III. OCHRONA PRZYRODY

Nature protection

Województwo zachodniopomorskie odznacza się dużym w skali kraju odsetkiem powierzchni zalesio­
nych. Łączna powierzchnia lasów w województwie (wg GUS) stanowi 34,4% ogółu powierzchni.
Zdecydowanie dominują lasy pozostające we władaniu instytucji publicznych, tj. będące własnością
Skarbu Państwa w zarządzie Lasów Państwowych i Parków Narodowych oraz stanowiące własność
gmin. Jedynie ok. 1% z całości powierzchni zalesionych pozostaje w rękach prywatnych (rysunek III.1).

Województwo zachodniopomorskie posiada na swoim terenie liczne walory przyrodnicze oraz obsza­
ry wyróżniające się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, społecznymi
i kulturowymi. Są one objęte różnymi formami ochrony przyrody. Na terenie województwa znajdują
się 2 parki narodowe: Woliński i Drawieński (zlokalizowany na pograniczu trzech sąsiadujących
województw) oraz 7 parków krajobrazowych, 83 rezerwaty przyrody oraz obszary chronionego
krajobrazu (mapa III.1), co łącznie stanowi 21,3% powierzchni przypadającej na obszary
o szczególnych walorach przyrodniczych prawnie chronionych (rysunki III.2–III.3).

Rysunek III.1. Udział powierz­

chni lasów państwowych
i prywatnych w powierz­
chni województwa zachod­
niopomorskiego w roku
2007 (źródło: GUS)

Rysunek III.2. Udział powierz­

chni obszarów o

szcze­

gólnych walorach przyrod­
niczych w

całkowitej po­

wierzchni województwa za­
chodniopomorskiego w ro­
ku 2007 (źródło: GUS)

Rysunek III.3. Udział wybra­

nych form ochrony przy­
rody w powierzchni obsza­
rów prawnie chronionych
w województwie zachod­
niopomorskim w roku 2007
(źródło: GUS)

34,4%

0,5%

65,1%

obszary leśne państwowe

obszary leśne prywatne

obszary niezalesione

21,3%

78,7%

obszary prawnie chronione
pozostałe

3,3%

2,2%

24,1%

68,5%

parki narodowe
rezerwaty przyrody
parki krajobrazowe
obszary chronionego krajobrazu

Na obszarze województwa zachodniopomorskiego występują również obszary ochrony przyrody
funkcjonujące w obrębie Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000. Idea ich powstawania ma za
zadanie zabezpieczać i chronić najważniejsze siedliska oraz zagrożone i rzadko występujące gatunki
roślin i zwierząt na terenie Europy.

Głównymi aktami prawnymi Unii Europejskiej, określającymi zasady wyznaczania i funkcjonowania Eu­
ropejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000, są: Dyrektywa Rady z dnia 21 maja 1992 roku w sprawie
ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory, zwana Habitatową lub Siedliskową oraz Dyrektywa
z dnia 2 kwietnia 1979 roku w sprawie ochrony dzikich ptaków, tak zwana Dyrektywa Ptasia.
Na projektowaną sieć Natura 2000 składają się dwa niezależnie wyznaczane i opisywane podsystemy.
Pierwszy z nich obejmuje Obszary Specjalnej Ochrony Ptaków (OSO) wyselekcjonowane na podsta­
wie Dyrektywy Ptasiej, a drugi – Specjalne Obszary Ochrony Siedlisk (SOO) wyselekcjonowane na
podstawie Dyrektywy Siedliskowej.

Prace nad koncepcją Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000 w województwie zachodniopomor­
skim rozpoczęły się w 2002 roku i polegały na weryfikacji i uzupełnieniu propozycji wyłanianych na
szczeblu ogólnopolskim oraz stworzeniu dokumentacji dla tych obszarów.

9

RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA W WOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM W LATACH 2006–2007

W ramach sieci Natura 2000 w województwie zachodniopomorskim na mocy rozporządzenia Ministra
Środowiska w roku 2004 wyodrębniono dziewięć obszarów specjalnej ochrony ptaków (OSO

1

), któ­

rych łączna powierzchnia wyniosła 231 898,4 ha (10% powierzchni województwa) oraz dwa obszary
morskie, tj. Zatokę Pomorską i Przybrzeżne Wody Bałtyku. Wskazano również 20 obszarów specjal­
nej ochrony siedlisk (SOO) o łącznej powierzchni 200 563,2 ha (9% powierzchni województwa

2

).

Mapa III.1. Lokalizacja parków narodowych, krajobrazowych oraz obszarów chronionego krajobra­

zu w województwie zachodniopomorskim

W proces rozwoju sieci Natura 2000 zaangażowało się również szereg organizacji pozarządowych
postulujących włączenie do sieci kolejnych obszarów. W konsekwencji wspólnych działań w roku
2006 przesłano do Komisji Europejskiej propozycje 9 nowych ostoi siedliskowych (SOO) zajmują­
cych dalsze 12% obszaru województwa, a w roku 2007 poszerzono listę o kolejnych 12 obszarów (6%
powierzchni województwa). Sieć obszarów ptasich (OSO) rozszerzona została rozporządzaniem Mini­
stra Środowiska z dnia 5 września 2007 roku

3

, które wyznacza w granicach województwa zachodnio­

pomorskiego 10 nowych obszarów specjalnej ochrony ptaków (powiększono również 7 utworzonych
wcześniej obszarów). Po tych zmianach ostoje ptasie objęły ponad 18% powierzchni województwa.
W sumie w granicach naszego województwa znajduje się obecnie (stan na rok 2007) 19 obszarów OSO,
zajmujących łącznie 28% powierzchni regionu, oraz 41 SOO, zajmujących 27% powierzchni (przy czym

1

Ostoje ptasie (lądowe i morskie) zostały zatwierdzone rozporządzeniem Ministra Środowiska z 21 lipca 2004 r. w sprawie

obszarów specjalnej ochrony ptaków (Dz. U. z 2004 r. Nr 229, poz. 2313).

2

Źródło: Biuro Konserwatora Przyrody w Szczecinie.

3

Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 września 2007 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie obszarów specjalnej

ochrony ptaków Natura 2000 (Dz. U. Nr 179 z 28 września 2007, poz. 1275).

10

RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA W WOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM W LATACH 2006–2007

Fotografia III.1. Żubr (źródło: Wojewódz­

ki Konserwator Przyrody
w Szczecinie)

część ostoi ptasich i siedliskowych stanowią te same obszary). Tym samym województwo zachodnio­
pomorskie stało się jednym z najwyżej sklasyfikowanych pod względem liczby i udziału powierzchnio­
wego wyznaczonych ostoi ptasich i siedliskowych. Podkreślić należy również fakt, iż proces tworzenia
sieci nie jest procesem zamkniętym i należy się spodziewać wyznaczania kolejnych obszarów ochrony
w województwie. Lokalizację obecnie istniejących obszarów sieci Natura 2000 prezentuje mapa III.2.
Na szczególną uwagę zasługuje rezerwat „Jezioro Świdwie”. Obszar rezerwatu figuruje na liście OSO
(Obszarów Specjalnej Ochrony Ptaków) w programie Natura 2000 pod numerem PLB320006, jako osto­
ja o powierzchni 7 196,241 ha. Jest to unikalny w skali europejskiej rezerwat ptactwa wodnego
i błotnego. Leży na północnym zachodzie województwa zachodniopomorskiego w powiecie polickim,
na południowym krańcu Puszczy Wkrzańskiej. Obejmuje jezioro Świdwie i podmokłe tereny wokół
niego (bagniska, torfowiska niskie i trzcinowiska). Obiekt ten jest miejscem bytowania ponad 200 ga­
tunków ptaków. Głównym celem istnienia rezerwatu jest zabezpieczenie terenów lęgowych żurawia
(Grus grus) oraz ostoi innych gatunków ptaków wodno-błotnych. Poza okresem lęgowym rezerwat
„Świdwie” pełni też niezmiernie ważną rolę miejsca odpoczynku i żerowania dla ptaków w czasie ich
migracji, zimowania oraz pierzowiska. Ze względu na uznane wartości przyrodnicze, różnorodność śro­
dowisk oraz bogactwo flory i fauny, obiekt ten 26 maja 1984 r. został wpisany, jako jeden z ośmiu pol­
skich rezerwatów, na listę obiektów Konwencji Ramsar obejmującą obszary wodne i podmokłe o mię­
dzynarodowym znaczeniu dla ptactwa wodnego.

Wśród osobliwości przyrodniczych województwa za­
chodniopomorskiego należy wspomnieć o wolnościowym
stadzie żubrów bytującym na terenie Nadleśnictwa Miro­
sławiec (RDLP Piła) i Nadleśnictwa Świerczyna (RDLP
Szczecinek) oraz na przylegających do kompleksów le­
śnych terenach rolnych. Przez przeważającą część roku
zwierzęta tworzą jedno duże stado do 20 osobników.
Latem żubry rozpraszają się na większym obszarze
i wędrują w małych grupach. Nadzór nad stadem sprawu­
je Dyrekcja Drawskiego i Ińskiego Parku Krajobrazowego.
Również na terenie Wolińskiego Parku Narodowego

można oglądać zagrodę pokazową żubrów nizinnych oraz
żubrów linii białowiesko-kaukaskiej. Hodowlę zainicjo­
wano w lipcu 1976 roku, przewożąc cztery żubry z Borek
i Białowieży. Obecnie większość zwierząt żyjąca na tere­

nie żubrowiska urodziła się w wolińskim rezerwacie. W różnych okresach liczba żubrów wahała się od
6 do 12, aktualnie wynosi 7.
Zachodniopomorskie lasy to również biotopy lęgowe
orła bielika (Haliaeetus albicilla). Ptak ten najliczniej
występuje w rejonie Zalewu Szczecińskiego w lasach
Wolińskiego Parku Narodowego i w Puszczy Wkrzań­
skiej na Równinie Polickiej. W pobliżu Zalewu Szcze­
cińskiego gniazduje około 100 par. Na terenie Woliń­
skiego Parku Narodowego corocznie przystępują do
lęgów 3–4 pary. Gniazda użytkowane przez wiele lat
stopniowo „rozrastają się”, osiągając wysokość nawet
do 4 m i wagę do 1 tony.
Przedstawicielem wyjątkowych gatunków flory jest peł­
nik europejski (Trollius europeus) z rodziny Ranuncula­
cea, objęty ochroną prawną i rzadko występujący na tere­
nie Polski. Najwięcej przedstawicieli tego gatunku spo­
tkać można na obszarze torfowisk źródliskowych w doli­
nie rzeki Chocieli (zlewnia rzeki Parsęty), gdzie pełnik
europejski rośnie razem z 430 innymi gatunkami rzad­
kich i chronionych roślin naczyniowych.

Fotografia III.2. Kwiat pełnika europej­

skiego (źródło: Woje­
wódzki Konserwator
Przyrody w Szczecinie)

11

RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA W WOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM W LATACH 2006–2007

Mapa III.2. Lokalizacja obszarów specjalnej ochrony ptaków oraz specjalnych obszarów ochrony

siedlisk Natura 2000 w województwie zachodniopomorskim

12

RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA W WOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM W LATACH 2006–2007