1

Anna Filipczak

Prawna Ochrona Pracy

BHP I semestr

Ochrona pracy młodocianych

Poniższe opracowanie przygotowano na podstawie:

•

Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku - Kodeks Pracy (art. 190 – art. 206)

•

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 5 grudnia 2002 roku w sprawie

przypadków, w których wyjątkowo jest dopuszczalne zatrudnianie młodocianych, którzy nie

ukończyli gimnazjum, osób niemających 16 lat, które ukończyły gimnazjum, oraz osób

niemających 16 lat, które nie ukończyły gimnazjum

•

Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 24 sierpnia 2004 roku w sprawie wykazu prac

wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudnienia przy niektórych z tych prac

•

Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 roku w sprawie przygotowania

zawodowego młodocianych i ich wynagradzania

1.

Definicja – osoba młodociana

2.

Dopuszczalność zatrudnienia młodocianych

3.

Obowiązek opieki i pomocy

4.

Rodzaje umów zawieranych z młodocianymi oraz ich rozwiązywanie

5.

Badania lekarskie

6.

Dokształcanie

7.

Czas pracy i nauki

8.

Prace wzbronione

9.

Urlopy wypoczynkowe

10.

Rzemieślnicze przygotowanie zawodowe

AD 1. Kodeks pracy określa młodocianego jako osobę, która ukończyła 16, a nie przekroczyła 18 lat.

AD 2. Pracodawca może zatrudnić tylko tych młodocianych, którzy:

•

ukończyli co najmniej gimnazjum

•

przedstawią świadectwo lekarskie stwierdzające, że praca danego rodzaju nie zagraża ich

zdrowiu

Zabronione jest zatrudnianie osób, które nie ukończyły 16 roku życia. W drodze rozporządzenia

Minister Pracy i Polityki Socjalnej w porozumieniu z Ministrem Edukacji Narodowej może określić

przypadki w których wyjątkowo dopuszczalne jest:

•

zatrudnienie młodocianych , którzy nie ukończyli gimnazjum

•

zwolnienie młodocianych nie posiadających kwalifikacji zawodowych od odbycia

przygotowania zawodowego

•

zatrudnianie osób niemających 16 lat, które ukończyły gimnazjum

•

zatrudnianie osób niemających 16 lat, które nie ukończyły gimnazjum

2

Zatrudnienie osób poniżej 16 roku życia może nastąpić zgodnie z postanowieniami zawartymi

w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 5 grudnia 2002 roku (w sprawie

przypadków, w których wyjątkowo jest dopuszczalne zatrudnianie młodocianych, którzy nie ukończyli

gimnazjum, osób niemających 16 lat, które ukończyły gimnazjum, oraz osób niemających 16 lat, które

nie ukończyły gimnazjum). Potencjalny pracodawca z osobą nie mającą 16 lat, która ukończyła

gimnazjum, może zawrzeć umowę o pracę, jeśli praca ma na celu przygotowanie zawodowe, czyli

naukę zawodu. Natomiast z osobą nie mającą 16 lat, która jeszcze nie ukończyła gimnazjum, umowa

może być zawarta w celu przygotowania zawodowego – w formie przyuczenia do wykonywania

określonej pracy. Aby zawarcie jednej z wyżej wymienionych umów było skuteczne, konieczne jest

wyrażenie

zgody

ustawowego

przedstawiciela

młodocianego

(matka,

ojciec,

opiekun),

przedstawienie zaświadczenia lekarskiego stwierdzającego brak zagrożeń w wykonywaniu określonej

pracy oraz przedstawienie pozytywnej opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej. Jeżeli

młodociany nie ukończył gimnazjum, wymagana jest dodatkowo zgoda dyrektora szkoły na spełnianie

obowiązku szkolnego poza szkołą.

W przypadku braku kwalifikacji zawodowych pracodawca ma prawo zatrudnić młodocianego jedynie

w celu przygotowania zawodowego. Zasady i warunki na jakich młodociany ma odbywać

przygotowanie zawodowe oraz zasady jego wynagradzania określa Rozporządzenie Rady Ministrów

z dnia 28 maja 1996 roku w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania.

AD 3. Pracodawca zatrudniający osoby młodociane jest zobowiązany zapewnić im opiekę i pomoc

niezbędną dla ich przystosowania się do właściwego wykonywania pracy. Ponad to jest

on zobowiązany do prowadzenia ewidencji pracowników młodocianych.

AD 4. Osoby młodociane mogą zostać zatrudnione:

•

w celu przygotowania zawodowego

•

w celu innym niż przygotowanie zawodowe – rozumie się przez to zawieranie umowy o pracę

przy wykonywaniu prac lekkich

Zawieranie i rozwiązywanie umów o pracę w celu przygotowania zawodowego z osobami

młodocianymi odbywa się na zasadach dotyczących umów o pracę na czas nie określony z poniższymi

zmianami:

1.

W treści umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego powinny zostać zawarte takie

informacje jak:

•

rodzaj

przygotowania

zawodowego

–

nauka

zawodu

lub

przyuczenie

do wykonywania określonej pracy

•

czas trwania i miejsce odbywania przygotowania zawodowego

•

sposób dokształcania teoretycznego

•

wysokość wynagrodzenia

W rozporządzeniu z dnia 28 maja 1996 roku w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych

i ich wynagradzania określone zostały przypadki dla których dopuszczalne jest zawieranie umów na

czas określony o pracę w celu przygotowania zawodowego. Dlatego też pracodawca, który zatrudnia

w celu nauki zawodu większą liczbę młodocianych niż wynika to z jego potrzeb ma możliwość

3

zawierania z nimi umów na czas określony nie krótszy jednak niż czas przewidywany planem

nauczania dla danego zawodu.

2.

Rozwiązanie za wypowiedzeniem umowy o pracę zawartej w celu przygotowania

zawodowego dopuszczalne jest tylko w razie:

•

niewypełnianie

przez młodocianego

obowiązków

wynikających

z

umowy o

pracę

lub obowiązku dokształcania się, pomimo stosowania wobec niego środków wychowawczych

•

ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy

•

reorganizacji zakładu pracy uniemożliwiającej kontynuowanie przygotowania zawodowego

•

stwierdzenia nieprzydatności młodocianego do pracy w zakresie której odbywa przygotowanie

zawodowe

3.

Osoba młodociane może zostać zatrudniona na podstawie umowy o pracę

przy wykonywaniu prac lekkich. Praca ta jednak nie powinna powodować zagrożenia dla

życia, zdrowia i rozwoju psychofizycznego młodocianego. Ponad to nie może ona utrudniać

wykonywanie obowiązku szkolnego młodocianego. Pracodawca po uzyskaniu zgody lekarza

wykonującego zadania służby medycyny pracy, określa wykaz prac lekkich. Konieczne

jest zatwierdzenie tegoż wykazu przez właściwego inspektora pracy. W wyżej wymienionym

nie mogą znajdować się prace wzbronione młodocianym określone w Rozporządzeniu z dnia

24 sierpnia 2004 roku w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków

ich zatrudniania przy niektórych z tych prac. Dla przykładu w dwóch załącznikach ( wykaz

prac wzbronionych młodocianym oraz wykaz niektórych rodzajów prac wzbronionych

młodocianym przy których zezwala się na zatrudnienie młodocianych w wieku powyżej

16 lat) do wyżej wspomnianego dokumentu znajdują się takie prace jak:

•

prace wymagające stale wymuszonej i niewygodnej pozycji ciała np. prace wykonywane w pozycji

pochylonej lub w przysiadzie

•

prace zagrażające prawidłowemu rozwojowi psychicznemu np. prace związane z produkcją,

sprzedażą i konsumpcją wyrobów alkoholowych w tym obsługa konsumentów w zakładach

gastronomicznych

Jeśli pracodawca jest zobowiązany do wydania regulaminu wówczas zamieszcza w nim

wykaz prac lekkich, jeśli takowy wymóg nie występuje wówczas wykaz ten wydaje w formie

osobnego aktu. Pracodawca jest zobowiązany zapoznać osobę młodocianą z wykazem prac

lekkich przed rozpoczęciem przez nią pracy.

AD 5. Osoba młodociana podlega wstępnym badaniom lekarskim przed przyjęciem do pracy oraz

badaniom okresowym i kontrolnym w czasie zatrudnienia. Pracodawca jest zobowiązany zmienić

rodzaj pracy młodocianego w przypadku orzeczenia przez lekarza iż dana praca zagraża jego zdrowiu.

Jeśli nie ma możliwości zmiany wówczas bezzwłocznie rozwiązuje umowę o pracę z młodocianym

i wypłaca odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia.

Pracodawca jest zobowiązany do informowania młodocianego oraz jego przedstawiciela o ryzyku

zawodowym, które wynika z wykonywanej pracy oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami.

4

AD 6. Osoba młodociana pozostająca w stosunku pracy jest zobowiązana do dokształcania się

aż do czasu ukończenia 18 roku życia. W szczególności jest ona zobowiązana do:

•

dokształcenia się w zakresie szkoły podstawowej i gimnazjum jeżeli szkoły takiej nie ukończył

•

dokształcenia się w zakresie szkoły ponadgimnazjalnej lub w formach pozaszkolnych

W przypadku nie ukończenia przez młodocianego przygotowania zawodowego przed ukończeniem

18 roku życia, obowiązek dokształcania się może zostać przedłużony do czasu ukończenia tegoż

przygotowania. Istnieją również i takie przypadki w których młodociany może zostać zwolniony

z konieczności dokształcania się (określone w drodze rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki

Socjalnej w porozumieniu z Ministrem Edukacji Narodowej).

Pracodawca ma obowiązek zwolnić młodocianego od pracy na czas potrzebny do wzięcia udziału

w zajęciach szkoleniowych związanych z dokształcaniem się.

AD 7. Czas pracy młodocianego w wieku do 16 lat nie może przekroczyć 6 godzin na dobę.

W przypadku osób młodocianych powyżej 16 roku życia czas ten nie może być dłuższy niż 8 godzin

na dobę. Młodociany, którego dobowy wymiar czasu pracy jest dłuższy niż 4,5 godziny pracodawca

musi zapewnić mu przerwę w pracy trwającą nieprzerwanie 30 minut oraz wliczającą się do czasu

tejże pracy. Pamiętać należy iż do czasu pracy młodocianego wlicza się czas nauki w wymiarze

wynikającym z obowiązkowego programu zajęć szkolnych, bez względu na to czy odbywa się ona

w godzinach pracy.

Praca nadliczbowa czy też w porze nocnej w przypadku osób młodocianych jest zabroniona. Pora

nocna dla młodocianego przypada pomiędzy godzinami 22 00 a 6 00. W przypadku młodocianych,

którzy nie skończyli gimnazjum, młodocianych poniżej 16 roku życia którzy ukończyli lub nie

ukończyli gimnazjum pora ta przypada miedzy 20 00 a 6 00. Osobie młodocianej przysługuje przerwa

w pracy obejmująca porę nocną w wymiarze nie mniej niż 14 godzin oraz w każdym tygodniu pracy

prawo do co najmniej 48 godzin nieprzerwanego odpoczynku, który powinien obejmować niedzielę.

Wymiar i rozkład czasu pracy przy pracach lekkich osoby młodocianej ustala pracodawca.

Uwzględnia on wówczas tygodniową liczbę godzin nauki wynikającą z programu nauczania, a także

z rozkładu zajęć szkolnych młodocianego. Tygodniowy wymiar czasu pracy w czasie odbywania zajęć

szkolnych nie może przekroczyć 12 godzin natomiast w dniu uczestnictwa w zajęciach szkolnych

wymiar czasu pracy młodocianego nie może przekroczyć 2 godzin. W okresie trwania ferii szkolnych

młodocianemu przysługuje nie dłuższy niż 7 godzinny wymiar czasu pracy nie przekraczający jednak

35 godzin w tygodniu. Dla osoby młodocianej poniżej 16 roku życia dobowy wymiar czasu pracy nie

może przekraczać 6 godzin. Opisany powyżej wymiar pracy młodocianego stosowany jest również

w przypadkach zatrudnienie go u więcej niż jednego pracodawcy, dlatego też przed zatrudnieniem

pracodawca jest zobowiązany uzyskać od osoby młodocianej oświadczenia o zatrudnieniu

lub pozostawaniu w zatrudnieniu u innego pracodawcy.

AD 8. W drodze rozporządzenia Rada Ministrów (Rozporządzenie z dnia 24 sierpnia 2004 roku

w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudnienia przy niektórych

z tych prac) ustala wykaz prac wzbronionych przy których nie wolno zatrudniać młodocianych.

Dodatkowo może ona również zezwolić na zatrudnienie młodocianych w wieku 16 lat przy niektórych

5

rodzajach prac wzbronionych jeżeli jest to potrzebne do odbycia przygotowania zawodowego,

określając jednocześnie warunki zapewniające szczególną ochronę zdrowia młodocianym.

AD 9. Prawo do urlopu w wymiarze 12 dni roboczych młodociany uzyskuje z upływem 6 miesięcy od

rozpoczęcia pierwszej pracy. Z upływem roku pracy liczba dni wolnych od pracy wzrasta do 26 dni

roboczych. Istnieje jednak wyjątek, bowiem w roku kalendarzowym w którym młodociany kończy 18

lat przysługuje mu urlop w wymiarze 20 dni jeżeli prawo do urlopu uzyskał przed ukończeniem 18 lat.

Młodocianemu uczęszczającemu do szkoły należy udzielić urlopu w czasie trwania ferii szkolnych,

a przypadku gdy nie nabył on prawa do urlopu pracodawca może na jego wniosek udzielić zaliczkowo

urlopu w czasie trwania tychże ferii.

Pracodawca jest zobowiązany na wniosek osoby młodocianej, ucznia szkoły dla pracujących – udzielić

mu w okresie ferii szkolnych urlopu bezpłatnego w wymiarze nie przekraczającym łącznie z urlopem

wypoczynkowym 2 miesięcy. Okres urlopu bezpłatnego wlicza się do okresu pracy, od którego zależą

uprawnienia pracownicze.

W przypadku spraw nieuregulowanych w dziale 9 KP stosuje się przepisy zawarte w dziale 7 KP.

AD 10. Powyżej zasady i wytyczne stosuje się również w przypadku młodocianych zatrudnionych

na podstawie umowy o przygotowanie zawodowe u pracodawców będących rzemieślnikami.