07 Kultura, studia, wprowadzenie do socjologii


Marek Kucia, Wprowadzenie do socjologii

Wykład 7: Kultura

Geneza terminu

stąd:

nazwa “kultura” - używana w odniesieniu do dzieł człowieka;

oznaczała pielęgnowanie i rozwijanie ludzkich wartości, umysłu i ducha ludzkiego

Potoczne, wartościujące a naukowe, opisowe rozumienie kultury

Wąskie rozumienie kultury w języku potocznym i publicystyce

kulturę stanowią nie wszystkie, ale jedynie “wyższe” wytwory człowieka: nauka, sztuka, literatura, religia, idee polityczne i społeczne, uszlachetnione obyczaje; powstające niejako “bezinteresownie”, dla siebie samych, pozbawione praktycznej użyteczności

Szerokie rozumienie kultury w naukach społecznych

wszystko, co nie wyrasta samo przez się z przyrody, lecz powstaje dzięki działalności człowieka

Kultura a natura

Wymiar epistemologiczny / metodologiczny:

rozróżnienie między naukami o przyrodzie a naukami o kulturze

H. Rickert: Kulturwissenschaft und Naturwissenschaft (1926) i inni

Wymiar ontologiczny

zasadniczo: kultura wytworem człowieka, natura - światem zastanym przez człowieka

Próby opisania relacji kultura-natura i próby rozwiązania przeciwieństwa kultura-natura w naukach społecznych:

 funkcjonalizm, Bronisław Malinowski, Culture, Encyclopaedia of the Social Science (1931) [Kultura, w: A. K. Paluch, Malinowski (1981)]

 socjobiologia, Edward O. Wilson, Sociobiology: The New Synthesis (1975)

Kultura a cywilizacja

Tożsamość "kultury" i "cywilizacji" - w tradycji anglo-francuskiej

Przeciwieństwo "kultury" i "cywilizacji" - w tradycji niemieckiej (wpływ romantyzmu)

 kultura - dotyczy procesu rozwoju duchowego społeczeństw ludzkich i jednostek

 cywilizacja - dotyczy procesu rozwoju materialnego społeczeństw ludzkich

Nauki społeczne, antropologia: cywilizacja - kultura, która wykształciła pismo i miasto

Kultura a cywilizacja wg. Antoniny Kłoskowskiej, Kultura masowa (1964):

Cywilizacja [...] stanowi zespół technicznych środków i sposobów opanowania natury, nosi ona praktyczny, utylitarny charakter; jest to sfera środków, sfera czysto instrumentalna. Jej rozwój polega na kumulatywnym procesie, w którym zaznacza się wyraźny postęp mierzony kryteriami doskonalenia funkcjonalnej sprawności technik cywilizacyjnych. Zdobycze cywilizacji łatwo rozprzestrzeniają się, to jest podlegają dyfuzji, ze względu na przysługującą im cechę praktycznej użyteczności. Przy tym ulegają one zniszczeniu przez konsumpcję i wymagają stałego odnawiania.

Sfera kultury w węższym, właściwym znaczeniu, jest to dziedzina wartości pozbawionych na ogół praktycznej użyteczności, uprawianych i rozwijanych bezinteresownie, ze względu na związane z tymi wartościami wewnętrzne przeżycia. [...] Wartości kultury przewyższają natomiast dobra cywilizacji trwałością, ich recepcja nie polega bowiem na niszczącej konsumpcji.” (s. 66)

Kultura materialna a kultura duchowa

Kultura materialna: budynki, stroje, narzędzia pracy, naczynia, środki komunikacji i transportu, instrumenty, itp.

Kultura duchowa to wytwór dążeń do ideałów piękna, dobr, prawdy, sprawiedliwości; to zespoły idei, wyobrażeń, dzieł sztuki, symbolów, obyczajów, przedmiotów, w których te idee zostały utrwalone.

Kultura - tworzona czy zastana?

tradycja romantyczna, antropologia społeczna

tradycja pozytywistyczna, Émile Durkheim, pojęcie „faktu społecznego”

fakt społeczny: „wszelki sposób postępowania [też: bycia, myślenia i czucia], utrwalony lub nie, zdolny do wywierania na jednostkę zewnętrznego przymusu; albo inaczej: taki, który jest w danym społeczeństwie powszechny, mający jednak własną egzystencję, niezależną od jednostkowych manifestacji.”

Zasady metody socjologicznej ([1901], 1968, s. 41)

Sztompka, cechy faktu społecznego:

podzielanie

zewnętrzny charakter

presja (przymus oddziaływania)

Pojęcie kultury w naukach społecznych

Antropologia społeczna - szersze rozumienie kultury

Socjologia - węższe rozumienie kultury

antropologia

Edward Tylor, Primitive Culture [cyt. Kłoskowska, Socjologia kultury, s. 19]: „Kultura lub cywilizacja jest to złożona całość obejmująca wiedzę, wierzenia, sztukę, prawo, moralność, obyczaje i wszystkie inne zdolności i nawyki nabyte przez człowieka jako członka społeczeństwa”

Bierstedt [cyt. Sztompka, s. 233]: „kultura to wszystko co ludzie czynią, myślą i posiadają jako członkowie społeczności”

socjologia, tradycja polska w socjologii (bliska antropologii)

Jan Szczepański, Elementarne pojęcia socjologii (1970) za Stefanem Czarnowskim:

“Kultura to ogół wytworów działalności ludzkiej, materialnych i niematerialnych, wartości i uznawanych sposobów postępowania, zobiektywizowanych i przyjętych w dowolnych zbiorowościach, przekazywanych innym zbiorowościom i następnym pokoleniom.” (s. 78)

socjologia, tradycja anglosaska

kultura to zestaw podzielanych wartości i norm, zwyczajów, obyczajów i stylów życia oraz wiedzy i przekonań.

socjologia, kultura jako system aksjo-normatywny

Florian Znaniecki

Anthony Giddens, Sociology (1989):

„Kultura składa się z wartości, jakie przyjmują członkowie danej grupy, norm, według jakich postępują i z przedmiotów materialnych, jakie tworzą.”

Kultura a społeczeństwo

W podejściu socjologicznym - rozdział między „kulturą” a „społeczeństwem”:

Kultura - system aksjo-normatywny (wartości i normy, zwyczaje i obyczaje)

Społeczeństwo - struktura społeczna

Giddens: “Można odróżnić pojęciowo `kulturę' od `społeczeństwa', ale między tymi pojęciami istnieją bliskie związki. `Kultura' odnosi się do sposobu życia członków danego społeczeństwa, do ich zwyczajów i obyczajów wraz z przedmiotami materialnymi, jakie wytwarzają. `Społeczeństwo' dotyczy systemu wzajemnych relacji, jakie łączą ze sobą jednostki podzielające wspólną kulturę.” (s. 31-32)

W podejściu antropologicznym - częstokroć „kultura” szersza zakresowo niż „społeczeństwo” lub tożsama ze „społeczeństwem”

Socjologiczna refleksja nad kulturą

[Sztompka, rozdz. 10]

Kultura jako cecha grupy, zbiorowości społecznej

Wielość i różnorodność kultur

Nakładanie się rozmaitych kultur - równoległa podległość różnym kulturom [wynikająca z równoczesnej partycypacji w różnych grupach]

Stąd zjawisko „presji krzyżujących się” - oddziaływania różnych kultur na jednostkę

Kształtowanie się tożsamości kulturowej w procesie presji krzyżujących

Dysonans kulturowy - oddziaływanie treści niezgodnych ze sobą

Kontakt kulturowy - konflikt kultur - zmiana kulturowa

Obszary regulacji kulturowych

  1. kultura normatywna - określa sposoby działania (powinności i zakazy: wzorce normatywne)

  2. kultura idealna, „kultura symboliczna”

Clifford Geertz - kultura jako system znaczeń i symboli regulujących działania społeczne

  1. kultura materialna

„Anatomia” kultury

  1. elementy kultury / rysy kultury: krawat, ukłon, „nie zabijaj”

  2. kompleksy kulturowe: sposoby ubierania, sposoby powitania, Dekalog

  3. konfiguracje kulturowe: gdy elementy skupiają się wokół jakiegoś centralnego: kultura autostrad, sieci, religii katolickiej

zapóźnienie kulturowe (William Ogburn): gdy jeden element konfiguracji nie nadąża za innymi

niekompetencja kulturowa (Sztompka)

Trzon kultury - subkultury - kontrkultury

Uniwersalia kulturowe

George Murdoch: reguła „nie zabijaj” i zakaz kazirodztwa

Relacje między kulturami

Postawy wobec różnych kultur

etnocentryzm - relatywizm kulturowy

tolerancja

pluralizm kulturowy - wielokulturowość - przekonanie o równowartości różnych kultur - „poprawność polityczna” („inny” a nie „gorszy”)

4

Kultura 4 / 4



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
03 Interakcje stosunki spoleczne organizacja struktura spoleczna, studia, wprowadzenie do socjologii
02 Zachowania dzialania dzialania spoleczne, studia, wprowadzenie do socjologii
09 Nierownosci spoleczne. Stratyfikacja spoleczna, studia, wprowadzenie do socjologii
05 Formy aktywnosci zbiorowej, studia, wprowadzenie do socjologii
04 Struktury spoleczne. Dynamika struktur, studia, wprowadzenie do socjologii
08 Swiadomosc spoleczna. Opinia publiczna, studia, wprowadzenie do socjologii
01 Charakter socjologii, studia, wprowadzenie do socjologii
06-a Calosci spoleczne. Grupa spoleczna, studia, wprowadzenie do socjologii
Socjologia na zaliczenie, Studia licencjackie- Resocjalizacja, Wprowadzenie do socjologii
Wykład 3 Klasyka socjologii, Studia licencjackie- Resocjalizacja, Wprowadzenie do socjologii
Problematyka rodziny, Studia licencjackie- Resocjalizacja, Wprowadzenie do socjologii
Wykład 4 Grupa społeczna, Studia licencjackie- Resocjalizacja, Wprowadzenie do socjologii
Wykład 2 Socjologia jako nauka, Studia licencjackie- Resocjalizacja, Wprowadzenie do socjologii
Wykład 1 Wprowadzenie do socjologii, Studia licencjackie- Resocjalizacja, Wprowadzenie do socjologii
wds - egzamin, socjologia wiedzy i kultury, WPROWADZENIE DO SOCJOLOGII WIEDZY I KULTURY
Ćwiczenia 1 - wprowadzenie do socjologii, STUDIA, Socjologia
Socjologia na zaliczenie, Studia licencjackie- Resocjalizacja, Wprowadzenie do socjologii
Wykład 3 Klasyka socjologii, Studia licencjackie- Resocjalizacja, Wprowadzenie do socjologii

więcej podobnych podstron