1
Rodzina – analiza mikrostrukturalna
Aleksandra Łabuzińska
Karolina Kruk
Obraz rodziny po narodzinach dziecka – analiza portali dla rodziców
Media istnieją w życiu społecznym od wielu lat. Co więcej - towarzyszą nam
każdego dnia jako środki masowej komunikacji. Dzięki wynalazkom technologicznym
zmieniają się, ale ich funkcja pozostaje ta sama. Stanowią one źródło informacji, formę
edukacji i rozrywki dla każdego z nas. Tym samym wpływają znacząco na życie
polityczne, kulturalne, społeczne, jak i rodzinne jednostek.
1
Spośród różnych mediów postanowiłyśmy skupić się na Internecie oraz na tym, w
jaki sposób prezentuje on życie rodzinne na dwóch jego etapach, jakimi są: pojawienie się
pierwszego dziecka oraz rodzina z małym dzieckiem.
2
Pole naszej analizy zawężyłyśmy do
sześciu portali, które zostały poświęcone rodzicom, a mianowicie: parenting.pl,
edziecko.pl, dzielnicarodzica.pl, dzieci.pl, fajnamama.pl oraz dzieciowo.pl.
Z punktu widzenia rozważań nad wyżej wymienionymi dwoma etapami rozwoju
rodziny szczególnie chciałybyśmy się skupić na takich aspektach jak okres ciąży oraz okres
po narodzinach dziecka ze szczególnym uwzględnieniem partnerstwa oraz relacji rodzic-
dziecko. Szczególnie istotne w naszej pracy będzie to, w jaki sposób wybrane portale
internetowe prezentują obraz rodziny na poszczególnych etapach.
W naszych rozważaniach pod uwagę weźmiemy rodzinę pełną, głównie jej funkcję
reprodukcyjną, emocjonalnej oraz opiekuńczej. Ponadto nie kategoryzujemy tu rodziny
ograniczając ją jedynie do małżeństw, ale uwzględnimy również pary kohabitujące, które
posiadają lub planują posiadanie dziecka.
1
Witwicka Krystyna. Rola mediów we współczesnym świecie i ich wpływ na rozwój młodego człowieka,
http://media.rodzinka.biz/index.php
, odczyt: 28.01.14
2
Szlendak Tomasz, 2010, SOCJOLOGIA RODZINY Ewolucja, historia, zróżnicowanie, Warszawa:
Wydawnictwo Naukowe PWN
2
Okres ciąży
Okres ciąży jest szczególnym momentem w większości związków. Portale zakładają
bardzo silną więź między partnerami w tym czasie. To taki czas, kiedy wspólnie planuje się
przyszłość i buduje się wyobrażenia, jak będzie wyglądać rodzina za kilka czy kilkanaście
lat. Odczuwa się wyraźnie tworzącą się bliskość i zażyłość.
Panowie dzielą z paniami także lęki o przyszłość, choć nie zawsze mówią o tym
wprost. Kiedy rodzi się pierwszy potomek, świeżo upieczeni rodzice zachodzą w głowę,
jak poradzą sobie w nowych rolach społecznych, skoro żadne z nich nie ma doświadczeń w
tym temacie. O ile u kobiet dużą rolę grają tu emocje, o tyle mężczyzn interesuje
odpowiedzialność związana z ojcostwem oraz obawa o negatywny jego wpływ na relację z
partnerką.
3
Rodzina jest postrzegana w tradycyjny sposób - mężczyzna ma zapewnić
powiększającej się rodzinie środki do życia, z czym też wiąże pewne obawy. Zarówno do
męskiej jak i kobiecej świadomości dociera fakt, że nic już nie będzie takie jak przedtem:
skończą sie wieczorne spotkania z kolegami na piwie, długie zakupy z koleżankami,
spontaniczne wyjazdy na weekend czy spędzanie każdej wolnej chwili na swoim hobby.
Dodatkowo panie mogą przeżyć tzw. emocjonalny wstrząs związany ze zmianami
swojego ciała, ale też z poczuciem własnej tożsamości, które musi rozszerzyć się na
nowego człowieka, którego w sobie nosi.
4
Młoda matka dokonuje przewartościowania
swojego świata, zmiany priorytetów i marzeń.
Portale przeznaczone dla rodziców zachęcają do wspólnego udziału w poznawaniu
życia prenatalnego dziecka. Wspólne chodzenie na wizyty lekarskie, oglądanie zapisów
USG czy odczuwanie ruchów dziecka zacieśnia więzy zarówno z żoną jak i z
nienarodzonym dzieckiem. Uczęszczanie do szkoły rodzenia jest aktem wspierania swojej
wybranki - zarówno emocjonalnego jak i fizycznego. Jednym z najważniejszych wydarzeń,
w jakich ojciec powinien uczestniczyć, jest sam poród, który ułatwia kontakt z
noworodkiem w pierwszych dniach i tygodniach jego życia.
3
Stępniewska Karolina, 2013, Mężczyźni też cierpią na depresję poporodową. Jak to możliwe?
, odczyt 28.01.14
4
Matuszczak-Świgoń Joanna, Jak rodzi się mama? Przygotowanie do macierzyństwa,
http://dzielnicarodzica.pl/42178/14/artykuly/ciaza_i_porod/ciaza/Jak_rodzi_sie_mama_?cid=4995590
, odczyt
28.01.14
3
Młoda mama
Relacje z dzieckiem
Wraz z porodem kobieta wchodzi w nową rolę społeczną, jaką jest rola matki. Portal
parenting.pl zwraca uwagę, że to właśnie kobieta jako młoda matka musi jako pierwsza
uporać się z rozgryzieniem w jaki sposób “działa” noworodek, co z kolei nie musi być
łatwe szczególnie, gdy jest to pierwsze dziecko. Na początek sytuacji nie ułatwia okres
zwany połogiem, w którym organizm kobiety po dziewięciu miesiącach rewolucyjnych
zmian i heroicznym wysiłku podczas porodu musi dojść do stanu sprzed poczęcia.
5
Dodatkowo niektóre kobiety cierpią na tzw. syndrom baby blues, który wiąże się ze
spadkiem samopoczucia świeżo upieczonej matki, która obawia się nowej roli jak i
obowiązków związanych z macierzyństwem.
6
Jednak taki chwilowy stan przygnębienia,
jak zauważają twórcy portalu, uważany jest za normalny i nie powinien być powodem do
niepokoju. Dopiero przewlekłość tego stanu powinna zastanowić czy aby na pewno owy
syndrom baby blues nie przerodził w depresję poporodową, która w swoich
konsekwencjach może skutkować leczeniem farmakologicznym i niemożnością
wytworzenia więzi emocjonalnej między matką, a dzieckiem. Owa więź powinna pogłębiać
się w miarę co raz lepszego poznawania swojego dziecka, kiedy matka uczy się je
uspokajać i cieszyć się jego obecnością.
7
Co więcej, jak możemy przeczytać na portalu
dzieci.pl więź pomiędzy matką, a dzieckiem ciągle akcentowana jest jako podstawowy
czynnik warunkujący rozwój dziecka.
8
Ponadto twórcy portalu fajnamama.pl zwracają
uwagę, że wcale nie trzeba karmić piersią by zbudować z dzieckiem zdrową i bliską więź.
Dodatkowo nie ma potrzeby by mamy miały wyrzuty sumienia z powodu rezygnacji z
karmienia piersią.
9
W ten sposób portal dementuje przekonania, że matka decydująca się na
karmienie butelką wyrządza dziecku krzywdę i pozbawia go czegoś bardzo cennego.
Jednak ciągle aktualna okazuję się być istotna rola matki w uspokajaniu dziecka,
gdzie jednym z najskuteczniejszych sposobów okazuje się przytulenie do matczynej
5
http://parenting.pl/portal/polog
, odczyt 29.01.14
6
http://parenting.pl/portal/psychoza-poporodowa
, odczyt 29.01.14
7
http://parenting.pl/portal/depresja-poporodowa
, odczyt 29.01.14
8
Roszak Krystyna, 2013, Fizjologia uczuć,
http://dzieci.pl/kat,1024259,title,Fizjologia-
uczuc,wid,16168866,wiadomosc.html
, odczyt 29.01.14
9
Jagło Monika, 2012, Nie musisz karmić piersią, żeby nawiązać z dzieckiem zdrową więź!,
http://fajnamama.pl/nie-muszisz-karmic-piersia/
, odczyt 29.01.14
4
piersi.
10
Ma to związek z jednym z powodów, dla którego noworodek płacze - a
mianowicie to, że może chcieć przytulić się właśnie do mamy.
11
Według parenting.pl młoda mama do czasu porodu ma wyobrażenie grzecznego,
pięknego dziecka, które ciągle śpi i niewiele płacze, jednak tu następuje zaskoczenie, gdyż
maluch okazuje się być pomarszczony i głośnym krzykiem obwieszczać światu swoją
obecność. Jest kruchy i malutki, a świeżo upieczona mama boi się by podczas codziennej
pielęgnacji nie zrobić mu krzywdy.
12
Niemniej jednak portal fajnamama.pl odróżnia miłość matczyną od miłości ojcowskiej,
w przeciwieństwie do tej drugiej miłość matki okazuje się być szczególna w tym sensie, że
hormony pojawiające się po porodzie we krwi matki sprawiają, że w większości
przypadków zakochuje się ona w swoim nowonarodzonym dziecku bez pamięci.
13
Na społecznie uwarunkowaną trudną sytuację kobiet, które decydują się być matkami
zwraca uwagę z kolei portal dzieci.pl. Tzw. wielofunkcyjność ciągle okazuje się być
domeną kobiet.
Brak snu w pierwszych miesiącach życia dziecka to największe fizyczne
wyzwanie dla matki, która musi jeszcze prać, gotować, zmieniać pieluchy, karmić (...) Gdy
próbujemy jeszcze przy tym wszystkim powrócić do pracy, życie zmienia się w gonitwę, w
której ciągle jesteśmy na szarym końcu. I wciąż mamy wyrzuty sumienia, że robimy za
mało. Dodatkowo społeczne oczekiwania w dalszym ciągu nie pomagają, bo co to za
matka, która wraca do domu trzy godziny przed wieczorynką i co to za żona, która zasypia
o 20.00..
14
Relacje z partnerem
W związku z powyższym pojawienie się dziecka znacząco zmienia relację między
partnerami, rodzice niejednokrotnie przechodzą przez tzw. dziecięce trzęsienie ziemii,
sytuację, w której ich wzajemne relacje cierpią zasadniczo przez brak intymności.
15
Jednak
warto zauważyć, że relacje między rodzicami mają ogromne znaczenie w rozwoju dziecka,
10
Łęcka Anna, 2012, Uspokajanie płaczącego niemowlęcia,
http://fajnamama.pl/uspokajanie-placzacego-
odczyt 29.01.14
11
Łęcka Anna, 2011, Dlaczego ono płacze,
http://fajnamama.pl/dlaczego-ono-placze/
12
http://parenting.pl/portal/noworodek
, odczyt 29.01.14
13
Meler Natalia, 2010, Czego potrzebuje noworodek?,
http://fajnamama.pl/czego-potrzebuje-noworodek/
odczyt 29.01.14
14
2013, Czym stresuje się mama,?
http://dzieci.pl/kat,1024231,title,Czym-stresuje-sie-
mama,wid,15833219,wiadomosc.html
, odczyt 29.01.14
15
2013, Syndrom dziecięcego trzęsienia ziemi,
http://dzieci.pl/kat,1024231,title,Syndrom-dzieciecego-
trzesienia-ziemi,wid,15714372,wiadomosc.html?_ticrsn=5&smgputicaid=61220d
, odczyt 30.01.14
5
jeśli są dobre to rodzina jest szczęśliwa.
16
Fajnamama.pl zwraca uwagę, że wraz z
narodzinami dziecka uwaga kobiety całkowicie skupia się właśnie na dziecku i to jemu
poświęca większość swojego czasu często zapominając o potrzebach partnera. Mimo tego
nacisk kładziony jest jednak na uświadamianie swoich potrzeb (kobiety jak i mężczyzny)
oraz na otwartą rozmowę na ich temat.
17
Na tym etapie relację między partnerami
komplikuje odejście na drugi plan współżycia seksualnego. Na portalu dzieci.pl
przytoczone wypowiedzi kobiet zwracają uwagę na to, że z ich strony często mają na to
wpływ ciągle świeże dolegliwości poporodowe, które nierzadko powodują uczucie
dyskomfortu. Dodatkowo sprawy nie ułatwia wspomniana już wcześniej wielofunkcyjność
kobiety-matki, która nierzadko pracuje na dwa etaty (zawodowo, jak i w domu), cierpi na
niedobór snu z powodu opieki nad dzieckiem, co w konsekwencji sprawia, że zbliżenia
stają się męczącym obowiązkiem, który nie sprawia już należytej przyjemności.
18
Młody tata
Relacje z partnerką
Jak z kolei w życiu po narodzinach dziecka odnajduje się jego ojciec? Okazuje się,
że według większości portali podział ról jest tutaj typowy dla tradycyjnego modelu rodziny:
ty wstajesz do nocnego karmienia i pewnie masz jeszcze na głowie obowiązki domowe – nie
da się ukryć, że w porównaniu z rolą ojca dziecka, twój wkład w rodzicielstwo
przynajmniej na początku wydaje się dużo większy. Masz prawo oczekiwać, że to ciebie
będzie traktować się ze szczególną wyrozumiałością.
19
Rola ojca sprowadza się więc tutaj
do cierpliwego i doceniającego wysiłki żony mężczyzny, który dodatkowo oczekuje, że
żona nie straci nim zainteresowania. Również eDziecko wydaje się powielać ten standard:
Jak wygląda klasyczny podział zadań, wiadomo: mama jest w domu z maluchem (czy
maluchami), a taty najczęściej nie ma, bo pracuje, zdobywając środki na utrzymanie
16
http://parenting.pl/portal/relacje-miedzy-rodzicami
, odczyt 30.01.14
17
Markiewicz Blanka, 2008, Karmiąca kobieta – intymne aspekty życia rodzinnego,
http://fajnamama.pl/karmiaca-kobieta-intymne-aspekty-zycia-rodzinnego/
, odczyt 30.01.14
18
2013, Czy dziecko oznacza koniec seksu,
http://dzieci.pl/kat,1024231,title,Czy-dziecko-oznacza-koniec-
seksu,wid,15809375,wiadomosc.html
, odczyt 30.01.14
19
Banasik Aleksandra, 2014, Świeżo upieczony tata – co powinnaś o nim wiedzieć?,
http://fajnamama.pl/swiezo-upieczony-tata-co-powinnas-o-nim-wiedziec/
, odczyt 30.01.14
6
rodzinnego gniazda.
20
Kiedy jednak poczytamy dalej, zauważymy, że artykuł tak naprawdę
ma na celu zachęcenie ojca do zajęcia sie nowonarodzonym synem czy córką na “pełen
etat”. Autor wylicza mnogie zalety takiego stanu rzeczy, o których mowa w dalszej części
pracy.
Jak już zostało wyjaśnione wyżej, kiedy na świat przychodzi pierwsze dziecko,
mężczyzna czuje obawę o swoją pozycję w rodzinie – dotychczas bowiem w związku były
tylko dwie osoby, które wzajemnie poświęcały czas tylko sobie. Ojcowie chcą się odnaleźć
w nowej sytuacji i ulżyć matce w licznych obowiązkach, jednak często są odsuwani z
powodu domniemanego braku odpowiednich umiejętności w kwestii zajmowania się
noworodkiem. Bywa, że są też ignorowani przez innych – rodzinę, znajomych, którzy o
malucha i przeżycia porodowe wypytują mamę, a nie ojca dziecka.
To poczucie odrzucenia partnera po narodzinach nowego członka rodziny jest
kluczowe w analizowanych artykułach i po wielokroć podkreślane. Istotną jego częścią jest
fizyczna bliskość z partnerką, która – wg portali – straciła zainteresowanie seksem na rzecz
innych tematów. Kobiety - forumowiczki wspominane na dzieci.pl rozmawiają o
ciekawych miejscach, w których można miło spędzić czas z pociechą, o okazjach do zakupu
fajnych ubrań, o ekologicznych kosmetykach, zabawkach przyjaznych maluchom i
środowisku. Polecają sobie różnych specjalistów, lekarzy, nianie. Wymieniają się w
niezwykle szczery sposób doświadczeniami związanymi z ciążą, porodem i połogiem.
21
Nigdzie jednak temat seksu się nie pojawia inaczej niż w kategoriach niechcianego
małżeńskiego obowiązku. Mężczyźni w różny sposób starają się zwrócić na siebie uwagę,
co niestety w wielu przypadkach przynosi odwrotny skutek – kobieta robi się rozdrażniona
i zniecierpliwiona.
22
Wśród mężczyzn zdarza się nawet, że to odrzucenie jest czynnikiem
sprzyjającymi słynnej chorobie poporodowej - depresji. Młody tata także cierpi wtedy na
przewlekle zły nastrój, bezsenność i apatię, co przekłada się na styl wychowania.
Chorujący na depresję poporodową mężczyźni zostali przebadani przez naukowców z
Uniwersytetu w Michigan. Okazało się, że częściej sięgali po używki oraz wymierzali
dziecku karę cielesną, rzadziej za to mu czytali.
23
20
Lauk Krystyna, Widłak Wojciech, 2004, Rola ojca w rodzinie,
http://www.edziecko.pl/rodzice/1,79354,2460026.html
, odczyt 31.01.14
21
2013, Czy dziecko oznacza koniec seksu?,
http://dzieci.pl/kat,1024231,page,2,title,Czy-dziecko-oznacza-
koniec-seksu,wid,15809375,wiadomosc.html
, odczyt 31.01.14
22
Ibidem, s.2
23
Stępniewska Karolina, 2013, (…)
7
Relacje z dzieckiem
Z analizy treści portali wynika, że mężczyzna ma niejednokrotnie problem w
zajęciu się noworodkiem, ponieważ obawia się jego delikatności i kruchości. Czuje się
niekompetentny, bo jest pozbawiony instynktu macierzyńskiego, a jego rola jest
konstruowana jedynie społecznie. W Internecie popularne stały się instrukcje obsługi
niemowlaka dedykowane specjalnie takim ojcom. Na przykład sposób humorystyczny
opisują, jak należy obchodzić się z dzieckiem: Przy wsuwaniu pieluchy pod pupę nie unoś
niemowlaka za nogi. Nie wszystko jest tam jeszcze dobrze zamocowane; Jeśli pomyślałeś o
suszarce do włosów, to żle pomyślałeś.
24
Procedura 2 (wersja druga). Wyje – dajesz jeść –
nie chce jeść lub zjadł i dalej wyje – sprawdzasz pieluchę – zmieniasz pieluchę – ma sucho,
ale wyje – karmisz, bo zgłodniał – znowu zmieniasz pieluchę – znowu karmisz – przestaje
wyć – koniec procedury.
25
Wyłania się z tego ciekawy obraz nieporadnego ojca, który boi
się własnego potomka, a zasady obcowania z nim trzeba spisać na kartce na wzór instrukcji
sprzętu elektronicznego.
Z psychologicznego punktu widzenia najsilniejsza więź między tatą a potomkiem
wytwarza się podczas zabawy. Istotne jest tutaj, że noworodek jest stanowczo za mały,
żeby się z nim bawić – przez pierwsze kilka miesięcy, kiedy dziecko nie reaguje na
zabawki czy wygłupy rodzica jest więc dla mężczyzny wyzwaniem.
26
Często podkreślana jest odmienność mężczyzny i kobiety w wychowaniu dzieci.
Chodzi tu raczej o kwestie biologiczne czy genderowe. Bądź co bądź, ale prawidłowe
zajęcie się dzieckiem nie znaczy wcale, że trzeba zajmować się nim w ten sposób, w jaki
czyni to matka. Artykuły na portalach dla rodziców akcentują tą różnicę i pokazują, że jest
ona dziecku niezbędna. Inne mogą być chociażby metody nauki (tej szkolnej, ale i
potocznej wiedzy): (...) nauka z tatą bywa zabawniejsza. Tata rzadziej niż mama poucza i
robi wykład, częściej udziela lekcji poglądowych, przeprowadza eksperymenty, pozwala
uczyć się na własnych błędach podczas gdy mama częściej poucza, korzysta z książek i
odpytuje.
27
Dodatkowo fizjonomia mężczyzny, czyli zazwyczaj jego większe wymiary,
24
Gradowski Michał, 2013, Rady dla początkujących ojców,
http://www.edziecko.pl/rodzice/1,79354,15038447,Rady_dla_poczatkujacych_ojcow.html
, odczyt 31.01.14
25
Kruszyzna, 2013, Instrukcja obsługi noworodka,
http://dzieciowo.pl/2013/01/instrukcja-obslugi-
, odczyt 31.01.14
26
Banasik Aleksandra, 2014, (…)
27
Lauk Krystyna, Widłak Wojciech, 2004, (…)
8
bardzo ułatwiają zajmowanie się noworodkiem. Niższy niż kobiecy głos wpływa na
nowego członka rodziny uspokajająco.
28
Podsumowując
Niewątpliwie nasze badanie Internetu jednak dowiodło, że w życiu dziecka rola ojca
jest bardzo ważna, choć przez analizowane portale marginalizowana. Patrząc po prostu na
wygląd strony zauważamy, że teksty istotne dla ojca stanowią tylko małą jego część - na
przykład eDziecko, gdzie zakładka ‘tata’ przenosi nas do kilku artykułów. Pozostała część
skierowana jest raczej do mamy. Dodatkowo, jeśli zwrócić uwagę na statystyki, artykuły
napisane specjalnie dla panów cieszą się mniejszą popularnością - są rzadziej lubiane i
udostępniane na Facebooku czy też mniej komentowane niż pozostałe materiały.
Niemniej jednak analizując treść portali przeznaczonych dla rodziców możemy
wysnuć wniosek, że dominuje w nich tradycyjny model rodziny. Model partnerski związku
jest jednak silnie przez te strony propagowany. Oparty na otwartym komunikowaniu może
pomóc poradzić sobie z kryzysami wynikającymi z tradycyjnego podziału ról tak w
związku, jak i w opiece nad nowonarodzonym dzieckiem. We współczesnym świecie
ważna okazuje się rozmowa, która pozwala komunikować nasze potrzeby, obawy oraz
oczekiwania. Tak na etapie ciąży, jak i po narodzinach dziecka. XXI w. w dobie Internetu
propaguje model socjalizowania mężczyzn-partnerów do prac domowych włączając w to
opiekę nad dzieckiem. Partnerzy powinni doceniać siebie nawzajem: mężczyzna wysiłek
kobiety, natomiast kobieta wysiłek mężczyzny bez podważania jego kompetencji
rodzicielskich.
28
Gradowski Michał, 2013, (…)
9
Bibliografia:
1. Banasik Aleksandra, 2014, Świeżo upieczony tata – co powinnaś o nim wiedzieć?
2. Gradowski Michał, 2013, Rady dla początkujących ojców,
3. Jagło Monika, 2012, Nie musisz karmić piersią, żeby nawiązać z dzieckiem zdrową więź!,
4. Kruszyzna, 2013, Instrukcja obsługi noworodka
5. Lauk Krystyna, Widłak Wojciech, 2004, Rola ojca w rodzinie
6. Łęcka Anna, 2011, Dlaczego ono płacze
7. Łęcka Anna, 2012, Uspokajanie płaczącego niemowlęcia,
8. Matuszczak-Świgoń Joanna, Jak rodzi się mama? Przygotowanie do macierzyństwa
9. Meler Natalia, 2010, Czego potrzebuje noworodek?
10. Roszak Krystyna, 2013, Fizjologia uczuć
11. Stępniewska Karolina, 2013, Mężczyźni też cierpią na depresję poporodową. Jak to
możliwe?
12. Szlendak Tomasz. 2010. SOCJOLOGIA RODZINY Ewolucja, historia, zróżnicowanie,
Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN
13. Witwicka Krystyna. Rola mediów we współczesnym świecie i ich wpływ na rozwój młodego
człowieka,
Pozostałe źródła:
1.
http://media.rodzinka.biz/index.php
2.
http://dzieci.pl/kat,1024231,title,Czy-dziecko-oznacza-koniec-
seksu,wid,15809375,wiadomosc.html
3.
http://dzieci.pl/kat,1024231,title,Czym-stresuje-sie-mama,wid,15833219,wiadomosc.html
4.
5.
6.
http://parenting.pl/portal/polog
7.
http://parenting.pl/portal/psychoza-poporodowa
8.
http://parenting.pl/portal/depresja-poporodowa
9.
http://fajnamama.pl/nie-muszisz-karmic-piersia/
http://parenting.pl/portal/noworodek
http://parenting.pl/portal/relacje-miedzy-rodzicami