Chmury (komedia)

1

Chmury (komedia)

Chmury - trzecia zachowana komedia Arystofanesa, a piąta pod względem kolejności powstania. Pierwsza,

niezachowana wersja sztuki zajęła w agonie komicznym na Dionizjach w 423 p.n.e. trzecie - ostatnie - miejsce;

druga wersja, opracowana prawdopodobnie w latach 419-416 p.n.e. prawdopodobnie nie była nigdy wystawiona.

Podczas gdy w poprzedzających trzech sztukach - niezachowanych Babilończykach oraz zachowanych

Acharnejczykach i Rycerzach - głównym wątkiem była polityka, tak tutaj - jak w pierwszej (niezachowanej) komedii

twórcy, Biesiadnikach - Arystofanes krytykuje "nowomodne" wychowanie młodzieży, uosobione przez Sokratesa i

jego uczniów, przedstawianych jako sofistów. Brak odnośników do ówczesnej polityki, połączony z nieobecnością

sprośnych żartów, spotykanych często w innych komediach twórcy i obecnością powszechnie znanej postaci, jaką

jest Sokrates, czyni tę sztukę jedną z najbardziej przystępnych komedii Arystofanesa.

Postacie

Głównymi postaciami sztuki są:

• Strepsjades, u Cięglewicza Wykrętowicz, u Srebrnego - Kręcioch;

• Fejdippides, u Cięglewicza Odrzykoń; jego syn, poprzez swoją obsesję na punkcie koni wpędzający swego ojca w

długi;

• Sokrates, postać autentyczna;

W obowiązkowym agonie (pierwszym) pojedynkują się także:

• Logos (Słowo, Argument) sprawiedliwy (prawy);

• Logos (Słowo, Argument) niesprawiedliwy (nieprawy);

Dodatkowo, pojawiają się także:

• Amynias i Pasjas, wierzyciele Strepsjadesa (t. Amyniasz i Pazjasz);

• Uczeń I (Sokratesa, t. Student I);

• Uczeń II (Sokratesa, t. Student I);

• Sługa Strepsjadesa;

• postacie nieme;

• i oczywiście obowiązkowy Chór - tytułowych Chmur, których według sztuki Sokrates uznaje za bogów.

Treść

Strepsjades, zrujnowany przez coraz droższe zachcianki swego syna - Fejdippidesa - pragnie się wyłgać ze swoich

długów. Z tego powodu zapisuje się na naukę do Sokratesa tak, aby mógł się przed dowolnym sądem z nich

wybronić. Filozof, po kilku próbach, stwierdza jednak, że ten jest za głupi; Strepsjades wobec tego posyła doń swego

syna. Następuje pierwszy pojedynek (agon) pomiędzy Słowami sprawiedliwym i niesprawiedliwym; zwycięża to

ostatnie, biorąc pod swoją opiekę Fejdippidesa. Po powrocie z nauki, Strepsjades co prawda wymiguje się z

wszystkich należności, ale za to syn udowadnia mu (w drugim agonie), że ma prawo bić ojca, wobec czego ten, w

formie starożytnego linczu, z zemsty podpala domostwo Sokratesa.

Brakuje tu, obecnych w poprzednich sztukach, ostrych akcentów politycznych.

Chmury (komedia)

2

Ciekawostki

• jest to pierwsze zachowane świadectwo dotyczące Sokratesa, i jedyne napisane w trakcie jego życia;

• zarzut postawiony Sokratesowi w sztuce - że nie uznaje tych bogów, których uznaje państwo, powtórzy się w

jego ostatnim procesie, i przyczyni do skazania filozofa;

• podczas gdy brakuje tutaj takiej obfitości cytatów tragedii, jak we wcześniejszych komediach, cała struktura

utworu przypomina nieco strukturę tragedii, szczególnie z nagłym odwróceniem szczęśliwego losu bohatera

(Strepsjades, który odpędził wszystkich wierzycieli, zostaje pobity przez syna) i nauką właściwego postępowania

poprzez cierpienie;

• komediopisarz pozytywnie przedstawia tradycyjną, dawną edukację, bezlitośnie wyśmiewając nową;

• oryginalna wersja sztuki zajęła ostatnie, trzecie na agonie komicznym w 423 p.n.e.; pierwsze miejsce przypadło

komedii Kratinosa Butelka, która była odpowiedzią tegoż na kpinę Arystofanesa zawartą we wcześniejszych

Rycerzach;

• podczas wystawienia pierwszej wersji, która ponoć jeszcze bezlitośniej traktowała Sokratesa, był obecny sam

filozof; ten jednak nie obraził się, a nawet wstał z miejsca, aby widzowie mogli porównać jego twarz z maską

aktora;

• w parabazie zachowanej wersji komediopisarz, bezpośrednio przemawiając do widzów poprzez chór chmur,

stwierdza że skoro już raz pokonał znienawidzonego Kleona (vide Acharnejczycy, Rycerze), nie będzie dalej się z

niego niegodziwie wyśmiewał, jak to robi Eupolis w przypadku Hyperbolosa;

• Arystofanes, sam będąc admiratorem twórczości Ajschylosa a przeciwnikiem Eurypidesa, każe ojcu i synowi bić

się o wyższość Eurypidesa (którego zwolennikiem jest Fejdippides) nad Ajschylosem i Symonidesem (w których

obronie staje Strepsjades);

• niejako w odpowiedzi na komedię, Arystofanes pojawi się jako jeden z mówców na Uczcie Platona oraz - jako

przykład złego komediopisarstwa - w Obronie Sokratesa.

Muzyka

Oczywiście, nie zachowała się oryginalna muzyka do komedii (jak zresztą w przypadku wszystkich komedii

starożytnych). Czysto hipotetycznej rekonstrukcji, wykonanej jedynie na podstawie metrum tekstu greckiego,

dokonał John Curtis Franklin; zobacz link poniżej.

Tłumaczenia

Tłumaczeń dokonywali m.in. Bogusław Butrymowicz, Edmund Cięglewicz, Stefan Srebrny, Artur Sandauer i Janina

Ławińska-Tyszkowska; według tego ostatniego podane są imiona występujących postaci w tym artykule. Przekład

Ławińskiej-Tyszkowskiej stawia za cel wierność filologiczną za cenę zrozumiałości; przekład Sandauera

"uwspółcześnia" nieco akcję dramatu dopuszczając się czasami parafrazy i rezygnuje z wielu niezrozumiałych dla

czytelnika odniesień, przy jednoczesnej lekkości stylu.

Chmury (komedia)

3

Wydania (wybór)

• tłum. Ławińska-Tyszkowska, wyd. Prószyński i S-ka, seria Biblioteka Antyczna, Warszawa 2001, ISBN

83-7255-104-9 - najszerzej dostępna wersja;

• tłum. Sandauer, wyd. Czytelnik, Warszawa 1964;

• tłum. Butrymowicz, wyd. Ossolineum, seria BN, Kraków 1923 [1];

Realizacje teatralne

1908, Kraków: tłumaczenie Cięglewicza; w roli Strepsjadesa - Aleksander Zelwerowicz, Sokratesa - Józef

Sosnowski

1909, Łódź: tłumaczenie Cięglewicza; w roli Strepsjadesa - Aleksander Zelwerowicz, Sokratesa - Stefan Jaracz

1915, Warszawa: tłumaczenie Cięglewicza; reżyseria - Józef Sosnowski; w roli Strepsjadesa - Aleksander

Zelwerowicz, Sokratesa - Stefan Jaracz

1964, Wrocław: tłumaczenie Sandauera

Spis realizacji w portalu e-teatr

[2]

Linki zewnętrzne

• Relacja z wystawienia Chmur, z próbą rekostrukcji muzyki - także próbki mp3; w niektórych sekcjach wymagany

Internet Explorer

[3]

(

ang.

)

• Artykuł o Chmurach

[4]

(

ang.

)

• Szerzej o Chmurach

[5]

(

ang.

)

• Struktura komedii

[6]

(

ang.

)

Przypisy

[1] http:/

/

www.

ossolineum.

pl/

ksiazka.

php?kid=1526

[2] http:/

/

www.

e-teatr.

pl/

pl/

realizacje/

35165,szczegoly.

html

[3] http:/

/

www.

kingmixers.

com/

Clouds.

html

[4] http:/

/

www.

theatrehistory.

com/

ancient/

bates025.

html

[5] http:/

/

depthome.

brooklyn.

cuny.

edu/

classics/

dunkle/

studyguide/

clouds.

htm

[6] http:/

/

www.

temple.

edu/

classics/

clouds.

html

Źródła i autorzy artykułu

4

Źródła i autorzy artykułu

Chmury (komedia)  Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=17854358  Autorzy: Laforgue, Szpawq

Licencja

Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported
http:/

/

creativecommons.

org/

licenses/

by-sa/

3.

0/