W rozumieniu prawa, młodocianym jest osoba, która ukończyła 16 lat, a nie przekroczyła 18. Podstawy prawne i zasady zatrudniania młodocianych można znaleźć w dziale IX kodeksu pracy (art. 190-206).
Ochrona pracy młodocianych to między innymi:
- zakaz pracy w porze nocnej i godzinach nadliczbowych
- skrócony czas pracy
- dłuższy wymiar urlopów
- zakaz zatrudniania przy pracach wzbronionych
- obowiązek przeprowadzania wstępnych, kontrolnych i okresowych badań lekarskich.
Pracodawca może zatrudnić tylko tych młodocianych, którzy ukończyli minimum gimnazjum oraz przedstawią zaświadczenie lekarskie o braku przeciwwskazań do wykonywania danej pracy
(orzeczenie że nie zagraża ona ich zdrowiu). Ponadto młodociany, nieposiadający kwalifikacji zawodowych, może być zatrudniony jedynie w celu przygotowania zawodowego lub przy wykonywaniu lekkich prac.
Wyjątki: można zatrudnić osoby, które nie ukończyły gimnazjum; nie mają 16 lat ale ukończyły gimnazjum oraz osób niemających 16 lat, które nie ukończyły gimnazjum
Umowa z młodocianym który nie ukończył gimnazjum
jest zawierana na wniosek jego opiekuna lub przedstawiciela
ustawowego jeśli:
- został on przyjęty do oddziału przysposabiającego do pracy, utworzonego w gimnazjum oraz zdobył pozytywną opinię
poradni psychologiczno-pedagogicznej
- uzyskał zezwolenie dyrektora gimnazjum (w którego
obwodzie mieszka) na spełnianie obowiązku szkolnego poza
szkołą oraz uzyskał pozytywną opinię poradni psychologiczno-pedagog.
Możliwe jest też zawarcie umowy z osobą, która nie ma 16 lat, ale
ukończyła gimnazjum. Trzeba wtedy spełnić następujące warunki:
- wyrażona jest zgoda opiekuna lub przedstawiciela ustawowego
- młodociany uzyska pozytywną opinię poradni psycholog.-pedagog.
- pracownik musi przedstawić zaświadczenie lekarskie, stwierdzające że
dana praca nie zagraża zdrowiu tej osoby.
Natomiast osoba która nie ma 16 lat i nie ukończyła gimnazjum, może
pracować jedynie w formie przyuczenia do wykonywania określonej pracy. Wtedy również są pewne wymogi, która trzeba spełnić:
- opiekun lub przedstawiciel ustawowy tej osoby, wyraża
na to zgodę
- uzyska pozytywną opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej
- posiada zezwolenie dyrektora gimnazjum, w obwodzie zamieszkania danej osoby, na spełnianie obowiązku szkolnego poza szkołą
- zostanie przedstawione zaświadczenie lekarza że praca
tego rodzaju, nie zagraża zdrowiu tej osoby
Pracodawca może zatrudniać młodocianych w celu nauki zawodu lub przyuczenia do wykonywania określonej pracy.
Na podstawie umowy o pracę, można zatrudnić jedynie tych młodocianych, którzy posiadają kwalifikacje zawodowe. W innym przypadku mogą wykonywać jedynie prace lekkie, sezonowe i dorywcze.
Młodociani są zobowiązani do dokształcania się przez cały okres zatrudnienia, do momentu ukończenia przez nich 18 lat (od tego obowiązku zwolnieni są jedynie Ci którzy posiadają kwalifikacje zawodowe, uzyskane przez naukę w szkole), szczególnie do:
dokształcania się w szkole podstawowej lub gimnazjum (jeśli ich nie
ukończył) oraz dokształcania się w szkołach ponad gimnazjalnych lub
formach pozaszkolnych.
Pracodawca ma więc obowiązek zwalniać młodocianego od pracy, gdy musi on wziąć udział w zajęciach. Wtedy czas nauki, wlicza się do czasu pracy, ale w wymiarze nie przekraczającym 18h tygodniowo.
Umowa o pracę, zawierana z młodocianym jest określana przepisami art. 194 kodeksu pracy, jest to umowa o pracę na czas określony. W treści umowy powinny znaleźć się następujące informacje:
rodzaj przygotowania zawodowego, czas trwania i miejsce odbywania przygotowywania zawodowego, sposób dokształcania teoretycznego oraz wysokość wynagrodzenia.
O zawarciu takiej umowy, pracodawca jest zobowiązany powiadomić wójta, burmistrza lub prezydenta miasta (właściwego, ze względu na miejsce zamieszkania młodocianego) i jeśli jest rzemieślnikiem, izbę rzemieślniczą (właściwą ze względu na siedzibę rzemieślnika).
Przygotowanie zawodowe młodocianego może odbywać się w dwóch formach: nauki zawodu lub przyuczenia do wykonywania określonej pracy. Nauka zawodu ma na celu przygotowanie młodocianego do pracy w charakterze wykwalifikowanego robotnika (obejmuje praktyczną i teoretyczną naukę zawodu). Natomiast przyuczenie do zawodu, jak sama nazwa wskazuje, ma na celu przygotowanie młodocianego do pracy jako przyuczonego robotnika.
Wypowiedzenie umowy o pracę, zawartej w celu przygotowania zawodowego jest możliwe w razie:
- stwierdzenie nieprzydatności młodocianego do pracy, w zakresie której
odbywa przygotowanie zawodowe
- ogłoszenia upadłości firmy lub likwidacji pracodawcy
- reorganizacji zakładu pracy, która uniemożliwia kontynuowanie przygotowania zawodowego
- niewypełnienia obowiązków przez młodocianego, wynikających z umowy o pracę lub obowiązku dokształcania się (pomimo zastosowania środków wychowawczych)
- orzeczenia lekarza że dana praca zagraża zdrowiu osoby młodocianej, a pracodawca nie ma możliwości przeniesienia go na inne stanowisko

Młodocianemu w okresie nauki zawodu przysługuje wynagrodzenie obliczane w stosunku procentowym, do przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej, w poprzednim kwartale. Stosunek ten wynosi:
- w I roku nauki - nie mniej niż 4%,
- w drugim nie mniej niż 5%
- w trzecim roku nauki - nie mniej niż 6%.
Natomiast osobie odbywającej przyuczenie do wykonywania określonych prac przysługuje nie mniej niż 4%.
Osoba młodociana podlega takim samym badaniom lekarskim, jak pozostali pracownicy.
Czas pracy młodocianego w wieku do 16 lat, nie może przekraczać 6h na dobę, a osób które ukończyły 16 lat - 8h/na dobę. Do czasu pracy wlicza się również czas nauki (w wymiarze wynikającym z obowiązkowego programu zajęć szkolnych). Jeżeli dobowy wymiar czasu pracy przekracza 4,5h,pracodawca jest zobowiązany wprowadzić dla młodocianego przerwę w pracy, wynoszącą 30 minut, która wlicza się do czasu pracy. Pracodawca ma zakaz zatrudniania młodocianego w godzinach nadliczbowych oraz w godzinach nocnych
(tj.22:00 - 6:00; w odniesieniu do osób które nie ukończyły gimnazjum lub nie mających 16 lat, pora nocna przypada w godzinach 20:00-6:00). .
Przerwa w pracy młodocianego powinna trwać nieprzerwanie min.14h i powinna obejmować porę nocną. Młodociany ma również prawo do co najmniej 48h nieprzerwanego odpoczynku, (który obejmuje niedzielę) w każdym tygodniu pracy.
Nie wolno zatrudniać młodocianych przy pracach wzbronionych (ich wykaz ustala Rada Ministrów), np. prace które mogłyby stanowić zagrożenie dla dalszego, prawidłowego rozwoju psychicznego:
- prace związane z produkcją, konsumpcją, sprzedażą i reklamą wyrobów alkoholowych oraz tytoniowych
- prace związane z ubojem i obróbką poubojową zwierząt
- obsługa łaźni i zakładów kąpielowych
- prace rakarzy i przy sztucznym unasiennianiu zwierząt
- praca w szpitalach lub oddziałach dla nerwowo i
psychicznie chorych.
Młodociani mają korzystniejsze prawa, odnośnie urlopów wypoczynkowych. Uzyskują oni prawo do 12 dni urlopu, już po upływie 6 miesięcy od rozpoczęcia pierwszej pracy. A z upływem roku, młodociani mają prawo do urlopu w wymiarze 26 dni roboczych. Jednakże, gdy młodociany ukończy 18 lat, jego dni urlopu zmniejszają się do 20 (jeśli prawo do urlopu nabył przed ukończeniem 18 lat). Pracodawca ma obowiązek udzielenia urlopu osobie młodocianej w okresie ferii szkolnych. Oprócz tego, na wniosek młodocianego - ucznia szkoły dla pracujących - pracodawca powinien udzielić mu urlopu bezpłatnego, w okresie ferii szkolnych, w wymiarze nieprzekraczającym 2 miesięcy (łącznie z urlopem wypoczynkowym). Urlop ten, wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze.
Jeśli pracodawca chce zatrudnić młodocianego w innym celu, niż
przygotowanie zawodowe, musi spełnić następujące warunki:
- młodociany może być zatrudniony na podstawie umowy o pracę przy wykonywaniu lekkich prac
- praca lekka nie może powodować zagrożenia dla życia, zdrowia i rozwoju psychofizycznego młodocianego, nie może też utrudniać młodocianemu wypełniania obowiązku szkolnego
- wykaz lekkich prac określa pracodawca po uzyskaniu zgody lekarza wykonującego zadania służby medycyny pracy. Wykaz ten wymaga zatwierdzenia przez właściwego inspektora pracy
- wykaz lekkich prac nie może zawierać prac wzbronionych
młodocianym, określonych w przepisach na podstawie art. 204.
- wykaz lekkich prac ustala pracodawca w regulaminie pracowników
- pracodawca jest obowiązany zapoznać młodocianego z wykazem lekkich prac przed rozpoczęciem przez niego pracy.
- pracodawca ustala wymiar i rozkład czasu pracy młodocianego zatrudnionego przy lekkiej pracy, uwzględniając tygodniową liczbę godzin nauki wynikającą z programu nauczania, a także z rozkładu zajęć szkolnych młodocianego.
- tygodniowy wymiar czasu pracy młodocianego w okresie odbywania zajęć szkolnych nie może przekraczać 12 godzin. W dniu uczestniczenia w zajęciach szkolnych wymiar czasu pracy młodocianego nie może przekraczać 2 godzin.
- wymiar czasu pracy młodocianego w okresie ferii szkolnych nie może przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin w tygodniu. Dobowy wymiar czasu pracy młodocianego w wieku do 16 lat nie może jednak przekraczać 6 godzin.
- przed nawiązaniem stosunku pracy pracodawca ma obowiązek uzyskania od młodocianego oświadczenia o zatrudnieniu albo o niepozostawaniu w zatrudnieniu u innego pracodawcy.













Bibliografia:

- www.prawo-pracy.pl/graf/Kodeks_pracy.pdf
- K. Baran, B. Ćwiertniak i inni, „Prawo pracy”, wyd. Oficyna
- Z. Salwa, „Prawo pracy i ubezpieczeń społecznych”, wyd. LexisNexis
-http://kadry.infor.pl/kadry/bhp/profilaktyczna_ochrona_zdrowia/artykuly/672836,ochrona_pracy_mlodocianych.html
- Teresa Liszcz, „Prawo pracy”, wyd. LexisNexis
-http://www.prawo24.pl/a/ochrona-pracy-os%C3%B3b-m%C5%82odocianych