Ćwiczenia 2. Temat: Wprowadzenie do kultury.

1. Pojęcie kultury. Przykłady definicji.

2. Cechy kultury w ujęciu socjologicznym.

3. Składniki kultury oraz ich charakterystyka.

4. Struktura wewnętrzna kultury.

5. Istota i rodzaje socjalizacji jako mechanizm wpływu kultury nażycie społeczne.

6. Dyfuzja kultur:

1. Pojęcie dyfuzji.

2. Oddziaływanie dyfuzji na życie społeczne.

3. Zasady przebiegu procesy dyfuzji.

4. Czynniki wpływające na szybkość upowszechniania się elementów kultury.

7. Kultura masowa:

1. Pojęcie kultury masowej.

2. Cechy kultury masowej.

3. Uwarunkowania rozwoju kultury masowej.

4. Wpływ kultury masowej na życie społeczne (oddziaływania pozytywne i negatywne)

Ad. 1

- Szczepański: ogół wytworów działań zobiektyzowanych i przyjętych w dowolnej zbiorowości.

- Malinowski: kultura jest integralną całością składającą się z narzędzi i dóbr konsumpcyjnych, twórczych zasad różnych grup społecznych, ludzkich idei i umiejętności, wierzeń i obyczajów.

- Ossowski: kultura jest pewnym zespołem dyspozycji psychicznych przekazywanych w łonie danej zbiorowości przez kontakt społeczny i uzależniony od całego systemu stosunków międzyludzkich.

- Kroeber: kultura to przekazane i wytworzone treści i wzory wartości, idei i innych symbolicznie znaczących systemów, będące czynnikami kształtującymi ludzkie zachowania oraz wytwory stanowiące produkt zachowania.

Ad. 2

Według Szackiej:

- twór zbiorowy, a nie indywidualny

- dotyczy całości życia społecznego

Według Kluckholma:

- kultury się uczymy,

- źródłem kultury są biologiczne, środowiskowe, psychiczne i historyczne elementy ludzkiej egzystencji

- kultura jest zorganizowana

- kultura jest wieloaspektowa

- kultura dynamiczna

- kultura jest zmienna

- w kulturze są pewne prawidłowości, które umożliwiają badanie jej metodami naukowymi

Kultura ma charakter czasowy i przestrzenny. Kultura jest systemem, a więc każda pojedyncza kultura ma własną wewnętrzną logikę. Kultura jest też mechanizmem adaptacyjnym człowieka, jest pośrednikiem między człowiekiem, a środowiskiem, które ten zamieszkuje.

Ad. 3

Kultura składa się z kultury materialnej i kultury niematerialnej.

Kultura materialna, to wszystkie dotykalne i konkretne wytwory społeczeństwa. Każdy fizyczny przejaw życia ludzi jest częścią kultury materialnej, np. ubrania, telewizory, pralki automatyczne, drapacze chmur, a także odkrycia archeologiczne jak biżuteria, broń, gliniane przedmioty.

Wytwory kultury materialnej są modernizowane, niekiedy ustępuje miejsca nowościom technicznym.

Kultura materialna jest przekazywana kolejnym pokoleniom.

Kultura niematerialna, to duchowe wytwory społeczeństwa przekazywane przez pokolenia. Wytwory te stanowią ośrodek życia społecznego. Socjologowie koncentrują się na wytworach kultury niematerialnej. Należą do nich:

- wiedza i przekonania

- wartości

- normy (zwyczaje, obyczaje, tabu, prawa)

- znaki i symbole (języki, gesty)

Wiedza i przekonania

Wiedza, to zbiór pojęć opartych na wnioskach pochodzących z doświadczenia empirycznego.

Przekonania, to poglądy nie poparte odpowiednią wiedzą empiryczną w stopniu umożliwiającym uznanie ich za niewątpliwie prawdziwe.

Kultury wszystkich społeczeństw zawierają poglądy, które są częścią kulturowego dziedzictwa.

Wartości

Wartości, to abstrakcyjne pojęcie mówiące o tym, co społeczeństwo uważa za dobre, słuszne i pożądane .

Wartości nie zawsze jest akceptowana przez całe społeczeństwo, zmieniają się wraz z upływem czasu.

Normy

Zachowanie każdego z nas poddane jest pewnym normom, przepisom, regulacjom społecznym nakazującym odpowiednie zachowanie w szczególnych sytuacjach.

Normy kształtują także zachowania ludzi wobec siebie.

Struktura norm społecznych jest na:

zwyczaje - rutynowe czynności życia codziennego. Są to, nawykowe działania (np. jedzenie za pomocą sztućców, ubieranie się stosownie do okazji). Zwyczaje mają małe znaczenie moralne, częściej bywają kwestią smaku czy gustu,

obyczaje - normy uważane za najistotniejsze dla funkcjonowania społeczeństwa i życia społecznego jako całość,

tabu - oznacza obyczaje proskryptywne - określające, czego nie powinno się robić. Naruszenie tabu i innych obyczajów pociąga za sobą surowe sankcje (więzienie, wygnanie),

prawa - normy ustanowione i wymuszone przez władzę polityczną społeczeństwa. Spisane i skodyfikowane prawa, to „ustawodawstwo”. Prawo może być także przekazywane w formie ustnej - „prawo zwyczajowe”.

Znaki i symbole

Znaki są reprezentacjami, przedstawieniami zastępującymi coś innego niż one same. Rozróżnić można:

- znaki naturalne - posiadające immanentny związek z tym, co przedstawia (np. dym i pożar)

- znaki konwencjonalne (symbole) - nie mają „naturalnego” pochodzenia, są arbitralnie stworzonymi przedstawieniami (słowami, gestami, przedmiotami, obrazami), które zyskują znaczenie dzięki umowie społecznej(np. flaga jako symbol narodu)

Język - społecznie Wytworzony zbiór znaczących symboli i najważniejszy aspekt kultury. Język jest głównym środkiem porozumiewania się ludzi. Elementy języka mają to samo znaczenie dla wszystkich, którzy należą do tej samej społeczności językowej.

Gesty - ludzie mogą porozumiewać się również za pomocą gestów, ruchów ciała (albo jego części twarzy, rąk) mających społecznie uzgodnione znaczenie. Ludzie mogą porozumiewać się w sposób werbalny- za pomocą języka i niewerbalny- za pomocą gestów .

Ad. 4

Biorąc pod uwagę opisowe rozumienie kultury możemy wyróżnić dwa jego sposoby. W pierwszym znaczeniu mówi się o kulturze jako o cesze stałej, czyli atrybucie życia ludzkiego. Kultura jest znamieniem ludzkości jako całości lub człowieka jako przedstawiciela wspólnoty ogólnoludzkiej. W sensie atrybutywnym termin „kultura” może występować tylko i wyłącznie w liczbie pojedynczej, można mówić o kulturze, lecz nigdy o kulturach.

Natomiast kultura w ujęciu dystrybutywnym rozumiana jest jako zbiór cech i zjawisk występujących w określonej zbiorowości. W znaczeniu tym termin „kultura” może być używany zarówno w liczbie pojedynczej, jak i mnogiej. Używając w tym znaczeniu terminu „kultura” należy uściślić o czyją kulturę chodzi. Można ją także ujmować typologicznie, tzn. mówić o kulturze związanej ze zbiorowością określonego typu, np. kultura robotnicza, szlachecka, arystokratyczna, pasterska.

Zgodnie z tym rozróżnieniem możemy mówić o konkretnym i typologicznym sposobie ujęcia kultury w sensie dystrybutywnym. W ujęciu konkretnym mówimy o kulturach mających własny wymiar czasoprzestrzenny, kultury te są bowiem wytworem zbiorowości zajmujących określone miejsce w przestrzeni i mających własna historię. Tego rodzaju zbiorowości rozwijają się, rozrastają, a także giną, podobnie jak ich kultury. Wyrażając to jeszcze inaczej: w jakimś miejscu i czasie pojawia się, trwa i ginie określone zróżnicowanie kulturowe ludzkości.

Kultury w sensie dystrybutywnym pojęte typologicznie także mogą mieć wymiar czasoprzestrzenny, ale tylko dlatego, że określone typy zbiorowości i w związku z tym określone typy kultur mają swoje ograniczenia w czasie i w przestrzeni. Nie wiadomo jednak dokładnie, gdzie i kiedy pojawiają się zbiorowości i kultury określonego typu .

Ad. 5

Socjalizacja to część całkowitego wpływu środowiska, która wprowadza jednostkę do udziału w życiu społecznym, uczy ją zachowania się według przyjętych Znaczenie grupy dla rozwoju i socjalizacji dzieci i młodzieży wzorów, uczy ją rozumienia kultury, czyni ją zdolną do utrzymania się w społeczeństwie i wykonywania określonych ról społecznych. Wpaja ona także aspiracje, czyli dążenia do tego, aby osiągnąć pewne rzeczy czy cechy pożądane, naśladować bohaterów, osiągnąć zamożność, dążyć do uznania.

Rozróżniamy dwa rodzaje socjalizacji:

1. Socjalizacja pierwotna - człowiek oddziałuje na nią w dzieciństwie i dzięki niej staje się członkiem społeczeństwa. Pod wpływem interakcji ze swoimi opiekunami uczy się języka, gestów, wzorów zachowań, wartościowania, oceniania itp. Socjalizacja ta przebiega w atmosferze nasyconej uczuciami.

2. Socjalizacja wtórna - socjalizacja pierwotna ma ogromny wpływ na socjalizację wtórną.

W socjalizacji wtórnej dziecko dochodzi do odkrycia istnienia ogólnospołecznych reguł.

Ad. 6 Dyfuzja kultur.

1. Dyfuzja kulturowa - proces przenikania elementów jednej kultury do innej, poprzez mechanizm zapożyczania, np. wyrażeń językowych, zwyczajów, w wyniku czego zmieniać może się system wartości tej pierwszej. Możliwa jest m.in. dzięki bezpośredniemu kontaktowi, migracjom, mediom czy wymianie handlowej. W ujęciu dyfuzjonistów kultura kształtuje się przede wszystkim poprzez przenikanie się elementów kulturowych społeczeństw żyjących w bezpośredniej styczności.

3. ( Lindon, Cubus)

- warunek kontaktu, czasu, styczności

- zasada przeżytków peryferycznych upowszechniania się dóbr na odległe obszary dyfuzji

- nieregularne rozprzestrzenianie się dóbr

- dynamika upowszechniania się dóbr kulturowych jest zróżnicowana

Warunki przyjęcia kultury

•użyteczność

•zgodność z istniejącą kulturą

•prestiż społeczeństwa przekazującego

•prestiż jednostki przekazującej

Ad. 7 Kultura masowa.

1. Kultura masowa - kompleks norm i wzorów zachowania o bardzo rozległym zakresie zastosowania. Odnosi się do zjawiska przekazywania wielkim masom odbiorców identycznych lub analogicznych treści płynących z nielicznych źródeł oraz do jednolitych form rozrywkowej działalności wielkich mas. Zjawiska te mieszczą się w ramach kultury symbolicznej.

2. -są nastawione na masowego odbiorcę

-ich głównym celem jest przyniesienie twórcy dochodu - wartości artystyczne mają tu drugorzędne znaczenie

-nie porusza dogłębnych zagadnień

-standaryzacja

-homogenizacja- duża jednorodność prezentowanych treści

3.

Powstanie kultury masowej wiązane jest z rewolucją przemysłową, oraz związanymi z nią procesami urbanizacji, unifikacji i umasowienia społeczeństw.

Istotnym warunkiem powstania kultury masowej był też rozwój środków masowego przekazu, umożliwiających szybką dyfuzję wzorów i treści kulturowych. Powstanie prasy drukarskiej, umożliwiającej druk gazet, otwiera pierwszy etap rozwoju kultury masowej. Drugim etapem było pojawienie się radia i telewizji. Trzeci etap łączony jest zaś ze stworzeniem komputerów osobistych i Internetu oraz telefonii komórkowej.

4/ Negatywy: (Krzywicki) kultura masowa urzeczywistnia zasadę wielkich liczb i wielkich tłumów; rozpowszechnia szablony i niszczy indywidualności; zmusza twórców kultury do schlebiania niewiarygodnym gustom; powoduje, że artyści oczekują natychmiastowego sukcesu i poklasku; brakuje jej oryginalności; niszczy więzi międzypokoleniowe. Jest środkiem manipulowania ludźmi w celach komercyjnych oraz politycznych.

Pozytywy: podniesienie ogólnego poziomu oświaty, która rozwija samoświadomość ludzi; demokratyczny charakter - jest dostępna dla ludzi ze wszystkich grup społecznych.

---