EKONOMIA

Ekonomia jako nauka

Ekonomia to:
- nauka o tym jak człowiek radzi sobie z problemami rzadkości
- nauka o racjonalnym gospodarowaniu
- nauka o społecznych prawach rządzących procesami gospodarczymi

Zasoby gospodarcze:

- zasoby ludzkie ( wiedza, praktyczne umiejętności ludzi)
- zasoby naturalne (ziemia + bogactwa na niej tj. woda, powietrze)
- zasoby powstałe w wyniku działalności człowieka (narzędzia, przetworzone półprodukty,
żywność, mieszkania, odzież, urządzenia, maszyny, środki finansowe).

Ekonomia pokazuje w jaki sposób ludzie powinni korzystać z ograniczonych zasobów
gospodarczych w różnych warunkach społeczno – ekonomicznych ; jak ich używać do
prowadzenia własnej działalności, jak je rozdzielają w konkurencji, czym się kierują
dokonując wyboru tych zasobów.

FUNKCJE EKONOMII:

•

poznawcza – dostarcza wiedzy o zjawiskach i procesach gospodarczych , rządzących
nimi prawidłowościach, prawidłowościach ich przyczynach i skutkach, problem „co,
jak i dlaczego produkować

•

aplikacyjna – dostarcza przydatne wskazówki w działalności gospodarstwa
domowego, przedsiębiorstw, państwa, związków zawodowych itp. – wskazówki
ułatwiają decyzje.

•

wartościująca

•

prognostyczna

•

wychowawcza

METODY BADAŃ W EKONOMII:

•

abstrakcja

•

stopniowa kominetyzacja (prawa, teorie, modele)

•

prawa logiki

•

weryfikacja

•

obserwacja

•

analiza danych statystycznych

•

eksperyment

SĄDY W EKONOMII :

•

stwierdzenia:

- pozytywne - badacz wyjaśnia „rzeczywistość ekonomiczną” za pomocą metod
naukowych (obiektywne) np. „inflacja (wzrost poziomu cen) obniża skłonność
do oszczędzania”, „bezrobocie prowadzi do biedy” – są to stwierdzenia
sprawdzalne, można je potwierdzić lub obalić prowadząc badania empiryczne.

- normatywne – (subiektywne), badacz próbuje mówić ludziom co jest dla nich

na tym świecie, albo jak powinien on wyglądać by było lepiej np. „bezrobocie
jest poważniejszym problemem niż inflacja” , „duże różnice w dochodach są
niedobre”.

DZIAŁY EKONOMII:

•

makroekonomia (bada poszczególne elementy tworzące gospodarkę np.
gospodarstwa domowe)

•

mikroekonomia (analiza gospodarki jako całości)

POTRZEBY LUDZKIE: (piramida Maslowa)

- biologiczne
- kulturalne

ŚRODKI ZASPAKAJĄCE LUDZKIE POTRZEBY:

- materialne (naturalne zasoby przyrody, rzeczy powstałe w wyniku działalności człowieka) –
te środki bada ekonomia.
- niematerialne (przekazywanie wiedzy i informacji, porady lekarskie, prawne)

PRODUKCJA – działalność ludzka polegająca na wytwarzaniu różnych środków
niezbędnych do zaspokojenia ludzkich potrzeb.

PRODUKT (dobro) – skutek produkcji

DOBRA WOLNE – nie będące wynikiem produkcji, ale zaspakajają potrzeby np. powietrz
niezbędne do oddychania, możemy z nich korzystać bez żadnego nakładu pracy.

PROBLEM RZADKOŚCI – np. czas (24 h) „coś za coś” , „albo, albo” – jak wydamy na coś
to nie mamy na inne rzeczy.

DOBRA KOMPLEMENTARNE – są to dobra, które uzupełniają się (pierścionek –
kolczyki).

CZYNNIKI PRODUKCJI :

•

praca – zespół celowych, świadomych czynności człowieka, dzięki, którym
oddziałuje on na otaczającą go przyrodę i przekształca ją.

•

ziemia – zasoby naturalne = ziemia = grunty orne, tereny pod zabudowę, rekreacyjne
+ wszystkie bogactwa naturalne, drogi, lasy, wody.

•

kapitał – obejmuje potrzebne do działalności budynki , maszyny, urządzenia, środki
transportu itd., czyli kapitał fizyczny
kapitał finansowy – papiery wartościowe, akcje, obligacje

GOSPODAROWANIE

Na gospodarowanie składa się konsumpcja i produkcja, wymiana produktu – handel

Działalność gospodarcza ludzi, nie jest działalnością jednorazową, działalność ciągła.
(pracownik – pracodawca). Podmiotem działalności w gospodarowaniu są ludzie (jednostki,
grupy ludzi, społeczeństwo jako całość). Są odpowiednio zorganizowani i tworzą podmioty
gospodarcze – każdy aktywny uczestnik procesu gospodarowania. Podstawowym podmiotem
gospodarczym jest przedsiębiorstwo, jednoosobowy zakład fryzjerski czy krawiecki,
gospodarstwo rolne, bank , hotel i gospodarstwa domowe – funkcja konsumpcyjna jak i
produkcyjna tj. zdobywanie dochodu, podmiotem gospodarczym jest też państwo – skala
międzynarodowa i światowa. (ONZ, Bank Światowy, Unia Europejska). Podmioty
gospodarcze w procesie gospodarowania podejmują decyzje gospodarcze – decyzje
mikroekonomiczne i makroekonomiczne. Decyzje krótko – i długookresowe, decyzje
konsumpcyjne, produkcyjne.

GOSPODARKA + SYSTEM GOSPODARCZY

2 zasady racjonalnego gospodarowania (prakseologia) :

- zasada wydajności
- zasada oszczędności
- horyzont czasu decyzji

SYSTEM GOSPODARCZY wg Samuelsona i Nordhausa – układ stosunków i organizacji,
który kształtuje prawa i regulacje rządzące działalnością gospodarczą, determinuje prawa
własności czynników produkcji, rozdziela uprawnienia do podejmowania decyzji w zakresie
produkcji i konsumpcji, determinuje bodźce motywujące różne podmioty gospodarcze, a w
ostateczności rozstrzyga kwestie co , jak i dla kogo ma być produkowane.

SYSTEMY GOSPODARCZE:

•

gospodarka towarowo – pieniężna (pieniądze za towar)

•

gospodarka naturalna

Podział ze wzg na skalę działalności gospodarczej:

•

gospodarka światowa

•

gospodarka narodowa

•

gospodarka terenowa

•

gospodarka przedsiębiorstw

Podział ze wzg na strefę gospodarowania:

•

gospodarka mieszkaniowa

•

gospodarka finansowa

•

gospodarka rolna

Podział ze wzg na własność czynników produkcji:

•

kraj : gospodarka prywatna i publiczna

•

międzynarodowa: gospodarka kapitalistyczna i socjalistyczna (komunistyczna)

Mechanizm regulowania:

gospodarka rynkowa (wolno-rynkowa)
gospodarka nakazowa (centralnie sterowana)

Podział uprawnień do podejmowania decyzji:

•

zdecentralizowany

•

scentralizowany

CHARAKTERYSTYKA GOSPODARKI CENTRALNIE PLANOWANEJ:

- dominacja państwowej własności czynników produkcji
- nierynkowa alokacja zasobów gospodarczych
- głównym regulatorem gospodarki nie był rynek, ale plan centralny
- centralizacja zarządzania gospodarką i planowania
- nakazowo- rozdzielczy charakter systemu
- administracyjne kształtowanie cen produktów i czynników produkcji
- hierarchiczna podległość kierownictw instytucji i organizacji gospodarczych biurokracji
partyjno-państwowej
- całkowity brak konkurencji między jednostkami gospodarczymi
- duży stopień izolacji gospodarki i przedsiębiorstw od gospodarki światowej
- funkcjonowanie przedsiębiorstw na warunkach miękkiego ograniczenia budżetowego
(odwrotność zasady samofinansowania).
- ukryte bezrobocie (czyli wiele osób wykonywało pracę, która mogłaby być wykonywana
przez jedną)

WADY GOSPODARKI CENTRALNEJ:

- nieracjonalna alokacja zasobów gospodarczych
- nieefektywny system motywacyjny (brak motywacji dla ludzi, by rozwijać się swoją
działalność gospodarczą, ponieważ własność czynników produkcji należała do państwa)
- niska innowacyjność gospodarki (stała nadwyżka podaży nad popytem)
- brak dyscypliny finansowej w przedsiębiorstwach (brak konkurencji)
- brak tendencji do samoczynnego ustalania się równowagi rynkowej
- mała elastyczność gospodarki (centralne planowanie i zarządzanie usztywniało
funkcjonowanie całej gospodarki, wydłużało czas podejmowania decyzji i utrudniało procesy
dostawcze.

- permanentne niedobory dóbr – słabe zaopatrzenie sklepów
- zanik przedsiębiorczości i rozmycie odpowiedzialności za podejmowane decyzje
- zniekształcone, nieobiektywne informacje gospodarcze
- niekontrolowany rozrost administracji gospodarczej i biurokracji partyjno – państwowej –
wysokie koszty funkcjonowania systemu społeczno – gospodarczego

W PORÓWNANIU Z SYSTEMEM SPOŁECZNO – GOSPODARCZYM
FUNKCJONUJĄCYM W KRAJACH ROZWINIĘTEGO KAPITALIZMU, SYSTEM
W KRAJACH „REALNEGO SOCJALIZMU” ZAPEWNIAŁ NISKI PRZECIĘTNY
POZIOM DOBROBYTU, PRZY RÓWNOCZESNYM BRAKU PODSTAWOWYCH
SWOBÓD OBYWATELSKICH.
CHARAKTERYSTYKA GOSPODARKI RYNKOWEJ:

- dominacja prywatnej własności czynników produkcji (kapitalistyczna własność akcyjna)
- rynkowa alokacja zasobów gospodarczych

Własność prywatna w gospodarce rynkowej wiąże się ze swobodą prowadzenia działalności
gospodarczej przez poszczególne jednostki, grupy ludzi, którzy podejmują ją na własną
odpowiedzialność, angażując w tym celu własny majątek, oraz podejmując ryzyko.
Dążący do jak najwyższego zysku przedsiębiorcy starają się produkować więcej i lepiej niż
ich konkurenci, produkować możliwie najtaniej – minimalizacja jednostkowych kosztów
produkcji. Wymaga to poszukiwania najtańszych kombinacji czynników produkcji oraz
wprowadzenia obniżających koszty innowacji technicznych i organizacyjnych.
Przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe działają w gospodarce rynkowej samodzielnie i
kierują się zasadą samofinansowania – pokrywają wydatki z własnych przychodów.
Podstawowe podmioty gospodarcze występują na rynku zarówno w roli sprzedawców, jak i
nabywców. Dobrowolne umowy tj. kontrakty między nimi zawierane są przy użyciu
pieniądza, według kształtujących się cen na rynku. Kapitaliści kierują się kryterium
rentowności. W przeciwieństwie do gospodarki centralnie planowanej w gospodarce
rynkowej występuje bezrobocie jawne.

ZALETY GOSPODARKI RYNKOWEJ

•

tendencja do racjonalnego wykorzystania zasobów gospodarczych

•

efektywny system motywacyjny

•

duża innowacyjność gospodarki

•

dyscyplina finansowa przedsiębiorstw

•

tendencja do samoczynnego ustalania się równowagi rynkowej

•

duża elastyczność gospodarki

•

dobre zaopatrzenie sklepów

KRAJE O ROZINIĘTEJ GOSPODARCE RYNKOWEJ ZAPEWNIAJĄ SWOIM
OBYWATELOM NAJWYŻSZY PRZECIĘTNY POZIOM DOBROBYTU,
GWARANTUJĄC RÓWNOCZEŚNIE NAJSZERSZY ZAKRES SWOBÓD
OBYWATELSKICH.

SŁABOŚCI GOSPODARKI RYNKOWEJ

•

czynniki ograniczające działanie rynku w praktyce

•

występowanie negatywnych efektów zewnętrznych

•

występowanie zjawisk destabilizujących gospodarkę

•

tendencja do powstawania dużych, nie zawsze akceptowanych społecznie, różnic
dochodów i majątku.

POLSKA OBECNIE JEST W FAZIE PRZECHODZENIA Z GOSPODARKI
CENTRALNIE PLANOWANEJ DO GOSPODARKI RYNKOWEJ.

Rynkiem nazywamy całokształt transakcji kupna i sprzedaży oraz warunki , w jakich
one przebiegają.

Kryterium podziału rynku:

•

przedmiot obrotu:

- rynek produktów i usług konsumpcyjnych
- rynek czynników produkcji (ziemii, kapitału, pracy)

•

zasięg geograficzny:

- lokalny
- regionalny
- krajowy
- międzynarodowy
- światowy

•

sytuacji rynkowej

- sprzedawcy (przewaga popytu nad podażą)
- nabywcy (nadwyżka podaży nad popytem)

•

stopień jednorodności przedmiotu transakcji:

- homogeniczny (jednorodny) – rynek ropy, pszenicy
- rynek heterogeniczny – rynek pracy (występują różne zawody)

•

stopień wyrównania ceny:

- doskonały , który musi spełnić określone warunki:

1) rozproszenie po stronie podaży i popytu (cena jest dana z rynku – parametr)
2) brak barier wejścia na rynek ( wszystkie zasoby są mobilne, wejście i wyjście na dany

rynek)

3) przejrzystość ( sprzedawcy mają informacje o rynku, znają ceny)
4) jednorodność dóbr ( dobra o tym samym przeznaczeniu mają jednakowe cechy

fizyczne i są postrzegane jako jednakowe bez względu na to od jakiego producenta
pochodzą). ( skład proszku do prania).

W RZECZYWISTYM ŻYCIU GOSPODARCZYM SPEŁNIENIE TYCH WRUNKÓW
JEST NIEMOŻLIWE!!!

- rynek niedoskonały – monopolistyczny
przy najwyższym stopniu monopolizacji oznacza sytuację, w której występuje jedno
przedsiębiorstwo mające wyłączność produkcji i zbytu jakiegoś towaru.
Przedsiębiorstwo monopolistyczne kontroluje w pełni sytuację rynkową, ma możliwość
ustalenia rozmiarów podaży i cen, w takiej sytuacji cena nie jest dla niego parametrem
branym z rynku – to on jest dawcą ceny, ale musi brać pod uwagę uwarunkowania
potażowe i popytowe.

WARUNKI ISTNIENIA DOJRZAŁEGO RYNKU:

•

dominacja własności prywatnej

•

swoboda prowadzenia działalności gospodarczej

•

istnienie sprawnie działających instytucji obsługujących rynek

•

uzależnienie się od siebie poszczególnych segmentów rynku

FUNKCJE RYNKU:

•

dokonuje wyceny różnych dóbr

•

podstawowe źródło informacji dla podmiotów gospodarczych

•

jest niezbędnym warunkiem racjonalnego wykorzystywania zasobów gospodarczych

•

umożliwia ustalanie się stanów równowagi w gospodarce

•

weryfikator społecznej przydatności produkcji i zarazem mechanizm dostosowania
produkcji do potrzeb

Rynek rozwiązuje trzy kluczowe problemy gospodarki „co, jak i dla kogo produkować?

Cena poszczególnych podmiotów jest informacją o przebiegu procesów gospodarczych,
jest parametrem umożliwiającym przeprowadzenie prawidłowego rachunku
ekonomicznego.

RACHUNEK EKONOMICZNY : porównanie uzyskiwanych z danej działalności
ekonomicznej efektów z ponoszonymi nakładami w celu wybrania, najbardziej efektywnych
ekonomicznie wariantów. Posługiwanie się rachunkiem ekonomicznym zależy od spełnienia
trzech warunków:

- efekty działalności i ponoszone nakłady muszę być mierzalne
- efekty i nakłady muszę być wyrażone w tej samej jednostce miary
- trzeba dysponować możliwie jednoznacznym kryterium wyboru.

ALOKACJA – rozmieszczenie i wykorzystywanie zasobów gospodarczych

STOSUNKI EKONOMICZNE – stosunki powstające między ludźmi w procesie produkcji,
podziału, wymiany i konsumpcji dóbr.

WŁASNOŚĆ – zbiór efektywnie wykorzystywanych uprawnień, czyli praw własności jakimi
właściciel (dany podmiot) dysponuje w odniesieniu do określonego obiektu własności
(przedmiotu). (ekonomiczny aspekt własności).

Własność jest zjawiskiem stopniowalnym : właściciel wyłączny, pełny, niepełny,
współwłaściciel.

PODZBIORY UPRAWNIEŃ :

•

faktyczne korzystanie – np. czerpanie dochodów

•

bezpośredni lub pośredni udział w podejmowaniu decyzji; zarządzanie
przedmiotem

W ekonomicznym sensie własności za rzeczywistych właścicieli uznaje się konkretne osoby,
rodziny, grupy, które czerpią największe korzyści z tego obiektu oraz mają największy udział
w decydowaniu o nim (zarządzaniu nim).

Ekonomistów interesuje przede wszystkim własność dóbr mających istotne znaczenie
gospodarcze – własność podstawowych czynników produkcji (np. stosunek do pracy).

Klasyfikacja własności:

•

własność prywatna

•

własność publiczna

•

własność spółdzielcza

•

własność kapitalistyczna

•

własność drobnotowarowa

•

własność pracownicza

POPYT

POPYT – ilość dobra jaką nabywcy są w stanie nabyć po określonej cenie i w
określonym czasie.

PRAWO POPYTU :

WZROST CENY POWODUJE SPADEK POPYTU

SPADEK CENY POWODUJE WZROST POPYTU

KRZYWA POPYTU (zależność między popytem, a ceną)

Podział popytu:

- potencjalny : pragnienie nabycia dobra nie poparte możliwościami dochodowymi
- popyt efektywny (rzeczywisty) – chęć nabycia towaru poparta posiadaniem odpowiedniego
ekwiwalentu (dochodu).

W zależności od motywacji popyt możemy podzielić sobie na 3 kategorie:

- funkcjonalny – cechy jakościowe tego dobra
- niefunkcjonalny – kopiowanie innych, oddziaływanie zewnętrzne
Rodzaje zachowań:

•

efekt owczego pędu „bo kupują inni”

•

efekt snobizmu „wyróżnienie”

•

efekt veblenowski popyt na „dobra prestiżowe”

- spekulacyjny – oczekiwanie co do kształtowania się cen w przyszłości
- popyt restytucyjny – powtórny (wymiana komórki)
- efekt mc’ donaldysacji – naśladownictwo

Czynniki determinujące popyt:

•

cena

•

poza cenowe determinanty popytu:

- dochody nabywców
- ceny dóbr komplementarnych (te, które uzupełniają się np. pierścionek kolczyki) i
substytucyjnych (zastąpienie droższego dobra tańszym)
- zmiany na rynku
- gusty, możliwości nabywców
- zmian liczby i struktury ludności

Oddziaływanie czynników poza cenowych interpretujemy graficznie przez przesunięcie
krzywej popytu w prawo lub w lewo, wpływ zmiany dochodu na rozmiary popytu.

JEŚLI CHCEMY ZBADAĆ ZALEŻNOŚCI MIĘDZY POPYTEM A CENĄ,
ZAKŁADAMY , ŻE CZYNNIKI POZACENOWE NIE ZMIENIAJĄ SIĘ
(

cereris paribus)

Efekty przy zmianie cen:

- substytucyjny (zmiana droższego na tańsze)
- dochodowy (obniżone ceny – większe możliwości nabywcze konsumenta)

POPYT MOŻE NIE REAGOWAĆ NA ZMIANĘ CENY!!!:

POPYT NIEELASTYCZNY(SZTYWNY)

Dotyczy dóbr, które zaspakajają niezbędne potrzeby i nie mają substytutów (trumny, sól,
lekarstwa).

POPYT DOSKONALE ELASTYCZNY

Sytuacja rynku doskonałego. Cena wyznaczona przez rynek; przedsiębiorstwo może sprzedać
całą swoją produkcję.

WZROST CENY POWODUJE WZROST POPYTU, A SPADEK CENY SPADEK
POPYTU – PARADOKS

PARADOKSY:

•

Veblena – popyt na dobra prestiżowe, kupno ich zaspakaja potrzebę demonstracji-
wzrost popytu ze wzrostem ceny dóbr – efekt rośnie wraz z ceną nabywanych dóbr.

•

Giffena – efekt dochodowy jest silniejszy od efektu substytucyjnego, nabywcy nie
zastępują tych dóbr tańszymi, bo nadal pozostają nadal tanie. (ziemniaki biedna
kobieta ).

•

Spekulacyjny – wiąże się z oczekiwaniami co do kształtowania się cen w
przyszłości, jeżeli cena rośnie to popyt rośnie, podobnie ze spadkiem cen.

PODAŻ

Podaż jest to ilość dóbr i usług zaoferowanych przez producentów do sprzedaży po
danej cenie w określonym czasie.

WZROST PODAŻY POWODUJE WZROST CENY,SPADEK CENY-
ZMNIEJSZENIE PODAŻY.

KRZYWA GRAFICZNA PODAŻY

Cena determinantem podaży!

Poza cenowe determinanty podaży:

- koszty wytwarzania (ceny czynników produkcji)
- rentowność produkcji dóbr substytucyjnych
- czynniki naturalne
- spadek podatków
- dotacje, subwencje
- postęp technologiczny, inwestycje
- polityka ekonomiczna rządu
- czas

Położenie krzywej przy zmianie kosztów produkcji

Kształtowanie podaży wymaga czasu:

Trzy sytuacje:

- okres ultra krótki ( Pd 1)
- okres krótki ( Pd 2)
- okres długi ( Pd 3 )

CENA RÓWNOWAGI RYNKOWEJ

NADWYŻKA – podaż wyższa od popytu
NIEDOBÓR – popyt wyższy od podaży

Cr – cena równowagi rynkowej

ELASTYCZNOŚĆ POPYTU I PODAŻY

Współczynnik cenowej elastyczności popytu:

c

c

Pp

Pp

EcPp

∆

∆

=

:

EcPp – współczynnik cenowej elastyczności

Pp

Pp

∆

- względna procentowa zmiana popytu

c

c

∆

- względna procentowa zmiana ceny

EcPp = 0 - zmiany ceny nie powodują żadnych zmian popytu – jest doskonale elastyczny

IM BLIŻEJ ZERA TYM ELASTYCZNOŚĆ MNIEJSZA!!!!

EcPp = 1 względna zmiana popytu jest równa względnej zmianie ceny ( cena o 10% to popyt
też o 10%) – elastyczność wzorcowa

0< EcPp<1 – względna zmiana ceny o 10% spowoduje spadek popytu o 5% to współczynnik
wynosi ½

EcPp>1 względna zmiana popytu jest większa od względnej zmiany ceny – popyt wysoce
elastyczny

EcPp =

∞

- popyt doskonale elastyczny

IM DALEJ WARTOŚĆ ODDALA SIĘ OD JEDYNKI, TYM POPYT JEST BARDZIEJ
ELASTYCZNY!!!!!

Mieszana cenowa elastyczność popytu
Współczynnik dochodowej elastyczności popytu

D

D

Pp

Pp

EDPp

∆

∆

=

:

Pp

Pp

∆

- względna procentowa zmiana popytu

D

D

∆

- względna procentowa zmiana dochodu

EDPp<0 – dobra podrzędne, które mają wyższe jakościowo substytuty (wzrost dochodów
spowoduje, że ludzie będą kupowali wędliny wyższej jakości).

EDPp = 0 - dzielimy dobra na dwie grupy:

- dobra normalne – dodatni współczynnik dochodowej elastyczności popytu (EDPp >0)
- dobra podrzędne – współczynnik dochodowej elastyczności popytu jest ujemny (EDPp < 0)

EDPp > 1 – dobra wyższego rzędu
EDPp < 1 – dobra podstawowe

To samo dobro może , może być dobrem normalnym przy niskim dochodzie, a stać się
dobrem podrzędnym przy wysokim poziomie dochodu.

Zmiana współczynnika dochodowej elastyczności popytu z dodatniego na ujemny oznacza, że
dobro traci charakter dobra normalnego i zyskuje status dobra podrzędnego.

ZMIANA CHARAKTERU DÓBR WRAZ ZE WZROSTEM DOCHODU

PRAWO ENGLA / KRZYWE ENGLA

a) Engel badając budżety domowe stwierdził, że wraz ze wzrostem dochodu spada udział

wydatków na żywność. Względna zmiana popytu na żywność jest mniejsza od
względnej zmiany dochodu 0<EDPp<1.

b) Udział wydatków na odzież i mieszkanie nie zmienia się wraz ze zmianą dochodu.

Przyrost popytu i względny przyrost dochodu są równe. EDPp =1

c) Wydatki na samochody, meble , podróże itd. wzrastają w szybszym tempie od tempa
wzrostu dochodu. Względna zmiana popytu na te dobra jest większa od względnej zmiany
dochodu , czyli współczynnik dochodowej elastyczności popytu jest większy od 1
EDPp >1
CENOWA ELASTYCZNOŚĆ PODAŻY

c

c

Pd

Pd

EcPd

∆

∆

=

:

Pd

Pd

∆

- względna procentowa zmiana podaży

c

c

∆

- względna procentowa zmiana ceny

a) Podaż nie reaguje na zmianę ceny, jest nieelastyczna (okres ultrakrótki) (EcPd = 0)
b) Względna zmiana podaży jest równa względnej zmianie podaży (EcPd = 1)

c) Względna zmiana podaży jest mniejsza od względnej zmiany ceny – współczynnik

jest mniejszy od jedności. Podaż jest mało elastyczna - mniejsza gdy jest bliższa 0.
(0<EcPd<1)

d) Względna zmiana podaży jest większa od względnej zmiany ceny. Podaż jest wysoce

elastyczna (EcPd >1)

e) Podaż staje się bardziej elastyczna gdy współczynnik oddala się od 1, a doskonale

elastyczna staje się gdy współczynnik wynosi: EcPd = ∞ - konkurencja doskonała.

WYKŁAD, 8.03 2010 r.

A Better World for all

Problem ubóstwa, edukacji, pozycja kobiet, umieralność

Wyjazd polskiego obywatela np. do Grecji to import dla gospodarki polskiej , z tej racji,
że turysta korzysta, kupuje usługi, pamiątki w tym kraju.

Jak zmieni się :

- podaż mebli, gdy cena drewna wzrośnie
- podaż wody mineralnej, w czasie upalnego lata
- podaż mięsa, gdy jego cena spadnie
- podaż art. rolnych po wprowadzeniu dopłat w rolnictwie
- podaż tel. komórkowych w warunkach postępu technicznego
- podaż jajek przed Wielkanocą
- podaż usług bankowych po wejściu na rynek nowych banków
- podaż czynnika pracy, gdy śr. wynagrodzenia w danym miejscu spadnie

Jak zmieni się :

- popyt, podaż oraz cena równowagi rynkowej książek na skutek wzrostu cen papieru
- popyt, podaż i Cr samochodów ba skutek spadku dochodu społeczeństwa
- popyt, podaż i Cr ryżu w Bangladeszu na skutek klęski nieurodzaju
- popyt, podaż i Cr na alkohol po sesji zimowej na UMK i po jednoczesnym ogłoszeniu
wzrostu akcyzy na alkohol
- popyt, podaż i Cr na zabawki sprowadzane z Chin do kraju o coraz niższym przyroście
naturalnym, w warunkach wzrostu cen na towary importowane.

EKONOMIA WYKŁAD

Gospodarka narodowa i jej funkcjonowanie
Celowość:
- PKB
Czynnik determinujący zasób siły roboczej to demografia
Współczynnik aktywności zawodowej (jako część ludzi w wieku produkcyjnym jest na
czasie)
Wydajność – wielkość pracy wytworzonej przez zespół czynników umiejętności, struktura
wykształcenia, siła robocza

Kapitał

Zasoby naturalne

PKB można podzielić na – konsumpcyjne, inwestycyjne
W Polsce mamy PKB ujemne

0,6-0,7% - badania i rozwój w Polsce

Czynnik wytwórczy – każda osoba, która może pracować
PKB – mobilne

Zarządzanie, szkolenie, ochrona, inwestycje –przeznaczone PKB

Postawy:
- umiejętności ludzkie
- technologia
- struktura

GOSPODARSTWO DOMOWE

Celem działalności gospodarstwa domowego jest maksymalizacja użyteczności (satysfakcji)
czerpanej z koszyka dóbr ( które może ono nabyć przy danym dochodzie nominalnym i
danych cenach) oraz czasu wolnego.

Optymalizacja funkcji celu wymaga podejmowania wielorakich decyzji. Gospodarstwo
domowe dokonuje:

- wyboru struktury konsumpcji bieżącej
- wyboru ilości czasu pracy i czasu wolnego
- optymalizacji konsumpcji w czasie, czyli decyzja o oszczędnościach

PODSTAWY TEORII WYBORU KONSUMENTA

Celem wyboru konsumenta jest maksymalizacja użyteczności czerpanej ze spożycia koszyka
dóbr, (które może on nabyć przy danym dochodzie nominalnym i danych cenach) oraz czasu
wolnego.

Człowiek zawsze będzie chciał więcej niż mniej, będzie chciał kupić tanio, ale dużo. Musi
brać pod uwagę to, ile zarabia i ile jest wstanie kupić za te pieniądze. Ceni swój czas wolny,
więc być może nie będzie zarabiał tyle by zaspokoić swoje potrzeby, bo będzie na zasiłku, ale
za to będzie siedział w domu.

Konsument dokonuje:
- wyboru struktury konsumpcji bieżącej
- ilość pracy i czasu wolnego
- optymalizacja, czyli podejmuje decyzje o oszczędnościach

KRZYWA OBOJĘTNOŚĆI

Jest to krzywa, która obrazuje różne kombinacje dwóch dóbr, które dają konsumentowi ten
sam poziom użyteczności całkowitej , czyli konsument jest ma tak samo zadowolony z kupna
drugiego jak i drugiego dobra (x lub y).

Kształt krzywej – wypukła w stronę początku układu wskazuje, że dodatkową ilość jednego
dobra uzyskuje się kosztem coraz mniejszych ilości drugiego dobra.

Jeżeli Pan x ma ochotę zjeść na śniadanie 5 jajek i 5 parówek. Po jakimś czasie stwierdza, że
wolałby jednak zjeść więcej parówek niż jajek, bo bardziej lubi mięso. Rezygnuje z jednego
dobra na rzecz drugiego, czyli dodatkową ilość jednego dobra uzyskuje się kosztem coraz
mniejszych ilości drugiego dobra.

Kss – stosunek ubytku konsumpcji jednego dobra do jednostkowego przyrostu konsumpcji
drugiego dobra, przy zachowaniu niezmiennego poziomu użyteczności całkowitej, czyli
stopnia zadowolenia konsumenta. Można wyrazić to wzorem:

K

ss

= tg α =

OA

OB

Jest inaczej miara nachylenia krzywej obojętności w danym punkcie.

Dodatkową ilość jednego dobra uzyskuje się kosztem coraz mniejszych ilości drugiego
dobra.

PRAWDA CZY FAŁSZ

1) Przesuwanie się w górę wzdłuż danej krzywej obojętności powoduje wzrost

zadowolenia z konsumpcji określonego koszyka dóbr

Jest to fałsz, bo jeżeli przesuwam się wzdłuż danej krzywej to rezygnuje na koszt tego
dobra, a odrzucam drugie, ale jestem nadal tak samo zadowolona np. jeżeli stwierdzę, że
moja córka woli lalki barbie od kenów to kupię jej więcej lalek barbie i będzie ona tak
samo „szczęśliwa” jeżeli kupiłabym jej tyle samo lalek barbie i kenów.

2) Krzywe obojętności nie mogą się przecinać

Jest to prawda, ale nie wiem czemu?!

3) Im bliżej początku układu współrzędnych leży krzywa obojętności, tym mniejsza jest

całkowita użyteczność, jaką osiąga konsument z kombinacji dóbr leżących na tej
krzywej.

Jest to prawda, bo właśnie gdy krzywa jest bliżej początku układu współrzędnych to nasze
zadowolenia maleje.

4) K

ss

mierzy odległość między dwiema krzywymi obojętności

Jest to fałsz ponieważ K

ss

mierzy kat nachylenia krzywej obojętności w danym punkcie, a

nie odległość między krzywymi.

PRZESUNIĘCIE LINII OGRANICZENIA BUDŻETOWEGO NA SKUTEK ZMIANY
DOCHODU

Zmiana dochodu ma graficzną postać przesunięć równoległych. Wzrost dochodu
oznacza ceteris paribus (nie zmienia się cena X i Y).

Linia dalej od początku układu – wzrost dochodu
Linia bliżej początku układu – spadek dochodu

OPTIMUM KONSUMENTA

Punkt styczności linii ograniczenia budżetowego z możliwą do osiągnięcia krzywą
obojętności (punkt E) wyznacza strukturę spożycia, przy której konsument
maksymalizuje użyteczność całkowitą. W naszym przykładzie konsument
maksymalizuje użyteczność całkowitą spożywając OC dobra X i OD dobra Y. Sytuacja
taka oznacza równowagę konsumenta, jego optimum.

Czyli, punkt, w którym linia obojętności styka się z linią ograniczenia budżetowego na
skutek zmiany ceny – punkt E oznacza optimum konsumenta, wyznacza strukturę
spożycia, przy której konsument maksymalizuje użyteczność całkowitą, czyli swój
stopień zadowolenia.

PRAWA GOSSENA

Pierwsze prawo – prawo malejącej użyteczności krańcowej

W miarę wzrostu konsumpcji danego dobra, użyteczność krańcowa każdej kolejnej
jednostki maleje

Drugie prawo – prawo wyrównania użyteczności krańcowych

W celu osiągnięcia największej sumy zadowolenia konsument stara się tak podzielić
dostępne mu środki, aby stosunki użyteczności krańcowych poszczególnych dóbr do ich
cen były sobie równe

UŻYTECZNOŚĆ KRAŃCOWA – przyrost satysfakcji tj. zadowolenia uzyskanej ze
spożycia kolejnej jednostki danego dobra.

Czyli jest to punkt kulminacyjny, w którym konsument osiąga największe zadowolenie
ze spożycia, kupna danego produktu.

Użyteczność ta zmienia się wraz ze wzrostem ilości konsumowanego dobra. Na początku
rośnie, uzyskuje max! A potem spadaaaa! Użyteczność zmniejsza się wraz ze wzrostem
ilości konsumowanego dobra.

KRZYWA – CENA – KONSUMPCJA

KRZYWA – DOCHÓD – KONSUMPCJA

PRAWDA CZY FAŁSZ

Optymalny wybór konsumenta oznacza, że przy danym poziomie dochodu konsument nie jest
zainteresowany zmianą wybranej przez siebie kombinacji dóbr na żadną inną…..

Jeżeli rośnie użyteczność całkowita, to rośnie również użyteczność krańcowa……

BEZROBOCIE

•

Definicje i miary

•

Geneza

•

Struktura

•

Rodzaje

•

Skutki

•

Przeciwdziałanie

•

Statystyki

Bezrobotni wspomagani są z budżetu państwa, co niesie za sobą wzrost podatków. Zjawisko
to dotyczy wszystkich gospodarek na świecie. Rok 1994 jest dość specyficzny, bo nawet w
Kanadzie stopa bezrobocia wynosiła 10,4. Ma to związek z gospodarką centralnie sterowaną,
w której każdemu przydzielona była praca (państwa socjalistycznie miały bardzo małą stopę
bezrobocia w porównaniu z Kanadą). Musiał pracować, bo jeżeli tego nie robił, to nie
otrzymywał kartek np. na mięso. Bezrobocie znane jest od lat trzydziestych 1929 -1933 –
wielki kryzys ekonomiczny:

Anglia – ¼ była bezrobotnych
USA – 14 mln bez pracy

Bezrobocie oznacza, że gospodarka nie produkuje tyle, ile mogłaby produkować gdyby
wszyscy byli zatrudnieni. Oznacza tez nędzę niepokój, brak nadziei.
TEORIA KEYNESA – wyjaśniała przyczyny bezrobocia.
Zasób bezrobocia ulega ciągłym zmianom!!!!

Osobą bezrobotną nazywamy osobę w wieku produkcyjnym, która jest zdolna i gotowa do
pracy, lecz pozostaje bez pracy i jest zarejestrowana w urzędzie oraz:

- nie nabyła prawa do renty inwalidzkiej lub emerytury
- nie jest tymczasowo aresztowana lub nie odbywa kary pozbawienia wolności
- nie podjęła poza rolniczej działalności gospodarczej

Ludność:

Aktywna zawodowo – zasób siły roboczej , osoby zdolne do pracy i gotowe podjąć ją na
typowych warunkach w danej gospodarce

Bierna zawodowo – pozostałe

Stosunek liczby ludności aktywnej do ludności w wieku produkcyjnym daje nam
współczynnik aktywności zawodowej!!!

IM WYŻSZY JEST TEN WSPÓŁCZYNNIK TYM WIĘKSZA CZĘŚĆ LUDZI CHCE
PRACOWAC ZAWODOWO!!!

STOPA BEZROBOCIA

STOSUNEK LICZBY BEZROBOTNYCH DO ZASOBÓW SIŁY ROBOCZEJ!!!!
UKAZUJE ILE JESY BEZROBOTNYCH

100

x

Sr

B

b

=

IM WIĘKSZ STOPA BEZROBOCIA, TYM WIĘKSZA CZĘŚĆ ZDOLNYCH DO PRACY
ZASOBÓW SIŁY ROBOCZEJ!! Czytaj bezrobotnych

Cechy bezrobocia:

- dotyczy osób pozostających bez pracy, którzy nie wykonują pracy najemnej i nie pracują na
własny rachunek
- dotyczą osób zdolnych i gotowych do podjęcia pracy na typowych warunkach
występujących w gospodarce
- dotyczy osób poszukujących pracę