyszczenie danych – procedura polegająca na sprawdzeniu poprawności i kompletności
danych oraz na poprawieniu błędów i niespójnych kodów. Większość danych czyści się za
pomocą programów komputerowych, które sprawdzają zgodność logiczną określoną
wcześniej dla danych kodów.