„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Jan Izydor Korzeniowski
Irena Zimmer-Raducka

Wiercenie otworów strzałowych 711[03].Z2.02

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
dr inż. Józef Parchański
mgr inż. Krzysztof Bobowski




Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Jan Izydor Korzeniowski
mgr inż. Irena Zimmer-Raducka




Konsultacja:
mgr inż. Marek Olsza

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 711[03].Z2.02
„Wiercenie otworów strzałowych”, zawartego w modułowym programie nauczania dla
zawodu górnik odkrywkowej eksploatacji złóż.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

3

2. Wymagania wstępne

4

3. Cele kształcenia

5

4. Przykładowe scenariusze zajęć

6

5. Ćwiczenia

10

5.1. Krótkie i długie otwory strzałowe

10

5.1.1. Ćwiczenia

10

5.2. Wiertarki udarowe pneumatyczne

12

5.2.1. Ćwiczenia

12

5.3. Wiertnice obrotowe

14

5.3.1. Ćwiczenia

14

5.4. Wiertnice udarowo-obrotowe

16

5.4.1. Ćwiczenia

16

5.5. Inne urządzenia do wiercenia długich otworów strzałowych

18

5.5.1. Ćwiczenia

18

5.6. Dokumentacja wierceń

20

5.6.1. Ćwiczenia

20

5.7. Bezpieczeństwo i higiena pracy przy wierceniu otworów strzałowych

22

5.7.1. Ćwiczenia

22

6. Ewaluacja osiągnięć ucznia

24

7. Literatura

38

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1.

WPROWADZENIE

Poradnik dla nauczyciela będzie pomocny w prowadzeniu zajęć dydaktycznych w szkole

kształcącej w zawodzie górnik odkrywkowej eksploatacji złóż 711[03].

W Poradniku zamieszczono:

−−−−

wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien mieć już ukształtowane,
aby bez problemów mógł korzystać z Poradnika,

−−−−

cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie uczeń ukształtuje podczas pracy
z Poradnikiem,

−−−−

przykładowe scenariusze zajęć,

−−−−

ć

wiczenia, przykładowe ćwiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami

nauczania–uczenia oraz środkami dydaktycznymi,

−−−−

ewaluację osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzia pomiaru dydaktycznego.

Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami

ze szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania, np. samokształcenia
kierowanego, tekstu przewodniego.

Formy

organizacyjne

pracy

uczniów

mogą

być

zróżnicowane,

począwszy

od samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.

Schemat układu jednostek modułowych

7111[03].Z2

Technika

strzelnicza

711[03].Z2.02

Wiercenie

otworów

strzałowych

711[03]Z2.01

Stosowanie

materiałów

wybuchowych

i sprzętu strzelniczego

711[03].Z2.03
Wykonywanie

czynności

strzelniczych

711[03].Z2.04

Stosowanie

techniki strzałowej

poza górnictwem

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej, uczeń powinien umieć:

−

stosować ogólne zasady BHP w górnictwie, ochrony przeciwpożarowej, ochrony
ś

rodowiska i zasady udzielania pierwszej pomocy przedlekarskiej,

−

stosować podstawowy sprzęt ochrony osobistej,

−

stosować podstawowe zasady rysunku technicznego,

−

posługiwać się dokumentacją technologiczną oraz normami technicznymi,

−

wykonywać szkice,

−

posługiwać się podstawowymi narzędziami i sprzętem pomocniczym,

−

dobierać narzędzia i przyrządy w zależności od wykonywanej pracy,

−

organizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii,

−

wykonywać pomiary podstawowych wielkości elektrycznych,

−

rozpoznawać podstawowe elementy układów elektrycznych i elektronicznych,

−

korzystać z różnych źródeł informacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej, uczeń powinien umieć:

−

wykonać krótki otwór strzałowy, posługując się pneumatycznymi wiertarkami
udarowymi,

−

wykonać czynności pomocnicze przy wierceniu krótkich otworów,

−

wykonać długi otwór strzałowy, posługując się wiertnicą,

−

wykonać czynności pomocnicze przy wierceniu długich otworów,

−

obsłużyć wiertarki, wiertnice i inne urządzenia do wykonywania długich otworów
strzałowych,

−

dokonać analizy wiercenia w różnych warunkach górniczo-geologicznych, w porównaniu
do warunków określonych w dokumentacji strzelania,

−

określić warunki bezpieczeństwa i higieny pracy przy wierceniu otworów strzałowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE LEKCJI

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca

……………………………………………….

Modułowy program nauczania:

Górnik odkrywkowej eksploatacji złóż. 711[03]

Moduł:

Technika strzelnicza 711[03].Z2

Jednostka modułowa:

Wiercenie otworów strzałowych 711[03].Z2.02

Temat: Sporządzanie planu działania wykonywania otworów strzałowych zgodnie

z dokumentacją.

Cel ogólny: Ukształtowanie umiejętności planowania i wykonywania otworów strzałowych

zgodnie z dokumentacją.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

analizować dokumentację strzelania,

−

dobierać niezbędne do wykonania zadania narzędzia i przyrządy,

−

dobierać ubranie robocze i środki ochrony indywidualnej,

−

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z przepisami bhp,

−

sprawdzać stan techniczny urządzeń,

−

wykonać zaplanowane czynności zgodnie z przepisami bhp.

W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe:
–

kształtowanie umiejętności organizowania i planowania pracy,

−

prezentowanie wyników swojej pracy.

Metody nauczania–uczenia się:
–

dyskusja dydaktyczna,

–

praca z dokumentacją,

–

ć

wiczenia praktyczne: wykonanie krótkiego otworu strzałowego.

Środki dydaktyczne:

−

instrukcje obsługi wiertarek,

−

atrapy brył ponadwymiarowych,

−

foliogramy,

−

narzędzia i przyrządy,

−

rzutnik folii,

−

literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.

Formy organizacji pracy uczniów:

−

praca indywidualnia.

Czas trwania zajęć: 2 godziny dydaktyczne.

Zadanie dla ucznia
Przedmiotem zadania jest wykonanie 2 otworów poziomych w blokach skalnych o różnej
twardości przy zadanym ich położeniu w stosunku do podstawy i jednej krawędzi bocznej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

Przebieg zajęć:

Lp. Tok zajęć

Czynności nauczyciela

Czynności uczniów

Czas

1.

Stworzenie ładu
zewnętrznego
i wewnętrznego

−

Wita uczniów.

−

Sprawdza obecności.

−

Sprawdza gotowość do zajęć.

−

Podaje temat i cel zajęć.

−

Witają nauczyciela.

−

Podają obecności.

−

Zapisują temat zajęć
w zeszytach.

4 min.

Opracowanie
nowego
materiału
pogadanka
wstępna

−

Przypomina zagadnienia
z ostatnich zajęć.

−

Podaje informacje potrzebne
do nowego materiału.

−

Odpowiadają na pytania.

−

Biorą czynny udział
w zajęciach.

−

Zapisują nowe informacje
w zeszytach.

10 min.

Kształtowanie
pojęć

−

Wyjaśnia pojęcia planu
działania i jego elementów.

−

Prowadzi dyskusję z uczniami
zmierzajaca do
skontrułowania potrzebnego
planu działania.

−

Zadają pytania.

−

Sporządzają plan
działania.

10 min.

2.

Wiązanie teorii
z praktyką

−

Udostępnia maszyny
i urządzenia oraz środki
ochrony osobistej.

−

Przydziela bloki skalne.

−

Przypomina o zasadach bhp
przy wierceniu otworów.

−

Pobierają środki ochrony
osobistej.

−

Organizują stanowisko
pracy.

−

Odbierają bloki kamienne
do wiercenia.

−

Pobierają narzędzia do
wykonania otworów.

10 min.

3.

Ć

wiczenia

indywidualne

−

Nadzoruje i obserwuje pracę
uczniów.

−

Wykonuje czynności
zgodnie z planem
działania i zasadami bhp.

30 min.

Prezentacja prac
i podsumowanie
zajęć

-

Przekazuje uwagi dotyczące
prezentacji ćwiczenia.

-

Podsumowuje wykonane
ć

wiczenie.

−

Uczniowie prezentują
efekty swojej pracy,

−

Zapisują wnioski
dotyczące wiercenia
w różnego typu skałach.

20 min.

4.

Ocena i kontrola

−

Ocenia pracę wykonaną przez
uczniów.

−

Sprawdza porządek
w pracowni.

−

Porządkują stanowiska
pracy.

3 min.

5.

Zakończenie
zajęć

−

Podaje treść zadania
domowego.

−

Podaje zagadnienia potrzebne
do następnych zajęć.

−

Podaje tematykę kolejnych
zajęć.

−

ś

egna uczniów.

−

Zapisują treść zadania
w zeszytach.

−

Zapisują treść zagadnień
do przeanalizowania na
kolejne zajęcia.

3 min.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć i zdobytych
umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca

……………………………………………….

Modułowy program nauczania:

Górnik odkrywkowej eksploatacji złóż. 711[03]

Moduł:

Technika strzelnicza 711[03].Z2

Jednostka modułowa:

Wiercenie otworów strzałowych 711[03].Z2.02

Temat: Dobieranie wiertarek i wiertnic do warunków określonych w dokumentacji

strzelania.

Cel ogólny: Ukształtowanie umiejętności doboru urządzeń zgodnie z dokumentacją strzelania.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

analizować dokumentację strzelania,

−

dobierać niezbędne do wykonania zadania maszyny i urządzenia,

−

odczytywać dane techniczne maszyn i urządzeń.

W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe:
–

kształtowanie umiejętności organizowania i planowania pracy,

−

prezentowanie wyników swojej pracy.

Metody nauczania–uczenia się:
–

dyskusja dydaktyczna,

–

ć

wiczenie: dobór maszyn i urządzeń do wykonania otworów strzałowych w różnych

warunkach geologicznych.

Środki dydaktyczne:

−

katalogi wiertarek, wiertnic, podpórek, itp.,

−

instrukcje obsługi wiertarek, wiertnic, podpórek, itp.,

−

foliogramy,

−

rzutnik folii,

−

literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca w grupie.

Czas trwania zajęć: 1 godzina dydaktyczna.

Zadanie dla ucznia
Przedmiotem zadania jest dobór maszyn i urządzeń do wykonania otworów strzałowych
w różnych warunkach geologicznych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Przebieg zajęć:

Lp. Tok zajęć

Czynności nauczyciela

Czynności uczniów

Czas

1.

Stworzenie ładu
zewnętrznego
i wewnętrznego

−

Wita uczniów.

−

Sprawdza obecności.

−

Sprawdza gotowość do zajęć.

−

Podaje tematu i celu zajęć.

−

Witają nauczyciela.

−

Podają obecności.

−

Zapisują temat zajęć

w zeszytach.

3 min.

Opracowanie
nowego
materiału

−

Przypomina zagadnienia
z ostatnich zajęć.

−

Podaje informacji potrzebne
do nowego materiału.

−

Odpowiadają na pytania.

−

Biorą czynny udział
w zajęciach.

−

Zapisują nowe informacje
w zeszytach.

5 min.

Kształtowanie
pojęć

−

Wyjaśnia pojęcia wiertarek
i wiertnic oraz sprzętu
pomocniczego.

−

Prowadzi dyskusję z uczniami
na temat parametrów
technicznych maszyn
i urządzeń wiertniczych.

−

Charakteryzuje parametry
urabialności skał.

−

Zadają pytania.

−

Odczytują parametry
techniczne z katalogów.

−

Odczytują własności skał.

5 min.

2.

Wiązanie teorii
z praktyką

−

Przydziela tematy ćwiczeń.
normy. katalogi.

−

Wyjaśnia sposób kolejności
doboru maszyn i urządzeń.

−

Odbierają tematy
ć

wiczeń.

−

Organizują stanowisko
pracy.

−

Dobierają maszyny
i urządzenia do wiercenia
otworów.

5 min.

3.

Ć

wiczenia

grupowe

−

Nadzoruje i obserwuje pracę
uczniów.

−

Udziela odpowiedzi na
pytania uczniów.

−

Zadają pytania
w przypadku wątpliwości.

−

Sporządzają notatkę
z przeprowadzonego
doboru.

15 min.

Prezentacja prac
i podsumowanie
zajęć

-

Przekazuje uwagi dotyczące
prezentacji ćwiczenia.

-

Podsumowuje wykonane
ć

wiczenie.

−

Uczniowie prezentują
i uzasadniają swoje
wybory.

−

Zapisują wnioski.

10 min.

4.

Ocena i kontrola

−

Ocenia pracę wykonaną przez
uczniów.

−

Sprawdza porządek
w pracowni.

−

Porządkują stanowiska
pracy.

1 min.

5.

Zakończenie
zajęć

−

Podaje treść zadania
domowego.

−

Podaje zagadnienia potrzebne
do następnych zajęć.

−

Podaje tematykę kolejnych
zajęć.

−

ś

egna uczniów.

−

Zapisują treść zadania
w zeszytach.

−

Zapisują treść zagadnień
do przeanalizowania na
kolejne zajęcia

1 min.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć i zdobytych
umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

5.

ĆWICZENIA

5.1. Krótkie i długie otwory strzałowe

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj bez skali szkic siatki otworów o układzie kwadratowym o parametrach: ilość

otworów – 15, ilość rzędów otworów – 3, wymiar boku kwadratu a = 3 m, zabiór = 4 m.

Szkic kwadratowej siatki otworów

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i sposób wykonania. Uczniowie pracują samodzielnie. Po wykonaniu ćwiczenia wskazany
przez nauczyciela uczeń prezentuje swoją pracę. Czas wykonania ćwiczenia 15 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zdefiniować pojęcie zabioru i siatki otworów,
2) przeczytać dokładnie informacje podane w treści zadania,
3) wykonać szkic siatki otworów,
4) sprawdzić poprawność wykonania zadania,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

kalkulator,

−

literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

Ćwiczenie 2

Narysuj przekrój krótkiego otworu strzałowego wykonanego w ścianie o wysokości 5 m;

nachylonej pod kątem 80

o

. Wielkość zabioru wynosi 2 m. Zaznacz wszystkie parametry tego

otworu.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i sposób wykonania. Uczniowie pracują samodzielnie. Po wykonaniu ćwiczenia wskazany
przez nauczyciela uczeń prezentuje swoją pracę. Czas wykonania ćwiczenia 20 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) podać definicję przekroju,
2) przeanalizować kształt ściany eksploatacyjnej,
3) przeczytać dokładnie informacje podane w treści zadania,
4) narysować przekrój ściany (piętra),
5) zaznaczyć parametry otworu,
6) sprawdzić poprawność wykonania zadania,
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
8) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

−

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

rysunek ściany eksploatacyjnej (widok z góry),

−

literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

5.2. Wiertarki udarowe pneumatyczne

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Z grupy elementów (żerdź, koronka, łącznik, tulejka) utwórz długi przewód wiertniczy.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału Materiału nauczania. Uczniowie pracują samodzielnie. Czas
wykonania ćwiczenia 10 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeczytać dokładnie informacje podane w treści zadania,
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) przygotować materiały i urządzenia,
4) ustalić kolejność łączenia elementów,
5) wykonać połączenie,
6) sprawdzić poprawność wykonania zadania,
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
8) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia,
9) uporządkować miejsce pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−−−−

pokaz z objaśnieniem,

−−−−

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−−−−

ż

erdź, koronka, łącznik, tulejka,

−−−−

odzież ochronna,

−−−−

literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Z grupy 10 elementów wybierz koronki stosowane w wiertarkach obrotowych. Jakie

cechy pozwoliły Ci rozpoznać i wybrać wskazane koronki.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i sposób wykonania. Uczniowie pracują samodzielnie. Po wykonaniu ćwiczenia wskazany
przez nauczyciela uczeń prezentuje swoją pracę. Czas wykonania ćwiczenia 20 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeczytać dokładnie informacje podane w treści zadania,
2) omówić budowę i zastosowanie przedstawionych koronek,
3) sprawdzić poprawność wykonania zadania,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

5) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−−−−

pokaz z objaśnieniem,

−−−−

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−−−−

koronki,

−−−−

literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

5.3. Wiertnice obrotowe

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Z grupy przedstawionych wiertarek wybierz wiertarkę obrotową. Uzasadnij dokonany

wybór. Omów budowę wiertarki obrotowej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i sposób wykonania. Uczniowie pracują samodzielnie. Po wykonaniu ćwiczenia wskazany
przez nauczyciela uczeń prezentuje swoją pracę. Czas wykonania ćwiczenia 20 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeczytać dokładnie informacje podane w treści zadania,
2) obejrzeć modele wiertarek,
3) dokonać wyboru,
4) sprawdzić poprawność wykonania zadania,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia,
7) uporządkować miejsce pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−−−−

pokaz z objaśnieniem,

−−−−

ć

wiczenie prkatyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−−−−

wiertarki,

−−−−

literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Z katalogu na podstawie danych technicznych dobierz wiertnicę, która będzie w stanie

wykonać 6 otworów strzałowych o długości 70 m i średnicy 50 mm w skałach mało
zwięzłych. Oblicz szacunkowy czas potrzebny do wykonania otworów.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują samodzielnie. Po wykonaniu ćwiczenia wskazany przez nauczyciela

uczeń prezentuje swoją pracę. Czas wykonania ćwiczenia 10 min.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odczytać dane techniczne wiertnicy,
2) obliczyć szacunkowy czas niezbędny do wykonania otworów,
3) sprawdzić poprawność wykonania zadania,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
5) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

katalog wiertnic,

−

literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

5.4. Wiertnice udarowo-obrotowe

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Z grupy przedstawionych modeli, fotografii wiertnic wybierz wiertnicę udarowo

obrotową z wiertarką dolną. Omów jej budowę. Jakie cechy pozwoliły Ci dokonać
poprawnego wyboru.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują samodzielnie. Po wykonaniu ćwiczenia wskazany przez nauczyciela

uczeń prezentuje swoją pracę. Czas wykonania ćwiczenia 5minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeczytać dokładnie informacje podane w treści zadania,
2) obejrzeć modele, fotografie wiertnic,
3) dokonać wyboru wiertnicy,
4) sprawdzić poprawność wykonania zadania,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia,
7) uporządkować miejsce pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

modele, fotografie wiertnic,

−

literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Przedstaw na modelu zasadnicze elementy wiertnicy udarowo-obrotowej. Omów

znaczenie tych elementów w urabianiu.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują samodzielnie. Po wykonaniu ćwiczenia wskazany przez nauczyciela

uczeń prezentuje swoją pracę. Czas wykonania ćwiczenia 15 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeczytać dokładnie informacje podane w treści zadania,
2) obejrzeć model wiertnicy,
3) określić zasadnicze elementy wiertnicy,
4) sprawdzić poprawność wykonania zadania,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia,
7) uporządkować miejsce pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

model wiertnicy udarowo-obrotowej,

−

literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

5.5. Inne urządzenia do wiercenia długich otworów strzałowych

5.5.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Korzystając z przedstawionych podpórek wiertarek ręcznych zamontuj ją do wiertarki.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału „Materiał nauczania”. Uczniowie pracują samodzielnie.
Należy zwrócić uwagę na umiejętność wyszukiwania informacji w normach i poradniku. Czas
wykonania ćwiczenia 15 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zamontować podpórkę do wiertarki,
2) sprawdzić poprawność wykonania zadania,
3) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
4) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia,
5) uporządkować miejsce pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−−−−

podpórki i wiertarka,

−−−−

przyrządy do montażu,

−−−−

literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Dobierz z przedstawionych środków ochrony indywidualnej te, które zabezpieczają twarz

wiertacza przed skutkami robót wiertniczych.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału „Materiał nauczania”. Uczniowie pracują samodzielnie.
Należy zwrócić uwagę na umiejętność wyszukiwania informacji w normach i poradniku. Czas
wykonania ćwiczenia 15 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) dobrać środki ochrony indywidualnej,
2) sprawdzić poprawność wykonania zadania,
3) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
4) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia,
5) uporządkować miejsce pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

ś

rodki ochrony indywidualnej,

−

literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

5.6. Dokumentacja wierceń

5.6.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dysponując książką kontroli wiercenia otworów, wypisz parametry otworu (długość,

szerokość, nachylenie, rodzaj skały, itp.).

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału „Materiał nauczania”. Uczniowie pracują samodzielnie.
Należy zwrócić uwagę na umiejętność wyszukiwania informacji w normach i poradniku. Czas
wykonania ćwiczenia 15 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) dokonać opisu proponowanego wykonania otworów,
2) sprawdzić poprawność wykonania zadania,
3) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
4) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia,
5) uporządkować miejsce pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

książka kontroli wiercenia z naniesionymi danymi przykładowego otworu,

−

literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Na podstawie wpisu w książce kontroli wiercenia scharakteryzuj wykonane prace

wiertnicze.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału „Materiał nauczania”. Uczniowie pracują samodzielnie.
Należy zwrócić uwagę na umiejętność wyszukiwania informacji w normach i poradniku. Czas
wykonania ćwiczenia 15 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeczytać wpis w książce kontroli wiercenia,
2) scharakteryzować rodzaj wykonywanych prac wiertniczych,
3) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
4) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia,
5) uporządkować miejsce pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−−−−

książka kontroli wiercenia,

−−−−

literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

5.7. Bezpieczeństwo i higiena pracy przy wierceniu otworów

strzałowych

5.7.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Kontrolując ścianę eksploatacyjną stwierdziłeś niebezpieczne nawisy, grożące osuwem.

Wypełnij książkę kontroli ściany.

Tabela do ćwiczenia 1. Książka kontroli ściany eksploatacyjnej

Data

Uwagi o stanie

ściany

Wydane

polecenie

Imię

i nazwisko

osoby

kontrolującej;

(podpis)

Osoba

przyjmująca

polecenie

(podpis)

Sposób

wykonania

polecenia

Dopuszczenie

ściany do

eksploatacji

Podpis osoby

dopuszczającej

ścianę do

eksploatacji

1

2

3

4

5

6

7

8

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału „Materiał nauczania”. Uczniowie pracują samodzielnie.
Po wykonaniu ćwiczenia wskazany przez nauczyciela uczeń prezentuje swoją pracę. Czas
wykonania ćwiczenia 5 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wykonać wpis w książce kontroli ściany,
2) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
3) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia,
4) uporządkować miejsce pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

książka kontroli ściany,

−

literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Jakie są sygnały dźwiękowe ostrzegające, że kopalnia prowadzi roboty strzelnicze? Nadaj

je przy pomocy syreny lub oznacz poziomą grubą kreską długie sygnały, a kropką sygnał
krótki.

Sygnał „uprzedzenie”...............................
Sygnał „przygotowanie do odpalenia”..............................
Sygnał „odpalenie”.................................
Sygnał „odwołanie”...............................

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i sposób wykonania. Uczniowie pracują samodzielnie. Czas wykonania ćwiczenia 10 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) określić charakter sygnałów ostrzegawczych,
2) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
3) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia,
4) uporządkować miejsce pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−−−−

literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 3

Wpisz do tabeli, według własnego uznania dwa podstawowe zagrożenia, jakie mogą

wystąpić w czasie wiercenia otworów strzałowych ręczną wiertarką pod ścianą
eksploatacyjną (wiercenie poziome) i przypisz im ciężkość następstw: duże, średnie i małe.

Tabela do ćwiczenia 3. Oszacowanie ryzyka zawodowego

Lp.

Rodzaje zagrożenia

Prawdopodobieństwo

wystąpienia zagrożenia

Ciężkość

następstw

1

Zagrożenia i prawdopodobieństwo wystąpienia

1.1

1.2

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i sposób wykonania. Uczniowie pracują samodzielnie. Czas wykonania ćwiczenia 10 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wypełnić powyższą tabelę,
2) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
3) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia,
4) uporządkować miejsce pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−−−−

tabela do ćwiczenia 3,

−−−−

literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

TEST 1
Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Wiercenie otworów
strzałowych”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16 z poziomu podstawowego,

−

zadania 17, 18, 19, 20 z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym 4 z poziomu ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. b, 2. b, 3. a, 4. a, 5. a, 6. a, 7. a, 8. a, 9. d, 10. c, 11. a,

12. a, 13. b, 14. a, 15. a, 16. a, 17. a, 18. b, 19. b, 20. b.

Plan testu

Nr

zad.

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1. Zdefiniować krótki otwór strzałowy

A

P

b

2.

Określić zależność pomiędzy średnicą otworu
a efektywnością wiercenia

B

P

b

3.

Wskazać zastosowanie krótkich otworów
strzałowych

C

P

a

4. Zdefiniować długi otwór strzałowy

A

P

a

5. Wyjaśnić wady otworów nachylonych

C

P

a

6.

Wymienić zasady bhp obowiązujące przy
strzelaniu

A

P

a

7. Zdefiniować pojęcie wiertła

A

P

a

8.

Określić udział robót wiertniczych w kosztach
wytwarzania produktu

A

P

a

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

9. Wskazać zastosowanie wiertnic obrotowych

B

P

d

10.

Wskazać czynniki decydujące o efektywności
wiercenia

B

P

c

11. Wskazać cechy wiertnic udarowo-obrotowych

B

P

a

12.

Scharakteryzować metodę usuwania zwiercin
z dna otworu

B

P

a

13.

Dobrać narzędzie do ostrzenia koronek
wiertniczych

B

P

b

14. Ocenić rolę podpórki

B

P

a

15.

Wskazać rodzaj dokumentu zawierający
informacje o siatce wiercenia otworów
strzałowych

A

P

a

16.

Wskazać osobę odpowiedzialną za bhp oraz
za organizację prowadzenia robót strzałowych

B

P

a

17. Scharakteryzować wiercenie udarowe

C

PP

a

18.

Dobrać rodzaj wiercenia do twardości
urabianych skał

C

PP

b

19.

Wskazać obowiązki osób wykonujących
roboty wiertnicze

D

PP

b

20.

Przeanalizować możliwość prowadzenia prac
w specjalnych warunkach

C

PP

b

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
5. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
6. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
7. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
8. Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.
9. Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie

zakończenia udzielania odpowiedzi.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań o różnym stopniu trudności. Wszystkie zadania są zadaniami

wielokrotnego wyboru i tylko jedna odpowiedź jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi – zaznacz prawidłową

odpowiedź znakiem X (w przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć
kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową).

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego

rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny. Trudności mogą
przysporzyć Ci zadania: 16–20, gdyż są one na poziomie trudniejszym niż pozostałe.
Przeznacz na ich rozwiązanie więcej czasu.

8. Czas trwania testu 30 minut.
9. Maksymalna liczba punktów, jaką można osiągnąć za poprawne rozwiązanie testu

wynosi 20.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja dla ucznia,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Krótkie otwory strzałowe to otwory o długości

a) do 10 m.
b) do 6 m.
c) do 12 m.
d) 1,5 m.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

2. Ze względu na efektywność krótkie otwory strzałowe praktycznie wierci się o średnicy

a) od 1 do 2 mm.
b) od 32 do 100 mm.
c) od 5 do 400 mm.
d) od 32 do 42 mm.

3. W górnictwie odkrywkowym wykonuje się otwory strzałowe krótkie i o małych

ś

rednicach, głównie do

a) strzelania otworami zwykłymi, szczelinowego, do dzielenia calizny skalnej na bloki

budowlane i kamieniarskie oraz do prac pomocniczych.

b) prac pomocniczych.
c) strzelania szczelinowego, komorowego.
d) dzielenia calizny skalnej na bloki budowlane i kamieniarskie oraz do prac

pomocniczych.

4. Długie otwory strzałowe to otwory o długości

a) powyżej 6 m.
b) poniżej 6 m.
c) powyżej 6 m ale średnica ich nie może być większa niż 32 mm.
d) powyżej 6 m ale żeby je uznać za długie kolumna zapalników umieszczonych

w otworze nie może przekraczać 3 m.

5. W piętrze eksploatowanego złoża wywiercono otwory pionowe i nachylone.

Z poniższych stwierdzeń prawdziwe jest, że
a) nachylone otwory muszą być dłuższe od pionowych, co wymaga dodatkowego

wiercenia i ponoszenia kosztów.

b) nachylone otwory muszą być krótsze od pionowych.
c) otwory są równe.
d) nachylone otwory muszą być dłuższe od pionowych, ale nie wymaga to

dodatkowego wiercenia.

6. Dla zachowania bezpieczeństwa i higieny pracy przy strzelaniu pracownicy i inne osoby

przebywające na terenie zakładu muszą znać
a) obowiązujące dźwięki sygnałów akustycznych.
b) tylko lokalizację masztu sygnalizacyjnego.
c) tylko godziny strzelania.
d) tylko godzinę transportu MW.

7. Wiertło to

a) żerdź wiertnicza zakończona koronką.
b) typ wiertarki udarowej.
c) typ połączenia żerdzi wiertniczej z koronką.
d) układ wiercący składający się z wiertarki i koronki.

8. Udział robót wiertniczych w ogólnych kosztach wytwarzania produktu wynosi

a) 20–25%.
b) 5–10%.
c) 15%.
d) powyżej 25%.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

9. Wiertnice obrotowe stosowane w górnictwie odkrywkowym wiercą na ogół otwory do

a) 500 m w skałach średnio zwięzłych.
b) 75 m w skałach bardzo twardych (np. w granitach).
c) 5 m w skałach mało i średnio zwięzłych.
d) 75 m w skałach mało i średnio zwięzłych (np. wapiennych, marglowych).

10. O efektywności wiercenia udarowego, decyduje

a) energia udaru, twardość skały.
b) energia udaru, średnica otworu, długość otworu.
c) energia udaru, średnica otworu, długość otworu, siła nacisku na wiertło, moment

obrotowy, częstotliwość obrotu i udaru.

d) jedynie moment obrotowy, częstotliwość obrotu i udaru.

11. Cechą charakterystyczną wiertnic udarowo-obrotowej jest to, że

a) mechanizm udaru znajduje się w otworze, a energia udaru jest przenoszona

bezpośrednio na koronkę urabiającą bez pośrednictwa żerdzi.

b) posiada centralny układ smarowania.
c) ma kabinę z klimatyzacją.
d) energia udaru jest przenoszona bezpośrednio na koronkę za pośrednictwem żerdzi.

12. Usuwanie zwiercin z dna otworu wierconego realizuje się przez

a) podanie na dno otworu sprężonego powietrza, które rozprężając się zwiększa swoją

objętość i uchodząc do góry zabiera ze sobą zwierciny.

b) budowę żerdzi wiertniczych.
c) budowę żerdzi wiertniczych, budowę koronek oraz sposób zasilania.
d) strumieniem oleju pod ciśnieniem.

13. Koronki wiertnicze najefektywniej ostrzy się

a) pilnikiem metalowym.
b) tarczami karborundowymi ustawionymi pod pożądanym kątem.
c) innymi koronkami wiertniczymi.
d) sprężonym powietrzem.

14. Podpórki pneumatyczne lub hydrauliczne stosowane do wiertnic i wiertarek, mają za

zadanie
a) zwiększyć wydajność wykonywania otworów strzałowych poprzez zwiększenie siły

nacisku na wiertarkę, wiertnicę.

b) pomagać w usuwaniu zwiercin.
c) ostrzyć koronki wiertnicze.
d) współpracować z filtrami odpylającymi usuwającymi pył wiertniczy.

15. Siatkę wiercenia otworów strzałowych ustala się według

a) dokumentacji strzałowej.
b) instrukcji wiertnicy.
c) książki kontroli wiercenia.
d) dowodu czasu pracy wiertnicy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

16. Za właściwą organizację i bezpieczeństwo prowadzenia robót strzałowych i wiertniczych

na terenie kopalni odpowiedzialnym jest
a) osoba dozoru ruchu uprawniona do prowadzenia tych robót.
b) górnik strzałowy.
c) wiertacz.
d) wydawca środków strzałowych.

17. Zasadą wiercenia udarowego to

a) miażdżenie i odłupywanie fragmentów skały na dnie wierconego otworu

strzałowego.

b) złuszczanie i odłupywanie fragmentów skały na dnie wierconego otworu

strzałowego.

c) odłupywanie fragmentów skały na dnie wierconego otworu strzałowego.
d) miażdżenie skały na dnie wierconego otworu strzałowego.

18. Skały, w których stosuje się wiercenie obrotowe ręczne, to skały

a) twarde.
b) plastyczne i miękkie.
c) we wszystkich typach skał, a efektywność wiercenia zależy jedynie od typu wierteł

ich średnicy i długości.

d) we wszystkich typach skał poziomo uwarstwionych.

19. Osoby wykonujące roboty wiertnicze współdziałające ze służbą strzałową obowiązane są

a) tylko zachować szczególną ostrożność przy wszelkich czynnościach związanych ze

ś

rodkami strzałowymi.

b) jak wyżej oraz zgłaszać natychmiast najbliższej osobie dozoru ruchu przypadki

stwierdzonego braku (kradzieży, zgubienia) środków strzałowych oraz przypadki ich
znalezienia lub pozostawienia bez dozoru, jak również inne fakty i okoliczności
mogące spowodować niebezpieczeństwo wybuchu środków strzałowych.

c) składać miesięczne raporty z wykonywanej pracy.
d) nadawać sygnały ostrzegawcze podczas pracy wiertnicy.

20. Wiertniczy prowadzący roboty po zapadnięciu zmroku powinien

a) zaprzestać prowadzenia prac.
b) mieć należyte oświetlenie w miejscu pracy.
c) prowadzić prace jak za dnia.
d) nie ma określonych wymogów co do prowadzenia prac w porze nocnej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ……………………………………………………..

Wiercenie otworów strzałowych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

TEST 2
Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Wiercenie otworów
strzałowych”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16 z poziomu podstawowego,

−

zadania 17, 18, 19, 20 z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

-

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,

-

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,

-

dobry – za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,

-

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym 4 z poziomu ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. a, 2. a, 3. a, 4. a, 5. b, 6. c, 7. a, 8. a, 9. b, 10. a, 11. d,

12. b, 13. c, 14. a, 15. a, 16. a, 17. b, 18. b, 19. b, 20. c.

Plan testu

Nr

zad.

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Określić sposób wykonywania otworów
strzałowych

B

P

a

2

Określić sprzętu do wykonywania otworów
krótkich

C

P

a

3

Określić zastosowania ręcznych metod wiercenia

B

P

a

4

Zdefiniować otwory długie

A

P

a

5

Określić zawartość dokumentów strzałowych

A

P

b

6

Wskazać czynnik umożliwiający usuwanie
zwiercin

B

P

c

7

Określić bezpieczną odległość oddalenia
pracowników nie biorących udziału w pracach
ładowania MW

A

P

a

8

Określić ważność podawania prawdziwych
informacji w książce wierceń

A

P

a

9

Zdefiniować siatkę otworów

A

P

b

10 Scharakteryzować zasadę wiercenia udarowego

B

P

a

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

11 Określić średnicę otworów wykonywanych

wiertnicami

B

P

d

12 Scharakteryzować sposób usytuowania wiertnicy

w przypadku wykonywania otworów poziomych

C

P

b

13 Określić zasady postępowania w strefie zagrożenia

wybuchem

C

P

c

14 Opisać budowę wiertła

B

P

a

15 Określić cechy charakterystyczne wiertnic

udarowo-obrotowych

B

P

a

16 Ocenić rolę podpórki

B

P

a

17 Dobrać narzędzie do ostrzenia koronek

wiertniczych

B

P

b

18 Dobrać wiertnicę do odpowiedniego typu skał

C

PP

b

19 Dobrać metodę wiercenia otworów w określonym

podłożu

C

PP

b

20 Zastosować procedurę postępowania przy

znalezieniu środków strzałowych w urobku

C

PP

c

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań zawartych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
5. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
6. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
7. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
8. Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.
9. Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie

zakończenia udzielania odpowiedzi.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwe odpowiedzi. Tylko

jedna jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Zadania wymagają prostych obliczeń, które powinieneś wykonać przed wskazaniem

poprawnego wyniku.

7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

9. Na rozwiązanie testu masz 30 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−−−−

instrukcja,

−−−−

zestaw zadań testowych,

−−−−

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Krótkie otwory strzałowe wykonuje się najczęściej

a) wiertarkami ręcznymi, obrotowymi, udarowymi lub udarowo-obrotowymi.
b) wiertnicami.
c) wozami wiertniczymi.
d) materiałem wybuchowym.

2. W skałach mocno zwięzłych (granit, bazalt) otwory krótkie wykonuje się

a) wiertarkami udarowymi lub udarowo-obrotowymi.
b) obrotowymi.
c) wiertnicami.
d) młotkami pneumatycznymi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

3. Ręczne metody wiercenia stosuje się w celu wykonania otworów

a) do strzelania tzw. otworami zwykłymi, strzelania rozszczepkowego i szczelinowego,

dzielenia calizny skalnej na bloki.

b) tylko do strzelania rozszczepkowego i szczelinowego.
c) do dzielenia calizny skalnej na bloki oraz do usuwania progów.
d) tylko do usuwania tzw. progów.

4. Za otwory długie uważa się

a) otwory o długości powyżej 6 m i średnicy od 80 do 250 mm.
b) otwory o długości powyżej 6 m i średnicy od 30 do 50 mm.
c) otwory poziome lub pionowe o średnicy do 50 mm.
d) tylko otwory pionowe powyżej 6 m i średnicy od 80 do 250 mm.

5. Dokumentacja strzelania określa m.in.

a) tylko długość otworów.
b) długość otworów i ich nachylenie, zabiór, przewiert.
c) tylko sposób załadowania otworów materiałem wybuchowym.
d) jedynie nachylenie otworów.

6. W trakcie wykonywania wiercenia otworów usuwanie zwiercin odbywa się za pomocą

wody płuczkowej lub
a) pyłów.
b) oleju pod ciśnieniem.
c) sprężonego powietrza.
d) gazów technicznych.

7. Przed rozpoczęciem czynności związanych z ładowaniem materiałów wybuchowych do

otworów pracownicy nie biorący udział w tych czynnościach powinni być wycofani
z miejsca ładowania na odległość
a) co najmniej 30 m.
b) nie ma ograniczeń w przebywaniu osób postronnych przy czynnościach ładowania

MW.

c) co najmniej 3 m.
d) co najmniej 15 m.

8. Istotnym jest, aby maszynista wiertniczy przekazujący pracę następnej zmianie w książce

wierceń przekazywał prawdziwe dane co do wykonanego wiercenia, ponieważ
a) ułatwia to pracę przy wierceniu.
b) jest to wymagane przepisami.
c) ma to wpływ na czas pracy urządzeń.
d) jest to istotne ze względu na dobre stosunki pracownicze.

9. Siatka otworów to rozmieszczenie otworów

a) wykonywanych tylko wiertnicami.
b) strzałowych wykonywanych wiertarkami lub wiertnicami.
c) wykonywanych tylko wiertarkami.
d) wykonywanych tylko młotkami pneumatycznymi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

10. Zasada wiercenia udarowego polega na

a) na miażdżeniu i odłupywaniu fragmentów skały na dnie wierconego otworu

strzałowego.

b) na samym miażdżeniu fragmentów skały.
c) na samym odłupywaniu fragmentów skały.
d) żadna z powyższych odpowiedzi nie jest poprawna.

11. Wiertnice używane są do wiercenia otworów o średnicy

a) powyżej 180 mm.
b) 10–70 mm.
c) powyżej 220 mm.
d) 20–180 mm.

12. Wiertacz wykonujący otwór poziomy powinien

a) usytuować wiertnicę 10 m od ściany.
b) usytuować wiertnicę pod ścianą.
c) usytuować wiertnicę pod kątem.
d) nie zwracać uwagi na usytuowanie wiertnicy ponieważ nie ma to wpływu na

wykonanie pracy.

13. Zgodnie z przepisami górniczymi obowiązują cztery sygnały dźwiękowe, które muszą

być słyszalne w całej strefie zagrożenia. Od chwili nadania pierwszego sygnału do chwili
nadania czwartego
a) ruch w strefie zagrożenia musi ograniczony, drogi o większym nasileniu ruchu

muszą być ponadto zabezpieczone dodatkowo zaporami.

b) tylko ruch pieszy w strefie zagrożenia musi być wstrzymany, a dojścia do tej strefy –

obstawione posterunkami zabezpieczającymi.

c) ruch w strefie zagrożenia musi być wstrzymany, a dojścia do tej strefy – obstawione

posterunkami zabezpieczającymi, drogi o większym nasileniu ruchu muszą być
ponadto zabezpieczone dodatkowo zaporami.

d) ruch w strefie zagrożenia musi odbywać się z mniejszą prędkością.

14. Kolejne elementy wiertła zgodnie z numeracją na rysunku to

a) 1 – łącznik, 2 – tuleja, 3 – przedłużka żerdzi, 4 – koronka.
b) 1 – tuleja, 2 – łącznik, 3 – przedłużka żerdzi, 4 – koronka.
c) 1 – łącznik, 2 – przedłużka żerdzi, 3 – tuleja, 4 – koronka.
d) 1 – koronka, 2 – łącznik, 3 – przedłużka żerdzi, 4 – tuleja.

15. Wiertnice udarowo-obrotowe z wiertarką górną charakteryzują się m.in. tym, że

a) mechanizm udaru znajduje się na zewnątrz otworu.
b) nie są odpowiednie dla skał zwięzłych i bardzo zwięzłych.
c) mechanizm udaru znajduje się wewnątrz otworu.
d) można nim wiercić tylko otwory poziome.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

16. Podpórki pneumatyczne i hydrauliczne stosowane do wiertnic i wiertarek

a) zwiększają wydajność wykonywania otworów strzałowych poprzez zwiększenie siły

nacisku na wiertarkę, wiertnicę.

b) pomagają w usuwaniu zwiercin.
c) ostrzą koronki wiertnicze.
d) współpracują z filtrami odpylającymi usuwającymi pył wiertniczy.

17. Koronki wiertnicze najefektywniej ostrzy się

a) pilnikiem metalowym.
b) tarczami karborundowymi ustawionymi pod pożądanym kątem.
c) innymi koronkami wiertniczymi.
d) sprężonym powietrzem.

18. Do wiercenia otworów w skałach wapiennych i marglowych stosuje się wiertnice

a) obrotowo-udarowe z dolną wiertarką.
b) obrotowe.
c) pneumatyczne.
d) obrotowo-udarowe z górną wiertarką.

19. Wiertniczy ma za zadanie wykonać otwór w glinie o długości 0,5 m. Do tego typu prac

zastosuje
a) wiertarkę udarowa.
b) wiertarkę obrotową ręczną.
c) wiertnicę pneumatyczną.
d) wiertnicę z młotkiem dolnym.

20. Znaleziono środki strzałowe w urobku. Wiertacz o tym fakcie powinien poinformować

a) zarząd kopalni.
b) dyżurnego.
c) najbliższą osobę nadzoru górniczego.
d) najbliższego współpracownika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

37

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ……………………………………………………..

Wiercenie otworów strzałowych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

38

7. LITERATURA

1. Glapa W.: Korzeniowski J. I.: Mały leksykon górnictwa odkrywkowego. W i Szk.

Górnicze, Wrocław 2005

2. Gos S., Bonarek J., Siemianowski J.: Górnik strzałowy. Ś.W. T. Katowice 1995
3. Korecki Z.: Maszyny i urządzenia górnicze. Wydawnictwo „Śląsk”, Katowice 1982
4. Korzeniowski J.I., Onderka Z.: Roboty strzelnicze w górnictwie odkrywkowym. Wyd.

i Szk. Górnicze, Wrocław 2006

5. Onderka Z.: Technika strzelnicza w górnictwie odkrywkowym. AGH, Kraków 1992
6. Onderka Z.: Inżynieria strzelnicza, podstawy teoretyczne. Skrypt uczelniany 796. AGH,

Kraków 1981

7. Praca zbiorowa, Poradnik górnika Tom II. Wyd. Śląsk, Katowice 1982
8. Praca zbiorowa, Poradnik górnika Tom IV. Wyd. Śląsk, Katowice 1982
9. Samujłło J.: Górnictwo kamienne. Cz. II. Wyd. Górniczo-Hutnicze, Katowice 1962
10. Samujłło J.: Inżynieria strzelnicza. Cz. II i III. Skrypt AGH, Kraków. 1985
11. Samujłło J.: Roboty strzelnicze w kopalniach odkrywkowych węgla i kamienia. AGH,

Kraków 1956

12. Zastawny E., Zawisza A.: Maszyny i urządzenia mechaniczne w przodkach górniczych.

SITG, Zabrze 1989

13. Zbiory własne autorów

Literatura metodyczna

1. Niemierko B.: Pomiar wyników kształcenia. WSiP, Warszawa 2004