Zanieczyszczenie – występowanie wszelkich substancji i
oddziaływań niepożądanych, obcych w dowolnym
elemencie środowiska, w intensywności umożliwiającej
zmianę właściwości środowiska. Zanieczyszczenia mogą
mieć w szczególności szkodliwy wpływ na zdrowie ludzi i
innych organizmów żywych.
Zanieczyszczenia:
Pierwotne – wprowadzane do środowiska bezpośrednio
przez źródła zanieczyszczeń.
Wtórne – powstające w środowisku na skutek oddziaływań
między zanieczyszczeniami pierwotnymi i środowiskiem.
Naturalne (nieantropogeniczne) – zanieczyszczenia,
bedące skutkiem naturalnym procesów zachodzących w
przyrodzie: biologicznych, fizyko-chemicznych
(geologicznych, meteorologicznych)
Nienaturalne (Antropogeniczne) – zanieczyszczenia,
bedące skutkiem działalności ludzi.
Ksenobiotyki – zanieczyszczenia, będące wytworem
ludzi, nie mające swych odpowiedników w naturze (np.
DDT)
Toksyczność – zdolnośc do wywoływania uszkodzeń
organizmów żywych.
Skażenie – zanieczyszczenie środowiska, prowadzące do
całkowitego zniszczenia normalnej struktury ekosystemu,
którego nie można usunąć metodami konwencjonalnymi.
Emisja – zjawisko: wprowadzenie do środowiska
substancji lub oddziaływań
Emisja – wielkość fizyczna: masa substancji
wprowadzanej do środowiska.
Rozprzestrzenianie zanieczyszczeń – proces dyspresji
zanieczyszczeń w powietrzu atmosferycznym oraz
przemian zanieczyszczeń i usuwania ich z powietrza
atmosferycznego.
Dyspresja – procesy transportu i dyfuzji zanieczyszczeń
w powietrzu atmosferycznym
Imisja – stężenie zanieczyszczenia rozproszonego w
powietrzu atmosferycznym.
Stężenie substancji w miesaninie substancji – c to
udział objętościowy lub masowy substancji w mieszaninie
substancji: stężenie może być wielkością bezwymiarową
lub jest odnoszone do jednostki objętości.
Emisja zanieczyszczenia – m to masa substancji,
uznanej za szkodliwą dla środowiska, wydzielanej z silnika.
Natężenie emisji zanieczyszczenia – E to pochodna
emisji zanieczyszczenia, traktowanej jako funkcja czasu,
względem czasu.

Gdzie: m

t

– emisja jko funkcja czasu – t

Emisja drogowa zanieczyszczenia – b to pochodna
emisji zanieczyszczenia, traktowanej jako funkcja drogi
przebywanej przez pojazd, względem tej drogi.

Gdzie: m

s

– emisja jako funkcja drogi – s

Emisja jednostkowa zanieczyszczenia – to pochodna
emisji zanieczyszczenia względem pracy wykonywaneh
przez silnik.

Gdzie: m

L

– emisja jako funcja pracy – L

Wskaźnik emisji zanieczyszczenia – to pochodna
emisji zanieczyszczenia względem masy zużywanego
paliwa.

Gdzie: m

g

– emisja jako funkcja masy paliwa–G

Współczynnik zadymienia spalin – Z
Współczynnik pochłaniania (estynkcji) promieniowania
świetlnego – k
Jednostki stosowane dla stężeń:
- procent - %, jedna milionowa – ppm (parts pro million),
jedna miliardowa – ppb (parts pro billion)
- miligram na metr sześcienny – mg/m

3

Jednostka emisji–kg
Jednostka natężenia emisji–iloraz jednostek emisji i czasu
g/s
Jednostka emisji drogowej – g/km
Jednostka emisji jednostkowej – iloraz masy i pracy –
g/(kW*h)
Jednostka bezwymiarowego wskaźnika emisji – gramy
emitowanej substancji na kilogram paliwa – g/kg pal.
Jednostka współczynnika zadymienia spalin – procenty,
stopnie Boscha, stopnie Hartridge’a, FSN(Filter Smoke
Number)
Jednostka współczynnika pochłaniania (estynkcji)
promieniowania świetlnego – m

-1

Podmioty oddziaływania transportu na środowisko:
- maszyny
- materiały eksploatacyjne
- wytwórnie maszyn
- wytwórnie maszyn eksploatacyjnych
- infrastruktura eksploatacji maszyn
Przedmioty oddziaływania transportu na
środowisko:
Teren, krajobraz, zasoby naturalne, powietrze, gleba,
woda, rośliny, zwierzęta, ludzie
Działania związane z transportem wpływające na
środowisko:
- Projektowanie środków transportu, materiałów
eksploatacyjnych i infrastruktury transportu
- wytwarzanie środków transportu, materiałów
eksploatacyjnych i infrastruktury transportu
- eksploatacja środków transportu, materiałów
eksploatacyjnych i infrastruktury transportu
- zagospodarowanie wycofanych z eksploatacji środków
transportu, materiałów eksploatacyjnych i infrastruktury
transportu
Skutki transportu samochodowego dla środowiska



Szkodliwe

Bezpośrednie (wypadki; zanieczyszczenia powietrza
spalinami; powodowanie hałasu i drgań; wytwarzanie i
wzniecanie pyłów; wycieki i parowanie płynów
eksploatacyjncyh; promieniowanie elektromagnetyczne;
odziaływania złożone – zjawisko cieplarniane, kwaśne
opady, smog kwaśny (londyński), smog fotochemiczny
(kalifornijski), zmiejszenie się warstwy ozonu w
stratosferze)
Pośrednie (odziaływanie infrastruktury transportu;
oddziaływanie procesów projektowania, wytwarzania,
zużycia i zniszczenia pojazdów oraz ich infrastruktury
obsługowej)



Korzystne

(oddziaływanie spowodowane czynnikami

socjologicznymi i cywilizacyjnymi; techniczne środki
realizacji działań na rzecz poprawy stanu środowiska)
Kryteria szkodliwości transportu na środowisko:
- subiektywne
- obiektywne
Kryteria subiektywne szkodliwości transportu dla
środowiska – to, co jest odczuwane przez ludzi:



bezpośrednie, związane z życiem emocjonalnym

człowieka , chwilowe spontaniczne
Zapach:
- nieprzyjemny
- przyjemny – m.in. działaniu narkotycznym (np. tri,
węglowodory aromatyczne, eter, zapach czarnej orchidei,
substancje narkotyczne, nawet benzyna itd.)
Dźwięk:
- nieprzyjemny (hałas)
- przyjemny (np. buczenie silnika)



pośrednie, związane z odczuwaniem skutków, ze

skojarzeniami itd., o podłożu psychologicznym:
- przyjemne
- nieprzyjemne
Przykłady: skojarzenie z komplikacją życia z powodu
budowy autostrady, skojarzenie z wypakiem drogowym z
udziałem pojazdów o pewnych cechach (marka, kolor, typ)

Kryteria obiektywne szkodliwości transportu dla
środowiska
Przebiegi w czasie wielkości fizycznych, mających
udokumentowany naukowo wpływ na stan środowiska – w
uproszczeniu: wartość średnia wielkości fizycznej i czas
oddziaływania.
- Dla emisji zanieczyszczeń: stężenia zanieczyszczeń
rozproszonych w powietrzu – imisje
- Dla hałasu: ciśnienie akustyczne, poziom
ciśn.akustycznego, natężenie dźwięku, poziom
natęż.dźwięku, moc akustyczna, poziom mocy akust.,
głośność
- Dla drgań: najczęściej przyspieszenia, rzadziej prędkości i
odkształcenia, przemieszczenia i naprężenia
W wypadku drgań i hałasu często reprezentacje widmowe:
Częstotliwość oraz uśrednione wartości reprezentatywne,
np. wartość średnia średniokwadratowa itd.
Oddziaływania: chwilowe, długotrwałe
Skutki dla środowiska oddziaływań:
chwilowych – doraźne
długotrwałych – kumulujące się
Wpływ materiałów eksploatacyjnych transportu na
zanieczyszczenie środowiska
Klasyfikacja materiałów eksploatacyjnych w motoryzacji:
paliwa silnikowe, oleje silnikowe, oleje przekładniowe,
płyny chłodzące, p.hamulcowe, p.chłodnicze, smary stałe i
plastyczne, płyny do spryskiwaczy, p.do mycia pojazdów
oraz inne materiały do utrzymania czystości i konserwacji
pojazdów, zmywacze do substancji organicznych.
Podział węglowodorów
Łańcuchowe - alifatyczne
- nasycone (alkany, parafiny)
- nienasycone (alkeny, alkiny, dieny)
Pierścieniowe (cykliczne)
- aromatyczne (areny)
- cykloalifatyczne (nasycone [cykloalkany, cykloparafiny],
nienasycone [cykloalkeny, cykloalkiny, cyklodieny])
Szkodliwość węglowodorów i innych związków
organicznych
Ze względu na aktywność chemiczną
Bardziej szkodliwe są bardziej reaktywne węglowodory,
mniej trwałe: z wielokrotnymi wiązaniami (nienasycone),
zatem alkiny i alkeny.
Ze względu na przystępność do organizmu ludzkiego
- rozpuszczalne w wodzie a szczególnie we krwi. Np. alkiny
– nietrwałe są mniej szkodliwe niż alkeny, ponieważ
wykazują znikomą rozpuszczalność we krwi.
- ze względu na powinowactwo do procesów
metabolicznych w organizmie
- szczególnie szkodliwe są w.cykliczne, przede wszystkim
aromatyczne (areny), mimo małej aktywności chemicznej:
Benzen C

6

H

6

– silny wpływ na układ nerwowy,

krwiotwórczy i krążenia.
Toluen, ksyleny- jednopierścieniowe pochodne benzenu.
WWA – Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne
Największa aktywność sprzyjająca chorobom
nowotworowym – 5ciopierścieniowe.
Najgroźniejszy jest benzo(a)piren inaczej benzo-3,4-piren
– C

20

H

12

Aldehydy – związki zawierające grupę funkcyjną –CHO:
- Metanal (aldehyd mrówkowy, formaldehyd)-HCHO
- Etanal (aldehyd octowy) – CH

3

CHO

- Propenal (akroleina) - C

2

H

3

CHO

- Aldehydy aromatyczne
Pochodzą z przerwanych reakcji łańcuchowych utleniania
węglowodorów. Aldehydy mają silne właściwości
redukujące. Działanie na organizm ludzki:
- Silnie drażniące błony śluzowe, układ oddechowy i
spojówki
- Przyczynianie się do chorób skórnych
- Przy dużych stężeniach i czasach ekspozycji – groźne dla
życia ludzkiego
Alkohole
Metanol CH

3

OH, etanol C

2

H

5

OH, propanole C

3

H

6

OH - silne

trucizny w większym stężeniu we krwi
Wyróżnia się b. szczegółowo wpływ związków
organicznych na różne etapy sprzyjania chorobom
nowotworowym: bezpośrednie, pośrednie, genetyczne.
Paliwa silnikowe
Spalanie – reakcja utleniania egzoenergetyczna, w której
wyniku szybkość wywiązywania ciepła w ustalonych
warunkach otoczenia powoduje promieniowanie
elektromagnetyczne o częstotliwości w zakresie
prom.widzialnego o natężeniu uznanym za umowną
granicę świecenia.
Wymagania stawiane paliwom ze względu na
ochronę środowiska:
1/ Zapewnienie silnikom jak największej sprawności
ogólnej w celu ochrony zasobów naturalnych i
ograniczenia globalnych emisji spowodowanych spalaniem
paliw – stosowania paliw o jak największej wartości
opałowej
2/ Stosowanie paliw, umożliwiających zmniejszenie emisji
substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska.
Minimalizacja udziału w paliwach zanieczyszczeń i
dodatków, sprzyjających emisji substancji szkodliwych dla
środowiska. Odnawialność paliw, umożliwiająca cyrkulację
węgla w niewielkiej skali czasu.
3/ Wymagania bezpieczeństwa użytkowania środków
transportu i silników. Biodegradowalność paliw.
4/ Zapewnienie silnikom dostatecznej trwałości –
ograniczenie powstawania produktów zużycia oraz
produktów odpadowych obsługi środków transportu.
5/ Wytwarzanie i dystrybucja paliw powinny zapewnić jak
najmniejszą degradację środowiska.
Podstawowe problemy stosowania paliw
silnikowych:
1/ ograniczenie emisji substancji szczególnie szkodliwych
dla środowiska m.in. przez:
- ograniczenie zawartości węglowodorów aromatycznych
- odpowiednie komponowanie paliw
2/ ograniczenie zanieczyszczeń i dodatków, sprzyjających
emisji substancji szkodliwych dla środowiska, m.in.
związków ołowiu (benzyny) i siarki (oleje napędowe i
benzyny)
3/ spełnieniem przez paliwa innych funkcji niezbędnych w
eksploatacji silników przez zapewnienie odpowiednich
właściwości fizyko-chemicznych, m.in. przeciwkorozyjnych,
myjących, oddziałujących na przebieg procesów spalania
itp.
Paliwa silnikowe:
- konwencjonalne – paliwa węglowodorowe pochodzące
z przeróbki ropy naftowej: benzyny silnikowe i oleje
napędowe
- niekonwencjonalne (alternatywne) – paliwa
węglowodorowe i inne, pochodzące z przeróbki ropy
naftowej i innych zasobów mineralnych, pochodzące z
przeróbki surowców biologicznych oraz tzw. syntetyczne i
inne.
Paliwa silnikowe zastępcze – paliwa alternatywne,
stanowiące paliwa zastępcze (zamienniki) benzyny
silnikowej do silników o zapłonie iskrowym lub oleju
napędowego do silników o zapłonie samoczynnym.
Paliwa niekonwencjonalne



paliwa gazowe

- paliwa węglowodorowe (gaz ziemny: CNG, LNG; biogaz;
gaz ropopochodny LPG)

- paliwa niewęglowodorowe (wodór; gaz generatorowy;
gaz świetlny; gaz wodny)



paliwa ciekłe (alkohole, etery, oleje roślinne, estry

olejów roślinnych, paliwa syntetyczne – amoniak, eter di
metylowy DME, benzyna syntetyczna)



paliwa stałe (pył węglowy)

Spalanie paliw węglowodorowych

Spalanie paliw zawierających węgiel, wodór i tlen

Przeciętny skład masowy benzyn silnikowych i olejów
napędowych: 15% H

2

i 85% C

Benzyna silnikowa – mieszanina węglowodorów i innych
zw.org o temp. wrzenia (40-200)ºC.
Tendencje:
- ograniczanie zawartości ołowiu do
0,013 g/dm

3

w dystrybucji

0,005 g/dm

3

u producenta

- ograniczenie zawartości siarki – ze względu na trwałość i
skuteczność reaktorów katalitycznych
- ograniczenie zawartości węglow.aromat. do 30%, w tym
benzenu do 1%
- zwiększanie zawartości izoalkanów – benzyny
reformowane
- stosowanie dodatków zawierających tlen:

- alkohole
- etery: eter metylo-tert-butylowy (MTBE), eter
etylo-tert-butylowy (ETBE)

Oleje napędowe – mieszaniny węglowodorów (od C

11

H

24

do C

18

H

28

) i innych zw.org. o temp.wrzenia (150-350)ºC.

Tendencje:
- ograniczenie zawartości siarki poniżej 50 ppm (w oleju
City Diesel 10 ppm=0,001%)
- zmniejszenie gęstości i lepkości
- zwiększenie liczby cetanowej
- zmniejszenie zawartości węglowodorów aromatycznych
- obniżenie temperatury końca destylacji
Stosowanie dodatków zawierających tlen
-alkohole
-etery:
a/ eter metylo-tert-butylowy-MTBE
b/ eter-tert-butylowy-ETBE.
-estry wyższych kwasów karboksylowych (tłuszczowych)
Gazowe paliwa węglowodorowe



Skroplony gaz ziemny LNG (

liquefied natural gas)

-

przechowywany w temperaturze – 162



C i pod ciśnieniem

atmosferycznym



Sprężony gaz ziemny CNG

(compressed natural gas)

-

przechowywany w temperaturze otoczenia i pod
ciśnieniem od 16 do 25 Mpa



Skroplony gaz ropopochodny – mieszanina skroplonych

gazów, przede wszystkim: propanu i butanu LPG

(liquefied

petroleum gas)

przechowywany w temperaturze od 0,3 do

0,5 MPa
Paliwa niekonwencjonalne (alternatywne)
- wodór
- alkohole (metanol, etanol i wyższe alkohole) oraz ich
pochodne
- oleje roślinne i ich pochodne, przede wszystkim estry
metylowe i etylowe
- inne paliwa tzw. Syntetyczne, takiej jak: amoniak, eter di
metylowy (DME), furany
Wodór
Zasoby wodoru we wszechświecie- 90% masy
wszechświata
Najpoważniejsze problemy:
- otrzymywanie wodoru na skalę przemysłową- ogniwa
fotoelektryczne o dostatecznie duzej sprawności
- przechowywanie wodoru w pojeździe
Przechowywanie wodoru w pojeździe:
- w stanie gazowym sprężony wodór pod ciśnieniem 55
MPa i w temperaturze otoczenie.
- w stanie skroplonym pod ciśnieniem zbliżonym do
atmosferycznego w temperaturze – 253



C.

- w postaci związków chemicznych z metalami
(wodorków).
Wodór do silników ZI
Emisje drogowe w badaniach pojazdu z silnikiem
zasilanym wodorem niższe niż przy zasilaniu benzyną:
- emisja tlenków węgla o 97%
- emisja węglowodorów o 99%
-emisja tlenków azotu o 32%
Zastosowanie wodoru w ogniwach paliwowych.

Postulat odnawialności paliw, tzn. skrócenia o wiele
rzędów wielkości czasu cyrkulacji nośników energii (z
poziomu milionów lat do kilku lat).

Podstawowe paliwa odnawialne:



paliwa roślinne: alkohole (metanol, etanol, propanole,

butanole i inne); wyższe kwasy karboksylowe (oleje
roślinne) i ich pochodne (przede wszystkim estry); estry
olejow: rzepakowego (RME, ROME), palmowego (PME,
POME), kokosowego, słonecznikowego (SME).



biogaz- pochodzący z procesów beztlenowego rozkładu

związków organicznych zawartych w biomasie.
Ekologiczne skutki zastosowania estrów olejów
roślinnych (jako paliw samoistnych oraz dodatków do
paliw konwencjonalnych):
- nieznaczne zmniejszenie emisji tlenku węgla i
węglowodorów
- zwiększenie emisji tlenków azotu
- zmniejszenie emisji cząstek stałych
- zwiększenie emisji aldehydów
- zmniejszenie emisji związków siarki
- ograniczenie emisji dwutlenku węgla kopalnego w
zamkniętym cyklu powstawania i eksploatacji paliw.
- dobra biodegradowalność paliwa.
Ekologiczne skutki zastosowania bioetanolu (jako paliw
samoistnych oraz dodatków do paliw konwencjonalnych):
- znaczne zmniejszenie emisji tlenku węgla i
węglowodorów
-zmniejszenie emisji tlenków azotu
-znaczne zmniejszenie emisji cząstek stałych
-zwiększenie emisji aldehydów
-zmniejszenie emisji związków siarki
-ograniczenie emisji dwutlenku węgla kopalnego w
zamkniętym cyklu powstawania i eksploatacji paliw
-dobra biodegradowalność paliwa
OLEJE SILNIKOWE
Cel olejenia silników spalinowych
-smarowanie powierzchni części współpracujących-
zmniejszenie strat tarcia
-odprowadzanie ciepła
-usuwanie zanieczyszczeń
-uszczelnianie par szczelnych
-ochrona części silnika przed korozją
-chłodzenie części silnika przez natrysk oleju (np. tłoki)
-tłumienie drgań.
Wymagania w stosunku do olejów ze względu na
ochronę środowiska:
-zapewnienie silnikom spalinowym dużej sprawności (m.in.
zmniejszenie strat tarcia – przede wszystkim przy rozruchu
w niskiej temperaturze)
-zapewnienie silnikom spalinowym dużej trwałości
-trwałość olejów silnikowych – długi czas ich
dopuszczalnego użytkowania
-procesy produkcji, eksploatacyjne i utylizacji olejów
silnikowcy, nie stanowiące zagrożenia dla środowiska
-zmniejszanie emisji zanieczyszczeń z silników.

Skład olejów silnikowych:
-olej bazowy:
-mineralny: z przeróbki ropy naftowej - przede wszystkim
węglowodory aromatyczne i nienasycone.
-syntetyczny ( synteza, polimeryzacja, kondensacja)
-półsyntetyczny: ok. 60% oleju mineralnego i 40%
syntetycznego.
-wielofunkcyjne pakiety uszlachetniające: dyspergatory,
dodatki przeciwzużyciowe, inhibitory utleniania itd.
Szkodliwość dla środowiska olejów silnikowych:
1/ zawartość pierwiastków szkodliwych dla organizmów
żywych w dodatku uszlachetniających: chlor, siarka,
fosfor, bar i ołów.
2/ w czasie użytkowania oleje wchłaniają produkty
spalania paliwa i oleju m.in.:
-sadze i ciężkie węglowodory
-produkty zużycia silnika takie jak: chrom cynk, nikiel i
miedź.
3/ policzterofluoroeten (nazwy handlowe: teflon, tarflen),
stosowany w niektórych dodatkach uszlachetniających,
tworzy w komorze spalania w wysokich temperaturach
substancjie silnie trujące, m.in. fosgen.
4/w czasie użytkowania oleju mogą powstawać związki
bifenylu z chlorem – polichloropodobne binefylu,
substancje szkodliwe dla zdrowia organizmów żywych.
5/zwiększona emisja węglowodorów i frakcji
węglowodorowej cząstek stałych, pochodząca z olejów
(przeciętne zużycie oleju silnikowego stanowi do 0,5%
zużycia paliwa).
6/w wysokich temperaturach następuje piroliza (rozpad) i
pirosynteza ( przebudowa struktury cząsteczkowe) par
leju, w wyniku czego powstają ciężkie związki organiczne,
m.in. wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne.
7/obecność w olejach popiołów siarczanowych zwiększa
emisję cząstek stałych.
Klasyfikacja olejów przekładniowych:
1/ klasyfikacja lepkościowa SAE:
-wartość lepkości w temperaturach:
-0



F (-17,8



C),

-210



F (98,9



C).

-temperatura pompowalności
-wartość lepkości HT/HS w temperaturze 150



C i przy

dużej szybkości ścinania (1*10

6

s

-1

)

-oleje zimowe: W.
-oleje letnie – bez znaczenia
-oleje wielosezonowe, np. 115W-40, 10W-40, 5W-40.
Czym mniejsza wartość przed W – tym niższa
dopuszczalna minimalna temperatura pracy. Czym większa
wartość oznaczenia lub po W – tym wyższa dopuszczalna
maksymalna temperatura pracy.
2/ klasyfikacja jakościowa API
-S (service)- do silników ZI: SA, SB, SC, SD, SE, SF, SG,
SH, SJ, SK, SL, SM
-C (commercial)- do silników ZS: CA, CB, CC, CD, CDII,
CE, CF, CF-4, CG-4, CH-4, CI-4, CJ-4
A-najmniejsza jakość
3/klasyfikacja jakościowa ACEA
-klasy olejów do silników ZI: A1, A2, A3, A4, A5
-klasy olejów do silników ZS samochodów osobowych: B1,
B2, B2, B4, B5
-klasy olejów do silników ZI i lekko obciążonych silników
ZS: A1/B1, A3/B3, A3/B4, A5/B5
-klasy olejów do silników ZI z reaktorami katalitycznymi i
ZS z recyrkulacją spalin i o małej zawartości siarki, fosforu
i popiołów siarczanych: C2, C3, C4
-klasy olejów do bardzo obciążonych silników ZS
samochodów ciężarowych: E1, E2, E3, E4, E5, E6, E7.
Wielofunkcyjne pakiety uszlachetniające:
-dodatki przeciwzużyciowe
-detergenty i dodatki czyszczące- zmniejszanie tworzenia
się osadów
-dyspergatory- zwiększenie intensywności unoszenia
zanieczyszczeń
-modyfikatory lepkości
-inhibitory utleniania
-dodatki smarne
-korektory odczynu- neutralizacja kwasów pochodzących z
produktów spalania.

Płyny chłodzące Mieszaniny zawierające glikole lub
poliglikole oraz propylenowe.
Dodatki uszlachetniające – substancje:
- przeciwdziałające pienieniu się
- przeciwkorozyjne
- przeciwutleniające
Glikol monoetylowy (etanodiol)
- substancja silnie trująca, groźna dla życia ludzi i zwierząt
- dobrze rozpuszczalny w wodzie, rozprzestrzenia się w
środowisku
- mała podatność na rozkład biologiczny
Glikol monopropylenowy (propanodiol)
- nietrujący
- duża podatność na rozkład biologiczny
Dodatki uszlachetniające nowej generacji,
charakteryzujące się nieszkodliwością dla środowiska i
zdrowia organizmów żywych.
Płyny hamulcowe
Baza płynów hamulcowych – te same związki chemiczne,
co w wypadku płynów chłodzących.
Płyny hamulcowe zawierają ponadto:
- rozpuszczalniki, np. alkilowe etery glikoli
- środki smarne np. poliglikole
- estry eterów alkilowych
- dodatki uszlachetniające (przeciwutleniacze,
przeciwkorozyjne, itp.)
Płyny hamulcowe po rozcieńczeniu z wodą – łatwo
przyswajalne. Bezpośrednio działają szkodliwe na skórę,
sprzyjając powstawaniu wyprysków i innych chorób.
Czynniki chłodnicze Czynniki chłodnicze w układach
chemicznych klimatyzacji. Czynnik chłodniczy – czynnik

termodynamiczny, który uczestniczy w wymianie ciepła w
urządzeniu chłodniczym lub pompie ciepła. Wrząc pod
niskim ciśnieniem i w niskiej temperaturze pobiera ciepło,
które następnie oddaje w trakcie skraplania pod wyższym
ciśnieniem i w wyższej temperaturze.
Według polskiej normy PN-90/M-04611 oraz ISO
817 stosowane są następujące oznaczenia:
- seria dwucyfrowa – chlorowcowe pochodne metanu
(CH4) – R11, R22
- seria 100 – chlorowcowe pochodne etanu (C2H6) –
R115, R124
- seria 200 – chlorowce pochodne propanu (C3H8)
- seria 400 – mieszanina i roztwory
- seria 500 – czynniki chłodnicze azeotropowe (roztwory o
identycznym składzie masowym cieczy i pary, będących w
równowadze termodynamicznej)
- seria 600 – związki organiczne – niesklasyfikowane
- seria 700 – związki nieorganiczne – amoniak R717
- seria 1000 – chlorowce pochodne węglowodorów
nienasyconych.
Oznaczenia cyfrowe czynnika chłodniczego poprzedza się
literą R.
Według innej klasyfikacji czynniki chłodnicze dzieli się
ze względu na budowę chemiczną cząsteczki:
CFC (FCKW) – chlorofluorowęglowodory, związki węgla,
w których wszystkie atomy wodoru w cząsteczce zostały
zastąpione atomami chloru i fluoru – R11, R12, R115,
R502 oznaczone są CFC-11, CFC-12, CFC-115, CFC-502.
Są to związki trwałe, rozkładające się jedynie w warstwie
ozonowej i są bardzo groźne dla środowiska.
HCFC (HFCKW) – wodorochlorofluorowęglowodory,
związki węgla, w których nie wszystkie atomy wodoru
zostały zastąpione atomami chloru i fluoru – R22 (HCFC-
22), R401A, R402A. Ulegają rozkładowi w dolnych
warstwach atmosfery.
HBFC (BrFCKW) – wodorobromofluorowęglowodory,
związki, w których atomy wodoru zostały częściowo
zastąpione atomami fluoru i bromu – R22B1 (HBFC-22B1).
Są bardziej szkodliwe niż CFC.
HFC – hydrofluorowęglowodory – związki organiczne, w
których część atomów wodoru zastąpiono atomami fluoru
– R134a (HFC-134a), R404a, R407a.
FC (HFWK) – fluorowęglowodory – związki, w których
atomy wodoru zostały zastąpione atomami fluoru – RC318
(FC-C318). Nie szkodliwe dla warstwy ozonowej.
HC – węglowodory nasycone – propan R290 (HC-290), n-
butan R600 (HC-600)
Freony (CFC - chlorofluorocarbon) – grupa chloro- i
fluoropochodnych alkanów. Słowo „freon” jest
zarejestrowanym znakiem handlowym należącym do
koncernu DuPont. Freony są masowo stosowane jako
ciecze robocze w chłodziarkach, gaz nośny w
aerozolowych kosmetykach, oraz do produkcji spienionych
polimerów.
Chlorofluorowe pochodne alkanów o cząsteczkach
zawierających jeden lub dwa atomy węgla (tzn. pochodne
metanu i etanu) zaliczone do freonów
(chlorofluoroalkanów). W warunkach otoczenia są to gazy.
Freony
- nie są trujące dla organizmów żywych
- nie powodują korozji
- nie stanowią poważnego zagrożenia wybuchowego i
pożarowego, zapalność freonów jest zależna od udziały w
ich cząsteczkach wodoru – im większy udział wodoru, tym
zapalność freonów jest większa.
W układach chłodniczych klimatyzacji – freony:
- CCl

2

F

2

– oznaczone CFCl12 lub R12

- CH

2

FCF

3

– oznaczane HFC134a lub R134a

Szkodliwość freonów dla środowiska
- groźne są freony zawierające chlor i nie zawierające
wodoru – R12
- są one jedną z przyczyn zjawisk, sprzyjających niszczeniu
warstwy ozonowej w stratosferze
- freony te są bardzo trwałe w niższych warstwach
atmosfery (w troposferze), a rozpadowi ulegają dopiero w
stratosferze pod wpływem intensywnego promieniowania,
emitowanego przez Słońce. Uwalniany jest chlor silnie
reagujący z ozonem.
ODP – akronim od ang. Ozone Depletion Potential –
potencjał niszczenia warstwy ozonowej – wskaźnik
utworzony w celu ilościowej oceny wpływu poszczególnych
substancji na warstwę ozonową. Został odniesiony do
czynnika R11 uznanego za wartość jednostkową (ODP =
1). Poszczególne wartości podanego wskaźnika dla
wybranych substancji kontrolowanych są podane w
Protokole Montrealskim, w załączniki E normy PN-EN 378-
1, a także w Monitorze Polskim z 2004r. nr 4 poz. 65.
Sposoby umożliwiające zmniejszenie szkodliwego
oddziaływanie freonów na środowisko – stosowanie
freonów
- nie zawierające chloru (R134a)
- zawierające chlor, ale mniej trwałych w niższych
warstwach atmosfery
Zagrożenie dla środowiska ze strony czynników
chłodniczych występuje w wypadkach awaryjnych
uszkodzeń układów klimatyzacji.