programKlucze do kultury

program nauczania
gimnazjum klasy 1–3

język polski

program nauczania
gimnazjum klasy 1–3

Klucze

do kultury

B. Drabarek, K. Kaszewski, I. Rowińska, M. Trysińska

Konsultacja merytoryczna i dydaktyczna
Krzysztof Biedrzycki

Projekt okładki
Stefan Drewiczewski

Redakcja merytoryczna
Barbara Żebrowska

Korekta
Krystyna Bajor

Skład
Piotr Jaworski

Numer dopuszczenia

ISBN 978-83-7491-?????

Grupa Edukacyjna S.A.
25-655 Kielce, ul. Łódzka 308
tel. 041 366 53 66, faks 041 366 55 55
e-mail:mac@mac.pl, http://www.mac.pl

Książka została wydrukowana na papierze Speed-E i tektury Alaska produkcji International Paper

Spis treści

Ogólne założenia programu

I. Koncepcja kształcenia literacko-kulturowego

(oprac. B. Drabarek, I. Rowińska) ................................................... 5

II. Koncepcja kształcenia językowego

(oprac. K. Kaszewski, M. Trysińska) ................................................ 8

III. Metody ........................................................................................... 11

IV. Planowane osiągnięcia ucznia ...................................................... 15

V. Ocenianie osiągnięć uczniów ........................................................ 15

Treści programowe

Blok literacko-kulturowy ..................................................................... 19

Blok językowy ..................................................................................... 39

www.mac.pl

Ogólne założenia programu

I. Koncepcja kształcenia literacko-kulturowego

Geneza programu
Program literacko-kulturowy opracowany do cyklu podręczników Klucze

do kultury jest wynikiem doświadczeń autorów wyniesionych z wieloletniej
pracy w gimnazjum i liceum. Tworząc go, wzięto pod uwagę następujące
elementy:

podstawę programową kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych

•

i gimnazjów;
standardy egzaminacyjne;

•

zainteresowania współczesnej młodzieży;

•

istniejące już programy nauczania języka polskiego w gimnazjum;

•

zmiany, jakie zaszły w ostatnich latach w kulturze polskiej i europejskiej,

•

oraz przemiany polityczne we współczesnym świecie.
Szczególnie ten ostatni czynnik wpłynął na to, że przygotowany program

różni się od innych obecnych w szkołach.

Tytuł a treści zawarte w programie
Tytuł programu jest jednocześnie jego myślą przewodnią. Słowo „klucz”

jest tu rozumiane jako: „środek, sposób pozwalający na osiągnięcie, zrozumie-
nie czegoś, wyjaśniający coś; ważny punkt umożliwiający dostęp do czegoś,
opanowanie czegoś”

, ale także: „objaśniający komentarz”; i „zasady, według

których coś się przeprowadza, rozstrzyga”. Zgodnie z tym, poza celami wynika-
jącymi z podstawy programowej, naszymi nadrzędnymi założeniami było:

wyposażenie ucznia w narzędzia niezbędne do samodzielnej analizy i in-

•

terpretacji różnych tekstów kultury;
rozumne i obiektywne prowadzenie ucznia przez świat kultury wysokiej

•

i kultury masowej;
uświadomienie uczniowi, że kultura jest zbiorem wskazówek i zasad niezbęd-

•

nych w dojrzałym i aktywnym uczestnictwie we współczesnej rzeczywistości.
Druga część tytułu odnosi się do treści kształcenia oraz kształconych

umiejętności. Także i tu warto zwrócić uwagę na definicję słownikową, we-
dług której „kultura” to: „całokształt materialnego i duchowego dorobku
ludzkości gromadzonego, utrwalanego i wzbogacanego w ciągu jej dziejów,
przekazywanego z pokolenia na pokolenie”, ale także: „stopień doskonało-
ści, sprawności w opanowaniu jakiejś specjalności, umiejętności itp., wysoki
poziom czegoś, zwłaszcza rozwoju intelektualnego, moralnego” oraz „ogła-
da, obycie, takt”. Ta część tytułu narzuca więc takie cele, związane z treścia-
mi kształcenia i kształconymi umiejętnościami, jak:

wykazanie, że kultura jest jednym z wyznaczników człowieczeństwa,

•

a dzieje ludzkości są także nieustającym rozwojem kulturowym;
wyposażenie ucznia w wiedzę kulturową przydatną nie tylko na lekcjach

•

w szkole, ale także w codziennym życiu i trudnych sytuacjach życiowych;
uświadomienie uczniowi, że bycie człowiekiem kulturalnym to niełatwa, acz-

•

kolwiek przydatna sztuka obycia i zachowania odpowiedniego do sytuacji.

Wszystkie definicje pochodzą ze Słownika języka polskiego PWN.

Wybrane przez nas teksty kultury odwołują się więc nie tylko do historycz-

nych korzeni naszej kulturowej tożsamości, ale także do współczesności.

Program współczesny i zarazem zanurzony w tradycji, wielokulturowy

i narodowy

Współczesność to przede wszystkim wszechobecna kultura masowa,

postmodernizm, przewaga obrazu nad słowem oraz ogromna rola mediów
w kształtowaniu postaw – stąd obecność w treściach kształcenia tekstów pu-
blicystycznych, przedruków z kolorowych czasopism, komiksu.

Współczesność to także wstąpienie Polski do Unii Europejskiej. Wpisało

ono nasz kraj i nasze dziedzictwo w mapę dziedzictwa europejskiego i świa-
towego (np. judaizm, islam, hinduizm czy buddyzm). Współczesny uczeń
w naszym kraju to nie tylko Polak, ale i obywatel Europy, który ma duże szan-
se, by w tej nowej wielokulturowej Europie aktywnie zaistnieć. Wybrane przez
nas teksty kultury dają młodzieży wiedzę o innych niż polska tradycjach, uka-
zują współistnienie we współczesnym świecie wielu kultur oraz uczą toleran-
cji i poszanowania dla inności.

Idea wielokulturowości, a jednocześnie międzykulturowości, jest jednym

z motywów przewodnich programu, nie oznacza to jednak, że treści doty-
czące tradycji ojczystej czy krzewienie patriotyzmu zostały zepchnięte na
dalszy plan. Znalazły one swoje odbicie w doborze tekstów o tematyce histo-
rycznej, etnograficznej oraz obyczajowej. Zostały także opatrzone bogatym
materiałem ikonograficznym. Tym samym uczą młodzież poszanowania pol-
skiej tradycji oraz rozpoznawania najważniejszych symboli i znaków kultury
ojczystej.

Przekaz ikoniczny i słowny
Przekaz ikoniczny (malarstwo, rzeźba, plakat, fotografia) to jeden z naj-

istotniejszych punktów treści kształcenia. Jego omówienie pozwala współ-
czesnemu uczniowi, poruszającemu się zazwyczaj sprawniej w świecie obra-
zu niż słowa, na analizę kultury dawnych wieków w sposób bardziej dla niego
przyjazny. Z drugiej strony obok obrazów w programie pojawiają się teksty
krytyczne, komentarze intersemiotyczne wymagające od odbiorcy czytania
ze zrozumieniem oraz zdolności analitycznego myślenia.

Obok krótkich tekstów literackich i publicystycznych w programie znajdują

się klucze do omawiania wybranych przez nas lektur. Część z nich pochodzi
z podstawy programowej, niektóre zaś to propozycje własne. Wychodzimy tu
naprzeciw potrzebom wielu nauczycieli, którzy poszukują nowych pomysłów
na omawianie utworów już znanych, jak też sugestii dotyczących utworów
spoza kanonu obowiązkowego.

Dusza kina i język filmu
Osobne miejsce zajmuje w programie film. Naszym celem nadrzędnym

było wykazanie, że kino nie jest „gorszą odmianą teatru”; rządzi się ono wła-
snymi prawami, ma swój język i niepowtarzalny klimat.

Nie zawsze są to dzieła należące do kanonu klasyki kina światowego. W do-

bie prymatu produkcji z Hollywood proponujemy nauczycielom i uczniom
kino europejskie, ale też i hinduskie (film Monsunowe wesele). Staramy się
przekonać, że film wartościowy to niekoniecznie film wysokobudżetowy.

www.mac.pl

Mając na uwadze to, że młodzież przede wszystkim skupia uwagę na tre-

ści filmu, a nie na jego formie, prezentujemy wiedzę na temat różnych technik
i gatunków filmowych, jak i języka kinematografii. Położenie tak dużego naci-
sku na edukację filmową to ważny, nowy element wyróżniający nasz program
spośród innych, obecnych w szkołach.

Układ treści w programie
W naszej podróży po świecie kultury wychodzimy w klasie I od przestrze-

ni człowiekowi najbliższej, czyli domu. Stopniowo zataczamy coraz szersze
kręgi, by dotrzeć do przestrzeni przeważnie uczniowi nieznanej, takiej jak np.
Afryka czy Chiny. Materiał omawiany w każdej z klas został podzielony na
trzy bloki tematyczne (Człowiek i czas, Człowiek i przestrzeń, Działania i emo-
cje), które z kolei obejmują poszczególne rozdziały. Rozdziały: Filozofie życia
i Ślady historii są tym, co wspólne i powtarzające się we wszystkich klasach.
Uczeń wędruje z naszym programem od czasów najdawniejszych po współ-
czesność, odczytując ślady minionych wydarzeń, jak też analizując dawne
i obecne wzorce postaw oraz sposoby myślenia. Tym samym uczy się do-
strzegać ciągłość tradycji, a także związki między różnymi jej elementami.

Kształcenie z zakresu innych dziedzin kultury
W programie uwzględniono również obecność elementów kształcenia

obejmujących inne dziedziny kultury. Przy omawianiu dorobku kultury pol-
skiej uwzględniono odniesienia do tradycji śródziemnomorskiej i europej-
skiej. Duży nacisk położono także na rolę mediów we współczesnym świecie
i nowoczesne metody pozyskiwania informacji.

Cele edukacyjne
Obok wymienionych wcześniej celów edukacyjnych program zakłada re-

alizację celów z podstawy programowej kształcenia ogólnego takich, jak:

Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji (samo-

•

dzielne docieranie do informacji; rozumienie komunikatów werbalnych
i niewerbalnych o coraz bardziej skomplikowanej organizacji; podejmo-
wanie refleksji nad znaczeniami słów i dążenie do ich dokładnego rozu-
mienia; krytyczne ocenianie zawartości komunikatów).
Analiza i interpretacja tekstów kultury (doskonalenie sprawności analizy

•

i interpretacji tekstów kultury; pozyskiwanie nowych narzędzi do coraz
dojrzalszej, bardziej świadomej i samodzielnej lektury; poznawanie no-
wych gatunków i konwencji literackich; wykorzystywanie poznanych po-
jęć w refleksji o literaturze i wartościach; czytanie tekstów kultury z za-
kresu literatury młodzieżowej i popularnej; poznawanie dzieł klasycznych
ważnych dla kultury polskiej i światowej).
Tworzenie wypowiedzi (zyskiwanie świadomości funkcji środków języko-

•

wych służących formułowaniu wypowiedzi; zdobywanie wiedzy o różnych
odmianach polszczyzny i kształcenie umiejętności poprawnego ich wy-
korzystywania w różnych sytuacjach; pogłębianie znajomości etyki mowy
i etykiety językowej; poznawanie nowych i tworzenie coraz trudniejszych
form wypowiedzi).

Wśród stawianych przez nas celów wychowawczych szczególnie istotne

wydają się:

stymulowanie zdolności twórczych ucznia;

•

wykształcenie w uczniu szacunku dla rodziny;

•

budowanie postawy patriotycznej przy jednoczesnym analitycznym i obiek-

•

tywnym podejściu do dziedzictwa narodowego;
poszanowanie dla inności (nie tylko narodowej i kulturowej);

•

przygotowanie do życia w przestrzeni najbliższej (dom i okolica) i dalszej

•

(Polska, Europa, świat).

II. Koncepcja kształcenia językowego

Założenia ogólne
Kształcenie językowe powinno umożliwić uczniom poznanie dwóch za-

sadniczych funkcji języka naturalnego: komunikacyjnej, czyli tej, kiedy jest
on narzędziem porozumiewania się, oraz poznawczej, czyli takiej, gdy pełni
on rolę skarbnicy wiedzy o świecie, funkcję klucza do kultury, w której się go
używa. Zatem należałoby mówić nie tyle o kształceniu językowym, ile języ-
kowo-kulturowym.

Język, tekst, komunikacja
Języka należy uczyć w powiązaniu z tekstem. Język, a tym samym gra-

matyka, nie istnieją poza tekstem, który jest podstawową jednostką porozu-
miewania się. Rozwijanie kompetencji komunikacyjnej to przede wszystkim
rozwijanie umiejętności rozumienia i tworzenia poprawnych gramatycznie
i stosownych sytuacyjnie tekstów (wypowiedzi).

Język naturalny nie kończy się na zdaniu, jak zakładały klasyczne grama-

tyki. Należy na lekcjach języka polskiego uczyć podstaw tekstologii (reguł
łączenia zdań w akapity, akapitów – w teksty), oczywiście z uwzględnieniem
możliwości poznawczych uczniów i ograniczeń czasowych.

Omawiane na lekcjach zagadnienia gramatyczne muszą służyć przede

wszystkim doskonaleniu umiejętności sprawnego porozumiewania się. Nie-
zmiernie ważne jest pokazywanie funkcji różnych części mowy, form fleksyj-
nych, konstrukcji składniowych. Nie ma sensu przekazywanie uczniom wiedzy
o budowie systemu językowego bez ukazywania jej wykorzystania w praktyce
językowej. Program do cyklu podręczników Klucze do kultury kładzie nacisk na
wykształcenie w uczniach świadomego i skutecznego zastosowania różnego
typu środków językowych w określonych sytuacjach i w konkretnym celu.

Język i kultura
Zgodnie z założeniami reformy na lekcjach języka polskiego powinno

się umiejętnie i harmonijnie łączyć zagadnienia językowe, literackie i kultu-
rowe – integrować wiedzę o języku z wiedzą o literaturze i wiedzą o świe-
cie. Obiektem, w którym taka integracja odbywa się w sposób naturalny, jest
tekst i należy to wykorzystać. Teksty omawiane na lekcjach nie mogą być
tylko „nośnikami” określonych części mowy, form gramatycznych itp. W każ-
dej sytuacji ważna jest również treść tekstu – refleksja na temat problemów,

www.mac.pl

których dotyczy. Nie da się oddzielić mówienia o formie od mówienia o treści
– wypowiedź stanowi niepodzielną całość.

Analizowane na lekcjach teksty powinny reprezentować różne sfery kultu-

ry – nie tylko (a może nawet nie przede wszystkim) sferę kreacji artystycznej.
Wielu uczniów będzie miało w dorosłym życiu niestety symboliczny kontakt
z tekstami artystycznymi, natomiast niemal codziennie przyjdzie im obcować
z wypowiedziami medialnymi, urzędowymi, popularnonaukowymi itp., które
nierzadko są lekceważone w kształceniu polonistycznym, traktowane jako
gorsze i niewarte uwagi. Podkreślić należy, że praca z tekstami użytkowy-
mi ma wiele zalet: przygotowuje do świadomego funkcjonowania w życiu
społecznym, pokazuje różne perspektywy widzenia rzeczywistości, stwarza
okazję do przybliżenia sztucznej sytuacji szkolnej do rzeczywistej, natural-
nej. Teksty użytkowe, napisane nierzadko elegancką polszczyzną, mogą być
równie dobrym jak dzieła artystyczne materiałem ilustrującym funkcje róż-
nych środków językowych.

Na lekcjach językowo-kulturowych szczególnie ważna staje się koniecz-

ność rozróżniania sytuacji oficjalnej i nieoficjalnej oraz, co za tym idzie, polsz-
czyzny potocznej i oficjalnej. Wobec nasilających się tendencji unifikacyjnych,
zacierania się i mieszania odmian języka, należy pielęgnować świadomość
różnic systemowych i pragmatycznych między różnymi odmianami polsz-
czyzny, zawsze patrząc na to z szerszej perspektywy – kulturowej, odnosząc
się do wzorców kultury masowej (popularnej) i wysokiej (elitarnej).

Kształcenie językowo-kulturowe zakłada konieczność i celowość prezen-

tacji na lekcjach ważnych współczesnych zjawisk kulturowych z wyraźnym
ukazaniem roli języka w ich istnieniu.

Współczesna kultura posługuje się coraz częściej ikonami i innymi znaka-

mi niejęzykowymi. Nie sposób zatem pominąć w kształceniu polonistycznym
refleksji nad znakami ikoniczno-słownymi oraz ikonicznymi, zarówno popkul-
turowymi (komiks, plakat, reklama, logo), jak i należącymi do kultury elitarnej
(głównie malarstwo).

Układ treści w programie
Wiedza o języku powinna być przekazywana w układzie spiralnym – w kla-

sach starszych należy wracać do wiadomości i umiejętności z lat poprzed-
nich, powtarzać je, porządkować i rozszerzać. W klasie I znaczna część
materiału ma charakter powtórzeniowy (m.in. części mowy i ich odmiana),
utrwalający wiedzę zdobytą w szkole podstawowej. Jest to konieczne, ponie-
waż uczniowie w gimnazjum wywodzą się z różnych szkół i różnych środo-
wisk. Należy wyrównać poziom klasy, aby można było na późniejszym eta-
pie wprowadzać nowe, trudniejsze treści. Osią konstrukcyjną układu treści
w klasie I jest gramatyka opisowa, zawsze jednak przedstawiana w aspekcie
funkcjonalnym (perspektywa: do czego przydadzą nam się czasowniki, stop-
niowanie przymiotnika, równoważniki zdania itp.).

W klasie II poszerza się wiadomości gramatyczne (części mowy, ich od-

miana, składnia, słowotwórstwo, fonetyka), wprowadza się ponadto elementy
kultury języka i stylistyki. W klasie III dużo miejsca poświęca się powtórzeniu
wiadomości gramatycznych (szczególnie dotyczących składni), wybranym
zagadnieniom pragmatycznym, stylistycznym oraz etyce mówienia, a także

dłuższym, bardziej złożonym formom wypowiedzi (wywiad, reportaż, felie-
ton, różne rodzaje listów).

Sposoby osiągania celów edukacyjnych
W programie proponujemy różnorodne formy i metody pracy. Najczęściej

wykorzystywane to:

samodzielne rozwiązywanie problemów;

•

grupowe rozwiązywanie problemów;

•

syntezowanie mniejszego i większego materiału;

•

dyskusja;

•

metaplan;

•

burza mózgów;

•

posługiwanie się technologią informacyjną, korzystanie z różnorodnych

•

źródeł informacji;
czytanie ze zrozumieniem;

•

interpretacja fragmentu w kontekście całego dzieła (praca z tekstem);

•

rozwiązywanie testów;

•

przygotowywanie projektów;

•

ranking diamentowy;

•

inscenizacja;

•

drama;

•

przekład intersemiotyczny.

•

Kładziemy nacisk na:
indywidualną pracę ucznia;

•

współpracę nauczyciela i ucznia;

•

współpracę nauczycieli różnych przedmiotów;

•

indywidualizację pracy z uczniem (zdolnym i mniej zdolnym);

•

współpracę uczniów między sobą.

•

Pokazujemy, jak ważne jest rozwijanie w uczniu umiejętności samodziel-
nej pracy i myślenia.

Łączymy rozwój intelektualny ucznia z jego wychowaniem.

Podkreślamy rolę świadomego odbioru tekstów kultury (tekstu literackie-
go, dzieła filmowego, obrazu, rzeźby) dzięki właściwemu pokierowaniu
przez nauczyciela pracą ucznia na lekcjach przygotowawczych i podczas
jego samodzielnej pracy w domu.

Kładziemy nacisk na związki między dziełami z różnych dziedzin sztuki.

Wykazujemy przydatność różnych źródeł i nośników informacji, jak: słow-
niki, internet, reprodukcje, płyty CD.

Przekonujemy, że warto rozumieć kulturę, i dlatego uczymy odczytywania
tekstów na poziomie dosłownym i metaforycznym/symbolicznym.

www.mac.pl

Rozbudzamy chęć czytania, uwrażliwiamy na wartości, które niesie litera-
tura.

Uczymy dostrzegania ciągłości tradycji oraz związku kultury polskiej z kul-
turą Europy i świata.

Treści i zakładane osiągnięcia

(rozpisane w tabeli w części Treści programowe)

III. Metody

Nie ma metod doskonałych, dlatego wyboru konkretnych metod należy

dokonywać w zależności od zaplanowanych celów. Podstawowe, uniwersal-
ne zasady, którymi należy kierować się przy doborze metod nauczania, to:

dostosowanie ich do poziomu ucznia;

–

dostosowanie ich do typu przekazywanych treści i zakładanych ce-

–

lów;
różnorodność – każda, nawet najdoskonalsza metoda stanie się prze-

–

szkodą w skutecznym nauczaniu, jeśli będzie nadużywana.

Proponowane niżej wybrane metody pracy z programem do cyklu pod-

ręczników Klucze do kultury są zarówno planami konkretnych działań na lek-
cji, jak i ogólnymi strategiami nauczania, które pomogą zrealizować przed-
stawione wcześniej założenia kształcenia językowo-kulturowego.

Wychodzić od rzeczywistości i rozmawiać o tym, co bliskie

Punktem wyjścia lekcji powinien być zwykle temat dotyczący świata lub

konkretne działanie życiowe, codzienna sytuacja itp., niekoniecznie zagad-
nienie związane z budową systemu językowego. Pozwoli to zatrzeć różnicę
między mniej lubianymi lekcjami gramatycznymi a lekcjami o innej tematyce,
ułatwi nawiązanie rozmowy z uczniami i umożliwi odwołanie się do ich do-
świadczeń i już posiadanej wiedzy.

Na lekcjach warto poruszać zagadnienia współczesne, bliskie młodzieży,

również i te bolesne, kłopotliwe, omijane lub takie, które często wydają się
zbyt „płytkie” na lekcję szkolną, a są dla gimnazjalisty problemami fundamen-
talnymi. Nie są to wcale działania obliczone na przypodobanie się młodzie-
ży, lecz doskonały sposób nawiązania kontaktu z uczniem, połączenia nowej
wiedzy z już przez niego posiadaną, próbą nauczenia pogłębionego spojrze-
nia na to, co jest mu świetnie znane, ale przyjmowane całkowicie bezreflek-
syjnie i bezkrytycznie. Takich zagadnień, które jednocześnie stworzą okazję
do refleksji nad językiem, jak i jego używaniem, można znaleźć bardzo wiele,
np. przezwiska, agresja, wyrażanie poglądów, stan posiadania (konsump-
cjonizm), ochrona środowiska naturalnego, stosunek do tradycji, różnego
rodzaju mody. Młodzieży łatwiej jest wtedy podawać przykłady wypowiedzi,
projektować sytuacje, a także zaangażować się emocjonalnie w lekcję.

Pracować z tekstem

Pracę z tekstem, nawet na lekcji tzw. językowej, warto zacząć od refleksji

poświęconej jego treści, poruszonemu zagadnieniu. Następnie staramy się
dotknąć wszystkich istotnych aspektów tekstu: pragmatycznego, kompozy-
cyjnego, językowo-stylistycznego, wykazując wzajemne ich przenikanie się
i warunkowanie. Dobrze odczytany tekst powinien zainspirować uczniów do
refleksji, wyrażania opinii, a także własnych działań językowych.

Zestawiać teksty

Zestawienie dwóch tekstów na podobny temat (przykładem może być

np. tekst literacki – fragment powieści Małgorzaty Musierowicz zestawiony
z tekstem publicystycznym – fragmentem artykułu z prasy młodzieżowej),
pozwala wyraziście ukazać zarówno wielość stanowisk w związku z tema-
tem, jak i określone cechy językowe tekstów. Inne typowe zestawienie to dwa
teksty pochodzące z dwóch różnych sfer kultury – może być to np. porów-
nanie tekstu oficjalnego (sfera kultury wysokiej) z nieoficjalnym (sfera kultury
popularnej) lub też różnych tekstów oficjalnych, np. artystycznego z nauko-
wym, publicystycznym itd. Umożliwia to przedstawienie wielości perspektyw
spojrzenia na problem, różnych sposobów używania języka przy tym samym
temacie, co ma ogromne znaczenie dla uczenia dialogu, kulturalnej dysku-
sji, funkcjonowania w demokratycznym społeczeństwie. Pokazuje również
odmienne funkcje kultury popularnej i wysokiej, podkreśla ich wzajemne
uwarunkowanie i uzupełnianie się. Przy tekstach kultury popularnej należy
kształcić głównie umiejętność ich rozsądnej selekcji i krytycznego odbioru
(ale bez nieuzasadnionego potępiania kultury masowej i mediów, które dla
uczniów, i dla większości Polaków, są podstawową przestrzenią kultury), przy
tekstach kultury wysokiej – umiejętność dostrzegania pogłębionej refleksji
nad problemem i kunsztowności językowego ujęcia tematu.

Tam, gdzie jest to możliwe, zalecamy wyjście od tekstów nieoficjalnych –

popularnych, użytkowych – jako bliższych uczniom. Ćwiczenia wymuszają
wtedy pogłębione, krytyczne spojrzenie na to, co dobrze znane. W dalszej
części lekcji pojawia się tekst kultury wysokiej, na którym można pokazać
doskonalsze posługiwanie się językiem lub po prostu inny punkt widzenia
na problem (wynikający z innego systemu wartości).

Zestawianie tekstów może odbywać się zarówno w ramach jednej lekcji,

jak też i w ramach dwóch jednostek, kolejno po sobie następujących.

Ćwiczyć różne sprawności mowy

Ćwiczenia na lekcjach powinny być jak najbardziej urozmaicone i repre-

zentować różne typy:

ćwiczenia wprowadzające – aktywizujące te wiadomości o języku

i o świecie, które będą przydatne w czasie rozmowy na dany temat;
ćwiczenia analityczne, związane z przeczytanym tekstem – kierujące

uwagę zarówno na treść tekstu, jak i jego formę (m.in. rozpoznawanie
gatunku wypowiedzi, zakładanego odbiorcy, intencji nadawcy; wskazy-
wanie słów, sformułowań, fragmentów kluczowych dla tekstu, interpre-
tacja tekstu w kontekście życia społecznego, odnajdywanie charakte-
rystycznych środków językowych i ustalanie przyczyny ich pojawienia
się w tekście);

www.mac.pl

ćwiczenia systemowe – różnorodne przekształcenia gramatyczne i lek-

sykalne, rozwijające zwłaszcza umiejętność jasnego, poprawnego
przekazywania tej samej treści na różne sposoby;
ćwiczenia pragmatyczne – dostosowywanie środków językowych do

odbiorcy, okoliczności i celu wypowiedzi;
ćwiczenia stylistyczno-redakcyjne – przekształcanie zdań i krótkich

tekstów w określonym celu;
ćwiczenia aktywizujące – np. wyszukiwanie i selekcja informacji na

dany temat;
ćwiczenia twórcze właściwe – polegające na samodzielnych próbach

tworzenia wypowiedzi mówionych i pisanych.

Uczyć tworzenia dłuższych form wypowiedzi

Nie wszystkie formy wypowiedzi spotykane w życiu codziennym i wymie-

niane przez podstawę programową uczeń musi umieć tworzyć. W niektórych
wypadkach wystarczy, że będzie potrafił dany gatunek rozpoznać (w szcze-
gólności intencję w niego wpisaną) – tak będzie np. z reportażem i felietonem.
Nie można bowiem każdego nauczyć pisania dobrych felietonów i reportaży,
a poza tym nie jest to absolutnie potrzebne. Warto natomiast, by uczeń umiał
odróżnić dobry felieton od słabego i wiedział, że zadaniem felietonisty jest
subiektywizm, prowokowanie i przesada, a nie obiektywne przedstawianie
faktów.

Kształcenie umiejętności tworzenia dłuższych form wypowiedzi powinno

składać się z trzech etapów: analizy wzorców, ćwiczeń przygotowawczych,
czyli tzw. wprawek, oraz ćwiczeń twórczych właściwych, czyli prób pisar-
skich. Na każdym etapie nauki powinno się zwracać uwagę w ćwiczeniach
i poleceniach na pięć aspektów: cel nadawcy (po co się pisze), typowy temat
(jeśli da się określić), typową sytuację komunikacyjną (kto jest nadawcą, kto
odbiorcą, jakie są typowe okoliczności porozumiewania się), typową kompo-
zycję, typowe środki językowe (ich nacechowanie stylistyczne).

Ważny element to dobór wzorców do analizy. Sytuacją idealną jest prze-

analizowanie co najmniej dwóch przykładów realizacji danego gatunku wy-
powiedzi, najlepiej takich, które coś łączy, ale i coś różni. Dopiero bowiem ta-
kie zestawienie umożliwia dostrzeżenie istotnych cech wzorca gatunkowego
oraz zapoznanie się z różnymi drogami jego realizacji.

Dwie podstawowe formy wypowiedzi – opowiadanie i opis – powinny po-

wracać w każdej klasie; ćwiczenia muszą skłonić uczniów do podejmowania
prób pisania coraz bardziej złożonych odmian tych gatunków. Na szczególną
uwagę zasługuje też streszczenie, które nie jest gatunkiem wypowiedzi, lecz
operacją wykonywaną na tekście i jej efektem. Rozwija ono szereg ważnych
umiejętności, nie tylko językowych, przydatnych w życiu, m.in. rozumienie
tekstu, umiejętność selekcji informacji, zwięzłe wypowiadanie się, zastępo-
wanie wybranych struktur językowych innymi.

Warto jeszcze podkreślić, iż wbrew obiegowym poglądom, że młodzież

współcześnie pisze tylko SMS-y, istnieje bogaty korpus tekstów tworzonych
przez uczniów spontanicznie i dobrowolnie. Takie teksty, np. zamieszczone
w internecie recenzje i blogi, mogą być z powodzeniem wykorzystane na

lekcjach języka polskiego – bo autentyczna chęć wypowiedzenia się jest ko-
niecznym warunkiem, wstępem do nauki pisania i mówienia.

Aktywizować uczniów

Współczesna dydaktyka wiele uwagi poświęca metodom aktywizacji

uczniów, pobudzaniu ich pomysłowości i inicjatywy. Program do cyklu pod-
ręczników Klucze do kultury zakłada wykorzystanie tych metod, dalekim jed-
nak będąc od ich gloryfikacji i uznania za jedyną drogę do dydaktycznego
sukcesu. Są one obarczone wadami, podobnie jak inne typy metod, a „terror
aktywności” (określenie Stanisława Bortnowskiego) jest nie mniej szkodliwy
od innych wersji terroru.

Aktywizacja uczniów powinna odbywać się w trakcie całej lekcji: w czasie

rozmowy wstępnej, analizy materiału, ćwiczeń utrwalających. Spośród wielu
metod aktywizujących przydatnych w realizacji programu szczególnie warta
uwagi może być metoda projektu.

Metoda ta stawia na pomysły na organizację różnego typu przedsięwzięć

związanych z omawianymi zagadnieniami literackimi, językowymi i kultu-
rowymi, które wymagają dłuższych przygotowań, angażujących całą klasę
(albo nawet szkołę), typu – minikonferencja, koncert, akcja charytatywna, za-
wody sportowe, wystawa, przedstawienie itd. Realizacja takich zadań, choć
niewątpliwie czasochłonna, daje wiele korzyści, umożliwia m.in. zastosowa-
nie umiejętności językowych w praktyce, naturalne łączenie ich z umiejętno-
ściami pozajęzykowymi (m.in. organizacyjnymi), wykorzystanie pomysłowo-
ści i energii uczniów; pomaga scementować społeczność klasową, pogłębić
kontakt z nauczycielem i z miejscową społecznością.

Zachęcać do pracy w grupach

Praca w grupach jest metodą bardzo przydatną w kształceniu języko-

wym. Podział klasy na kilka zespołów stwarza przede wszystkim okazję do
zbadania w ramach lekcji większej partii materiału językowego, jak również
do szybkiego zapoznania uczniów z funkcjonowaniem określonego środka
językowego w tekstach różnego typu. Inne zalety pracy w grupach to: roz-
wijanie umiejętności współpracy, uczenie samodzielności, stawiania pytań
i tez w związku z tym, co się bada, umożliwienie słabszym, by uczyli się od
zdolniejszych.

Z kolei do podstawowych wad pracy w grupach zaliczymy: większe za-

mieszanie w klasie, niebezpieczeństwo powierzchowności obserwacji i ana-
liz, możliwą bierność części grupy, brak zainteresowania wynikami pracy in-
nych grup (w czasie prezentacji inne grupy nie słuchają, bo cały czas myślą
o swoim wystąpieniu, a po prezentacji nie słuchają, bo mają poczucie, że
„swoje już zrobiły”).

Należy również pamiętać, że różne typy zadań lepiej lub gorzej nadają się

do pracy w grupach. Unikajmy takich zadań, których wykonanie zależeć bę-
dzie głównie od wiedzy i umiejętności najlepszego członka zespołu, a sku-
piajmy się na takich, których wykonanie będzie efektem wysiłku zbiorowego,
kiedy każdy członek grupy będzie mógł wykonać jakąś część zaplanowanej
pracy.

www.mac.pl

IV. Planowane osiągnięcia ucznia

(szczegółowe osiągnięcia w każdej klasie

zostały rozpisane w tabelach w części Treści programowe)

Uczeń:

1. Redaguje, zgodnie z tematem, przewidziane programem formy wypo-

wiedzi o charakterze: a) literackim, b) publicystycznym, c) użytkowym.

2. Dba o estetykę zapisu, świadomie stosuje wyróżnienia.
3. Ma świadomość kompozycji wypowiedzi, dba o jej spójność.
4. Świadomie przekształca teksty.
5. Rozróżnia intencję nadawcy.
6. Tworzy teksty o różnej intencji.
7. Świadomie i płynnie wypowiada się na różne tematy.
8. Włącza elementy analizy tekstu kultury do wypowiedzi ustnej i pisem-

nej.

9. Formułuje problem i rozwiązuje go samodzielnie oraz w grupie.
10. Wyraża i uzasadnia własny punkt widzenia.
11. Przestrzega zasad kultury mówienia i słuchania, tzn. kulturalnie wyraża

swoją opinię i kulturalnie wysłuchuje opinii innych, oraz ustosunkowuje
się do nich.

12. Odróżnia informację od komentarza, prawdę od fikcji.
13. Selekcjonuje i zapisuje informacje.
14. W sposób funkcjonalny posługuje się terminologią właściwą danej dzie-

dzinie sztuki.

15. Odpowiednio wykorzystuje konteksty do interpretacji dzieła.
16. Dostrzega związki między dziełami z różnych dziedzin sztuki.
17. Dostrzega związek między treścią dzieła a jego formą.
18. Rozpoznaje środki artystycznego wyrazu charakterystyczne dla po-

szczególnych dziedzin sztuki i określa ich funkcję w dziele.

19. Czyta teksty na poziomie dosłownym i metaforycznym.
20. Dostrzega różne typy kultury i wskazuje podobieństwa oraz różnice mię-

dzy nimi.

21. Dostrzega i wskazuje różnice między kulturą wysoką a popularną.
22. Krytycznie analizuje teksty kultury popularnej.

V. Ocenianie osiągnięć uczniów

Ważnym elementem realizacji każdego programu jest ocenianie osiągnięć

uczniów. Oceny są informacją dla uczniów, nauczycieli, rodziców, a także
władz oświatowych. Powinny w związku z tym spełniać podstawowe funkcje
dydaktyczne i wychowawcze, czyli pomagać w:

ustaleniu poziomu wiedzy i umiejętności uczniów;

–

ukazywaniu postępów uczniów;

–

wskazaniu braków i niedociągnięć w edukacji;

–

motywowaniu do dalszej pracy.

–

Aby ocenianie było skuteczne, powinno być systematyczne, ciągłe i zróż-

nicowane.

Proponujemy zastosowanie trzech typów oceniania:

ocenianie rozpoznawcze

–

, które ma na celu określenie, co uczeń wie

i potrafi na początku cyklu kształcenia. Szczególnie ważne jest to na
początku klasy I, dlatego proponujemy przeprowadzenie różnorodnych
sprawdzianów badających wszelkie możliwe poziomy umiejętności.
Sprawdziany te nie powinny kończyć się oceną wyrażoną cyfrą. Można
zastosować tu punktację lub ocenę opisową, która będzie wskazówką
zarówno dla ucznia, jak i nauczyciela co do sposobu prowadzenia dal-
szego kształcenia;
ocenianie bieżące

–

, które ma na celu diagnozowanie postępów

uczniów. W jego skład wchodzi monitorowanie rozwoju ucznia w trak-
cie całego roku szkolnego;
ocenianie końcowe

–

, które pozwala zorientować się, w jakim stopniu

został zrealizowany program nauczania.

Istotnym problemem jest kryterium ocen. Zgodnie z Rozporządzeniem Mi-

nistra Edukacji Narodowej z dn. 19 kwietnia 1999 r. (Dz.U. z 1999 r. Nr 41, poz.
413) w sprawie zasad oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słu-
chaczy oraz przeprowadzania egzaminów sprawdzających i klasyfikacyjnych
w szkołach publicznych każda szkoła ma obowiązek opracowania własnego,
wewnętrznego systemu oceniania, który będzie uwzględniał specyfikę danej
placówki oświatowej. Zgodnie z rozporządzeniem ocenianie wewnątrzszkol-
ne obejmuje:

formułowanie przez nauczycieli wymagań edukacyjnych oraz informo-

wanie o nich uczniów i rodziców (prawnych opiekunów);
bieżące ocenianie i śródroczne klasyfikowanie, według skali i w formach

przyjętych w danej szkole, oraz zaliczanie niektórych zajęć edukacyj-
nych;
przeprowadzanie egzaminów klasyfikacyjnych;

ustalanie ocen klasyfikacyjnych na koniec roku szkolnego (semestru)

i warunki ich poprawiania.

Szczegółowe zasady oceniania wewnątrzszkolnego określa statut szkoły,

z uwzględnieniem przepisów rozporządzenia.
Zgodnie z rozporządzeniem nauczyciel ma do dyspozycji sześciostopnio-

wą skalę ocen. Ważne, aby ocena była jawna i opatrzona rzeczowym komen-
tarzem. Czasami warto zrezygnować z oceny wyrażonej cyfrą na rzecz oceny
opisowej. Przykładem niech będą dłuższe formy wypowiedzi – rzeczowy ko-
mentarz nauczyciela wraz ze wskazówkami dotyczącymi sposobów udosko-
nalenia pracy pisemnej umożliwi uczniowi poprawienie jej, a jednocześnie
pokaże mu, że jego wysiłek został doceniony.

Proponowany przez nas program nauczania daje możliwości oceniania

różnych form aktywności ucznia. Nauczyciel, stosując wypracowane przez
siebie i dostosowane do możliwości klasy kryteria oceniania, może oceniać:

pracę indywidualną i zespołową;

•

www.mac.pl

działania krótkoterminowe i długoterminowe;

•

realizowanie zadań o różnym stopniu trudności;

•

stosowanie wiedzy w nowych sytuacjach;

•

działania twórcze;

•

postawę twórczą;

•

oryginalność koncepcji i realizacji zadań;

•

dociekliwość badawczą;

•

systematyczność i rzetelność.

•

Pracując z programem opracowanym do cyklu Klucze do kultury, na-

uczyciel będzie miał możliwość oceniania następujących umiejętności
ucznia:

czytania ze zrozumieniem tekstów różnego rodzaju (literackich, publicy-

•

stycznych, popularnonaukowych i naukowych);
interpretowania utworów literackich;

•

aktywnego słuchania;

•

mówienia – sprawnego i poprawnego posługiwania się językiem;

•

sprawnego, zgodnego z zasadami etykiety językowej komunikowania się;

•

pracy indywidualnej;

•

pracy w zespole;

•

samokształcenia.

•

Proponujemy różnorodne formy kontroli wiedzy i umiejętności:
wypowiedzi ustne (np. udział w dyskusji, przemówienia);

•

głośne czytanie i recytacja;

•

różnego rodzaju testy (rozwiązywane jako prace domowe i klasowe),

•

w których zgodnie ze standardami egzaminu gimnazjalnego znalazły się
zadania: a) otwarte, b) zamknięte;
sprawdziany literacko-kulturowe, językowe i ortograficzne – powinny mieć

•

zróżnicowaną formę i sprawdzać praktyczne umiejętności posługiwania
się zdobytą wiedzą, a nie wiedzę encyklopedyczną;
pisemne prace klasowe (przynajmniej dwie w semestrze) rozumiane jako:

•

a) sprawdziany czytania ze zrozumieniem, b) interpretacja wskazanych
fragmentów tekstu, c) wypowiadanie się na określony temat, d) rozwijanie
sentencji („Aurea dicta”);
prace domowe (wypracowania, ćwiczenia, projekty, referaty, samodzielne

•

docieranie do informacji) – do oceniania (niekoniecznie w formie oceny
wyrażanej cyfrą) prac domowych należy przywiązywać szczególną wagę,
ponieważ uczeń musi mieć poczucie, że jego wysiłek włożony w odrobie-
nie pracy domowej, w przygotowanie się do kolejnej lekcji jest doceniany
i zauważany;
aktywność na lekcji, zaangażowanie i poszukiwanie oryginalnych rozwią-

•

zań;
praca w zespole i prezentacja wyników pracy;

•

projekty wykonywane w różnej formie, inspirowane omawianymi tekstami

•

kultury;

udokumentowany którąś z form wypowiedzi (notatka, sprawozdanie, opis,

•

recenzja itd.) udział w jakimś przedsięwzięciu artystycznym (koncert,
spektakl, wieczór literacki itd.);
samodzielne lektury, wykraczające poza kanon lektur obowiązkowych.

•

www.mac.pl

TREŚ

PROGR

AMOWE

LITER

CKO-K

TUROWY

reści

nauczania,

klasa

Roz-

dział

Zagadnienia i treści kształ-

cenia

eksty kultury

Symbole, znaki kultury

pojęcia

Dom i rodzina

(29 godz.)

Dom jako źródło toż-

•

samości oraz systemu

wartości

Dom jako źródło wiedzy

•

o świecie

Przestrzeń codzienna –

•

przestrzeń odświętna

Znaczenie obrzędów

•

świąt i uroczystości.

Drzewo genealogiczne

•

Literatura:

. Defoe,

Robinson

Crusoe

(fragm.);

. Lee,

Jabłecz-

nik

i Rosie

(fragm.);

Musierowicz,

Język

Trolli

(lektura

czyta-

całości);

Gloger

Encyklopedia

staropolska

ilustrowana

(fragm.);

wardowski,

Białe

Święta

;

Reymont,

Chłopi

(fragm.);

H.Ch.

Andersen,

Pradziadek

(fragm.);

Balzak,

Oj-

ciec

Goriot

(fragm.);

wybór

poezji

(np.

uwim,

Staff

Gałczyński); wybór tekstów publicystycznych

Film:

Małe

kobietki

(reż.

Armstrong)

lub

Rzeka

życia

(reż.

R. Redford)

Malarstwo: np. M. Chagall,

idok z okna, W

itebsk,

. Manet

Inne

teksty

ikonograficzne:

drzewo

genealogiczne

Jagiello-

nów

genealogia

•

gody (Boże Narodzenie)

•

stół rodzinny

•

symbolika ognia

•

Zwierzęta

(19 godz.)

Zwierzę jako podmiot

•

Przyjaźń między człowie-

•

kiem a zwierzęciem

Zwierzęta-symbole

•

Literatura:

. Grahame,

czym

szumią

wierzby

(lektura

czytana

w całości); W

. K

opaliński,

Opowieści o rzeczach powszednich

(fragm.);

.M.

Montgomery

Rilla

Złotego

Brzegu

(fragm.);

Lorenz,

Opowiadania

zwierzętach

(fragm.);

V.B.

Dröscher

Ludzkie

oblicze

zwierząt

(fragm.);

Rowling,

Harry

otter

i Czara

Ognia

(fragm.);

wybór

poezji

(I.

Krasicki,

Leśmian,

Osiecka); wybór tekstów publicystycznych

Film:

Mikrokosmos

(reż. C

. Nuridsany

, M. P

erennou)

Malarstwo: np. V

. Carpaccio, Rafael Santi

Inne teksty ikonograficzne: fotografie

jednorożec

•

kot (indywidualista)

•

pies (symbol wierności)

•

smok

•

Filozofie życia

(24 godz.)

Biblia i antyk grecko-

•

rzymski jako źródła kultu-

ry europejskiej

Wzorce osobowe od anty

•

ku po renesans

Literatura:

Biblia

(fragm.);

Kamieńska,

Książka

nad

książka-

(fragm.);

Homer

Iliada

Odyseja

(fragm.);

wybór

mitów;

Prus,

legend

dawnego

Egiptu

(opowiadanie

czytane

cało-

ści);

Cutler

królu

Arturze

rycerzach

Okrągłego

Stołu

(fragm.);

Kwiatki

świętego

Franciszka

Asyżu

(fragm.);

Rozmo-

Mistrza

olikarpa

Śmiercią

(fragm.);

wybór

poezji

(np.

Horacy

ochanowski);

wybór

tekstów

publicystycznych

i in.

Film:

Troja

(reż. W

. P

etersen)

Malarstwo: np. T

ycjan, A

. Dürer

, H. Holbein,

Inne teksty ikonograficzne: np. mapa, zdjęcia rzeźb

asceta i eremita

•

archetyp

•

humanizm

•

mit

•

patriota

•

rycerz

•

taniec śmierci

•

ziemianin

•

Ślady historii

(14 godz.)

owstanie kalendarza

•

ielka historia jako temat

•

tekstów kultury

oczątki kultury słowiań-

•

skiej

Historia P

olski na tle

•

historii Europy

Obecność wartości świata

•

starożytnego w średnio-

wieczu i nowożytnej

Europie.

Literatura*:

opaliński,

Opowieści

rzeczach

powszednich

(fragm.);

altari,

Egipcjanin

Sinuhe

(fragm.);

Sienkie-

wicz,

Quo

vadis

(fragm.);

ossak,

Bursztyny

(fragm.);

Biblia

(fragm.);

Einhard,

Życie

arola

ielkiego

(fragm.);

Pieśń

Ro-

landzie

(fragm.);

Druon,

Królowie

przeklęci

(fragm.);

Sien-

kiewicz,

Krzyżacy

(fragm.);

Mowa

papieża

Urbana

soborze

Clermont

1095

(fragm.);

Herbert,

amień

katedry

(fragm.);

asjodor o benedyktyńskiej pracy

; A

. Gruszecka,

Z ży

cia

żaków

(fragm.);

Domańska,

aziowie

króla

Zygmunta

(fragm.);

yjątki

reguły

św

Benedykta

Nursji

(fragm.);

wybór

tekstów poetyckich; wybór tekstów publicystycznych

Film:

Królestwo niebieskie

(reż. R. Scott)

Malarstwo: W

. W

ereszczagin, J

. Matejko, M. Bacciarelli

Inne teksty ikonograficzne: malarstwo wazowe, katedra gotycka

katedra

•

krucjata

•

olimpiada

•

pomazaniec boży

•

uniwersytet

•

* W rozdziale Ślady historii proponuje się, aby nauczyciel przerobił w całości jedną powieść Henryka Sienkiewicza:

Quo

vadis

lub

Krzyżaków

. F

ragmenty obu powieści znajdują się w niniejszym rozdziale.

www.mac.pl

Odkrywcy, zdobywcy

marzyciele (14 godz.)

Człowiek – istota poszu-

•

kująca

alka o równość i równo-

•

uprawnienie

Literatura:

mit

Dedalu

Ikarze,

Cervantes,

Przemyśl-

szlachcic

Don

Kichote

Manczy

(fragm.);

J.R.R.

Tolkien,

Władca

pierścieni

(fragm.);

Listy

Krzysztofa

Kolumba

(wybór);

M. Luther King,

Miałem sen

; wybór tekstów poetyckich (np. A

Mickiewicz,

ani

Twardowska

;

Słonimski,

awlikowska-

Jasnorzewska); wybór tekstów publicystycznych

błędny rycerz

•

marzyciel

•

odkrywca

•

Realizacja własnych pasji

•

i zainteresowań

Właściwie rozumiana

•

rywalizacja

Film:

Władca

pierścieni.

Drużyna

pierścienia

(reż.

Jackson)

lub

Apollo 13

(reż. R. Howard)

Malarstwo: G. Doré, F

. Goya

Inne teksty ikonograficzne: drzeworyt

Ciekawy człowiek

góra, szczyt

•

Emocje

(22 godz.)

Różne formy artystyczne-

•

go wyrażania emocji

Różne metody radzenia

•

sobie z emocjami nega-

tywnymi

Sposoby rozwiązywania

•

konfliktów

Przeciwdziałanie agresji

•

Literatura:

H.Ch.

Andersen,

Królowa

Śniegu

;

Szekspir

Romeo

Julia

(lektura

czytana

całości);

Snopkiewicz,

Słoneczniki

(fragm.)

. Rowling,

Harry

otter

i więzień

Azkabanu

(lektura

czyta-

całości);

Seneka,

gniewie

; wybór

poezji

(np.

ochanowski

Treny

, VII, VIII; A

. Mickiewicz, H. P

oświatowska, W

. Szymborska)

Film:

ielki błękit

(reż. L

. Besson)

Malarstwo: np. P

. Bruegel, H. Matisse, A

. Renoir

Inne

teksty

ikonograficzne:

Canova,

Amor

syche

;

plakat

teatralny

cierpienie i żałoba

•

dobro i zło

•

melancholia

•

miłość

•

nienawiść, gniew

•

przyjaźń

•

Prace klasowe w klasie I (po każdym rozdziale), łącznie 12 godz.

www.mac.pl

reści

nauczania,

klasa

Roz-

dział

Zagadnienia i treści kształ-

cenia

eksty kultury

Symbole, znaki kultury

pojęcia

Wielkie miasta

(20 godz.)

Miasta-symbole

•

Stolice europejskie

•

ielkie metropolie

•

Miasto jako tygiel kultu-

•

rowy

Literatura:

arandowski,

Mój

Rzym

(fragm.);

. Bell,

Miasto

Zakaza-

(fragm.);

. Kieffer

, Żeby

cię

lepiej

zjeść

(fragm.);

Gutowska,

220

linii

(lektura

czytana

całości);

Gogol,

Newski

Prospekt

(fragm.);

Prus,

Lalka

(fragm.);

wybór

poezji

(np.

Herbert,

eiper

Ba-

ran), wybór tekstów publicystycznych

Film:

Masz wiadomość

, reż. N. Ephron

Malarstwo: np. P

. della F

rancesca, El Greco

Inne

teksty

ikonograficzne:

zdjęcia

omawianych

rozdziale

miast

metropolia

•

moloch

•

Ściana Płaczu

•

iananmen
•

Prowincja

(15 godz.)

Dawni i współcześni boha-

•

terowie prowincji

Prowincja magiczna

•

Prowincja w innych czę-

•

ściach świata.

Ślady innych kultur na

•

polskiej prowincji

Literatura:

Mickiewicz,

Tadeusz

(fragm.);

Christie,

Mor

derstwo

odbędzie

się

(lektura

czytana

całości);

Kalicińska,

Dom

nad

rozlewiskiem

(fragm.);

Blixen,

ożegnanie

Afryką

(fragm.);

Schulz,

Sklepy

cynamonowe

(fragm.);

wybór

poezji

(np. J

. T

uwim, J

. Czechowicz), wybór tekstów publicystycznych

Film:

U P

ana Boga za piecem

, reż. J

. Bromski

Malarstwo: I. Lewitan, T

. Makowski

Inne teksty ikonograficzne: fotos z filmu, fotografie

miasteczko

•

meczet

•

prowincja

•

wieś

•

Dom, tradycja, kultura

(17 godz.)

Chłopska chata – ikona

•

tradycyjnej kultury chłop-

skiej

Dworek szlachecki jako

•

symbol polskiej tradycji

Dom mieszczański – syno-

•

nim ładu i porządku

Dom w różnych częściach

•

świata

Znaczenie tradycji w życiu

•

jednostki i narodu

Odmienność kultur

•

Literatura:

. Myśliwski,

amień

kamieniu

(fragm.);

. Brontë,

ichrowe

Wzgórza

(fragm.);

Zapolska,

Moralność

pani

Dul-

skiej

(fragm.);

Vries,

Obrzędy

symbole

Żydów

(fragm.);

. T

an,

Córka

nastawiacza

kości

(fragm.);

Kapuściński,

Heban

(fragm.);

Szołochow

Cichy

Don

(fragm.);

Montgomery

Rilla

Złotego

Brzegu

(lektura

czytana

całości);

wybór

poezji

(np.

Szymborska,

Iwaszkiewicz,

Staff),

wybór

tekstów

publicystycznych

Film:

Monsunowe wesele

(reż. M. Nair)

Malarstwo: W

. P

odkowiński, J

. Mehoffer

, F

. Goya

Inne teksty ikonograficzne: fotografie, afisz reklamowy

chata

•

dworek

•

patriarchat

•

sacrum, profanum

•

tradycja

•

Filozofie życia

(21 godz.)

Wzorce osobowe od XVII

•

do XIX wieku

Wpływ wzorców osobo-

•

wych istniejących w kul-

turze polskiej na historię

olski

Literatura:

J.Ch.

asek,

amiętniki

(fragm.);

Zabłocki,

Fircyk

zalotach

(fragm.);

Nienacki,

Samochodzik

tajemnica

ta-

jemnic

(lektura

czytana

całości);

Prus,

Lalka

(fragm.);

Swift,

odróże

Guliwera

(fragm.);

wybór

poezji

(np.

Kniaźnin,

Mickiewicz

Reduta Ordona

, J

. Słowacki)

Film:

Tańczący z W

ilkami

(reż. K

. Costner)

Malarstwo: J

. Matejko, W

. K

ossak, J

. K

ossak

Inne teksty ikonograficzne: afisz i fotosy z filmu

bohater bajroniczny

•

dama

•

etos pracy

•

fircyk

•

homo militans

•

podróżnik, pielgrzym,

•

tułacz

sarmata

•

utopia

•

www.mac.pl

Ślady historii

(26 godz.)

Reformacja i kontrrefor

•

macja

iek XVII w P

olsce i we

•

rancji

ielka Rewolucja F

ran-

•

cuska

Czasy stanisławowskie

•

Rozbiory

•

ojna secesyjna

•

alka P

olaków o odzyska-

•

nie niepodległości

Literatura:

riedenthal,

Marcin

Luter

(fragm.);

Dumas,

Trzej

muszkieterowie

(lektura

czytana

całości);

otocki,

Transakcja

wojny

chocimskiej

(fragm.);

Sienkiewicz,

otop

(fragm.);

Jan

III

Sobieski,

Listy

Marysieńki

(fragm.);

Mickiewicz,

Tadeusz

(fragm.);

Tołstoj,

Wojna

pokój

(fragm.);

onwic-

ki,

Kompleks

polski

(fragm.);

Mitchell,

Przeminęło

wiatrem

(fragm.); wybór poezji (np. J

. Słowacki, J

.M. R

ymkiewicz)

Film:

Ogniem i mieczem

(reż. J

. Hoffman)

Malarstwo: np. J

. Suchodolski,

. Grottger

Inne teksty ikonograficzne: afisz i fotos z filmu, fotografie

hymn

•

Jasna Góra

•

konstytucja

•

kontrreformacja

•

Napoleon

•

odsiecz wiedeńska

•

potop szwedzki

•

powstanie

•

reformacja

•

rewolucja

•

wojna secesyjna

•

Praca i odpoczynek

(18 godz.)

Praca – przywilej, obowią-

•

zek czy ciężar?

Etyka zawodu lekarza

•

Sposoby spędzania wol-

•

nego czasu

Zagrożenia ze strony

•

współczesnej cywilizacji

(różne rodzaje uzależnień)

Literatura:

np.

olter

andyd

(fragm.);

Przysięga

Hipokratesa

;

Orzeszkowa,

Nad

Niemnem

(fragm.);

G.G.

Márquez,

Szczę-

śliwe

lato

pani

orbes

(fragm.),

Bryson,

Zapiski

ielkiego

Kraju

(fragm.); J

. W

iśniewski,

Samotność w sieci

(fragm.); wy

bór

poezji

(np.

ochanowski,

Mickiewicz,

ierzyński);

wybór tekstów publicystycznych

Film:

Ósmy dzień

(reż. J

. van Dormael)

Malarstwo: np. H. Bosch, P

. Bruegel i in.

Inne teksty ikonograficzne: fotografie, afisz i fotos filmowy

internet

•

praca

•

rynek pracy

•

wakacje

•

Artysta i sztuka

(21 godz.)

Motyw nieśmiertelności

•

sztuki

Od sztuki klasycznej po

•

sztukę współczesną

Związki między różnymi

•

dziedzinami sztuki

Od nas także zależy

, co

•

w dziełach widzimy…

Literatura:

Chevalier

Dziewczyna

perłą

(lektura

czytana

ca-

łości);

arandowski,

Alchemia

słowa

(fragm.);

Stone,

Udręka

ekstaza

(fragm.);

Rubinstein,

Moje

młode

lata

(fragm.);

Iwaszkiewicz,

Lato

Nohant

(fragm.);

St.

Helsztyński,

Człowiek

Stratfordu

(fragm.);

Szekspir

Hamlet

(fragm.);

uców-

na,

Zatrzymać

czas

(fragm.);

wybór

poezji

(np.

Horacy

Gro-

chowiak)

Film:

Władca

pierścieni.

Dwie

wieże

(reż.

Jackson)

oraz

do-

datki do filmu

Malarstwo:

np.

ermeer

Leonardo

Vinci,

Bruegel,

J.M.

Szancer

Inne

teksty

ikonograficzne:

fotos

filmu,

rzeźby

fotografie,

sunki, siedem cudów świata starożytnego

exegi monumentum

•

ikona wielkiego ekranu

•

Pieta

•

proces twórczy

•

teatr elżbietański

•

Prace klasowe w klasie II (po każdym rozdziale), łącznie 14 godz.

www.mac.pl

reści

nauczania,

klasa

III

Roz-

dział

Zagadnienia i treści kształ-

cenia

eksty kultury

Symbole, znaki kultury

pojęcia

Wyobraźnia

– przestrzeń

magiczna

Obrzędy funeralne w róż-

•

nych kulturach

Piękno kultury Romów

•

Magia miejsc i przedmio-

•

tów

Przesądy i zabobony

•

odróż w czasie

•

Literatura:

Mickiewicz,

Dziady

cz.

(lektura

czytana

cało-

ści);

Tokarczuk,

Szafa

(fragm.);

ucówna,

Zatrzymać

czas

(fragm.);

wybór

poezji

(np.

Norwid,

Leśmian);

wybór

tek

stów publicystycznych

Film:

Shrek

(reż. A

. Adamson, V

. Jenson)

Malarstwo: np. G. Arcimboldo

Inne teksty ikonograficzne: afisz i fotos z filmu, fotografie

magia

•

marzenie

•

wyobraźnia

•

Metafory świata

i życia

(25 godz.)

Życie jako wędrówka

•

W labiryncie życia

•

Życie teatrem

•

Świat na opak

•

Życie jest snem

•

Literatura:

Słowiński,

Błazen

–

dzieje

motywu

postaci

(fragm.);

Carroll,

Przygody

Alicji

Krainie

Czarów

(lektura

czy

tana w całości);

Huxley

Nowy wspaniały świat

(fragm.); wybór

poezji

(np.

Morsztyn,

Staff

Różewicz,

Szymborska);

wybór tekstów publicystycznych

Film:

Matrix

(reż. A

. i L

. W

achowscy)

Malarstwo: np. P

. Bruegel, D

. V

elázquez

Inne teksty ikonograficzne: fotografie

antyutopia

•

błazen

•

homo viator

•

labirynt

•

marzenie senne

•

theatrum mundi

•

vanitas

•

Filozofie życia

(25 godz.)

Być czy mieć?

•

spółczesne style życia

•

Inny nie znaczy gorszy

•

Myślenie stereotypowe

•

Literatura:

Terakowska,

oczwarka

(lektura

czytana

całości);

Saint

-Exupéry

Mały

Książę

(lektura

czytana

całości);

Głowacki,

Antygona

Nowym

Jorku

(fragm.);

redro,

Ze-

msta

;

Dickens,

Opowieść

wigilijna

(fragm.);

Molier

Skąpiec

(lektura

czytana

całości)

wybór

poezji

(np.

Świrszczyńska,

Szymborska, T

. Różewicz,); wybór tekstów publicystycznych

Film:

Hotel Ruanda

(reż. T

. George)

Malarstwo: np. przykłady z malarstwa współczesnego

Inne teksty ikonograficzne: zdjęcia

dekadentyzm

•

narcyzm

•

kariera

•

przemiana wewnętrzna

•

równouprawnienie

•

sens życia

•

tolerancja

•

Ślady historii

(35 godz.)

Rewolucja w Rosji

•

I wojna światowa

•

II wojna światowa w P

ol-

•

sce i na świecie

Przemiany w P

olsce po II

•

wojnie światowej

olska w Unii Europejskiej

•

Literatura:

asternak,

Doktor

Żywago

(fragm.);

Borowski,

Opowiadania

(wybór);

Białoszewski,

amiętnik

powstania

warszawskiego

(fragm.);

Kamiński,

amienie

szaniec

(lek

tura

czytana

całości);

Herling-Grudziński,

Inny

świat

(fragm.);

Męczeństwo

zagłada

Żydów

zapisach

literatury

polskiej

(wy

bór);

wybór

poezji

(np.

Baczyński,

Barańczak),

wybór

tekstów publicystycznych

Film:

Prymas

(reż. T

. K

otlarczyk)

Malarstwo: np. malarstwo katastroficzne, S

. Dali

Inne teksty ikonograficzne: plakaty propagandowe

Holocaust

•

lagry

•

łagry

•

totalitaryzm

•

www.mac.pl

Państwo i władza

(25 godz.)

Naród i społeczeństwo

•

ostać władcy

•

Mechanizmy władzy

•

Prawo

•

Przykłady wykorzystania

•

klasycznej wiedzy filozo-

ficznej do analizy współ-

czesnych problemów

zwłaszcza moralnych.

Etyka a życie publiczne

Literatura:

Machiavelli,

Książę

Skarga,

obywatelstwie

Słowacki,

Balladyna

(fragm.);

Kapuściński,

Cesarz

(fragm.);

Mrożek

odanie

(lektura

czytana

całości);

wybór

poezji

(np.

Cz.

Miłosz,

Tuwim,

Słonimski);

wybór

tekstów

publicystycz-

nych

Film:

Królowa

(reż. S

. F

rears)

Malarstwo: wybór malarstwa o tematyce państwa i władzy

Inne teksty ikonograficzne: fotografie, afisz i fotos z filmu

Dekalog

•

demokracja

•

monarchia

•

państwo

•

prawo

•

reżim

•

Kultura masowa

(15 godz.)

ultura masowa

•

Moda dawniej i dziś

•

Reklama – krzywe zwier

•

ciadło rzeczywistości

Wpływ mediów na kształ-

•

towanie norm i wartości

związanych z działalno-

ścią publiczną

Literatura:

Macdonald,

Teoria

kultury

masowej

(fragm.);

bór

poezji

(np.

Krasicki,

Barańczak,

ofta);

wybór

tek

stów publicystycznych i in.

Film:

Gladiator

(reż. Ridley Scott)

Malarstwo: np. A

. W

arhol, R. Lichtenstein, J

. Duda-Gracz

Inne

teksty

ikonograficzne:

komiks,

plakat,

teksty

piosenek

di-

sco polo i rockowych

kicz

•

kultura niska

•

kultura wysoka

•

masowość

•

pop-art

•

Prace klasowe w klasie III (po każdym rozdziale), łącznie 12 godz.

Kształcenie

umiejętności,

klasa

reści kształcenia

Umiejętności

Słuchanie

Świadomy

pełny

od-

biór tekstów kultury

Uczeń:

słucha selektywnie

–

dostrzega znaczenie warstwy dźwiękowej i jej związku z treścią w: a) poezji, b) filmie

–

kształci kulturę słuchania

–

uwrażliwia się na dźwięki w: a) życiu codziennym, b) tekstach kultury

–

Mówienie

Tworzenie

własnej

powiedzi,

inspirowane

obcowaniem

różnymi

tekstami kultury

Uczeń:

używa pojęć niezbędnych do analizy tekstu kultury

–

uwzględnia konteksty: biograficzny

, historyczny innych tekstów kultury

–

pracuje w grupie i prezentuje wnioski

–

Czytanie/Odczytywanie tekstów kultury

Świadomy

pełny

od-

biór

różnych

tekstów

kultury

Uczeń:

kształci technikę korzystania ze słownikowych i encyklopedycznych źródeł informacji

–

uważnie czyta teksty kultury

–

dostrzega swoistość języka poezji

–

rozpoznaje i nazywa funkcje użytych w wierszu środków artystycznych

–

dokonuje przekładu treści obrazu, sceny filmu na wypowiedzi ustne

–

dostrzega związek kultury polskiej z kulturą śródziemnomorską

–

dostrzega ciągłość kultury polskiej

–

dostrzega wartość tradycji

–

wyróżnia dominanty w: a) tekście literackim, b) obrazie, c) filmie

–

interpretuje tekst kultury na poziomie: a) dosłownym, b) metaforycznym, c) symbolicznym

–

formułuje: ideę, przesłanie, problem odbieranych tekstów kultury

–

wykorzystuje do rozumienia i interpretacji tekstów kontekst biblijny

–

przygotowuje się do odbioru tekstu publicystycznego

–

odróżnia informację od opinii

–

interpretuje tytuł na poziomie: a) dosłownym, b) metaforycznym

–

dostrzega funkcję wyróżnień graficznych

–

rozpoznaje gatunki literackie

–

www.mac.pl

Pisanie

Tworzenie

własnego

tek

stu

zainspirowane

obco-

waniem

różnymi

teksta-

mi kultury

Uczeń:

buduje

wypowiedzi

charakterze:

opowiadania,

opisu,

charakterystyki,

ogłoszenia,

–

e) listu, f) mowy

tworzy plan na zadany temat

–

wypowiada się na zadany temat

–

zbiera i porządkuje argumenty

–

selekcjonuje informacje zawarte w tekstach kultury

–

porównuje zasoby informacji, wnioskuje

–

dzieli się refleksjami

–

dostrzega mądrość przysłów ludowych

–

wykazuje uwrażliwienie na barwę i nastrój obrazu

–

potrafi ująć problem w formie graficznej

–

redaguje treść życzeń

–

sporządza notatkę na podstawie: a) jednego źródła, b) wielu źródeł

–

rozwija myśl utworu

–

rozpoznaje intencję wypowiedzi

–

rozpoznaje treści poważne i żartobliwe

–

w sposób ukierunkowany odbiera teksty kultury

–

twórczo rozwija złote myśli („Aurea dicta”)

–

Wprowadzane pojęcia

alegoria

–

apostrofa

–

apoteoza

–

archetyp

–

asceza

–

aurea dicta

–

bajka

–

ballada

–

Biblia (Stary Testament, Nowy Testament)

–

bohater liryczny

–

epikureizm

–

epitet

–

filozofia

–

gawęda

–

hiperbola

–

humanizm

–

idealizacja

–

komizm: a) słowny, b) postaci, c) sytuacji

–

kosmogonia

–

kubizm

–

metafora

–

mit

–

modlitwa

–

monoteizm

–

narracja (pierwszoosobowa, trzecioosobowa)

–

neologizm

–

obraz poetycki

–

personifikacja

–

politeizm

–

powtórzenie (paralelizm)

–

przypowieść (parabola)

–

pytanie retoryczne

–

stoicyzm

–

symbol

–

topos

–

tren

–

utopia

–

www.mac.pl

Kształcenie

umiejętności,

klasa

reści kształcenia

Umiejętności

Słuchanie

Świadomy i pełny

odbiór tekstów

kultury

Uczeń:

chętnie słucha tekstów: a) poetyckich, b) prozatorskich, c) publicystycznych

–

jest wyczulony na warstwę dźwiękową tekstów

–

dostrzega

walory

profesjonalnego

wykonania

tekstów:

poetyckich,

prozatorskich,

muzycz-

–

nych

wychwytuje i określa tempo oraz nastrój utworu poetyckiego

–

dostrzega różnice między poezją a prozą poetycką

–

dostrzega

nazywa

intencję

wypowiedzi

podstawie

środków

językowych

(odróżnia

prawdę

–

manipulacji)

wyróżnia w języku literackim formy gwarowe i środowiskowe

–

Mówienie

Tworzenie własnego

tekstu zainspiro-

wane obcowaniem

z różnymi

tekstami kultury

Uczeń:

doskonali umiejętność przygotowywania pytań i prowadzenia wywiadu

–

formułuje pytania skierowane do konkretnego odbiorcy

–

inscenizuje scenki inspirowane tekstem

–

inscenizuje scenki inspirowane życiem

–

ćwiczy

następujące

formy

wypowiedzi:

opowiadanie

dialogiem,

komentarz,

zaproszenie,

–

d) dedykacja

doskonali umiejętność gromadzenia słów na określony temat

–

bogaci słownictwo

–

konstruuje mowy i przemówienia z zachowaniem typowych dla nich elementów

–

uwzględnia kontekst historyczny

, religijny i regionalny

–

dostrzega związki między kulturą polską a innymi kulturami

–

opisuje i analizuje rzeźbę i budowlę

–

dostrzega różnice między językiem mówionym i pisanym

–

tworzy teksty neutralne i zaangażowane

–

dopracowuje kompozycję wypowiedzi (trójdzielność)

–

sprawnie posługuje się cytatami

–

ćwiczy umiejętność argumentowania i obrony swego stanowiska

–

Czytanie/Odczytywanie tekstów kultury

Świadomy i pełny

odbiór tekstów

kultury

Uczeń:

chętnie czyta (zwłaszcza teksty poetyckie)

–

czyta z podziałem na role

–

ćwiczy dykcję

–

rozpoznaje rodzaje literackie i należące do nich gatunki

–

odróżnia walory czytanych tekstów

–

ćwiczy umiejętność korzystania z wielu różnych źródeł

–

selekcjonuje wiadomości

–

odróżnia opis realistyczny od fantastycznego

–

odróżnia prawdę historyczną od fikcji literackiej

–

podejmuje próby samodzielnego określania stylu czytanych tekstów

–

analizuje hasła reklamowe

–

rozpoznaje aluzje kulturowe i nawiązania do innych tekstów kultury

–

ocenia zasadność i wagę takich nawiązań

–

dokonuje analizy porównawczej tekstu literackiego i obrazu

–

wyrabia wrażliwość na wartości wpisane w inne kultury

–

dostrzega związek tytułu i motta z treścią tekstu

–

doskonali czytanie ze zrozumieniem

–

formułuje problematykę wpisaną w różne teksty kultury

–

Pisanie

Tworzenie własnego

tekstu zainspiro-

wane obcowaniem

z różnymi tekstami

kultury

Uczeń:

buduje wypowiedzi o charakterze: a) sprawozdania, b) pamiętnika, c) listu, d) rozprawki, e) ogłoszenia
–

samodzielnie przygotowuje projekt, np. plakat, materiał do wystawy z opisem
–

redaguje teksty użytkowe, np. wstęp do przewodnika, ogłoszenie, komunikat
–

podejmuje próbę samodzielnego tworzenia krótkich tekstów poetyckich i prezentuje je
–

tworzy hasła reklamowe
–

wyszukuje materiał ilustracyjny

, porządkuje go i opisuje

–

doskonali charakterystykę bohatera pojawiającego się w różnych tekstach kultury
–

ćwiczy charakterystykę porównawczą
–

identyfikuje i opisuje obiekty architektoniczne
–

sprawnie włącza cytaty w tekst
–

świadomie posługuje się kategoriami: a) piękno, b) brzydota
–

doskonali umiejętność gromadzenia argumentów i ich selekcji
–

dba o kompozycję wypowiedzi
–

podejmuje próbę syntezy niewielkiego materiału
–

redaguje/przekształca stylistycznie wybrane teksty
–

www.mac.pl

Wprowadzane pojęcia

antropomorfizacja

–

bohater bajroniczny

–

etos

–

felieton

–

hymn

–

impresjonizm

–

instrumentacja głoskowa

–

ironia

–

kołysanka

–

liryka inwokacyjna

–

monolog wewnętrzny

–

opis statyczny/dynamiczny

–

parodia

–

poezja tyrtejska

–

polemika

–

powieść kryminalna

–

powieść walterskotowska

–

proza poetycka

–

recenzja

–

reportaż

–

rozprawka

–

rym (rodzaje rymów)

–

rytm

–

sacrum/profanum

–

scena rodzajowa

–

sonet

–

średniówka

–

wiersz sylabiczny

–

Kształcenie

umiejętności,

klasa

III

reści kształcenia

Umiejętności

Słuchanie

Świadomy i pełny

odbiór tekstów

kultury

Uczeń:

doskonali umiejętność dostrzegania związku między treścią dzieła a jego formą

–

wykazuje uwrażliwienie na język tekstów

–

ćwiczy sprawność postrzegania rzeczywistości przez język dzieła

–

wykorzystuje w pełni konteksty historyczne i kulturowe

–

wyrabia własny

, samodzielny i krytyczny stosunek do wytworów kultury masowej

–

swobodnie i świadomie korzysta w analizie z narzędzi, jakie daje teoria literatury

–

wykorzystuje pojęcia właściwe dla ścieżek edukacyjnych

–

doskonali umiejętność dostrzegania wartości wpisanych w teksty kultury

–

dostrzega ciągłość rozwoju kultury polskiej

–

Mówienie

Tworzenie własnego

tekstu zainspirowane

obcowaniem z różnymi

tekstami kultury

Uczeń:

doskonali umiejętność wypowiadania się na określony temat

–

wypowiada się z różną intencją (nakłanianie, ocena, żart itd.)

–

doskonali umiejętność: a) analizy

, b) porównywania, c) syntezy

–

dokonuje analizy interdyscyplinarnej

–

uwrażliwia się na walory różnych tekstów kultury

–

wykorzystuje

wypowiedziach

informacje,

które

niesie

odczytana

przez

niego

mowa

ciała

–

bohaterów różnych tekstów kultury

ćwiczy

poprawne

pod

względem

formy

języka

gatunki

wypowiedzi:

sprawozdanie,

–

reportaż, c) wywiad, d) referat

dostrzega

ocenia

funkcje

ważnych

elementów

dzieła

filmowego,

jak:

kadr

sekwencja,

–

b) gra aktorów

, c) scenografia, d) muzyka

bogaci słownictwo

–

wychwytuje słowa-klucze i określa ich rolę w tekstach

–

www.mac.pl

Czytanie/Odczytywanie tekstów kultury

Świadomy i pełny

odbiór tekstów

kultury

Uczeń:

doskonali umiejętność uważnego czytania

–

doskonali umiejętność czytania ze zrozumieniem: a) całości tekstu, b) fragmentu

–

rozbudza w sobie zainteresowanie czytaniem tekstów literackich i publicystycznych

–

podejmuje próby czytania łatwych tekstów krytycznych

–

czyta selektywnie

–

odróżnia w tekstach elementy realistyczne i baśniowe oraz fantastyczne

–

ocenia funkcje tych elementów w tekstach

–

odróżnia język literatury od języka publicystyki

–

dostrzega kształt prezentowanej rzeczywistości: a) wierny

, b) zdeformowany

–

dostrzega i ocenia wpływ mody na treść i kształt wypowiedzi artystycznej

–

formułuje problematykę poznawanych tekstów i podaje sposób rozwiązywania problemów

–

rozpoznaje i nazywa intencje nadawcy

–

ma świadomość swojej roli jako odbiorcy tekstów kultury

–

Pisanie

Tworzenie własnego

tekstu zainspirowane

obcowaniem z różnymi

tekstami kultury

Uczeń:

interpretuje fragment w kontekście całości dzieła

–

dokonuje

celowych

operacji

tekstach:

rozwijanie

myśli,

skracanie

fragmentów

–

przekształcanie stylistyczne

doskonali umiejętność rozwiązywania testów

–

doskonali wszystkie formy wypowiedzi poznane w klasach programowo niższych

–

wykazuje refleksyjność w podejściu do tekstu

–

doskonali umiejętności twórcze, czyli dalsze „uruchamianie wyobraźni”

–

dostrzega mądrość zawartą w tekstach kultury

–

doskonali umiejętność uszczegółowiania i uogólniania

–

korzysta z różnych źródeł informacji, umie dokonać prostego zapisu bibliograficznego

–

doskonali umiejętność pracy nad formą wypowiedzi

–

umie poprawiać/redagować teksty własne i cudze

–

dostrzega siebie na tle spuścizny przodków

–

afirmacja

–

dekadent

–

emblemat

–

fantastyka naukowa

–

Holocaust

–

homo viator

–

katastrofizm

–

kicz

–

kolokwializm

–

konwencja

–

kreacja

–

kultura masowa

–

lagry

–

łagry

–

martwa natura

–

moralitet

–

motyw snu w literaturze

–

pop-art

–

puenta

–

surrealizm

–

vanitas

–

wiersz biały

–

Wprowadzane pojęcia

www.mac.pl

B. BLOK JĘZYKOWY

Rozkład materiału – wprowadzane treści i zakładane osiągnięcia

uczniów

Połączenie w jednym zestawieniu treści nauczania i osiągnięć wydaje się

słusznym rozwiązaniem, odpowiadającym założeniom nowoczesnej eduka-
cji polonistycznej. Jedno nie istnieje wszak bez drugiego: osiągnięcia muszą
wynikać z treści, treści są przekazywane po to, by umożliwić osiągnięcia.

Treści przyporządkowano poszczególnym działom językoznawstwa, nale-

ży jednak zaznaczyć, że podział ten ma jedynie ułatwić nauczycielowi szybki
przegląd materiału na całe trzy lata. Na lekcjach należy dążyć do łączenia
wiadomości z różnych działów, tak jak ma to w sposób naturalny miejsce w
tekście.

Treści podzieliliśmy na dwie zasadnicze grupy:

– oznacza zagadnienia, które proponujemy uczynić podstawą, kanwą

lekcji;

– oznacza zagadnienia, które należy omówić razem z którymś tematem

podstawowym, niejako „przy okazji” (nie zajmą one całej lekcji), ewentualnie
część z nich przeznaczyć do samodzielnej pracy ucznia w domu.

Proponowana liczba godzin na poszczególne działy w kolejnych klasach

ma charakter orientacyjny. W zależności od poziomu klasy trzeba dokony-
wać odpowiednich korekt – jak wiadomo, uczniowie gimnazjum (a zwłaszcza
klasy I) mają bardzo zróżnicowaną wiedzę. Szczególnie uwaga ta dotyczy
nauczania ortografii i interpunkcji – w zasadzie podstawowe zasady pisowni
powinny być już opanowane, jednak praktyka wskazuje, że często trzeba
poświęcić temu zagadnieniu dodatkową ilość czasu. Nie są to jednak za-
gadnienia, którym – biorąc pod uwagę małą liczbę godzin języka polskiego
– nauczyciel jest w stanie poświęcać całe lekcje.

FONETYK

TREŚCI

OSIĄGNIĘCIA

KLASA I

(2 godz.)

litera

głoska

spółgłoska

samogłoska

sylaba

Uczeń:

wie,

czym

się

charakteryzują:

litera,

głoska,

spółgłoska,

samogłoska,

–

laba

wie, jakie narządy mowy biorą udział w powstawaniu głosek

–

określa

wybrane

cechy

artykulacyjne

polskich

głosek:

miękkie

–

twarde;

–

dźwięczne – bezdźwięczne; ustne – nosowe

poprawnie

dzieli

wyrazy

przy

przenoszeniu,

wykorzystując

umiejętność

–

dzielenia ich na sylaby

KLASA II

(2 godz.)

Jak w klasie poprzedniej, a ponadto:

upodobnienie wewnątrzwyrazowe i mię-

dzywyrazowe

zanik dźwięczności na końcu wyrazu

Jak w klasie poprzedniej, a ponadto:

Uczeń:

wskazuje upodobnienia wewnątrzwyrazowe i międzywyrazowe

–

dostrzega

różnice

między

wymową

pisownią

umie

wyjaśnić,

czym

–

one polegają

zwraca

uwagę

poprawność

wymowy

polskich

głosek

–

szczególnie

–

grup spółgłoskowych

wskazuje wyrazy

, w których występuje zanik dźwięczności

–

wykorzystuje wiedzę z fonetyki do analizowania błędów fonetycznych

–

ocenia pod względem fonetycznym usłyszaną wypowiedź

–

KLASA III

(1 godz.)

Jak w klasach poprzednich, a ponadto:

akcent wyrazowy

akcent zdaniowy (logiczny) w języku

polskim

Jak w klasach poprzednich, a ponadto:

Uczeń:

zna zasady akcentowania wyrazów w języku polskim

–

świadomie stosuje akcent logiczny w zdaniu

–

dba o staranną artykulację

–

www.mac.pl

CZĘŚCI MOWY I FLEK

SJA

TREŚCI

OSIĄGNIĘCIA

KLASA I

(8 godz.)

części mowy odmienne i nieodmienne

temat fleksyjny

, końcówka fleksyjna,

temat oboczny

, oboczność tematyczna

rzeczownik (fleksja rzeczownika, rodzaj

gramatyczny)

czasownik (fleksja czasownika – osoba,

liczba, rodzaj, czas, tryb); nieosobowe

formy czasownika; czasownik dokonany

i niedokonany

przymiotnik (fleksja, stopniowanie)

przysłówek (stopniowanie)

przyimek

liczebnik (typy

, odmiana)

zaimek (odmiana, podział gramatyczny –

zaimek rzeczowny

, przymiotny

, przysłow-

, liczebny)

Uczeń:

wymienia

(rozróżnia)

odmienne

nieodmienne

części

mowy

polszczyź-

–

nie

oddziela

temat

fleksyjny

końcówki

fleksyjnej

(przede

wszystkim

przy

–

odmianie rzeczownika)

odmienia poprawnie rzeczowniki przez przypadki i liczby; stosuje popraw-

–

formy

rzeczowników

określonym

przypadku

określonej

liczbie);

określa rodzaj gramatyczny rzeczownika

odmienia

poprawnie

czasownik

(przez

osoby

liczby

rodzaje,

tryby),

stosu-

–

je poprawne formy czasowników

wie,

czego

służą

nieosobowe

formy

czasownika,

umie

zastosować

–

w wypowiedzi

wie, do czego służą tryby czasownika

–

stopniuje poprawnie przymiotnik i przysłówek

–

wykorzystuje

stopień

najwyższy

przymiotnika

przysłówka

celach

per

–

swazyjnych

używa poprawnie liczebników zbiorowych

–

używa zaimków w celu osiągnięcia spójności tekstu i unikania powtórzeń

–

stosuje

krótkie

długie

formy

zaimków

zależności

składniowej

budo-

–

wy wypowiedzi

KLASA II

(6 godz)

Jak w klasie poprzedniej, a ponadto:

imiesłów przymiotnikowy i przysłówkowy

strony czasownika; czasowniki przechod-

nie i nieprzechodnie

typy zaimków – podział znaczeniowy

partykuła (typy

, funkcje) i wykrzykniki

spójnik (funkcja w zdaniu)

Jak w klasie poprzedniej, a ponadto:

Uczeń:

tworzy imiesłowy i poprawnie stosuje je w wypowiedziach

–

tworzy zdania z czasownikami w stronie biernej

–

rozpoznaje różne typy zaimków

–

stosuje różnorodne partykuły

, aby uwypuklić intencję wypowiedzi

–

zna funkcje różnych spójników i poprawnie ich używa

–

KLASA III

(2 godz)

Jak w klasach poprzednich, a ponadto:

odmiana nazwisk polskich i obcych

odmiana nazw miejscowych

Jak w klasach poprzednich, a ponadto:

Uczeń:

poprawnie odmienia nazwiska polskie i obce

–

poprawnie odmienia nazwy miejscowe

–

SKŁADNIA

TREŚCI

OSIĄGNIĘCIA

KLASA I

(9 godz)

części zdania pojedynczego: podmiot,

orzeczenie (osobowe i imienne, łącznik,

orzecznik), przydawka, dopełnienie,

okoliczniki (miejsca, czasu, sposobu,

przyczyny

, przyzwolenia, warunku, celu,

miary)

związki składniowe: współrzędne i pod-

rzędne; związki zgody

, rządu, przynależ-

ności

Uczeń:

rozpoznaje związki wyrazowe: zgody

, rządu i przynależności

–

łączy poprawnie wyrazy w związki: zgody

, rządu i przynależności

–

dostrzega

błędy

składniowe

zakresie

związków

składniowych,

określa

–

ich istotę

nazywa części zdania pojedynczego

–

dokonuje rozbioru logicznego zdania pojedynczego

–

KLASA II

(9 godz)

Jak w klasie poprzedniej, a ponadto:

zdania bezpodmiotowe

zdanie złożone współrzędnie: łączne,

rozłączne, przeciwstawne

zdanie złożone podrzędnie: przydaw-

kowe, dopełnieniowe, okolicznikowe

(miejsca, czasu, sposobu, przyczyny

przyzwolenia, warunku, celu, miary),

podmiotowe, orzecznikowe

zdanie wielokrotnie złożone

imiesłowowy równoważnik zdania

szyk wyrazów w zdaniu; szyk neutralny

mowa zależna i niezależna

Jak w klasie poprzedniej, a ponadto:

Uczeń:

rozpoznaje i buduje zdania bezpodmiotowe

–

przekształca

zdanie

czasownikiem

stronie

czynnej

zdanie

czasow-

–

nikiem w stronie biernej i odwrotnie – w określonym celu

rozpoznaje typy zdań podrzędnie złożonych

–

używa poprawnie imiesłowowych równoważników zdania

–

odróżnia szyk neutralny od nacechowanego

–

świadomie stosuje szyk nacechowany (np. przestawny przy archaizacji)

–

odróżnia mowę zależną od mowy niezależnej

–

www.mac.pl

KLASA III

(3 godz)

Jak w klasach poprzednich, a ponadto:

zdanie wielokrotnie złożone

mowa pozornie zależna

Jak w klasach poprzednich, a ponadto:

Uczeń:

analizuje zdanie wielokrotnie złożone

–

buduje zdania wielokrotnie złożone w określonym celu

–

SŁ

OWOTWÓRSTWO

TREŚCI

OSIĄGNIĘCIA

KLASA I

(3 godz.)

podstawa słowotwórcza, temat słowo-

twórczy

, formant (przedrostek i przyro-

stek), parafraza (definicja) słowotwórcza

Uczeń:

rozumie

pojęcia:

podstawa

słowotwórcza,

temat

słowotwórczy

formant

–

(przedrostek i przyrostek), parafraza (definicja) słowotwórcza

analizuje proste formacje słowotwórcze

–

tworzy

parafrazę

słowotwórczą

celu

ustalenia

wyrazu

podstawowego

–

i określenia znaczenia wyrazu

tworzy

wyrazy

określonym

celu

zgodnie

zasadami

polskiego

słowo-

–

twórstwa (np. zdrobnienia, zgrubienia)

KLASA II

(2 godz.)

Jak w klasie poprzedniej, a ponadto:

wyrazy złożone: złożenia, zrosty

wrostek

Jak w klasie poprzedniej, a ponadto:

Uczeń:

rozpoznaje

analizuje

słowotwórczo

wyrazy

utworzone

wyrażeń

przy

–

imkowych

rozumie,

jak

powstają

wyrazy

złożone,

potrafi

podać

przykłady

takich

for

–

macji

KLASA III

(3 godz.)

Jak w klasach poprzednich, a ponadto:

znaczenie słowotwórcze i słownikowe

wyrazu

znaczenie etymologiczne wyrazu

neologizm

sposoby wzbogacania słownictwa: neo-

logizmy

, zapożyczenia

Jak w klasach poprzednich, a ponadto:

Uczeń:

dostrzega

różnicę

między

znaczeniem

słowotwórczym

znaczeniem

słowni-

–

kowym niektórych wyrazów

wie,

że

znaczenie

wyrazów

może

się

zmieniać;

potrafi

podać

przykłady

–

wyrazów i wyjaśnić, jak zmieniło się ich znaczenie

zna pojęcie: znaczenie etymologiczne wyrazu

–

rozumie

pojęcie:

neologizm;

wymienia

przyczyny

pojawiania

się

neologi-

–

zmów

zna

podstawowe

sposoby

wzbogacania

słownictwa:

neologizmy

zapoży

–

czenia

LEK

SYK

OGIA

TREŚCI

OSIĄGNIĘCIA

KLASA I

związek frazeologiczny

synonim

antonim

Uczeń:

rozumie pojęcie: związek frazeologiczny i wyjaśnia je na przykładzie

–

sprawnie i celowo posługuje się wybranymi związkami frazeologicznymi

–

wie, co to jest synonim i do czego służy

–

używa

synonimów

różnym

celu

(głównie

unika

powtarzania

wyrazów

–

oraz wyraża swój stosunek do tego, o czym mówi lub pisze)

wie, co to jest antonim

–

KLASA II

(1 godz.)

Jak w klasie poprzedniej, a ponadto:

archaizm

wyrazy abstrakcyjne i konkretne

słownictwo: neutralne stylistycznie, po-

toczne, oficjalne

Jak w klasie poprzedniej, a ponadto:

Uczeń:

zna pojęcie: archaizm

–

odczytuje

tekst,

którym

występują

archaizmy;

potrafi

podać

ich

znacze-

–

nie

odróżnia słowa abstrakcyjne od konkretnych

–

wie, czym różni się słownictwo neutralne od potocznego i oficjalnego

–

dostosowuje słownictwo do sytuacji

–

www.mac.pl

KLASA III

(5 godz.)

Jak w klasach poprzednich, a ponadto:

znaczenie wyrazu (dosłowne, przeno-

śne)

polisemia

moda językowa

zmiany znaczeniowe wyrazów

Jak w klasach poprzednich, a ponadto:

Uczeń:

odróżnia dosłowne znaczenie wyrazu od znaczenia przenośnego

–

rozumie pojęcie: polisemia i podaje przykłady wyrazów wieloznacznych

–

określa funkcje polisemów w tekstach

–

rozumie pojęcie: homonim

–

zna

pojęcie

mody

językowej

jej

następstw;

podaje

przykłady

wyrazów

–

modnych i ich synonimy

wie, czym charakteryzują się wulgaryzmy i jak walczyć z ich używaniem

–

uświadamia

sobie,

że

znaczenie

wyrazów

różnych

powodów

może

się

–

zmieniać

URA JĘZYK

TREŚCI

OSIĄGNIĘCIA

KLASA I

praca ze słownikami: ortograficznym,

interpunkcyjnym, języka polskiego,

poprawnej polszczyzny

, synonimów

wyrazów obcych

Uczeń:

wie, jakiego typu wiadomości może znaleźć w różnego rodzaju słownikach

–

zna budowę różnych słowników

–

szuka w słowniku potrzebnych informacji

–

wyrabia u siebie nawyk korzystania ze słowników

–

KLASA II

(2 godz.)

Jak w klasie poprzedniej, a ponadto:

błąd językowy

typy błędów – błąd ortograficzny

, inter

punkcyjny

, składniowy

, fleksyjny

, słowni-

kowy

, frazeologiczny

, stylistyczny

Jak w klasie poprzedniej, a ponadto:

Uczeń:

rozumie pojęcia: błąd językowy

, norma językowa

–

nazywa różne typy błędów i umie ich unikać

–

KLASA III

Jak w klasach poprzednich, a ponadto:

praca ze słownikami: etymologicznym,

terminów literackich

błąd kompozycyjny

Jak w klasach poprzednich, a ponadto:

Uczeń:

rozumie, na czym polegają błędy kompozycyjne

–

poprawia źle zakomponowany tekst

–

ORTOGRAFIA I INTERPUNK

CJA

TREŚCI

OSIĄGNIĘCIA

KLASA I

pisownia wyrazów zawierających:

ż;

;

pisownia wyrazów rozpoczynających się

cząstkami

bez-, roz-

pisownia wyrazów z przedrostkami

z-, s-,

ś-

pisownia łączna i rozdzielna partykuły

nie

pisownia końcówek rzeczowników typu

idea, aleja, epidemia

pisownia przyimków złożonych typu

sprzed, znad

wybrane zasady dzielenia wyrazów przy

przenoszeniu

Uczeń:

pisze zgodnie z zasadami ortografii i interpunkcji

–

zna omawiane zasady polskiej ortografii

–

uzasadnia pisownię omawianych trudnych wyrazów

–

KLASA II

Jak w klasie poprzedniej, a ponadto:

pisownia skrótów

pisownia partykuły

interpunkcja w zdaniu pojedynczym

interpunkcja w zdaniu złożonym

pisownia partykuły

nie

z imiesłowami

pisownia wyrazów złożonych (rozpoczy

nających się od

bez-, roz- s-

z-, ś-

)

stosowanie wielkiej litery ze względów

grzecznościowych

www.mac.pl

KLASA III

Jak w klasach poprzednich, a ponadto:

funkcje rzadziej stosowanych znaków

interpunkcyjnych: średnika, wielokropka,

myślnika itp.

pisownia zestawień typu

lekarz chirurg

pies przewodnik

wydzielanie wtrąceń w zdaniu pojedyn-

czym

pisownia

porównawczego

pisownia nazwisk obcych

użycie wielkiej litery – nazwy urzędów

pisownia wyrazów utworzonych od nazw

miejscowych – przymiotników i nazw

mieszkańców

pisownia spójników zestawionych typu

mimo że, dlatego że, tylko że

użycie i pisownia spójników skorelo-

wanych typu

im – tym, zarówno – jak i;

tylekroć – ilekroć

pisownia konstrukcji złożonych typu

ponaddwudziestominutowy

, prawiedwu-

ipółletni

interpunkcja w zdaniu wielokrotnie zło-

żonym

użycie i pisownia spójników podwojo-

nych typu

ani – ani, czy – czy

, ni – ni

pisownia przedrostków:

niby

-, pseudo-,

quasi-, pół-, eks-, ekstra-, super

pisownia wykrzykników:

ach, och, ojej,

phi

STYLISTYK

A Z ELEMENT

AMI TEK

STOL

OGII

TREŚCI

OSIĄGNIĘCIA

KLASA I

(2 godz.)

zasadniczy podział tekstu (wstęp, rozwi-

nięcie, zakończenie)

kompozycja i spójność tekstu (plan

tekstu, tytuł)

akapit

Uczeń:

wie,

jakiego

typu

treści

mogą

znaleźć

się

każdej

trzech

głównych

czę-

–

ści tekstu

wydziela w tekście trzy zasadnicze części

–

dostrzega

relacje

strukturalne

znaczeniowe

między

różnymi

częściami

–

(akapitami) tekstu

wskazuje główną myśl (temat) akapitu

–

układa plan tekstu i tytułuje akapity

–

wskazuje funkcję tytułu tekstu

–

dokonuje

celowych

zabiegów

redakcyjnych:

dzieli

tekst

akapity

zmie-

–

nia kolejność akapitów

, skraca, rozwija, parafrazuje itp.

KLASA II

(5 godz.)

Jak w klasie poprzedniej, a ponadto:

styl wypowiedzi

język mówiony

, pisany i zapisany

styl urzędowy

styl naukowy

Jak w klasie poprzedniej, a ponadto:

Uczeń:

rozumie pojęcie: styl

–

dostrzega różnice między językiem: mówionym, pisanym, zapisanym

–

wskazuje

ogólne

cech

stylu

naukowego;

rozpoznaje

tekście

naukowym

–

środki językowe typowe dla tego stylu i umie wyjaśnić, czemu one służą

wskazuje

ogólne

cechy

stylu

urzędowego;

rozpoznaje

tekście

urzędo-

–

wym

środki

językowe

typowe

dla

tego

stylu

umie

wyjaśnić,

czemu

one

służą

posługuje

się

różnymi

stylami

i wykorzystuje

odpowiednie

środki

językowe

–

w zależności od rodzaju tekstu

KLASA III

(5 godz.)

Jak w klasach poprzednich, a ponadto:

dialekty i gwary

styl retoryczny (głównie – figury retorycz-

ne)

Jak w klasach poprzednich, a ponadto:

Uczeń:

wie, czym różni się gwara od języka ogólnego

–

rozpoznaje użyte w tekście figury retoryczne oraz określa ich funkcje

–

stosuje w wypowiedzi figury retoryczne

–

www.mac.pl

PRAGMA

TYK

A Z ELEMENT

AMI TEORII K

OMUNIK

ACJI

TREŚCI

OSIĄGNIĘCIA

KLASA I

(5 godz.)

sytuacja komunikacyjna: nadawca, od-

biorca, czas, miejsce, forma kontaktu

cel (intencja) wypowiedzi (informuję,

ostrzegam, proszę itp.); dobór odpo-

wiednich środków językowych ze wzglę-

du na określony cel wypowiedzi

dialog, monolog

fakt i ocena

Uczeń:

dostosowuje

wypowiedź

sytuacji

komunikacyjnej

(szczególnie

od-

–

biorcy)

dobiera

środki

językowe

najlepsze

realizacji

określonej

intencji

komu-

–

nikacyjnej

rozpoznaje

intencję

komunikacyjną

nadawcy

podstawie

jego

wypowie-

–

dzi

rozumie pojęcia: dialog, monolog

–

kulturalnie uczestniczy w dialogu

–

odróżnia w wypowiedzi fakty od ocen

–

KLASA II

(3 godz.)

Jak w klasie poprzedniej, a ponadto:

oficjalna i nieoficjalna sytuacja komuni-

kacyjna

sztuka przekonywania

argument, argumenty racjonalne i emo-

cjonalne

Jak w klasach poprzednich, a ponadto:

Uczeń:

odróżnia oficjalne sytuacje komunikacyjne od nieoficjalnych

–

dostosowuje wypowiedź do sytuacji oficjalnej bądź nieoficjalnej

–

wie, jakie środki językowe są szczególnie przydatne w czasie przekonywania

–

buduje

wypowiedź

perswazyjną

skierowaną

określonego

odbiorcy

, w

okre-

–

ślonym celu, z wykorzystaniem odpowiednich środków językowych

zna pojęcie argumentu, odróżnia argumenty racjonalne od emocjonalnych

–

KLASA III

(6 godz.)

Jak w klasach poprzednich, a ponadto:

agresja językowa

elementy logiki: teza, wniosek, przesłan-

perswazja i manipulacja

Jak w klasach poprzednich, a ponadto:

Uczeń:

wie, jak przejawia się agresja językowa i jak się jej przeciwstawiać

–

rozumie pojęcia: teza, wniosek, przesłanka

–

wyciąga poprawne wnioski z przesłanek

–

wskazuje błędy w rozumowaniu

–

rozumie, czym różni się perswazja od manipulacji

–

wie, na czym polegają funkcje wypowiedzi: fatyczna, magiczna, stanowiąca

–

taktownie wygłasza komplement

–

DŁ

UŻSZE FORMY WYPOWIEDZI

TREŚCI

OSIĄGNIĘCIA

KLASA I

(5 godz.)

opowiadanie

opis (także przeżyć wewnętrznych)

streszczenie

charakterystyka postaci

sprawozdanie

list prywatny

ogłoszenie

Uczeń:

rozpoznaje

różne

gatunki

wypowiedzi

wpisane

nie

typowe

intencje

–

nadawcy

–

podstawie

treści

wypowiedzi,

sytuacji

komunikacyjnej

oraz

użytych środków językowych

tworzy

różne

formy

wypowiedzi,

zgodnie

swoją

intencją

komunikacyjną,

–

dostosowując

wypowiedź

okoliczności

(głównie

odbiorcy),

stosując

właściwą kompozycję, używając odpowiednich środków językowych

KLASA II

(8 godz.)

charakterystyka porównawcza

dyskusja

rozprawka

recenzja

reklama, slogan reklamowy

podanie

KLASA III

(12 godz.)

reportaż (głównie odbiór)

felieton (głównie odbiór)

dziennik, pamiętnik

wywiad

życiorys i CV

list oficjalny

list motywacyjny

referat

przemówienie

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Wstęp do Kulturoznawstwa 6 7
Środowisko programowe do symulacji zjawiska tunelowania
AOL2, Akademia Morska -materiały mechaniczne, szkoła, Mega Szkoła, PODSTAWY KON, Program do obliczeń
Obys trzech mezow miala K.Tachtsis, wprowadzenie do kultury Grecji nowożytnej
A4, Akademia Morska -materiały mechaniczne, szkoła, Mega Szkoła, PODSTAWY KON, Program do obliczeń P
Program do zajęć rewalidacyjnych z matematyki w Zasadniczej Szkole Zawodowej Specjalnej, rewalidacja
tab lam, Akademia Morska -materiały mechaniczne, szkoła, Mega Szkoła, PODSTAWY KON, Program do oblic
rebetika, wprowadzenie do kultury Grecji nowożytnej
ramowy program do zajęć, KONSPEKTY, SCENARIUSZE,PLANY
Ćwiczenia 2 - wprowadzenie do kultury, STUDIA, Socjologia
PROGRAM DO MŁODEGO
Wstep-do-kulturoznawstwa2, Wykład 9
Wstep do kulturoznawstwa , 9
WSTĘP DO KULTUROZNAWSTWA
Bajki, wprowadzenie do kultury Grecji nowożytnej
Program do konwersji liczb w systemie dziesiętnym na binarny
tabsworzen, Akademia Morska -materiały mechaniczne, szkoła, Mega Szkoła, PODSTAWY KON, Program do ob

więcej podobnych podstron