Ćwiczenia 1. Temat: Wprowadzenie do socjologii.
Socjologia jako jedna z nauk społecznych.
Przykłady definicji socjologii.
Zakres przedmiotowy socjologii.
Socjologia ogólna a szczegółowa. Wzajemne relacje i powiązania.
Teorie socjologii ogólnej.
Zarys rozwoju socjologii /okres przednaukowy, cechy okresu naukowego/.
Socjologia potoczna a naukowa. Błędy socjologii potocznej.
Ad.1
Socjologia, nauka o społeczeństwie i procesach, które w nim zachodzą. Zajmuje się badaniem stosunków społecznych, określa prawidłowości powstawania i przekształcania się różnych form życia zbiorowego, analizuje zjawiska i procesy zachodzące w tych zbiorowościach. Jako samodzielna dyscyplina naukowa pojawiła się w 2. poł. XIX w. Termin socjologia wprowadził francuski filozof A. Comte - w znaczeniu ogólnej nauki o strukturze społeczeństwa, prawach jego rozwoju i metodach badania.
Socjologię na tle innych nauk charakteryzuje ogólne podejście do badania społeczeństwa; wszystko to, co związane jest z życiem społecznym. Uprawia tzw. holizm i imperializm naukowy - wchodzi na „tereny” innych nauk, korzysta z ich dorobku, analizuje prawa i zależności między tymi dziedzinami, aby potem stworzyć ogólną teorię funkcjonowania człowieka i społeczeństwa.
Ad. 2
- Według Szczepańskiego, socjologia poszukuje praw zjawisk zachodzących między ludźmi; zajmuje się badaniem struktur, czyli wzajemnego przyporządkowania sobie ludzi w zbiorowościach.
- Piotr Sztompka wyjaśnia, że socjologia zrodziła się, jako naukowe badanie historii.
- Emil Durkheim - socjologia jest nauką o faktach społecznych. Faktem społecznym jest wszelki sposób działania, zdolny do wywierania na jednostkę przymusu zewnętrznego np.: moralność, prawo, moda.
Ad.3
Przedmiot, zakres i zadania socjologii były różnie rozumiane i określane w poszczególnych okresach, co miało wpływ na pojawienie się rozmaitych kierunków i teorii. Do bardziej znanych należą: teoria strukturalno-funkcjonalna, teoria konfliktu, teoria ekologiczna, teoria działania społecznego, teoria systemów.
We współczesnej socjologii przeważa tendencja do ujmowania jej jako nauki empirycznej o strukturze i funkcjonowaniu różnych zbiorowości, co spowodowało szybki rozwój badań specjalistycznych i wyodrębnienie szeregu szczegółowych dyscyplin socjologicznych, m.in. socjologia: pracy , przemysłu, miasta, wsi, opinii publicznej, wychowania , rodziny, wojska, sportu, medycyny, religii.
Bada instytucje, występujące w nich w miarę jednorodne wydarzenia, fakty, relacje występujące między grupami, jednostkami, itd. (Instytucje społeczne: wytwór społ, które społeczeństwo wytwarza w celu zaspokojenia potrzeb społecznych)
Bada zbiorowości społeczne (zbiorowości: dowolne skupisko ludzi, które przynajmniej przez jakiś czas łączy jakaś więź społeczna.)
Zajmuje się procesami społecznymi (procesy: ciąg zmian społecznych zachodzących w czasie)
Ad. 4
Socjologia szczegółowa - jej zadaniem jest systematyczny opis poszczególnych dziedzin i wyjaśnianie zachodzących w nich zjawisk.
Zdaniem socjologii ogólnej jest tworzenie teorii wszelkich konfliktów występujących w społeczeństwach ludzkich. Tak więc socjologia ogólna, na podstawie materiałów, uogólnień prawidłowości ustalonych w badaniach szczegółowych, chce tworzyć teorie obejmujące zespoły zjawisk występujące w społeczeństwie. Jej zadaniem jest także ustalanie pojęć.
Ad. 5
Teoria struktur społecznych (teoria grup społecznych, teoria społeczna) stara się uogólnić wyniki badań nad różnymi typami i formami zbiorowego życia ludzi i ustalić jego ogólne prawa. Studiuje ona elementy składowe grup i zbiorowości wszelkiego rodzaju, zasady ich budowy, wzajemnego podporządkowania elementów składających się na zbiorowości i siły wyznaczające ich funkcjonowanie. Bada spójność wewnętrzną grup, siły wyznaczające tę spójność oraz siły i czynniki wywołujące ich rozkład.
Teoria zmian - uogólnia wyniki badań nad zjawiskami i procesami przemian zachodzących w różnych grupach i zbiorowościach. Punktem jej wyjścia są opisy przebiegu procesów i zmian w ich natężeniu.
Teoria zachowania się jednostki
Teoria zachowania się zbiorowości
Ad. 6
Ad. 7
Socjologia potoczna - jest oparta na zdrowym rozsądku, na uogólnianiu codziennych doświadczeń w sposób często emocjonalny, niesystematyczny i niezweryfikowany.
Socjologia naukowa -opiera się na systematycznych badaniach, na posługiwaniu się ustalonym aparatem pojęciowym, na sprawdzaniu hipotez i twierdzeń.