„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Zbigniew Ociepka

Wykonywanie robót przygotowawczych
i eksploatacyjnych 711[03].Z3.02

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
dr inż. Wiesław Frankiewicz
mgr inż. Krzysztof Bobowski



Opracowanie redakcyjne:
mgr Janusz Górny



Konsultacja:
mgr inż. Teresa Myszor

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 711[03].Z3.02
„Wykonywanie robót przygotowawczych i eksploatacyjnych”, zawartego w modułowym
programie nauczania dla zawodu górnik odkrywkowej eksploatacji złóż.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1.

Wprowadzenie

3

2.

Wymagania wstępne

5

3.

Cele kształcenia

6

4.

Przykładowe scenariusze

7

5.

Ćwiczenia

14

5.1. Dokumentowanie techniczne eksploatacji

14

5.1.1. Ćwiczenia

14

5.2. Zapewnienie bezpieczeństwa robót górniczych

16

5.2.1. Ćwiczenia

16

5.3. Przygotowanie terenu do prowadzenia eksploatacji

18

5.3.1. Ćwiczenia

18

5.4. Przygotowanie zaplecza kopalnianego

20

5.4.1. Ćwiczenia

20

5.5. Rozwój frontów eksploatacyjnych

22

5.5.1. Ćwiczenia

22

5.6. Charakterystyka sposobów urabiania

24

5.6.1. Ćwiczenia

24

5.7. Urabianie mechaniczne koparkami

26

5.7.1. Ćwiczenia

26

5.8. Sposoby odwadniania

28

5.8.1. Ćwiczenia

28

5.9. Odprowadzanie wód powierzchniowych

30

5.9.1. Ćwiczenia

30

6.

Ewaluacja osiągnięć ucznia

32

7.

Literatura

42

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Niniejszy poradnik ma za zadanie pomóc Nauczycielowi w prowadzeniu zajęć

dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie górnik odkrywkowej eksploatacji złóż
711[03].

Poradnik ten zawiera:

1)

Schemat jednostek modułowych dla modułu „Technologia eksploatacji złóż”.

2)

Wymagania wstępne.

3)

Wykaz umiejętności, jakie uczeń opanuje podczas zajęć.

4)

Przykładowe scenariusze zajęć.

5)

Propozycje ćwiczeń, które mają na celu wykształcenie umiejętności praktycznych.

6)

Wykaz literatury, z jakiej uczniowie mogą korzystać podczas nauki.

Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami, ze

szczególnym uwzględnieniem:

−

pokazu z objaśnieniem,

−

tekstu przewodniego,

−

metody projektów,

−

ć

wiczeń praktycznych.

Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od

samodzielnej pracy uczniów, do pracy zespołowej.

W celu przeprowadzenia sprawdzianu wiadomości i umiejętności ucznia, nauczyciel

może posłużyć się zamieszczonym w rozdziale 5 zestawem zadań testowych, zawierającym
różnego rodzaju zadania. W tym rozdziale podano również:

−

plan testu,

−

punktację zadań,

−

propozycję norm wymagań, instrukcję dla nauczyciela,

−

instrukcję dla ucznia,

−

kartę odpowiedzi,

−

zestaw zadań testowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

2.

Schemat układu jednostek modułowych

711 [03].Z3

Technologia eksploatacji złóż

711[03].Z3.05

Przetwarzanie kopalin

711[03].Z3.01

Udostępnianie złóż

odkrywkowych

711[03].Z3.02

Wykonywanie robót

przygotowawczych

i eksploatacyjnych

711[03].Z3.04

Wykonywanie zwałowania

i rekultywacji

711[03].Z3.03

Transportowanie urobku

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

znać ogólne zasady BHP w górnictwie, ochrony przeciwpożarowej, ochrony środowiska
i zasady udzielania pierwszej pomocy przedlekarskiej,

−

znać podstawowy sprzęt ochrony osobistej,

−

znać podstawowe zasady rysunku technicznego,

−

umieć posługiwać się podstawowymi narzędziami i sprzętem pomocniczym,

−

organizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii,

−

korzystać z różnych źródeł informacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

wyjaśnić pojęcie: roboty udostępniające,

−

określić warunki położenia cieków wodnych,

−

określić zakres i sposób odwadniania złoża i nadkładu,

−

zdefiniować pojęcie urabiania skał,

−

scharakteryzować systemy urabiania złoża,

−

scharakteryzować system ścianowy urabiania,

−

objaśnić system zabierkowy urabiania,

−

scharakteryzować zaplecze kopalniane,

−

określać bezpieczne nachylenie skarp, zboczy oraz dróg transportowych,

−

określić najbardziej prawdopodobne miejsce powstania osuwiska,

−

określić wpływ zaburzeń warstw skalnych na bezpieczeństwo robót górniczych,

−

określić naprężenia w górotworze nienaruszonym i w trakcie robót górniczych,

−

przewidzieć zagrożenia związane z wykonywaniem prac,

−

wykonać pracę zgodnie z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy, zabezpieczenia
przeciwpożarowego

oraz

ochrony

ś

rodowiska

podczas

wykonywania

robót

przygotowawczych i eksploatacyjnych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca

…………………………………………………

Modułowy program nauczania:

Górnik odkrywkowej eksploatacji złóż 711[03]

Moduł:

Technologia eksploatacji złóż 711[03]. Z3

Jednostka modułowa:

Wykonywanie

robót

przygotowawczych

i eksploatacyjnych 711[03]. Z3.02

Temat: Dokumentowanie techniczne eksploatacji.

Cel ogólny: Kształtowanie znajomości dokumentacji, która jest potrzebna do sporządzenia

projektu kopalni odkrywkowej.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

wymienić podstawowe dokumenty obowiązujące w fazie projektu i wczesnej realizacji
zadań inwestycyjnych,

−

omówić zadania związane z różnymi rodzaje przedsięwzięć inwestycyjnych,

−

wymienić i omówić poszczególne fazy dokumentacji projektowej,

−

omówić na czym polegają założenia techniczno - ekonomiczne przy sporządzaniu
projektu,

−

uzasadnić konieczność sporządzania projektów w każdej fazie budowy, rozbudowy i
modernizacji obiektu kopalnianego.

Metody nauczania–uczenia się:

−

metoda przewodniego tekstu,

−

dyskusja w grupie,

−

ć

wiczenia praktyczne.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

indywidualna,

−

uczniowie pracują w grupach 2–3-osobowych.

Czas: 2 godziny dydaktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

Kodeksy Pracy,

−

kartki z zakresem materiału do opracowania,

−

karty ćwiczeń,

−

literatura z rozdziału 7,

−

plansze poglądowe.

Uczestnicy:

Uczniowie szkoły zawodowej kształcący się w zawodzie górnik górnictwa odkrywkowego.

Zadanie dla ucznia:

Przedmiotem zadania jest poznanie przez ucznia przepisów o dokumentowaniu

poszczególnych etapów rozwoju kopalni.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

Przebieg zajęć:

Faza wstępna
1.

Określenie tematu zajęć.

2.

Wyjaśnienie uczniom tematu, szczegółowych celów kształcenia.

3.

Podział grupy uczniów na zespoły.

Faza I: Informacje
Pytania prowadzące:
1.

Co oznacza pojęcie inwestycja?

2.

Co rozumiemy przez pojęcie projektowanie inwestycyjne?

3.

Co rozumiemy przez pojęcie przedsięwzięcia inwestycyjnego?

4.

Co rozumiemy przez pojęcie zadania inwestycyjnego?

5.

Co rozumiemy przez pojęcie dokumentacja technicznej?

6.

Jakie fazy wyróżniamy dokumentacji projektowej?

7.

Co rozumiemy przez pojęcie założenia projektowo-technicznego?

8.

Co to są projekty techniczne?

Faza II. Planowanie:
1.

Jakie są podstawowe dokumenty obowiązujące w fazie projektu i wczesnej realizacji
zadań inwestycyjnych?

2.

Jakie zadania związane są z różnymi rodzajami przedsięwzięć inwestycyjnych?

3.

Jakie występują poszczególne fazy dokumentacji projektowej?

4.

Na czym polegają założenia techniczno-ekonomiczne przy sporządzaniu projektu?

5.

Czy istnieje konieczność sporządzania projektów w każdej fazie budowy, rozbudowy
i modernizacji obiektu kopalnianego?

Faza III. Ustalenie
1.

Zespoły uczniowskie otrzymują poszczególne wzory umów.

2.

Uczniowie ustalają, jaka grupa projektów należy do poszczególnej fazy.

3.

Uczniowie ustalają jakie zadania związane są z różnymi rodzajami przedsięwzięć
inwestycyjnych.

4.

Uczniowie ustalają na czym polegają założenia techniczno - ekonomiczne przy sporządzaniu
projektu

5.

Uczniowie konsultują z nauczycielem poprawność rozumowania.

Faza IV. Wykonanie
1.

Uczniowie zapisują w kartach odpowiedzi na poszczególne pytania zawarte w fazie
planowania.

Faza V. Sprawdzanie
1.

Uczniowie przygotowują się do zaprezentowania swojej pracy. Zespoły uczniów
wyznaczają lidera grupy, który dokonuje prezentacji ćwiczenia.

2.

Uczniowie sprawdzają w grupach poprawność wykonanych ćwiczeń. Nauczyciel
sprawdza poprawność zaplanowanych kroków.

Faza VI. Analiza końcowa

Uczniowie wskazują, które etapy rozwiązania zadania sprawiły im trudności. Nauczyciel

powinien podsumować całe ćwiczenie, wskazać, jakie wiadomości były poznawane, jakie
wystąpiły błędy i jak ich unikać na przyszłość.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Faza końcowa

Zakończenie zajęć i ocena poprawności wykonania ćwiczenia oraz aktywności uczniów.

Praca domowa

Odszukaj w literaturze, i w Internecie informacje na temat: „Modernizacji i rozbudowy

nowych odkrywek w kopalniach piasku budowlanego”. Uzyskane informacje zanotuj
w zeszycie.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć, trudności
podczas realizowania zadania i zdobytych umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca

……………………………………………..…….

Modułowy program nauczania:

Górnik odkrywkowej eksploatacji złóż 711[03]

Moduł:

Technologia eksploatacji złóż 711[03]. Z3

Jednostka modułowa:

Wykonywanie robót przygotowawczych

i eksploatacyjnych 711[03]. Z3.02

Temat: Odprowadzenie wód powierzchniowych.

Cel ogólny: Kształtowanie znajomości zagadnień związanych z odprowadzeniem wód

powierzchniowych.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

omówić podział wód ze względu na ich pochodzenie,

−

omówić rodzaje wód,

−

omówić wpływ opadów atmosferycznych na poziom wód powierzchniowych,

−

omówić metody odprowadzania wód powierzchniowych

−

omówić wyrobiska i rodzaje cieków, jakimi będą odprowadzane wody powierzchniowe,

Metody nauczania–uczenia się:

−

metoda przewodniego tekstu,

−

dyskusja w grupie,

−

ć

wiczenia praktyczne.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

indywidualna,

−

uczniowie pracują w grupach 2–3-osobowych.

Czas: 2 godziny dydaktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

kartki z zakresem materiału do opracowania,

−

karty ćwiczeń,

−

literatura z rozdziału 6,

−

plansze poglądowe.

Uczestnicy: Uczniowie szkoły zawodowej kształcących się w zawodzie górnik górnictwa

odkrywkowego.

Zadanie dla ucznia:

Przedmiotem

zadania

jest

poznanie

przez

uczniów

zagadnień

związanych

z występowaniem i zwalczaniem zagrożenia wodnego w kopalniach odkrywkowych.

Przebieg zajęć:

Faza wstępna
1.

Określenie tematu zajęć.

2.

Wyjaśnienie uczniom tematu, szczegółowych celów kształcenia.

3.

Podział grupy uczniów na zespoły.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

Faza I. Informacje
Pytania prowadzące:
1.

Co to są wody podziemne?

2.

Gdzie występują wody meteoryczne?

3.

Gdzie występują wody reliktowe?

4.

Gdzie występują wody juwenilne?

5.

Do czego służą rowy odwadniające?

6.

Do czego służą rowy opaskowe?

Faza II. Planowanie
1.

Opisanie rodzaju wód podziemnych.

2.

Opisanie zagrożeń jakie niosą za sobą wody podziemne i wody powierzchniowe dla
eksploatacji złóż systemem odkrywkowym.

3.

Opisanie jak zwalczamy zagrożenia wodne w kopalniach odkrywkowych.

Faza III. Ustalenie
1.

Uczniowie ustalają i zapisują podział wód ze względu na jej pochodzenie,

2.

Uczniowie ustalają i zapisują rodzaje wód,

3.

Uczniowie określają wpływ opadów atmosferycznych na poziom wód powierzchniowych,

4.

Uczniowie ustalają i zapisują metody odprowadzania wód powierzchniowych

5.

Uczniowie ustalają i zapisują wyrobiska i rodzaje cieków, jakimi będą odprowadzane
wody powierzchniowe.

Faza IV. Wykonanie
1.

Uczniowie opisują w kartach odpowiedzi na poszczególne pytania zawarte w fazie
planowania

Faza V. Sprawdzanie
1.

Uczniowie przygotowują się do zaprezentowania swojej pracy. Zespoły uczniów
wyznaczają lidera grupy, który dokonuje prezentacji ćwiczenia.

2.

Uczniowie sprawdzają w grupach poprawność wykonanych ćwiczeń. Nauczyciel
sprawdza poprawność zaplanowanych kroków.

Faza VI. Analiza końcowa

Uczniowie wskazują, które etapy rozwiązania zadania sprawiły im trudności. Nauczyciel

powinien podsumować całe ćwiczenie, wskazać, jakie wiadomości były poznawane, jakie
wystąpiły błędy i jak ich unikać na przyszłość.

Faza końcowa

Zakończenie zajęć i ocena poprawności wykonania ćwiczenia oraz aktywności uczniów.

Praca domowa

Odszukaj w literaturze i w Internecie informacje na temat: „Zagrożenia wodne

w kopalniach żwiru”. Uzyskane informacje zanotuj w zeszycie.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

anonimowe ankiety ewaluacyjne, dotyczące sposobu prowadzenia zajęć, trudności
podczas realizowania zadania i zdobytych umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

Załącznik do ćwiczeń:

Temat ćwiczenia:

Na podstawie plansz i schematów przekroju poprzecznego rowów odwadniających omów

każdy z nich, uzasadnij jego zastosowanie do konkretnych warunków terenowych w kopalni.

Instrukcja do wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zapoznać się z informacjami zawartymi w materiale nauczania,

2)

zapoznać się z informacjami zawartymi w literaturze,

3)

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

4)

dobrać skalę do rysunku,

5)

narysować schematy przekroju rowów odwadniających,

6)

w notatniku opisać budowę rowów o różnym kształcie przekroju,

7)

zastanowić się w jakich warunkach najlepiej zastosować poszczególne przekroje,

8)

sprawdzić poprawność wykonanego zadania,

9)

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

10)

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia,

11)

uporządkować miejsce pracy.

Materiały pomocnicze:
1.

1.

Rys. 1. Dren kamienny w muldzie terenowej [1, s. 217] 1 – zasypka przepuszczalna, 2 – kamień płaski

2.

Rys. 2 Przekrój poprzeczny trapezowy rowów [1, s. 217]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

3.

Rys. 3. Przekrój poprzeczny trójkątny rowów [1, s. 217]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

5. ĆWICZENIA

5.1.

Dokumentowanie techniczne eksploatacji

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zaprojektuj wstępnie kopalnię żwiru budowlanego na podstawie mapy sytuacyjno-

-wysokościowej na której zaznaczono występowanie małych złóż żwiru budowlanego.

W kopalni ma być wydobywany żwir na potrzeby lokalnych inwestycji budowlanych.

Zaprojektuj:

−

rozmieszczenie poszczególnych elementów (maszyn, budynków) kopalni odkrywkowej,

−

omów jaka dokumentacja będzie konieczna, aby rozpocząć budowę kopalni.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania oraz zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z informacjami zawartymi w materiale nauczania,

2)

narysować mapę konturową terenu na którym występują złoża żwiru,

3)

zastanowić, się jaka dokumentacja będzie konieczna, aby rozpocząć budowę kopalni,

4)

zaprojektować i nanieść na mapkę rozmieszczenie poszczególnych elementów kopalni,

5)

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

6)

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

Poradnik dla ucznia,

−

kartka formatu A4,

−

mapki terenu na którym występują złoża żwiru,

−

przybory do pisania,

−

literatura z rozdziału 7.

Ćwiczenie 2

Na podstawie projektu inwestycyjnego kopalni odkrywkowej piasku budowlanego określ

miejsca usytuowania zaplecza warsztatowo-naprawczego, jego kubaturę i powierzchnię.
Określ lokalizację tych budynków w stosunku do innych elementów zaplecza kopalni.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania oraz zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z informacjami zawartymi w materiale nauczania,

2)

zapoznać się z dokumentacją projektową dotyczącą zaplecza warsztatowego kopalni,

3)

zapoznać się z mapką obszaru górniczego i rozmieszczenia budynków zaplecza kopalni,

4)

rozeznać miejsca gdzie będą usytuowane budynki warsztatowe,

5)

omówić lokalizację warsztatów w stosunku do innych budynków zaplecza kopalnianego,

6)

ocenić według Ciebie prawidłowość lokalizacji warsztatu,

7)

zapisać powyższe dane do notatnika

8)

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

9)

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia,

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

Poradnik dla ucznia,

−

kartka formatu A4,

−

mapki terenu na którym występują złoża piasku,

−

projekt dokumentacji technicznej zaplecza warsztatowego kopalni,

−

przybory do pisania,

−

notatnik,

−

literatura z rozdziału 7.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

5.2.

Zapewnienie bezpieczeństwa robót

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Sporządź na planszy wykaz zadań i obowiązków pracownika na stanowisku inspektora

bezpieczeństwa i higieny pracy na kopalni odkrywkowej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania oraz zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z informacjami zawartymi w materiale nauczania,

2)

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

3)

zapoznać się z posiadanymi materiałami ćwiczeniowymi,

4)

dokonać analizy przydziału czynności,

5)

wypisać z Kodeksu Pracy, oraz z przydziału czynności zadania pracowników służb
bezpieczeństwa i higieny pracy,

6)

sprawdzić poprawność wykonanego zadania,

7)

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

8)

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia,

9)

uporządkować miejsce pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

Poradnik dla ucznia,

−

Kodeks Pracy,

−

przydział czynności inspektora służb bezpieczeństwa i higieny pracy,

−

przybory do kreślenia i pisania.

Ćwiczenie 2

Na podstawie mapy oraz posiadanych zdjęć rozbudowującej się kopalni zaprojektuj

wykonanie ogrodzeń miejsc niebezpiecznych, które występują na terenie kopalni (nieczynne
ś

ciany, górne krawędzie wyrobiska, wykopy, stare wykopy, osuwy, zwały, stare wyrobiska).

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania oraz zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z informacjami zawartymi w materiale nauczania,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

2)

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

3)

zapoznać się z posiadanymi materiałami ćwiczeniowymi,

4)

dokonać analizy miejsc niebezpiecznych,

5)

zaprojektować i zaznaczyć wymienione w treści ćwiczenia miejsca niebezpieczne,

6)

sprawdzić poprawność wykonanego zadania,

7)

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

8)

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia,

9)

uporządkować miejsce pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

Poradnik dla ucznia,

−

zdjęcia kopalni,

−

mapa terenu kopalni,

−

przybory do kreślenia i pisania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

5.3.

Przygotowanie terenu do prowadzenia eksploatacji

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie1

Na podstawie mapy terenu obszaru górniczego z zaznaczeniem miejsc, gdzie rosną

drzewa, oraz mapy z naniesionymi już budowlami i budynkami przyszłej kopalni oraz
terenami odkrywek, wskaż te miejsca porośnięte drzewami i krzewami na których będzie
konieczność ich wykarczowania.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania oraz zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z informacjami zawartymi w materiale nauczania,

2)

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

3)

zapoznać się z posiadanymi materiałami ćwiczeniowymi,

4)

dokonać analizy miejsc, które są zalesione,

5)

porównać tę mapkę z mapą projektowanej kopalni,

6)

przeanalizować, które miejsca zalesione należy wykarczować,

7)

nanieść wyniki z analizy na kopię mapki terenu,

8)

sprawdzić poprawność wykonanego zadania,

9)

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

10)

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia,

11)

uporządkować miejsce pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

Poradnik dla ucznia,

−

zdjęcia kopalni,

−

mapa terenu kopalni,

−

mapa z naniesionym budynkami, budowlami oraz odkrywkami oraz projektowanymi
zwałowiskami,

−

przybory do kreślenia i pisania,

−

literatura z rozdziału 7.

Ćwiczenie 2

Na podstawie mapy terenu oraz mapki przebiegu sieci energetycznej oraz planów

zabudowy przyszłej kopalni, dokonaj propozycji przebudowy istniejącej sieci energetycznej
znajdującej się na terenie, który ma być przygotowany do budowy kopalni odkrywkowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania oraz zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z informacjami zawartymi w materiale nauczania,

2)

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

3)

zapoznać się z posiadanymi materiałami ćwiczeniowymi,

4)

dokonać analizy przebiegu sieci energetycznej terenie przeznaczonym pod zabudowę,

5)

zaprojektować i zaznaczyć miejsca, w których koniecznym będzie umieszczenie nowej
sieci energetycznej

6)

sprawdzić poprawność wykonanego zadania,

7)

omówić, na podstawie wykonanego schematu na mapie, konieczność przebudowy sieci
energetycznej,

8)

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

9)

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia,

10)

uporządkować miejsce pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

Poradnik dla ucznia,

−

zdjęcia kopalni,

−

mapa terenu kopalni,

−

mapa z naniesionym budynkami, budowlami oraz odkrywkami oraz projektowanymi
zwałowiskami,

−

przybory do kreślenia i pisania,

−

literatura z rozdziału 7.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

5.4.

Przygotowanie zaplecza kopalnianego

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie1

Na podstawie mapy terenu oraz mapy rozmieszczeniem granic obszaru górniczego

i granic zalegania złoża oraz usytuowaniem najważniejszych budynków zaplecza
kopalnianego, zaplanuj na osobnej mapie usytuowanie głównych dróg dojazdowych.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania oraz zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z informacjami zawartymi w materiale nauczania,

2)

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

3)

zapoznać się z posiadanymi materiałami ćwiczeniowymi,

4)

zaprojektować przebieg głównych dróg komunikacyjnych,

5)

sprawdzić poprawność wykonanego zadania,

6)

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

7)

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia,

8)

uporządkować miejsce pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

Poradnik dla ucznia,

−

zdjęcia kopalni,

−

mapa terenu kopalni,

−

mapa rozmieszczenia dróg komunikacyjnych poza terenem kopalni,

−

przybory do kreślenia i pisania,

−

literatura z rozdziału 7.

Ćwiczenie 2

Na podstawie mapy terenu, granic zabudowy przyszłej kopalni oraz rozmieszczenia

budynków administracyjno-socjalnych, dróg dojazdowych, bocznic kolejowych, dokonaj
rozmieszczenia placów składowych, placów montażowych, magazynów, warsztatów
kopalnianych na terenie przyszłej kopalni.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania oraz zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z informacjami zawartymi w materiale nauczania,

2)

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

3)

zapoznać się z posiadanymi mapkami terenu kopalni i rozmieszczeniem budynków
administracyjno-socjalnych, dróg dojazdowych, bocznic kolejowych i przebiegu tras
komunikacyjnych,

4)

zaprojektować i zaznaczyć miejsca, w których koniecznym będzie wykonanie placów
składowych, placów montażowych, magazynów, warsztatów,

5)

sprawdzić poprawność wykonanego zadania,

6)

na podstawie wykonanego schematu na mapie omówić konieczność dokonania zmian
w przebiegu tras komunikacyjnych,

7)

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

8)

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia,

9)

uporządkować miejsce pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ć

wiczenie praktyczne

Ś

rodki dydaktyczne:

−

Poradnik dla ucznia,

−

zdjęcia kopalni,

−

mapa terenu kopalni,

−

mapa z rozmieszczenia budynków administracyjno – socjalnych, dróg dojazdowych,
bocznic kolejowych,

−

przybory do kreślenia i pisania,

−

literatura z rozdziału 7.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

5.5.

Rozwój frontów eksploatacyjnych

5.5.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Narysuj obszar kopalni odkrywkowej – rzut i przekrój. Dobierz odpowiednią skalę,

a następnie zaproponuj miejsce udostępnienia następujących złóż: piasku, węgla brunatnego.
Uzasadnij wybór.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania oraz zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z informacjami zawartymi w materiale nauczania,

2)

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

3)

dobrać skalę do rysunku,

4)

narysować rzut i przekroje,

5)

zastanowić się w jaki sposób udostępnić złoże piasku, a jak złoże węgla brunatnego,

6)

narysować miejsce udostępnienia złoża piasku i węgla brunatnego,

7)

opisać rysunek,

8)

sprawdzić poprawność wykonanego zadania,

9)

zaprezentować wykonane ćwiczenie i uzasadnić wybór,

10)

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia,

11)

uporządkować miejsce pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

Poradnik dla ucznia,

−

kartka formatu A4,

−

przybory do pisania i rysowania,

−

literatura z rozdziału 7.

Ćwiczenie2

Na podstawie rysunku metod udostępnienia złóż, omów udostępnienie złoża węgla

brunatnego jako centralne i jako przygraniczne.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i techniki wykonania oraz zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

Rys. 9 a. Udostępnienie złoża węgla brunatnego [4, s. 80]

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z informacjami zawartymi w materiale nauczania,

2)

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

3)

dobrać skalę do rysunku,

4)

omówić sposób udostępnienia centralnego,

5)

omówić sposób udostępnienia przygranicznego,

6)

sprawdzić poprawność wykonanego zadania,

7)

zaprezentować wykonane ćwiczenie i uzasadnić wybór,

8)

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia,

9)

uporządkować miejsce pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ć

wiczenie praktyczne.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Poradnik dla ucznia,

−

kartka formatu A4,

−

przybory do pisania i rysowania,

−

literatura z rozdziału 7.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

5.6.

Charakterystyka sposobów urabiania

5.6.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Narysuj mapkę złoża i jego przekrój. Dobierz zgarniarki i narysuj przebieg procesu

urabiania.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania oraz zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z informacjami zawartymi w materiale nauczania,

2)

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

3)

dobrać skalę do rysunku,

4)

narysować mapę sytuacyjną złoża oraz przekrój i je opisać,

5)

zastanowić się jakie zgarniarki wybrać,

6)

dobrać sprzęt urabiający,

7)

wrysować przebieg procesu urabiania (przejazdy maszyn),

8)

opisać rysunek,

9)

sprawdzić poprawność wykonanego zadania,

10)

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

11)

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia,

12)

uporządkować miejsce pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

Poradnik dla ucznia,

−

katalog zgarniarek,

−

kartka formatu A4,

−

przybory do pisania i rysowania.

Ćwiczenie 2

Narysuj mapkę złoża i jego przekrój. Dobierz maszyny do urabiania i środki transportu.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia, nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania oraz zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z informacjami zawartymi w materiale nauczania,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

2)

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

3)

dobrać skalę do rysunku,

4)

narysować mapę sytuacyjną złoża oraz przekrój i je opisać,

5)

zastanowić się jakim sprzętem możemy urabiać kopaliny,

6)

dobrać sprzęt urabiający oraz środki transportu,

7)

wrysować przebieg procesu urabiania (przejazdy maszyn, środków transportu),

8)

opisać rysunek,

9)

sprawdzić poprawność wykonanego zadania,

10)

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

11)

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia,

12)

uporządkować miejsce pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ć

wiczenie praktyczne

Ś

rodki dydaktyczne:

−

Poradnik dla ucznia,

−

katalogi maszyn urabiających,

−

kartka formatu A4,

−

przybory do pisania i rysowania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

5.7.

Urabianie mechaniczne koparkami

5.7.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Narysuj obszar kopalni odkrywkowej – rzut i przekrój. Dobierz odpowiednią skalę,

a następnie zaproponuj sposób urabiania złoża przez koparki jednonaczyniowe. Uzasadnij
wybór sprzętu.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania oraz zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z informacjami zawartymi w materiale nauczania,

2)

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

3)

dobrać skalę do rysunku,

4)

narysować rzut i przekroje,

5)

zastanowić się, w jaki sposób prowadzić eksploatację i jakimi koparkami jednonaczyniowymi,

6)

narysować schemat pracy maszyn,

7)

opisać rysunek,

8)

sprawdzić poprawność wykonanego zadania,

9)

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

10)

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia,

11)

uporządkować miejsce pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ć

wiczenie praktyczne

Ś

rodki dydaktyczne:

−

Poradnik dla ucznia,

−

katalogi koparek jednonaczyniowych,

−

przybory do pisania i rysowania,

−

literatura z rozdziału 7.

Ćwiczenie 2

Narysuj obszar kopalni odkrywkowej – rzut i przekrój. Dobierz odpowiednią skalę,

a następnie zaproponuj sposób urabiania złoża przez koparki wielonaczyniowe. Uzasadnij
wybór sprzętu.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia, nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania oraz zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z informacjami zawartymi w materiale nauczania,

2)

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

3)

dobrać skalę do rysunku,

4)

narysować rzut i przekroje,

5)

zastanowić się w jaki sposób prowadzić eksploatację i jakimi koparkami
wielonaczyniowymi,

6)

narysować schemat pracy maszyn,

7)

opisać rysunek,

8)

sprawdzić poprawność wykonanego zadania,

9)

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

10)

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia,

11)

uporządkować miejsce pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ć

wiczenie praktyczne

Ś

rodki dydaktyczne:

−

Poradnik dla ucznia,

−

katalogi koparek wielonaczyniowych,

−

przybory do pisania i rysowania,

−

literatura z rozdziału 7.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

5.8.

Sposoby odwadniania

5.8.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Narysuj obszar kopalni odkrywkowej – rzut i przekrój. Dobierz odpowiednią skalę,

a następnie zaproponuj sposób odwadniania kopalni.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania oraz zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z informacjami zawartymi w materiale nauczania,

2)

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

3)

dobrać skalę do rysunku,

4)

narysować rzut i przekroje,

5)

zastanowić się w jaki sposób odwodnić teren,

6)

wrysować przebieg rowów, lokalizację ważnych obiektów związanych z odwadnianiem,

7)

opisać rysunek,

8)

sprawdzić poprawność wykonanego zadania,

9)

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

10)

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia,

11)

uporządkować miejsce pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ć

wiczenie praktyczne

Ś

rodki dydaktyczne:

−

Poradnik dla ucznia,

−

przybory do pisania i rysowania,

−

literatura z rozdziału 7.

Ćwiczenie 2

Narysuj obszar kopalni odkrywkowej piasku – rzut i przekrój. Dobierz odpowiednią

skalę, a następnie zaproponuj sposób rozmieszczenia kolejnych igłofiltrów i kolektorów.
Uzasadnij wybór.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania oraz zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z informacjami zawartymi w materiale nauczania,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

2)

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

3)

dobrać skalę do rysunku,

4)

narysować rzut i przekroje,

5)

zastanowić się w jaki sposób będzie urabiany piasek i gdzie zainstalować igłofiltry oraz
kolektory,

6)

wrysować przebieg kolejnych rozmieszczeń igłofiltrów i kolektorów,

7)

opisać rysunek,

8)

sprawdzić poprawność wykonanego zadania,

9)

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

10)

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia,

11)

uporządkować miejsce pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ć

wiczenie praktyczne

Ś

rodki dydaktyczne:

−

Poradnik dla ucznia,

−

przybory do pisania i rysowania,

−

literatura z rozdziału 7.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

5.9.

Odprowadzanie wód powierzchniowych

5.9.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie mapy terenu oraz mapy rozmieszczenia granic obszaru górniczego i granic

zalegania złoża wykonaj schemat odprowadzania wód powierzchniowych. Na mapie
zaprojektuj rowy odwadniające, które zabezpieczą odkrywkę oraz zwałowisko przed zalaniem
wodami opadowymi zewnętrznymi.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania oraz zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z informacjami zawartymi w materiale nauczania,

2)

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

3)

zapoznać się z posiadanymi materiałami ćwiczeniowymi,

4)

zaprojektować

przebieg

rowów

odwadniających

wyrobisk

odkrywkowych

i zwałowiska,

5)

sprawdzić poprawność wykonanego zadania,

6)

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

7)

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia,

8)

uporządkować miejsce pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ć

wiczenie praktyczne

Ś

rodki dydaktyczne:

−

Poradnik dla ucznia,

−

zdjęcia kopalni,

−

mapa terenu kopalni,

−

przybory do kreślenia i pisania,

−

literatura z rozdziału 7.

Ćwiczenie 2

Na podstawie mapy terenu oraz mapy rozmieszczenia granic obszaru górniczego i granic

zalegania złoża, wykonaj schemat odprowadzania wód powierzchniowych. Na mapie
zaprojektuj rowy opaskowe, które zabezpieczą odkrywkę oraz zwałowisko przed zalaniem
wodami opadowymi zewnętrznymi.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania oraz zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z informacjami zawartymi w materiale nauczania,

2)

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

3)

zapoznać się z posiadanymi materiałami ćwiczeniowymi,

4)

zaprojektować przebieg rowów opaskowych wokół wyrobisk odkrywkowych
i zwałowiska,

5)

sprawdzić poprawność wykonanego zadania,

6)

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

7)

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia,

8)

uporządkować miejsce pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ć

wiczenie praktyczne

Ś

rodki dydaktyczne:

−

Poradnik dla ucznia,

−

zdjęcia kopalni,

−

mapa terenu kopalni,

−

przybory do kreślenia i pisania,

−

literatura z rozdziału 7.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test 1
Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Wykonywanie robót
przygotowawczych i eksploatacyjnych”

Test składa się z 20 zadań, z których:

−

zadania 2, 3, 4, 6, 7, 9, 10, 12, 13, 15, 16, 18, 20 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 1, 5, 8, 11, 14, 17, 19 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 6 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 9 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 13 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 6 z poziomu ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. c, 2. d, 3. c, 4. b, 5. d, 6. c, 7. a, 8. d, 9. b, 10. c, 11. a,
12. d, 13. a, 14. b, 15. c, 16. b, 17. c, 18. d, 19. c, 20. c.

Plan testu

Nr
zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Określić sposoby urabiania skał granitowych

C

PP

c

2

Określić rodzaje rowów

c

P

d

3

Rozpoznać maksymalny zakres transportu
mas ziemi przez spycharki

B

P

c

4

Określić sposób umocnienia rowów

C

P

b

5

Określić zadania piezometrów

C

PP

d

6

Określić zakres prac zgarniarek

C

P

c

7

Określić kształt narzędzi skrawających
koparek zgarniakowych

C

P

a

8

Określić zakres stosowania robót strzałowych
przy eksploatacji węgla brunatnego

C

PP

d

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

9

Określić zadania koparek

C

P

b

10

Wymienić sposoby postępu frontów
eksploatacji

B

P

c

11

Zastosować system eksploatacji w zależności
od zalegania złoża

C

PP

a

12 Rozpoznać miejsce na wykonanie wkopu

B

P

d

13

Określić przedsięwzięcia inwestycyjne
związane z budową kopalni

C

P

a

14

Określić warunki utworzenia służby bhp
w zakładzie

C

PP

b

15 Określić zadania pracownika służby bhp

C

P

c

16

Wskazać osobę odpowiedzialną za ochronę
przeciwpożarową w zakładzie pracy

B

P

b

17

Określić wysokości ogrodzeń
zabezpieczających w miejscach
niebezpiecznych

C

PP

c

18

Określić miejsca likwidacji terenów
zadrzewionych na terenie przyszłej kopalni

C

P

d

19

Wyjaśnić problem zbierania wierzchniej
warstwy gleby

B

PP

c

20 Określić pochodzenie wód juwenilnych

C

P

c

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1.

Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu, z co najmniej jednotygodniowym
wyprzedzeniem.

2.

Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.

3.

Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.

4.

Przeprowadź z uczniami próbę udzielania odpowiedzi na takie typy zadań testowych,
jakie będą w teście.

5.

Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).

6.

zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.

7.

Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi, podaj czas przeznaczony
na udzielenie odpowiedzi.

8.

Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru
dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich możliwości).

9.

Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu, przypomnij uczniom o zbliżającym się
czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.

10.

Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.

11.

Sprawdź wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego.

12.

Przeprowadź analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które
sprawiły uczniom największe trudności.

13.

Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.

14.

Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń
dydaktycznych – niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu.

Instrukcja dla ucznia

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję.

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

4.

Test zawiera 20 zadań o różnym stopniu trudności. Są to zadania typu testu (możliwa jest
tylko jedna odpowiedź).

5.

Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej
rubryce znak X lub wpisując prawidłową odpowiedź. W przypadku pomyłki należy
błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź
prawidłową.

6.

Test składa się z dwóch części o różnym stopniu trudności: I część – poziom podstawowy
to zadania: 2, 3, 4, 6, 7, 9, 10, 12, 13, 15, 16, 18, 20, II część – poziom ponadpodstawowy
to zadania: 1, 5, 8, 11, 14, 17, 19.

7.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

8.

Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego
rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.

9.

Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1.

Do urabiania skał granitowych służą
a)

zgarniarki.

b)

koparki wielonaczyniowe łańcuchowe.

c)

materiały wybuchowe.

d)

koparki przedsiębierne.

2.

Rozróżniamy następujące przekroje poprzeczne rowów odwadniających
a)

kołowe, wielokątne.

b)

kołowe, trapezowe.

c)

kołowe, trójkątne.

d)

trójkątne, trapezowe.

3.

Poprawne jest stwierdzenie, że spycharki mogą być wykorzystywane do transportu mas
ziemi na odległość do
a)

60 m.

b)

100 m.

c)

150 m.

d)

250 m.

4.

Wyróżniamy rowy o dnie i skarpach na nieumocnionym i umocnionym gruncie. Rowy
nie są umocnione
a)

brukiem.

b)

piaskiem.

c)

darnią.

d)

faszyną.

5.

Piezometry są to urządzenia do pomiaru
a)

prędkości przepływu wody.

b)

gęstości wody.

c)

objętości złoża.

d)

poziomu zwierciadła wody.

6.

Zgarniarki służą do następujących prac
a)

usuwanie nadkładu, urabiania i transportu kopaliny, płukania skał.

b)

urabiania i transportu kopaliny, płukania skał, prac pomocniczych przy budowie dróg
wewnątrzzakładowych.

c)

usuwanie nadkładu, urabiania i transportu kopaliny, plantowania terenu.

d)

urabiania i transportu kopaliny, prac pomocniczych przy budowie dróg
wewnątrzzakładowych, wydobywania kopaliny z wody.

7.

Koparki zgarniakowe mają narzędzie skrawające w postaci
a)

kosza.

b)

lemiesza.

c)

łyżki.

d)

chwytaka.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

8.

Złoża kopalin możemy eksploatować także za pomocą robót strzelniczych. Tą metodą
możemy także wydobywać następujące surowce
a)

sole.

b)

siarkę.

c)

ż

wir.

d)

wapienie.

9.

Koparki są wykorzystywane m.in. przy urabianiu skał. Nie służą do
a)

wydobywania piasku.

b)

transportu urobku.

c)

załadunku urobku.

d)

wykonywania robót przygotowawczych.

10.

Rozróżnia się następujące sposoby postępu frontów eksploatacji
a)

równoległy, wachlarzowy, prostopadły.

b)

równoległy, prostopadły, kombinowany.

c)

równoległy, wachlarzowy, kombinowany.

d)

prostopadły, wachlarzowy, kombinowany.

11.

Prawdziwe jest stwierdzenie
a)

system eksploatacji równoległy stosuje się w przypadku, kiedy złoża zalegają
w kształcie wydłużonym o rzucie zbliżonym do równoległoboku.

b)

system równoległy stosuje się w przypadku, kiedy złoża zalegają w kształcie
nieregularnym o rzucie zbliżonym do koła.

c)

system wachlarzowy stosuje się w przypadku kiedy złoża zalegają w kształcie
równoległoboku.

d)

system wachlarzowy stosuje się w przypadku kiedy złoża zalegają w kształcie
wydłużonym o rzucie zbliżonym do równoległoboku.

12.

Wybór miejsca na wykonanie wkopu może być uzależniony od
a)

charakterystyki hydrogeologicznej utworów budujących obszar złoża.

b)

doboru maszyn do urabiania.

c)

strefy kontaktów poszczególnych poziomów wodnych.

d)

rzeźba i zabudowy terenu, budowy złoża, wskaźnika nadkładu.

13.

Przedsięwzięcia inwestycyjne związane z budową kopalni odkrywkowej to
a)

budowa kopalni.

b)

remont gabinetu dyrektora kopalni.

c)

modernizacja budynku pracowników sprawujących ochronę nad obiektami kopalni.

d)

remont jadłodajni.

14.

Aby istniała konieczność prawna utworzenia służby bezpieczeństwa i higieny pracy
w zakładzie musi być zatrudnionych
a)

50 pracowników.

b)

100 pracowników.

c)

200 pracowników.

d)

75 pracowników.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

37

15.

Pracownik służby bezpieczeństwa i higieny pracy może
a)

zwolnić pracownika z zakładu pracy.

b)

zabrać mu 50% wypłaty za nieusprawiedliwioną nieobecność w pracy.

c)

usunąć od pracy pracownika, który notorycznie stwarza zagrożenie dla siebie
i innych pracujących ludzi.

d)

przenieść pracownika do pracy na innym wydziale kopalni.

16.

Odpowiedzialny za działalność służby ochrony przeciwpożarowej w zakładzie pracy jest
a)

komendant straży przemysłowej.

b)

kierownik ruch zakłady górniczego.

c)

główny księgowy.

d)

sztygar ds. bhp.

17.

Minimalna wysokość ogrodzenia zabezpieczającego dojścia do wyrobiska eksploatacyjnego
powinna wynosić
a)

0,8 m.

b)

1,2 m.

c)

1,1 m.

d)

0,7 m.

18.

Wycinka – wykarczowanie lasu na projektowanym terenie pod budowę nowej kopalni
jest konieczna w stosunku prac wycięcia
a)

wszystkich drzew znajdujących się na terenie projektowanego obszaru górniczego.

b)

tylko drzew iglastych.

c)

tylko drzew liściastych.

d)

wyłącznie dla potrzeb niezbędnych.

19.

W przypadku przygotowania terenu pod budowę odkrywki, zwałowiska koniecznym jest
a)

przysypanie wierzchniej warstwy gleby zaliczonej przynajmniej do IV klasy, żwirem.

b)

nie czynić żadnych starań, nawet w przypadku gdy gleba zaliczona jest co najmniej
do IV klasy.

c)

zebranie wierzchniej warstwy gleby w przypadku, gdy jest ona zaliczona conajmniej
do IV klasy gruntów.

d)

zebranie warstwy gleby razem z nadkładem, pomimo, że jest do gleba zaliczona do
III klasy gruntów.

20.

Wody juwenilne
a)

pochodzą z przesiąkania w głąb skał wód opadowych lub powierzchniowych

b)

stanowią pozostałość z dawnych okresów geologicznych

c)

pochodzą z wnętrza ziemi, są produktami kondensacji pary

d)

powstają na wskutek kondensacji pary zawartej w powietrzu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

38

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ………………………………………………..………………………………..

Wykonywanie robót przygotowawczych i eksploatacyjnych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

39

Zadanie praktyczne

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1.

Zapoznaj się z treścią zadania, instrukcją do jego wykonania, stanowiskiem pracy i jego
wyposażeniem. Masz na to czas 20 minut. Czas ten nie jest wliczany do czasu trwania
wykonywania zadania.

2.

Po upływie tego czasu zgłoś gotowość przystąpienia do wykonania zadania.

3.

Pamiętaj, że podczas wykonywania zadania jesteś oceniany przez nauczyciela, który
obserwuje wykonywane przez Ciebie czynności i nie będzie udzielać Ci żadnych
wskazówek. Interweniuje tylko w przypadku naruszenia przez Ciebie przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i może w takim przypadku
przerwać wykonywanie zadania.

Temat zadania:
Na podstawie mapy terenu oraz mapy rozmieszczeniem granic obszaru górniczego i granic
zalegania złoża, zaplanuj na sporządzonej przez Ciebie mapie terenu, na której będzie
usytuowana przyszła kopalnia piasku budowlanego, rozmieszczenia głównych budynków
zaplecza kopalnianego (budynku dyrekcji, warsztatów, magazynów, placu montażowego,
placu składowego, budynku socjalnego). Rysunki wykonaj oznaczając poszczególne budynki
odpowiednią numeracją ze szczegółowym opisem w legendzie.

Czas wykonania zadania: 4 x 45 minut.

Instrukcja do wykonania zadania

Aby bezpiecznie i poprawnie wykonać zadanie:
1.

Zaplanuj kolejność wykonania zadnia i zapisz w formularzu – Planowanie:
a)

kolejne czynności niezbędne do wykonania zadania,

b)

wykaz przyborów niezbędnych do wykonania ćwiczenia,

2.

Zgłoś ukończenie sporządzania planu działania.

3.

Przystąp do organizowania stanowiska pracy.

4.

Wykonaj zaplanowane czynności.

5.

Po zakończeniu projektu uporządkuj stanowisko pracy.

6.

Zgłoś gotowość przystąpienia do prezentacji.

7.

W czasie prezentacji:
a)

uzasadnij celowość wykonywanego ćwiczenia,

b)

oceń poprawność wykonania zadania odnosząc się do następujących kryteriów:

−

proporcje rysunku,

−

prawidłowe

rozmieszczenie

elementów

zaplecza

przyszłej

kopalni,

wyszczególnionych w temacie zadania,

−

prawidłowe wykonanie rysunku.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

40

Instrukcja dla nauczyciela

Czynności i kryteria wykonania

I. Planowanie

Nr. Czynności i kryteria wykonania

Punktacja

1–0

1

Zapisał minimum 3 z poniższych czynności:
–

przygotowanie przyborów,

–

zapoznanie się z mapą terenu,

–

zapoznanie się z mapą obszaru górniczego,

–

wypisanie wszystkich budynków z tematu zadania

–

uporządkowanie stanowiska pracy.

2

Zapisał minimum 3 z poniższych środków dydaktycznych:
–

mapa terenu,

–

mapa sytuacyjno-wysokościowa,

–

przybory do kreślenia,

–

przybory do pisania.

II. Organizowanie

1

Zgromadził co najmniej 3 z następujących środków dydaktycznych:
–

mapa terenu,

–

mapa sytuacyjno-wysokościowa,

–

przybory do kreślenia,

–

przybory do pisania

III. Wykonanie

1

Narysował mapę terenu.

2

Opisał rysunek.

3

Uwzględnił skalę rysunku.

4

Wypisał wykaz potrzebnych budynków.

5

Wrysował budynki dyrekcji.

6

Wrysował budynki magazynowe.

7

Wrysował budynki warsztatów.

8

Wrysował plac montażowy.

9

Wrysował plac składowy.

10

Umieścił legendę.

11

Odpowiednio, zgodnie z opisem ponumerował poszczególne budynki.

12

Odpowiednio rozmieścił budynki w odpowiednim miejscu kopalni.

13

Do budynku doprowadził drogi dojazdowe.

14

Do budynku doprowadził linię energetyczną.

15

Praca wykonał czytelnie i estetycznie.

IV Prezentacja

1

Uzasadnił wykonanie zadania.

2

Ocenił poprawność wykonanego zadania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

41

Proponowane normy wymagań na oceny szkolne:

−

poniżej 11 pkt. – ocena niedostateczna,

−

od. 12–13 pkt. – ocena dopuszczająca,

−

od. 14–15 pkt. – ocena dostateczna,

−

od. 16–17 pkt. – ocena dobra,

−

od. 18–20 pkt. – ocena bardzo dobra.

Wyposażenie stanowiska:

−

notatnik,

−

przybory do pisania i rysowania,

−

mapy terenu,

−

mapa obszaru górniczego,

−

przykładowe mapy z rozmieszczeniem budynków i budowli kopalni odkrywkowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

42

7. LITERATURA

1.

Bielewicz T., Prus B.: Górnictwo. Wydawnictwo Śląsk 1984

2.

Bolewski A., Gruszczyk H.: Geologia gospodarcza. Wydawnictwa geologiczne
Warszawa. 1989

3.

Burnat B, Korzeniowski J.I.: Kopaliny pospolite. Prowadzenie ruchu zakładu górniczego.
Wydawnictwa i Szkolenia Górnicze Burnat & Korzeniowski 2003

4.

Kozłowski Z.: Technika prowadzenia robót w kopalniach odkrywkowych. Śląsk 1974

5.

Trembecki A., Hawrylak H.: Poradnik górnika.Tom 4, Wydawnictwo Śląsk 1982

6.

www.amw.com.pl

7.

www.b-m.pl

8.

www.klaudia.eu

9.

www.pgi.gov.pl

10.

www.poltegor.pl

11.

www.ppwb.org.pl

12.

www.pwg.tychy.pl

13.

www.wikipedia.pl