PPM szczegolowa jagielska

–

Na podst. zagadnień dr hab. M. Jagielskiej – opracowano z PPM aut. prof. M. Pazdana 2011 r. + „Opracowanie Izy”

DISCLAIMER: Materiał służy wyłącznie do celów powtórkowych, podstawa to sumiennie przeczytać książkę

1. Prawo właściwe dla zdolności prawnej osób fizycznych

Statut personalny osoby fizycznej – prawo właściwe dla zdolności osoby fizycznej na podstawie regulującej zdolność
normy kolizyjnej.

Decydujące czynniki:
a) łącznik obywatelstwa – stanowisko przyjęte przez większość prawodawstw kolizyjnych na świecie,
b) łącznik zamieszkania – mniej liczne prawodawstwa np. Brazylia, Izrael, Urugwaj

Czasem systemy mieszane: prawo ojczyste do oceny zdolności cudzoziemców, a dla zdolności własnych obywateli
prawo miejsca zamieszkania – np. w Chile, Kolumbii, Meksyku.

Ustawa z 2011 r.: (kolejno sposób ustalania)
1) zdolność prawna osoby fizycznej podlega jej prawu ojczystemu,
2) jeżeli nie można ustalić treści prawa ojczystego/obywatelstwa/bezpaństwowiec – stosuje się prawo miejsca
zamieszkania,
3) gdy brak miejsca zamieszkania → prawo miejsca zwykłego pobytu,
4) gdy brak powyższych → prawo z którym jest w inny sposób najściślej związany,
5) gdy podwójne obywatelstwo → wyjaśnione w części ogólnej

Uchodźcy: status osobowy określa prawo państwa jego stałego zamieszkania, a jeżeli nigdzie stale nie zamieszkuje →
prawo państwa w którym przebywa.

2. Prawo właściwe dla zdolności do czynności prawnych osób fizycznych

Ustawa z 2011 r.: (kolejno sposób ustalania)
1) zdolność do czynności prawnych osoby fizycznej podlega jej prawu ojczystemu,
2) jeżeli nie można ustalić treści prawa ojczystego/obywatelstwa/bezpaństwowiec – stosuje się prawo miejsca
zamieszkania,
3) gdy brak miejsca zamieszkania → prawo miejsca zwykłego pobytu,
4) gdy brak powyższych → prawo z którym jest w inny sposób najściślej związany,
5) gdy podwójne obywatelstwo → wyjaśnione w części ogólnej

Zakres: ocena zdolności do czynności prawnych osoby fizycznej. Mimo braku subokreślnika temporalnego, stosujemy
prawo wskazane łącznikiem obywatelstwa z chwili dokonania czynności prawnej.

Statut rozstrzyga nie tylko o przesłankach zdolności do czynności prawnych, ale także o treści zdolności wymaganej
do dokonania określonej czynności prawnej i skutkach jej braku. W szczególności rozstrzyga o:
1) przesłankach zdolności do czynności prawnych (wpływ na zdolność wieku i ubezwłasnowolnienia, oddziaływanie
na zdolność występującego w niektórych systemach prawnych upełnoletnienia lub uwłasnowolnienia),
2) stopniach zdolności (czy dana osoba ma zdolność pełną/ograniczoną/w ogóle),
3) przejawach i następstwach ograniczonej zdolności do czynności prawnych (czy ograniczony podmiot może
samodzielnie dokonać czynności prawnej czy wymaga do tego zgody osoby trzeciej/organu państwowego, kiedy ta
zgoda – czy przed czynnością, czy wystarczy potwierdzenie po czynności),
4) skutkach dokonania czynności prawnej przez niezdolnego/ograniczonego w zdolności do czynności prawnych –
określać należy rodzaj nieważności lub bezskuteczności czynności prawnej, dopuszczalność i przesłanki konwalidacji,
możność powołania się na nieważność lub bezskuteczność)

Uwaga! Nie wolno mylić zdolności z dopuszczalnością dokonania czynności prawnej! Przy dopuszczalności stosować
należy prawo, któremu dana czynność prawna podlega prawu właściwemu dla danego obszaru.

3. Wyjątki od stosowania prawa ojczystego

Ustawa z 2011 r.:
- oddzielnie uregulowano wł. prawa dla ubezwłasnowolnienia, uznania za zmarłego lub stwierdzenia zgonu (ten
myk ze stosowaniem prawa polskiego gdy sprawa cudzoziemca przed polskim sądem),
- zdolność do zawarcia małżeństwa → pojęcie możności zawarcia małżeństwa w roli pojęcia określającego zakres
normy kolizyjnej z art. 38 Ustawy z 2011 r.,
- warto wspomnieć o wyjątku z art. 12 PPM (patrz punkt 6)

Wyjątki:
a) Wyjątek na rzecz prawa miejsca prowadzenia przedsiębiorstwa
- jeżeli osoba fizyczna dokonuje czynności prawnej w zakresie prowadzonego przez siebie przedsiębiorstwa,
wystarczy, że ma ona zdolność do dokonania tej wyznaczonej czynności przez prawo państwa, w którym
przedsiębiorstwo jest prowadzone.
- przedmiot: ocena zdolności do czynności prawnych,
- nie wyłącza całkowicie właściwości prawa ojczystego,
- właściwość prawa miejsca prowadzenia działalności gospodarczej jest pomocnicza,
Kolejność działania: (na przykładzie Włocha i pizzerii)
1) sprawdzamy czy dana osoba ma zdolność do czynności prawnej wg prawa miejsca prowadzenia działalności
gospodarczej (sprawdzamy czy Włoch może prowadzić pizzerię w Polsce, jeśli tak to OK, jeśli nie to patrz 2)),
2) sprawdzamy czy dana osoba ma zdolność do czynności prawnej wg jej prawa ojczystego (sprawdzamy czy Włoch
może prowadzić pizzerię we Włoszech, jeśli tak to OK, jeśli nie to brak wymaganej zdolności)

b) Szczególna zdolność do czynności prawnych
- pojęcie dotyczy szczególnych wymagań w zakresie zdolności w odniesieniu do określonych rodzajów czynności
prawnych (np. zawarcie małżeństwa, uznanie ojcostwa, żądanie przysposobienia, sporządzenie testamentu)
- potrzeba rozgraniczenia statutu personalnego i statutu miarodajnego dla czynności prawnej,
- pierwszeństwo przepisów dotyczących tych szczególnych czynności.

c) Zdolność wekslowa i czekowa
- zdolność osoby do zaciągania zobowiązań wekslowych ocenia się według jej prawa ojczystego,
- kto według prawa ustalonego zgodnie z postanowieniami art. 1 nie ma zdolności wekslowej, mimo to jest
zobowiązany jeśli podpisał weksel w kraju, według którego ustaw miałby zdolność wekslową,
- przepisu nie stosuje się do obywatela polskiego, który zaciągnął zobowiązanie wekslowe za granicą

4. Zakres statutu personalnego

Początek i koniec zdolności prawnej osoby fizycznej należy oceniać według postanowień statutu personalnego osoby, o
którą chodzi.

Statut personalny rozstrzyga:
1) o przesłankach od których spełnienia jest uzależnione uzyskanie zdolności prawnej → statut personalny decyduje o
tym czy do uzyskania zdolności prawnej przez noworodka wystarczy, że przyjdzie on na świat żywy (prawo
niemieckie) czy też musi spełniać dalsze wymagania i jakie (np. FRA: być zdolny do życia, ESP: mieć postać
człowieka)
2) o chwili uzyskania zdolności prawnej i zasadach obliczania wieku osoby fizycznej, o samym urodzeniu i o tym czy
dziecko przyszło na świat żywe → należy oceniać według zasad wiedzy medycznej, która ma charakter uniwersalny,
3) o domniemaniach prawnych co do życia i śmierci (także komorientów – osób, które zginęły we wspólnym
niebezpieczeństwie),
4) o działających w sposób generalny ograniczeniach zdolności prawnej, o przyczynach jej utraty

Kwestia śmierci:
- śmierć biologiczna: Wszystkie ustawodawstwa na świecie wiążą koniec zdolności prawnej osoby fizycznej ze
śmiercią traktowaną jako fakt biologiczny. Fakt oraz chwilę śmierci należy ustalić przy odwoływaniu się do wiedzy
medycznej.
- śmierć cywilna: w nielicznych systemach prawnych w formie szczątkowej. Jest sprzeczna z podstawowymi zasadami
prawa RP, więc nawet w przypadku gdy prawo obce ją przewiduje – zostanie zatrzymana przez klauzulę porządku
publicznego.

5. Prawo właściwe dla sytuacji prawnej nasciturusa

Ustawa z 1965 r. nie zawierała ogólnego unormowania (podobnie jak Ustawa z 2011 r.) właściwości prawa do oceny
sytuacji prawnej dziecka poczętego.

Ustawa z 2011 r.:
- brak ogólnego unormowania dotyczącego dziecka poczętego,
- szczególne unormowanie: uznanie dziecka poczętego lecz nienarodzonego podlega prawu ojczystemu matki z
chwili uznania, nie może być rozciągane na inne sytuacje,
- zdolność dziedziczenia nasciturusa należy oceniać według statutu spadkowego,
- możność stania się podmiotem roszczeń z tytułu czynu niedozwolonego według statutu deliktowego,
- czy nasciturus może nabyć określone prawa/obowiązki rozstrzyga prawo właściwe dla tych praw/obowiązków,

6. Przesłanki stosowania prawa miejsca zawarcia umowy przy ocenie zdolności (wyjątek z art. 12)

Przesłankę stosowania ust. 1 art. 12 p.p.m stanowi znajdowanie się osób w chwili zawarcia w tym samym państwie.

Przesłanki utraty możliwości powołania się na niezdolność wynikającą z prawa ojczystego:
1) Osoba, o którą chodzi , ma zdolność wg. prawa państwa, w którym osoby zawierające umowę znajdowały się w
chwili jej zawarcia-chodzi o lex loci contractus
2) Jej kontrahent był w złej wierze –wiedział o niezdolności albo nie wiedział z powodu niedbalstwa.

Jeżeli czynność byłaby jednostronna, to są inne przesłanki utraty możliwości powołania się na niezdolność wynikającą
z prawa ojczystego:
1) Osoba dokonująca czynności prawnej jednostronnej musi mieć zdolność do jej dokonania wg. prawa miejsca jej
dokonania-legis loci actus
2) Powołanie nie może przynieść uszczerbku osobom, które, postępując z należytą ostrożnością , działały w
przeświadczeniu, że osoba dokonująca czynności prawnej miała wymaganą zdolność.

Przepisów tych nie stosujemy, gdy mamy do czynienia z czynnościami prawnymi z zakresu:
-prawa rodzinnego i opiekuńczego, nawet gdy mają skutki majątkowe
-prawa spadkowego
-rozporządzeń dotyczących nieruchomości położonych w innym państwie niż państwo, w którym czynność prawna
rozporządzająca została dokonana.

7. Prawo właściwe dla ubezwłasnowolnienia

Kwestia ta była nierozstrzygnięta w Ustawie z 1965 r. - w owym czasie istniały jedynie unormowania konwencyjne.
Jedni zaliczali ubezwłasnowolnienie do zakresu statutu opieki i kurateli, inni do statutu personalnego.

Ustawa z 2011 r.:
- ubezwłasnowolnienie podlega prawu ojczystemu osoby fizycznej, której ono dotyczy,
- gdy sprawa o ubezwłasnowolnienie cudzoziemca przed sądem polskim – stosuje się prawo polskie.
- regulacja ma zapobiec odesłaniu zwrotnemu gdyby w tej materii orzekał sąd zagraniczny w sprawie obywatela PL

O zakresie zastosowania prawa polskiego rozstrzygają normy jurysdykcyjne (KPC):
- do jurysdykcji krajowej należą sprawy o ubezwłasnowolnienie obywatela polskiego lub cudzoziemca mającego
miejsce zamieszkania/zwykłego pobytu w Polsce,
- jurysdykcja krajowa jest wyłączna gdy osoba, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie jest obywatelem
polskim oraz posiada miejsce zamieszkania/zwykłego pobytu w Polsce

8. Prawo właściwe dla uznania za zmarłego

Zgodnie z ust1art 14 p.p.m prawem właściwym dla uznania za zmarłego, jak i stwierdzenia zgonu jest jego
prawo ojczyste, nie ma tam wyraźnie określonego subokreślnika temporalnego, ale niewątpliwie chodzi o
obywatelstwo tego państwa, z którego pochodzi ostatnia o nim wiadomość. Ponadto ustęp 1 można rozszerzyć
ma instytucje zbliżone takie jak: uznanie za zaginionego lub nieobecnego.

Z kolei jeśli chodzi o cudzoziemca to reguluje to ust 2 tegoż artykułu i stwierdza właściwość prawa polskiego, gdy
orzeka sąd polski.

Z artykułu jednoznacznie wynika, że sąd polski będzie orzekał zawsze na podstawie prawa polskiego zgodnie z
ustępem 2. Ustęp 1 tego artykułu nie dotyczy polskiego sądu, tylko sytuacji mającej zapobiec odesłaniu zwrotnemu,
gdy o stwierdzeniu zgonu lub uznaniu za zmarłego obywatela polskiego orzeka sąd obcy, który przewidywałby
właściwość prawa ojczystego. –oznacza to, że nie można w takiej sytuacji wyłączyć właściwości prawa polskiego.

Ustęp 2 kieruje nas do norm jurysdykcyjnych prawa polskiego zawartych w art.1106 k.p.c:
„§ 1. Do jurysdykcji krajowej należą sprawy o uznanie za zmarłego i o stwierdzenie zgonu osoby będącej obywatelem
polskim lub cudzoziemca mającego ostatnie miejsce zamieszkania lub ostatnie miejsce zwykłego pobytu w
Rzeczypospolitej Polskiej.
§ 2. Sąd polski może uznać za zmarłego cudzoziemca mającego ostatnie miejsce zamieszkania i ostatnie miejsce
zwykłego pobytu za granicą, jeżeli sprawa wykazuje wystarczający związek z polskim porządkiem prawnym.
§ 3. Do jurysdykcji krajowej należą również sprawy o stwierdzenie zgonu cudzoziemca mającego miejsce
zamieszkania i miejsce zwykłego pobytu za granicą, jeżeli zgon nastąpił w Rzeczypospolitej Polskiej.”

9. Prawo właściwe dla stwierdzenia zgonu

Jeżeli chodzi o stwierdzenie zgonu to jest to tak samo regulowane jak uznanie za zmarłego.

Rozwinięcie problemu i zagadnienia w pytaniu 8.

Śmierć cywilna dotrwała do naszych czasów w nielicznych systemach prawnych, najczęściej zresztą w formie
szczątkowej. Instytucja ta jest sprzeczna z podstawowymi zasadami porządku prawnego RP, jeżeli więc przewiduje ją
prawo obce (stanowiące statut personalny cudzoziemca) -ingerencja klauzuli porządku publicznego będzie nieodzowna

10. Prawo właściwe dla imienia i nazwiska

W Ustawie z 1965 r. brak było przepisu wskazującego wyraźnie prawo właściwe dla imienia i nazwiska.

Ustawa z 2011 r.:
1) imię i nazwisko osoby fizycznej podlegają jej prawu ojczystemu,
- rozstrzyga o tym, czy w rozważanym zakresie mamy do czynienia z prawem podmiotowym (większość państw na
świecie), czy jedynie ze zjawiskiem społecznym obojętnym z prawnego punktu widzenia,
- gdy chodzi o to pierwsze, to określa zarazem uprawnienia, które na to prawo się składają, decyduje o ich celach i
innych tego następstwach prawnych (w szczególności o przysługującej ochronie prawnej),

2) do nabycia albo zmiany imienia lub nazwiska stosuje się prawo właściwe do oceny skutków zdarzenia, które
prowadzi do nabycia albo zmiany imienia lub nazwiska,
- określa wpływ różnych zdarzeń rodzinnoprawnych na imię i nazwisko,
- odwołuje się do tych przepisów ustawy, które wskazują prawo właściwe dla skutków poszczególnych zdarzeń
rodzinnoprawnych, np.:
art. 51 – wpływ zawarcia małżeństwa na nazwisko nupturientów,
art. 54 – wpływ rozwodu na nazwisko byłych małżonków,
art. 55 – wpływ ustalenia stosunku stosunku filiacyjnego na nazwisko dziecka,
art. 57 – wpływ przysposobienia na imię i nazwisko dziecka

11. Prawo właściwe dla dóbr osobistych osób fizycznych

Dobra osobiste osoby fizycznej podlegają jej prawu ojczystemu.

Ustawa z 2011 r.:
- powyższe prawo wyznacza katalog dóbr osobistych i towarzyszących im praw podmiotowych,
- powyższe prawo decyduje o ich powstaniu, treści, zasięgu i ustaniu,

Prawo właściwe dla ochrony dóbr osobistych: (do wyboru TYLKO 1 z nich)
a) osoba fizyczna, które dobro osobiste jest zagrożone naruszeniem/zostało naruszone może żądać ochrony na
podstawie prawa państwa na którego terytorium nastąpiło zdarzenie powodujące to zagrożenie
b) może żądać ochrony na podstawie prawa państwa na terenie którego wystąpiły skutki tego naruszenia,

Jeżeli do naruszenia dobra osobistego osoby fizycznej doszło w środkach społecznego przekazu, o prawie do
odpowiedzi, sprostowania lub innego podobnego środka rozstrzyga prawo państwa, w którym siedzibę/miejsce
zwykłego pobytu ma nadawca lub wydawca.

12. Statut personalny osób prawnych

Może być rozumiany dwojako:
1) prawo, któremu na podstawie miarodajnych w tym aspekcie norm kolizyjnych – podlega ocena zdolności i innych
elementów statusu osobowego osoby prawnej,
2) przynależność osoby prawnej do danego państwa ze względu ma określone więzi łączące osobę prawną z danym
państwem,

Osoba prawna może podlegać pod:
a) system prawny państwa, do którego należy,
b) system prawny innego państwa, niż to, do którego należy,

Czynniki rozstrzygające o statucie personalnym osoby prawnej: (opisane w dalszych punktach)
1) Teoria siedziby ↓
2) Teoria powstania ↓
3) Teoria kontroli ↓

Ustawa z 2011 r.:
- osoba prawna podlega prawu państwa, w którym osoba ta ma siedzibę,
- jeżeli w myśl tego prawa właściwe jest prawo państwa, na podstawie którego osoba prawna została utworzona –
stosuje się prawo tego państwa,
- kompromis pomiędzy teorią siedziby i teorią powstania: głównie teoria siedziby, ale możliwość odesłania (zwrotnego
lub dalszego) do prawa państwa, na podstawie którego osoba prawna została utworzona. Przykład: osoba prawna
utworzona w Niemczech na podstawie prawa niemieckiego ma siedzibę w rozumieniu Ustawy w Londynie. Wskazane w
tym wypadku przez normę będzie prawo angielskie. Przy zastosowaniu normy kolizyjnej angielskiej (odwołującej się do
teorii powstania), dojdzie do odesłania do prawa niemieckiego.
- przy ustalaniu siedziby osoby prawnej należy brać pod uwagę ogół okoliczności danego przypadku, w tym siedzibę
statutową oraz miejsce w którym stale działają organy zarządzające osobą prawną

13. Teoria siedziby

Statut personalny stanowi system prawny państwa, na którego obszarze osoba prawna ma swoją siedzibę.

Smaczki:
- uzyskała najszerszy zasięg, zwłaszcza na kontynencie europejskim,
- sporne jest czy decydujące w jej mierze znaczenie przyznać postanowieniom statutu osoby prawnej czy też badać
rzeczywisty stan rzeczy (w tym wypadku nasuwa się pytanie - jakie okoliczności uznać za rozstrzygające: siedzibę
zarządu czy miejsce w którym osoba realizuje swoje podstawowe cele)

14. Teoria powstania

Statut personalny osoby prawnej stanowi prawo państwa, na którego obszarze osoba prawna powstała i zgodnie
z którym powstała (a więc któremu zawdzięcza uzyskanie osobowości prawnej).

15. Teoria kontroli

W każdym konkretnym przypadku należy ustalać powiązanie osoby prawnej z określonym państwem, biorąc
pod uwagę, kto wywiera przemożny wpływ na jej działalność (w czyich rękach znajduje się zarząd, skąd
pochodzą kapitały itp.)

Smaczki:
- dochodziła do głosu w różnych przypadkach, np. wojen,
- bardziej chodzi o określenie przynależności osoby prawnej niż o poszukiwanie jej statutu personalnego

16. Znaczenie wyroków ETS UE w sprawach Uberseering BV, Centros Ltd
Tu jest problem, bo w zagadnieniu chodzi o sprawę Centros Ltd, a w podręczniku jest opisana sprawa Uberseering!

UBERSEERING:
O co poszło: spółka prawa holenderskiego Uberseering, w październiku 1990 r. nabyła nieruchomość w niemieckim
Dusseldorfie, na której znajdował się hotel i garaż. Na mocy umowy z 27.11.1992 r. spółka Nordic Construction
Company Baumanagement (NCC) z siedzibą w Niemczech zobowiązała się do modernizacji tych budynków. W
grudniu 1994 roku obywatele niemieccy nabyli wszystkie udziały w spółce Uberseering, co doprowadziło do
przeniesienia jej rzeczywistej siedziby do Niemiec. W procesie wytoczonym przez nią w Niemczech przeciw
opisanemu wyżej podmiotowi NCC jej pozew został odrzucony, gdyż wedle prawa niemieckiego, właściwego na
podstawie niemieckiej normy kolizyjnej posługującej się łącznikiem siedziby rzeczywistej, nie miała ani zdolności
prawnej, ani zdolności sądowej.

Pytania niemieckiego sądu odwoławczego i odpowiedzi ETS:
Pyt.: Czy stanowi naruszenie art. 43 TWE i art. 48 TWE odmowa spółce zdolności prawnej i sądowej w państwie
członkowski, do którego przeniosła swoją faktyczną siedzibę, jeżeli założono ją (przed przeniesieniem) przy zachowaniu
prawa innego państwa członkowskiego?
Odp.: Spółka założona zgodnie z prawem jednego państwa członkowskiego powinna być uznana w innym
państwie członkowskim, do którego przeniosła swą rzeczywistą siedzibę.
Pyt. Czy swoboda zakładania przedsiębiorstw wymaga, aby zdolność prawną i sądową oceniać na podstawie prawa
tego państwa, w którym spółka została założona?
Odp.: Państwo członkowskie, do którego spółka przeniosła swoją rzeczywistą siedzibę, powinno uznać jej
zdolność prawną i sądową, przyznaną jej przez prawo państwa, w którym powstała.

CENTROS:
O co poszło: Duńskie małżeństwo utworzyło w Anglii spółkę z o.o. o firmie Centros Ltd. Kapitał zakładowy Centros
Ltd ustalony został na poziomie 100£ (zgodnie z prawem duńskim minimalny kapitał zakładowy spółki z o.o. wynosi
200.000-DKK). Następnie, bez podjęcia jakiejkolwiek działalności gospodarczej w Anglii, Centros Ltd wystąpiła w
Danii o zarejestrowanie jej oddziału. Duński organ rejestrowy odrzucił wniosek Centros Ltd.

Decyzje ETS w tej sprawie:
1) ETS zakwestionował rozstrzygnięcie duńskiego organu rejestrowego. Po pierwsze ETS przyjął, iż zarzut obejścia
przepisów o minimalnym kapitale zakładowym jest bezpodstawny. Instytucja minimalnego kapitału zakładowego ma
gwarantować wierzycielom spółki, iż spółka posiada majątek odpowiadający, co najmniej minimalnemu kapitałowi
zakładowemu (funkcja gwarancyjna). Wystarczyłoby jednak, aby Centros Ltd, przed złożeniem wniosku o rejestrację
oddziału w Danii, uruchomiła jakąkolwiek działalność w Anglii, a zarzut obejścia przepisów o minimalnym kapitale
zakładowym byłby nieaktualny. W rezultacie odrzucanie wniosku o rejestrację oddziału jest środkiem, który nie
prowadzi do realizacji celu, jakim jest ochrona wierzycieli spółki.
2) ETS przyjął, iż w przypadku wtórnego utworzenia spółki organy rozpoznające wniosek o rejestrację oddziału spółki
z o.o. powinny oceniać status personalny tej spółki w oparciu o przepisy prawa obowiązujące w państwie, gdzie spółka
został zarejestrowany (tzw. teoria powstania). W każdym innym przypadku dochodzi do naruszenia zasady swobody
działalności gospodarczej, zapisanej w art.43 (52) i art.48 (58) Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską

W podpisanych przez Polskę bilateralnych konwencjach w odniesieniu do zdolności osób prawnych występują dwa
rozwiązania:
1) nawiązanie do teorii siedziby osoby prawnej,
2) nawiązanie do teorii powstania osoby prawnej

Prawo polskie nie wymaga żadnego odrębnego aktu uznania osobowości prawnej zagranicznej osoby prawnej.
Przyjmuje się u nas zasadę automatycznego i bezwarunkowego uznania, jeżeli tylko osoba prawna istnieje i ma
osobowość prawną według postanowień swojego statutu personalnego.

ETS w sprawie SEVIC stanął na stanowisku, ze przepisy krajowe utrudniające spółkom połączenie transgraniczne są
niezgodne z gwarantowaną przez Traktat o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej swobodą przedsiębiorczości.

17. Zakres statutu personalnego osób prawnych

Statut personalny rozstrzyga o wewnętrznej strukturze i zasadach funkcjonowania osoby prawnej.

Statutowi personalnemu osoby prawnej podlegają w szczególności:
1) powstanie, łączenie, podział, przekształcenie lub ustanie osoby prawnej,
2) charakter prawny osoby prawnej,
3) nazwa oraz firma osoby prawnej,
4) zdolność osoby prawnej (zdolność prawna oraz zdolność do czynności prawnych)
5) kompetencje i zasady działania organów oraz powoływanie i odwoływanie członków organów,
6) reprezentacja,
7) nabycie i utrata statusu wspólnika lub członkostwa osoby prawnej typu korporacyjnego oraz jej prawa i obowiązki,
8) odpowiedzialność wspólników lub członków za zobowiązania osoby prawnej,
9) skutki naruszenia przez osobę reprezentującą osobę prawną ustawy, aktu założycielskiego lub statutu

Postępowanie zmierzające do zarejestrowania osoby prawnej odbywa się zgodnie z przepisami obowiązującymi w
siedzibie organu rejestrowego. Jednakże materialnoprawne skutki wpisu do rejestru określa statut personalny osoby
prawnej.

Polskie przedsiębiorstwa państwowe są odrębnymi w stosunku do państwa i samodzielnymi osobami prawnymi:
- posiadają wyodrębniony pod względem prawnym majątek,
- same odpowiadają za swe zobowiązania,
- nie korzystają z immunitetu jurysdykcyjnego w postępowaniu przed organami obcego państwa,
- akty władcze organów własnego państwa traktowane być muszą jako akty zewnętrzne

18. Przeniesienie siedziby

Ustawa z 2011 r.:
- z chwilą przeniesienia siedziby do innego państwa osoba prawna podlega prawu tego państwa,
- osobowość prawna uzyskana w państwie dotychczasowej siedziby jest zachowana, jeżeli przewiduje to prawo
każdego z zainteresowanych państw,
- przeniesienie siedziby w obrębie Europejskiego Obszaru Gospodarczego nie prowadzi do utraty osobowości prawnej.
- połączenie osób prawnych mających siedziby w różnych państwach wymaga dopełnienia wymagań określonych w
prawie tych państw.

19. Prawo właściwe dla ochrony dóbr osobistych osób prawnych (wł. jak przy osobach fizycznych)

Dobra osobiste osoby fizycznej podlegają jej prawu ojczystemu.

Ustawa z 2011 r.:
- powyższe prawo wyznacza katalog dóbr osobistych i towarzyszących im praw podmiotowych,
- powyższe prawo decyduje o ich powstaniu, treści, zasięgu i ustaniu,

Prawo właściwe dla ochrony dóbr osobistych: (do wyboru TYLKO 1 z nich)
a) osoba prawna, której dobro osobiste jest zagrożone naruszeniem/zostało naruszone może żądać ochrony na
podstawie prawa państwa na którego terytorium nastąpiło zdarzenie powodujące to zagrożenie
b) może żądać ochrony na podstawie prawa państwa na terenie którego wystąpiły skutki tego naruszenia,

Rozporządzenie Rzym II, które właściwe jest dla zobowiązań pozaumownych, wyłączyło z zakresu swego
zastosowania zobowiązania pozaumowne wynikające z naruszenia prawa do prywatności i innych dóbr osobistych,
w tym zniesławienie. Stąd regulacja ta została wprowadzona w Ustawie z 2011 r:
Jeżeli do naruszenia dobra osobistego osoby prawnej doszło w środkach społecznego przekazu, o prawie do
odpowiedzi, sprostowania lub innego podobnego środka rozstrzyga prawo państwa, w którym siedzibę/miejsce
zwykłego pobytu ma nadawca lub wydawca.

20. Prawo właściwe dla ułomnych osób prawnych

Przepisy z rozdziału dot. osób prawnych i innych jednostek organizacyjnych stosuje się odpowiednio do
jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej, a więc do tzw. ułomnych osób prawnych.

Smaczki:
- dotyczy to tworów pozbawionych osobowości prawnej (z reguły posiadających zdolność sądową i procesową),
- przy Ustawie z 1965 r. wykorzystywano zagadnienia dot. osób prawnych np. przez rozszerzającą wykładnię
(kwalifikację), inni do analogii z przepisu o osobach prawnych w celu wypełnienia istniejącej luki.

21. Statut personalny ułomnych osób prawnych (zgodnie z powyższym, analogia do zwykłych osób prawnych)

Statut personalny rozstrzyga o wewnętrznej strukturze i zasadach funkcjonowania ułomnej osoby prawnej.

Statutowi personalnemu osoby prawnej podlegają w szczególności:
1) powstanie, łączenie, podział, przekształcenie lub ustanie ułomnej osoby prawnej,
2) charakter prawny ułomnej osoby prawnej,
3) nazwa oraz firma ułomnej osoby prawnej,
4) zdolność ułomnej osoby prawnej (zdolność prawna oraz zdolność do czynności prawnych)
5) kompetencje i zasady działania organów oraz powoływanie i odwoływanie członków organów,
6) reprezentacja,
7) nabycie i utrata statusu wspólnika lub członkostwa ułomnej osoby prawnej oraz jej prawa i obowiązki,
8) odpowiedzialność wspólników lub członków za zobowiązania ułomnej osoby prawnej,
9) skutki naruszenia przez osobę reprezentującą ułomną osobę prawną ustawy, aktu założycielskiego lub statutu

22. Prawo właściwe dla przedstawicielstwa ustawowego

Upoważnienie do działania w charakterze przedstawiciela ustawowego powiązane jest zwykle z określonym
stosunkiem prawnym. Podlega więc prawu właściwemu dla tego stosunku.

Przykłady powiązania z określonym stosunkiem prawnym:
a) kompetencję rodziców/opiekunów do reprezentowania dziecka w ramach tzw. odpowiedzialności rodzicielskiej
określa prawo wskazane przez normy kolizyjne zamieszczone w konwencji haskiej z 1996 roku,
b) upoważnienie małżonka do reprezentowania współmałżonka podlega statutowi stosunków osobistych i majątkowych
między małżonkami,
c) umocowanie do reprezentowania spółki przysługujące wspólnikowi spółki cywilnej określa prawo, któremu spółka
cywilna podlega

Oddzielne regulacje, regulowane przez Ustawę z 2011 r.:
a) kuratela ustanowiona dla osoby prawnej – stosuje się prawo państwa, któremu osoba ta podlega (odszukane),
b) kuratela do załatwienia poszczególnej sprawy – stosuje się prawo państwa, któremu sprawa podlega
c) pozycja prawna kuratora spadku – jest określona przez statut spadkowy,
d) kuratela dla nasciturusa – należy stosować postanowienia hipotetycznego statusu personalnego nasciturusa

23. Prawo właściwe dla pełnomocnictwa

Ustawa z 2011 r.:
- pełnomocnictwo podlega prawu wybranemu przez mocodawcę,
- wobec osoby trzeciej, z którą pełnomocnik dokonał czynności prawnej, można się powołać na prawo wybrane tylko
wtedy, gdy osoba ta o wyborze wiedziała albo mogła się z łatwością o nim dowiedzieć,
- mocodawca może się powołać wobec pełnomocnika na prawo wybrane tylko wtedy, gdy ten o wyborze prawa
wiedział lub mógł się z łatwością o nim dowiedzieć.
- gdy brak wyboru prawa, pełnomocnictwo podlega kolejno:
1) prawu państwa siedziby pełnomocnika, w której on stale działa, albo
2) prawu państwa, w którym znajduje się przedsiębiorstwo należące do mocodawcy, jeżeli tu stale działa
pełnomocnik, albo
3) prawu państwa, w którym pełnomocnik rzeczywiście działał, reprezentując mocodawcę, lub w którym wedle woli
mocodawcy powinien działać

Dowiedzieć się z łatwością – np. wtedy gdy mocodawca w dokumencie udzielającym pełnomocnictwo określa jakiemu
prawo pełnomocnictwo będzie podlegało.

Według statutu pełnomocnictwa należy ustalać lub oceniać:
1) przesłanki istnienia czynności prawnej, nazywanej udzieleniem pełnomocnictwa,
2) reguły wykładni oświadczenia woli wchodzącego w skład czynności prawnej nazywanej udzieleniem
pełnomocnictwa,
3) znaczenie wad oświadczenia woli wchodzącego w skład czynności prawnej nazywanej udzieleniem
pełnomocnictwa,
4) zakres umocowania pełnomocnika,
5) dopuszczalność ustanowienia substytuta lub udzielenia pełnomocnictwa skutecznego po śmierci mocodawcy,
6) zakaz dokonania czynności prawnej wykonawczej z sobą,
7) możliwość zrzeczenia się odwołalności pełnomocnictwa,
8) przyczyny wygaśnięcia pełnomocnictwa,

Smaczki:
- zdolność mocodawcy do udzielenia pełnomocnictwa podlega jego statutowi personalnemu.
- do oceny formy pełnomocnictwa stosować należy prawo państwa, któremu podlega pełnomocnictwo

24. Ocena dopuszczalności i dokonania czynności prawnych

O dopuszczalności dokonania czynności prawnej określonego rodzaju rozstrzyga prawo właściwe dla czynności
prawnej o którą chodzi. Temu samemu prawu podlega ocena dokonania czynności prawnej.

Smaczki:
- prawo to określa składniki hipotetycznego stanu faktycznego tworzącego czynność prawną danego rodzaju,
- należy ustalać czy do dokonania czynności prawnej wystarczy złożenie jednego oświadczenia woli, czy też niezbędne
jest złożenie dalszych oświadczeń woli,
- prawu właściwemu dla czynności prawnej podlega wymóg zgody osoby trzeciej na dokonanie danej czynności
prawnej, łącznie z oceną skutków braku ugody,

Dojście do skutku umowy podlega, w możliwie szerokim zakresie, prawu dla niej właściwemu. Według tego prawa
należy oceniać istnienie i zgodność złożonych przez strony oświadczeń woli, rokowania, ofertę i jej przyjęcie, skutki
przyjęcia oferty z zastrzeżeniami itp.

Special case: Czy prawu właściwemu dla umowy (lub temu które byłoby właściwe, gdyby umowa doszła do skutku),
można poddać również ocenę skutków milczenia strony, która otrzymała odpowiednie oświadczenie drugiej strony?
Chodzi tu w szczególności o milczenie oblata (adresata oferty).
Odpowiedź: Strona, która twierdzi, że nie złożyła oświadczenia woli, może się powoływać na prawo państwa, w
którym ma miejsce zwykłego pobytu, jeżeli z okoliczności wynika, że ocena skutków jej zachowania według
prawa, któremu umowa podlega lub któremu by podlegała, jeżeli byłaby zawarta – nie byłaby zasadna.

25. Prawo właściwe dla formy czynności prawnych – zasada i wyjątki

Główna zasada została zawarta w art. 25 Ustawy z 2011 r.:
1) forma czynności prawnej podlega prawu właściwemu dla tej czynności,
2) wystarczy jednak zachowanie formy przewidz. przez prawo państwa, w którym czynność zostaje dokonana,
3) jeżeli umowę zawierają osoby znajdujące się w chwili złożenia oświadczeń woli w różnych państwach, wystarczy
wówczas zachowanie formy przewidzianej dla tej czynności przez prawo jednego z tych państw.

Jest to podstawowa norma kolizyjna miarodajna dla formy, w myśl której forma czynności prawnej podlega prawu dla
tej czynności właściwemu (właściwość legis causae) oraz dwie normy subsydiarne:
a) pierwsza wykorzystuje łącznik miejsca dokonania czynności prawnej,
b) druga obejmuje sytuacje, gdy strony zawierające umowę przebywają w chwili złożenia oświadczeń woli w różnych
państwach

Wyjątki:
- 2) i 3) nie stosuje się do rozporządzeń dotyczących nieruchomości,
- 2) i 3) nie stosuje się do czynności prawnych, których przedmiotem jest powstanie, łączenie, podział, przekształcenie
lub ustanie osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej,
- jeżeli czynności prawnej dokonał przedstawiciel, w razie stosowania 2) i 3) , bierze się pod uwagę okoliczności
dotyczące przedstawiciela, a nie osoby, w imieniu której on działa.

26. Prawo właściwe dla oceny skutków niedochowania formy

Bez względu na to, jaką sankcję niezachowania wymagań co do formy przewiduje prawo wskazane przez normy
subsydiarne, skutki niezachowania formy należy oceniać według prawa wskazanego przez normę podstawową –
będzie to zatem lex causae czyli prawo właściwe dla danej czynności prawnej.

Smaczki:
- słowo „wystarczy” podane w 2) i 3) powyżej wskazuje na ich subsydiarność oraz pomaga przy poszukiwaniu
odpowiedzi na pytanie, jakie prawo decyduje o sankcji niezachowania wymagań co do formy przewidzianych zarówno
w prawie wskazanym przez normę podstawową/subsydiarną,
- we wskazany wyżej sposób (pogrubienie) należy postępować przy:
a) gdy prawo wskazane przez normę podstawową przewiduje rygor surowszy niż prawo wskazane przez normę
subsydiarną,
b) gdy sankcja przewidziana przez prawo właściwe dla danej czynności prawnej jest łagodniejsza (odwrotnie)
- gdy osoby składające oświadczenia woli przebywają w różnych państwach – wystarczy zachowanie formy
przewidzianej przez prawo jednego z tych państw,
- do norm subsydiarnych w celu poszukiwania prawa właściwego dla formy można sięgać dopiero wtedy, gdy nie
zachowano wymagań przewidzianych przez prawo, któremu czynność prawna podlega,

27. Zakres statutu formy

Do zakresu statutu formy należą:
1) Sposób oświadczenia woli (ustność, pisemność)
2) Udział świadków przy dokonaniu czynności prawnej
3) Udział organu państwowego przy dokonaniu czynności prawnej, uwierzytelniania (np. urzędowo potwierdzony
podpis lub data)

Do zakresu statutu formy nie należą:
1) Wpis do rejestru
2) Zgoda osoby trzeciej
- są to materialnoprawne przesłanki dokonania czynności prawnej

28. Prawo właściwe dla formy czynności prawnych w Konwencji Wiedeńskiej z 1980 r.

Konwencja Wiedeńska z 1980 r. - dotyczy jedynie umów międzynarodowej sprzedaży towarów, ponadto:
- posiada merytorycznoprawną regulację formy,
- w razie zawarcia wyżej wymienionej umowy, rozstrzygnięć co do formy należy poszukiwać w postanowieniach
konwencji,
- nie zachodzi potrzeba posługiwania się normami kolizyjnymi w celu znalezienia prawa właściwego dla formy,
- państwo (którego prawo wymaga, aby umowa sprzedaży była zawarta lub potwierdzona na piśmie) może złożyć
oświadczenie, iż postanowienie zezwalające na zawarcie umowy w innych formach niż forma pisemna, nie będzie
miało zastosowania w sytuacji, gdy jedna ze stron umowy ma swoją siedzibę handlową w tym państwie

Dwie doniosłe zasady:
1) zasada swobody w zakresie formy umowy sprzedaży,
- nie rozciąga się na klauzule arbitrażowe lub prorogacyjne (mają samodzielny byt prawny),
- obejmuje nie tylko zawarcie, lecz również zmianę, uzupełnienie i rozwiązanie umowy sprzedaży,
- nie odnosi się do wymagań dotyczących formy pełnomocnictwa w sytuacji gdy zawarcie umowy sprzedaży
następuje przy udziale pełnomocnika,
- strony mogą wyłączyć stosowanie tej zasady i ustanowić wymagania w zakresie formy
2) zasada dopuszczalności wszelkich środków dowodowych przy dowodzeniu faktu zawarcia i treści umowy

29. Prawo właściwe dla formy czynności prawnych w rozporządzeniu Rzym I i Rzym II

17.12.2009 r. - początek stosowania rozporządzenia Rzym I do umów obligacyjnych.

Dla umów dochodzących do skutku pomiędzy osobami, które (lub których przedstawiciele) znajdują się w chwili
zawarcia umowy w tym samym państwie, ustanawia się alternatywną właściwość legis causae (prawo właściwe na
podstawie rozporządzenia) oraz legis loci actus (prawo państwa, w którym umowa została zawarta) – wystarczy
dopełnić wymagania co do formy przewidziane w jednym z tych systemów prawnych.

Jeżeli umowa dochodzi do skutku między osobami, które (lub których przedstawiciele) znajdują się w chwili zawarcia
umowy w różnych państwach, przy jej zawarciu wystarczy dopełnić wymagania co do formy przewidziane w
prawie jednego z tych państw, w prawie właściwym dla umowy według postanowień rozporządzenia lub w prawie
państwa, w którym którakolwiek ze stron miała w czasie zawarcia umowy miejsce zwykłego pobytu.

W przypadku niezachowania formy wymaganej przez wchodzące w grę systemy prawne, w grę wchodzi prawo
przewidujące najłagodniejszą sankcję.

Czynność prawna jednostronna, odnosząca się do zamierzonej lub wcześniej zawartej umowy: Wystarczy
dopełnić wymagania w zakresie formy przewidzianej przez prawo właściwe na podstawie przepisów
rozporządzenia (prawo państwa, któremu umowa podlega lub któremu umowa podlegałaby, gdyby do jej zawarcia
doszło) albo przez prawo państwa w którym owa czynność prawna jednostronna została dokonana, albo przez
prawo państwa w którym osoba, która dokonała czynności prawnej jednostronnej, miała w czasie jej dokonania
miejsce zwykłego pobytu. (chodzi o czynności prawne jak oferta, oświadczenie o uchyleniu się od skutków prawnych
swego oświadczenia woli z powodu błędu lub groźby, wypowiedzenie/odstąpienie od umowy)

Czynność prawna jednostronna, odnosząca się do zobowiązań pozaumownych: czynność prawna tego rodzaju jest
ważna ze względu na formę, jeżeli czyni zadość wymaganiom dotyczącym formy, przewidzianym przez prawo
właściwe dla danego zobowiązania pozaumownego lub przez prawo państwa w którym czynność została dokonana.

Forma umów konsumenckich: Wyłączone stosowanie powyższych przepisów, wymagania dotyczące takich umów
podlegają prawu miejsca zwykłego pobytu konsumenta.

Umowy obligacyjne, których przedmiotem jest prawo rzeczowe na nieruchomości lub prawo do korzystania z
nieruchomości: Niezależnie od powyższych unormowań, podlegają wymaganiom dotyczącym formy przewidzianym
przez prawo państwa, w którym nieruchomość jest położona, jeżeli zgodnie z tym prawem:
- wymagania te stosuje się bez względu na miejsce zawarcia umowy i prawo dla tej umowy właściwe oraz,
- wymagań tych nie można wyłączyć w drodze umowy

30. Prawo właściwe dla wad oświadczenia woli

Wady oświadczenia woli (jako przesłanka ważności czynności prawnej) podlegają prawu właściwemu dla
czynności prawnej, której dotyczą.

Także wpływ choroby psychicznej lub niedorozwoju umysłowego na ważność czynności prawnej należy oceniać nie na
podstawie prawa wskazanego przez normy kolizyjne miarodajne dla zdolności (art. 11 ust. 1 Ustawy z 2011 r.), ale
według prawa właściwego dla czynności prawnej o którą chodzi.

Prawo, któremu dana czynność prawna podlega rozstrzyga o:
- przesłankach od których zależy prawna doniosłość poszczególnych wad,
- skutkach wad

Jeżeli wykonanie owego uprawnienia (np. do uchylenia się od skutków prawnych swej czynności prawnej) wymaga
złożenia odpowiedniego oświadczenia woli, prawem właściwym dla tego oświadczenia woli będzie ten system prawny,
któremu podlega wada oświadczenia woli. Wymagania dotyczące formy takiego oświadczenia woli podlegają prawu
wskazanemu przez normy kolizyjne miarodajne dla formy.

31. Prawo właściwe dla przedawnienia

Przedawnienie roszczenia podlega prawu właściwemu dla tego roszczenia.

Prawu wskazanemu przez tę normę będą podlegać:
- ocena początku biegu przedawnienia,
- długość terminów,
- przerwa lub zawieszenie biegu przedawnienia,
- odroczenie upływu przedawnienia,
- skutki przedawnienia

Zasadę tą stosuje się również do różnych odmian dawności znanych wyłącznie obcym systemom prawa.

Pewne perturbacje powstają przy stosowaniu obcego prawa, bowiem niektóre systemy prawne traktują
instytucję przedawnienia jako instytucję prawa procesowego. Chodzi tu o dostosowanie obcego unormowania,
które traktuje przedawnienie jako instytucję prawa procesowego, do własnych norm, które uznają je za
instytucję prawa materialnego. Rozwiązaniem może być dostosowanie. W przypadku nadmiernego ograniczenia
możliwości dochodzenia roszczenia, jak i nieuznawaniu w ogóle możliwości przedawnienia danego roszczenia →
możliwa ingerencja klauzuli porządku publicznego.

Konwencyjne unormowania: „Konwencja o przedawnieniu w międzynarodowej sprzedaży towarów”. Obejmuje ona
regulację przedawnienia roszczeń wynikających z międzynarodowej umowy sprzedaży.

Charakter międzynarodowy umowy: gdy strony – w czasie jej zawierania – mają siedziby handlowe w różnych
państwach.

32. Prawo właściwe dla dawności

Instytucję dawności regulują przepisy dotyczące przedawnienia. Wynika z tego, iż:
Instytucje dawności podlegają prawu właściwemu dla tych instytucji.

Chodzi tu m.in. o terminy zawite i terminy przemilczenia.

Na przykład: dla oceny zasiedzenia jako sposobu nabycia prawa rzeczowego należy stosować postanowienia statutu
rzeczowego.

33. Zakres dopuszczalności wyboru prawa

Strony mogą dokonać wyboru tylko w takim zakresie w jakim ustawa na to zezwala, tak jest w przypadku
zobowiązań. Wybór prawa powinien być wyraźny lub w sposób jednoznaczny wynikać z okoliczności sprawy,
chyba że przepis dopuszczający wybór prawa stanowi inaczej. Wybór prawa dokonany po powstaniu stosunku
prawnego nie narusza praw osób trzecich. Jeżeli przy dokonaniu czynności prawnej, a przed wyborem prawa
zostały dopełnione wymagania w zakresie formy przewidziane przez prawo właściwe dla formy tej czynności, jej
ważność nie może być podważana na podstawie prawa, któremu ta czynność podlega w wyniku wyboru prawa.

Rozporządzenie Rzym I w artykule 3 przewiduję swobodę wyboru prawa, a więc jest to wybór nieograniczony.
„1. Umowa podlega prawu wybranemu przez strony. Wybór
prawa jest dokonany wyraźnie lub w sposób jednoznaczny
wynika z postanowień umowy lub okoliczności sprawy. Strony
mogą dokonać wyboru prawa właściwego dla całej umowy lub
tylko dla jej części.
2. Strony mogą w każdym czasie umówić się, że umowa
podlega prawu innemu niż to, które dla tej umowy było
uprzednio właściwe na podstawie wcześniejszego wyboru
dokonanego zgodnie z niniejszym artykułem lub na podstawie
innych przepisów niniejszego rozporządzenia. Zmiana prawa
właściwego dokonana przez strony po zawarciu umowy nie
narusza ważności umowy ze względu na formę w rozumieniu
art. 11 ani praw osób trzecich.(…)”

W PPM przewidziano także ograniczony wybór prawa, gdzie strony, co prawda mogą dokonać wyboru, ale tylko
z pośród wymienionych w przepisie. Np. wybór między prawem miejsca zamieszkania, siedziby i miejsca
podpisania umowy.

34. Sposób dokonania wyboru prawa

Wybór prawa może nastąpić tylko przez wolę rzeczywiście oświadczoną. Wolę taką stanowi zarówno wola
oświadczona wyraźnie, jak i wyrażona w sposób dorozumiany. Dorozumiana wola stron może wyniknąć pośrednio z
postanowień kontraktu, z zachowania się stron zarówno w trakcie zawierania kontraktu, jak i po jego zawarciu, oraz z
innych okoliczności dotyczących danego kontraktu.

Strony mogą dokonać wyboru prawa równocześnie z zawarciem kontraktu przez zamieszczenie w tym celu w
kontrakcie odpowiedniej klauzuli albo w oddzielnej umowie zawartej wcześniej lub później niż kontrakt główny.

Strony mogą ograniczyć się do określenia łącznika wskazującego prawo właściwe. Dopuszczalna jest więc klauzula
kontraktowa, przewidująca właściwość na przykład prawa państwa, w którym ma siedzibę (domicyl) jedna ze stron
umowy. Do wyboru prawa właściwego doprowadzi zatem włączenie do umowy ogólnych warunków, zawierających
klauzulę określającą prawo właściwe przy użyciu łącznika. Nie powinno się też kwestionować dopuszczalności
upoważnienia przez strony sądu do ustalenia prawa właściwego na podstawie norm kolizyjnych prawa prywatnego
międzynarodowego obowiązującego w siedzibie sądu lub zamieszczenia w klauzuli wyboru prawa postanowienia
przewidującego, że strony poddają daną umowę prawu właściwemu dla tego rodzaju umów według prawa prywatnego
międzynarodowego określonego (przez strony) państwa (klauzula wyboru prawa odwołująca się do prawa prywatnego
międzynarodowego określonego państwa).

Na tle prawa polskiego nie ma znaczenia tzw. wola hipotetyczna (prawdopodobna), czyli przypuszczenie, jak strony
postąpiłyby, gdyby wyboru prawa dokonały.

Ponadto strony mogą wybrać prawo:
-dla całej umowy np. dla umowy prawem właściwym jest prawo niemieckie
-dla części umowy np. w zakresie odpowiedzialności za niewykonanie umowy w terminie stosuje się prawo węgierskie

35. Prawo właściwe dla ważności wyboru prawa

Zgodnie z art. 3rozporządzenia Rzym I „(...) Do oceny istnienia i ważności porozumienia stron w przedmiocie prawa
właściwego stosuje się przepisy art. 10, 11 i 13.”

Zgoda i ważność materialna
„1. Istnienie i ważność umowy lub jednego z jej postanowień ocenia się według prawa, które zgodnie z niniejszym
rozporządzeniem byłoby dla niej właściwe, gdyby umowa lub jej
postanowienie były ważne.
2.Jeżeli jednak z okoliczności wynika, że nie byłoby uzasadnione dokonywanie oceny skutków zachowania się jednej
ze stron według prawa określonego zgodnie z ust. 1, strona ta może –w celu ustalenia, że nie wyraziła zgody na
zawarcie umowy –powołać się na prawo państwa miejsca swojego zwykłego pobytu.”(art10)

Ważność ze względu na formę
„1. Umowa zawarta między osobami, które –lub których przedstawiciele –znajdują się w tym samym państwie w
chwili jej zawarcia, jest ważna ze względu na formę, jeżeli spełnia
wymagania dotyczące formy określone przez prawo właściwe dla umowy zgodnie z niniejszym rozporządzeniem lub
prawo państwa, w którym umowa została zawarta.
2. Umowa zawarta między osobami, które –lub których przedstawiciele –znajdują się w różnych państwach w chwili
jej zawarcia, jest ważna ze względu na formę, jeżeli spełnia
wymagania co do formy określone przez prawo właściwe dla umowy zgodnie z niniejszym rozporządzeniem lub prawo
państwa, w którym w chwili zawarcia umowy znajduje się
którakolwiek ze stron lub jej przedstawiciel, lub prawo państwa, w którym którakolwiek ze stron miała w tym czasie
miejsce zwykłego pobytu.
3. Jednostronna czynność prawna, która odnosi się do umowy już zawartej lub umowy, która ma być zawarta, jest
ważna ze względu na formę, jeżeli spełnione są wymagania co do formy określone przez prawo, które zgodnie z
niniejszym rozporządzeniem jest lub byłoby właściwe dla umowy, lub przez prawo państwa, w którym ta czynność
prawna została
dokonana, lub prawo państwa, w którym osoba, która dokonała czynności, miała w tym czasie miejsce zwykłego
pobytu.
4. Ustępów 1, 2 i 3 niniejszego artykułu nie stosuje się do umów, które są objęte zakresem art. 6. Do formy tych umów
stosuje się prawo państwa, w którym konsument ma miejsce
zwykłego pobytu.
5. Niezależnie od ust. 1–4, umowy, których przedmiotem jest prawo rzeczowe na nieruchomościach lub prawo do
korzystania z nieruchomości, podlegają wymaganiom dotyczącym formy przewidzianym przez prawo państwa, w
którym nieruchomość jest położona, jeżeli zgodnie z tym prawem:
a) wymagania te stosuje się bez względu na miejsce zawarcia
umowy i prawo dla tej umowy właściwe; oraz
b) wymagań tych nie można wyłączyć w drodze umowy.”(art11)

36. Teoria charakterystycznego świadczenia (Adolf Schnitzer)

Stosunek zobowiązaniowy powinien podlegać prawu państwa, z którym – za pośrednictwem domicylu (albo
zwykłego pobytu) lub siedziby – powiązana jest strona zobowiązana do spełnienia świadczenia dla danego
stosunku charakterystycznego (z reguły niepieniężnego).

W nawiązaniu do tych założeń formułowane są szczegółowe reguły kolizyjne.

Przy umowach jednostronnych: np. świadczeniem charakterystycznym dla umowy darowizny jest świadczenie
darczyńcy, albo przy umowie poręczenia świadczenie poręczyciela.
Przy umowach obligacyjnych dwustronnie zobowiązujących -CECHĄ ISTOTNĄ JEST NIEPIENIEŻNY
CHARAKTER i np.:
-umowa sprzedaży = sprzedawca, -umowa dzierżawy = wydzierżawiający,
Przy umowach obustronnie o charakterze pieniężnym –zwracamy na takie okoliczności jak znaczenie świadczeń obu
stron, korzyści i ryzyka przez nie ponoszone:
-świadczenie umowy pożyczki lub kredytu = udzielający pożyczkę lub kredyt

37. Teoria proper law of the contract

Przy ustalaniu prawa właściwego poszukuje się prawa, z którym stosunek zobowiązaniowy wykazuje ścisły i
naturalny związek.

Smaczki:
- rozwiązanie bardziej elastyczne niż teoria charakterystycznego świadczenia,
- poszukiwanie prawa najbardziej odpowiedniego dla danej umowy,
- poszukiwanie prawa pozostającego z umową w najdonioślejszym związku,
- poszukiwania te ułatwiały presumpcje (domniemania), jednak współcześnie są one krytykowane i zastępowane
postulatem indywidualnej oceny w każdym konkretnym przypadku

38. Zasady ogólne stosowania Konwencji wiedeńskiej o międzynarodowej sprzedaży towarów

Konwencja ma zastosowanie do umów sprzedaży między stronami mającymi siedziby handlowe w różnych
państwach, jeżeli państwa te są stronami konwencji.

Smaczki:
- hołduje brakowi formalizmu przy zawieraniu umów sprzedaży,
- bezpośrednie stosowanie do umów, które mieszczą się w jej zakresie regulacji,
- strony mogą wyłączyć zastosowanie konwencji w całości/w części lub zmodyfikować jej stosowanie,
- w państwach konwencyjnych umowa ma zasadniczo pierwszeństwo przed ustawodawstwem krajowym,

Umowa sprzedaży w rozumieniu ustawy: umowa, przez którą sprzedawca zobowiązuje się dostarczyć towar (tylko
rzeczy ruchome, zmysłowe – nie dotyczy nieruchomości, praw, praw własności przemysłowej, sprzedaży konsumenckiej,
licytacji, egzekucji, okrętów, statków, energii elektrycznej itd.) i przenieść jego własność na kupującego, kupujący zaś
zobowiązuje się do przyjęcia towaru i do zapłaty ceny (konwencja nie dotyczy więc umów zamiany rzeczy). Nie ma
przy tym znaczenia czy w prawie krajowym umowa ta traktowana jest jako cywilnoprawna, czy też handlowa.

Gdy wieloraka siedziba handlowa: pod uwagę bierzemy siedzibę, która ma najściślejszy związek z umową i jej
wykonaniem, ze względu na okoliczności znane stronom lub rozważane przez nie w jakimkolwiek czasie przed
zawarciem lub w chwili zawarcia umowy.

Gdy brak siedziby handlowej: używamy łącznika miejsca zwyczajnego pobytu strony

 Konwencja reguluje:
- zawarcie umowy sprzedaży,
- prawa i obowiązki sprzedawcy,
- prawa i obowiązki kupującego,

 Konwencja NIE reguluje:
- ważności umowy (o ile co innego nie wynika z jej postanowień),
- przesłanek prawnej doniosłości oraz skutków wad oświadczeń woli (oceniamy według statutu kontraktowego),
- zdolności stron do zawarcia umowy sprzedaży,
- odpowiedzialności sprzedawcy za produkt wadliwy (w zakresie w jakim obejmuje ona szkodę na osobie),
- skutków prawnorzeczowych umowy sprzedaży (liczą się postanowienia statutu rzeczowego),

39. Charakter prawny wyboru prawa – materialnoprawne wskazanie

Dwa główne nurty:
1) wolę stron prowadzącą do wyboru prawa należy traktować jako fakt społeczny (czy też stan faktyczny), ustalony na
podstawie istniejących okoliczności, bez potrzeby odniesienia się do jakiegokolwiek systemu prawnego.
2) mamy do czynienia ze zdarzeniem prawnym, na które składają się oświadczenia woli stron, co pociąga za sobą
konieczność korzystania przy ocenie tego zdarzenia z postanowień określonego systemu prawnego (ten nurt przeważa)

Wybór prawa właściwego dla stosunku zobowiązaniowego (statutu kontraktowego) jest wyborem kolizyjnoprawnym.
Strony mogą wybrać każdy system prawny, byle tylko był istniejący i obowiązujący w danym czasie, a więc np. mogą
wybrać prawo francuskie, ale już nie mogą kodeksu Hammurabiego, ponieważ nie jest obowiązującym. Ów wybór
może być.

Czym innym jest materialnoprawny wybór prawa-nazywany materialnoprawnym wskazaniem. Chodzi tu o
spotykany w praktyce obrotu sposób kształtowania przez strony treści stosunku zobowiązaniowego w ramach
przysługującej im swobody kontraktowej, polegający na odwołaniu się do określonych postanowień wchodzących w
skład dowolnego zbioru przepisów. Postanowienia te stają się z mocy odpowiedniej klauzuli kontraktowej składnikami
umowy. Strony mogą przy tym sięgnąć do przepisów obowiązujących w jakimś państwie, postanowień
zamieszczonych w projektach ustaw lub konwencji, a nawet prywatnych kodyfikacji. To, co stronom w tej mierze
wolno, wynika z postanowień prawa, któremu stosunek zobowiązaniowy podlega. Ujmując rzecz prościej strony nie
wybierają systemu prawnego, ale jakiś zbiór reguł, zasad odwołujących się np. do moralności, słuszności, które nie są
prawem. np .reguły PECLA,PESLA, a nawet wymyślone przez siebie. I o ile, nie są sprzeczne z naszym systemem
prawnym mają zastosowanie. A więc, może być np. wybór prawa francuskiego, a w kwestiach nieregulowanych
Kodeks Hammurabiego albo projekt ustawy która nie weszła w życie, a nawet w ramach fantazji prawo obowiązujące
w PRL.

40. Różnica między kolizyjnoprawnym a materialnoprawnym wyborem

O materialnoprawnym i kolizyjnoprawnym wyborze prawa w pytaniu wyżej.

Różnicą na pewno jest fakt, iż owe reguły, zasady, które stanowią materialnoprawne wskazanie nie są prawem, w
przeciwieństwie do kolizyjnoprawnego wyboru prawa, gdzie się wybiera istniejący i obowiązujący system prawny,
któremu podlega cała umowa.

Materialnoprawny wybór nie może dotyczyć całej umowy, najczęściej tylko kwestii nieregulowanych i to w takim
zakresie, by nie było to sprzeczne z obowiązującym prawem.
Np. umowa nie może opierać się na ustawie, która nie weszła w życie ze względu politycznych, ale tylko na systemie
prawnym nie tylko istniejącym, ale i obowiązującym.

Jednak materialnoprawny wybór prawa ma znaczenie, gdyż stosując wybrane prawo uwzględnia się postanowienia
materialnoprawnego wskazania.

41. Chwila dokonania wyboru prawa

Ze względu na chwilę dokonania wyboru prawa rozróżniamy:
- Wybór uprzedni czyli wybór przed powstaniem zobowiązania umownego np. przed zawarciem umowy
- Wybór następczy czyli wybór po powstaniu zobowiązania np. po zaistnieniu szkody, po zawarciu umowy

Jeżeli wybór jest następczy to nie może on prowadzić do naruszenia praw osób 3. Jako wybór następczy będą
traktowane także zmiany prawa już raz wybranego. (tu są pewne wątpliwości)

42. Pojęcie wyboru następczego

Wybór następczy czyli wybór po powstaniu zobowiązania np. po zaistnieniu szkody, po zawarciu umowy. Jeżeli wybór
jest następczy to nie może on prowadzić do naruszenia praw osób 3. Jako wybór następczy będą traktowane także
zmiany prawa już raz wybranego. Brak również przeszkód do dopuszczenia możliwości zmiany dokonanego już raz
wyboru oraz do przyjęcia dopuszczalności uchylenia wyboru prawa wcześniej dokonanego. Umowa o zmianie lub
uchyleniu wyboru powinna być traktowana - podobnie jak sam wybór -jako czynność prawna z dziedziny prawa
kolizyjnego.

Do oceny ważności takiej czynności prawnej stosować należy te same zasady, wedle których postępuje się przy ocenie
ważności wyboru. Wybór prawa dokonany już w czasie istnienia stosunku zobowiązaniowego z reguły działa wstecz,
chyba że strony postanowiły inaczej. Zmiana wyboru zasadniczo nie działa wstecz, chyba że strony postanowią inaczej.
Podobnie też nie powinno w zasadzie działać wstecz uchylenie wyboru, oczywiście jeżeli co innego nie wynika z woli
stron.

Wybór prawa dokonany w czasie trwania stosunku zobowiązaniowego, zmiana wyboru lub jego uchylenie nie mogą
naruszać praw osób trzecich.!

43. Pojęcie klauzul usztywniających

Klauzule usztywniające – rodzaj klauzul, których celem jest usztywnienie właściwości prawa, tak by zmiany w
wybranym systemie prawnym nie wpływały na treść umowy.

Przykład: sformułowanie wyboru prawa frazą właściwy jest kodeks cywilny francuski z dnia wyboru prawa. Dalsze
zmiany we francuskim kodeksie cywilnym nie dotyczyłyby umowy.

Uwaga! Klauzula usztywniająca właściwość prawa =/= Klauzula wyboru prawa:
- w klauzuli wyboru prawa strony w celu wskazania prawa właściwego posługują się łącznikiem obiektywnym wraz z
subokreślnikiem temporalnym - wytyczają jedynie sposób ustalenia prawa właściwego (np. poddają umowę sprzedaży
prawu państwa siedziby lub miejsca zamieszkania powoda z chwili wytoczenia powództwa),
- subokreślnik temporalny odgrywa inną rolę niż klauzula usztywniająca – określa on z jakiej chwili powiązanie
pomiędzy umową o którą chodzi, a odpowiednim obszarem prawnym rozstrzyga o właściwości prawa.

44. Znaczenie klauzul usztywniających

Wybór prawa objęty jest określony system prawny wraz z wchodzącymi w jego skład normami intertemporalnymi.
Oznacza to, iż w razie zmian w prawie wybranym po dokonaniu wyboru prawa, o tym, czy stosować przepisy nowe,
czy dawne, rozstrzygają normy intertemporalne wchodzące w skład systemu prawnego wybranego.

Czy strony mogą „usztywnić" (z czasowego punktu widzenia) właściwość prawa przez dodanie do klauzuli
wyboru prawa postanowienia przewidującego, że jako prawo wybrane należy stosować prawo jakiegoś państwa
według stanu na określony dzień (np. chwila dokonania wyboru prawa)?
Na ogół przyjmuje się, iż klauzule usztywniające właściwość prawa są dopuszczalne. Dyskusyjne zaś są ich skutki.
Odwołanie się do prawa wybranego w kształcie, jaki to prawo miało we wskazanej przez strony dacie (np. w chwili
dokonania wyboru), jest skuteczne tylko w granicach norm dyspozytywnych prawa właściwego dla umowy.

45. Znaczenie Konwencji Rzymskiej z 1980 r.

Generalnie recypujemy większość postanowień zawartych w konwencji rzymskich do RZYM 1.
Z art. 1 ust 1 konwencji wynika że do jej postanowień należy sięgać zawsze wtedy gdy stan faktyczny, obejmujący
zobowiązania umowne, powiązany jest za pośrednictwem obiektywnych więzi z więcej niż jednym obszarem
prawnym.
Art. 2 –prawo wskazane przez konwencyjne normy kolizyjne stosuje się także wtedy gdy nie jest to prawo państwa
będącego stroną konwencji.
Art. 3 –dopuszcza wybór nieograniczony –teoretycznie strony mogą wybrać prawo Państwa którego nie są stroną
żadnej konwencji ale jest tutaj małe zastrzeżenie wybrać można jedynie prawo które obowiązuje w określonym
państwie (choćby na jego części)

46. Wybór prawa w Rzymie I

Art. 3 RZYM I –pokrywa się z brzmieniem Art. 3 konwencji rzymskiej
Wyjątek to ustęp art. 3 u 4 –w myśl którego w sytuacji gdy wszystkie inne poza wyborem prawa elementy stanu
faktycznego w chwili dokonania wyboru są zlokalizowane w jednym lub więcej państw członkowskich dokonany przez
strony wyboru prawa właściwego innego niż prawo państwa członkowskiego nie narusza stosowania przepisów prawa
wspólnotowego, w odpowiednich przypadkach w kształcie w jakim w jakim zostały one wdrożone w państwie
członkowskim sądu, których nie można wyłączyć w drodze umowy. Wybór prawa przewidziany w art. 3 ust 1,2,5 rozp
Rzym I dotyczyć może jedynie zobowiązania umownego objętego zakresem stosowania rozporządzenia.

Niedopuszczalne jest wyłączenie umowy obligacyjnej spod prawa. Np. poddanie umowy regułom, które nie są prawem
obowiązującym w jakimś państwie –wywołuje skutki jedynie tzw. Materialnego prawnego wskazania, a nie wyboru
kolizyjnoprawnego. Jest więc skuteczne w jedynie w granicach materialnoprawnej swobody kontraktowej, które
granice wyznaczają przepisy wiążące bezwzględne prawa właściwego dla danej umowy. Materialno prawne
wskazanie regulacji prawnej nie usuwa więc potrzeby poszukania prawa właściwego.

Rozróżniamy dwa wybory –Uprzedni (następujący przed powstaniem zobowiązania ) i Następczy po powstaniu
zobowiązania. Wolno też stronom zmienić wcześniejszy wybór prawa.

Możliwy jest wybór prawa dla części umowy –ważne jest aby określić zakres stosowania tego prawa.

Można dokonać jeszcze wyboru złożonego –poddanie umowy i wynikającego z niej stosunku zobowiązaniowego
prawu więcej niż jednego państwa. Ważne jest rozgraniczenie miarodajnych statutów

Wyboru dokonuje się na podstawie wyraźnego oświadczenia woli stron wystarczy jednak że wynika on
jednoznacznie z postanowień umowy lub z okoliczności sprawy. Strony mogą się ograniczyć do określenia łącznika
wskazującego prawo właściwe. Strony określają system prawny. Dopuszczalna jest klauzula kontraktowa przewidująca
właściwość na przykład prawa państwa w którym ma siedzibę jedna ze stron.

!!! Dopuszczalne acz dyskusyjne jest przyjęcie klauzuli usztywniającej właściwość prawa ( np. stosujemy system
prawny na wskazany dzień) –i tylko w granicach norm dyspozytywnych.

Prawo wybrane powinno być zastosowane w całości do danego stosunku prawnego. Prawu wybranemu podlega ocena
ważności samego kontraktu. Nie stosujemy norm PPM obowiązujących w państwie, którego prawo zostało wybrane.
Wybór prawa nie może prowadzić do odesłania.

Ograniczenia zakresu stosowania:
-umowy konsumenckie i umowy w odniesieniu o prace –dopuszczają one nieograniczony wybór prawa, jednakże
dokonany przez strony wybór nie może pozbawiać osobę chronioną ochrony przysługującej na podstawie przepisów
bezwzględnie wiążących prawa które byłyby właściwe w braku wyboru prawa. Ograniczenia wyboru prawa:
-w odniesieniu do umów ubezpieczenia innych niż objęte zakresem art. 7 ust 2 –ograniczenia te polegają na
dopuszczeniu wyboru prawa tylko w ramach łączników w tych przepisach

47. Prawo właściwe dla umowy w braku wyboru prawa wg Rzymu I

Tutaj ostrożnie z recypowaniem konwencji rzymskich są rozbieżności.
1.Pierwszeństwo w stosunku do konwencji których stronami są państwa członkowskie UE.
2. W art. 4 ust 1 określono właściwości prawa dla ośmiu grup umów decyduje o tym przedmiot umowy oraz sposób
zawarcia umowy: (rodzaj umowy = prawo państwa)
a -Umowa sprzedaży = miejsce zwykłego pobytu sprzedawcy
b -Umowa świadczenia usług = miejsce zwykłego pobytu usługodawcy
c -Umowa której przedmiotem jest prawo rzeczowe = miejsce zwykłego położenia
d -Umowa czasowego korzystania z nieruchomości do 6mcy = miejsce zwykłego pobytu oddającego nieruchomość
e -Umowa franczyzy = miejsce zwykłego pobytu franczyzobiorcy
f -Umowa dystrybucji = miejsce zwykłego pobytu dystybutora
g -Umowa sprzedaży towarów w drodze licytacji = miejsce licytacji
h -Umowa zawarta w ramach wielostronnego systemu, który kojarzy lub ułatwia kojarzenie wielu transakcji kupna i

sprzedaży instrumentów finansowych w rozumieniu definicji z art. 4 ust 1 pkt 17 dyrektywy 2004/39/WE, zgodnie z
regułami innymi niż uznaniowe i który podlega jednemu prawu, podlega temu właśnie prawu (o_O)

Do teorii charakterystycznego świadczenia (punkt 36 skryptu) odwołano się w art. 4 ust 2 –przepis ten należy
stosować po pierwsze jeżeli oceniana umowa nie należy do umów wymienionych w art. 4 ust 1 oraz po drugie jest
umową której składniki byłyby objęte zakresem więcej niż jednego z przypadków określonych w ust 1 lit a, h -
właściwe jest prawo państwa miejsca zwykłego pobytu strony zobowiązanej do spełnienia świadczenia
charakterystycznego.

Reguła korekcyjna –jeżeli ze wszystkich okoliczności sprawy wyraźnie wynika, że umowa pozostaje w znacznie
ściślejszym związku z państwem innym niż państwo wskazane w ust 1 lub 2 art. 4 stosuje się prawo tego państwa.

Reguła dopełniająca –jeżeli nie można ustalić prawa właściwego zgodnie z ust 1 i 2 umowa podlega prawu państwa z
którym wykazuje najściślejszy związek.

!!! W rozporządzeniu zrezygnowano z dyrektywy znajdującej się w konwencjach rzymskich –odwołującej się do idei
najściślejszego związku którą wyrażał art. 4 ust 1 konwencji rzymskiej.

48. Umowy konsumenckie w Rzymie I

Artykuł 6
„1. Bez uszczerbku dla art. 5 i 7 umowa zawarta przez osobę fizyczną w celu, który można uznać za niezwiązany z jej
działalnością gospodarczą lub zawodową („konsument”), z inną 4.7.2008 PL Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej L
177/11 osobą wykonującą działalność gospodarczą lub zawodową („przedsiębiorca”) podlega prawu państwa, w
którym konsument ma miejsce zwykłego pobytu, pod warunkiem że przedsiębiorca:
a) wykonuje swoją działalność gospodarczą lub zawodową w państwie, w którym konsument ma miejsce zwykłego
pobytu; lub
b) w jakikolwiek sposób kieruje taką działalność do tego państwa lub do kilku państw z tym państwem włącznie; a
umowa wchodzi w zakres tej działalności.

2. Niezależnie od ust. 1, dla umowy, która spełnia warunki wymienione w ust. 1, strony mogą dokonać wyboru
prawa właściwego zgodnie z art. 3. Wybór taki nie może jednak prowadzić do pozbawienia konsumenta ochrony
przyznanej mu na podstawie przepisów, których nie można wyłączyć w drodze umowy, na mocy prawa, jakie zgodnie z
ust. 1 byłoby właściwe w braku wyboru.

3. Jeżeli nie są spełnione warunki określone w ust. 1 lit. a) i b),
prawo właściwe dla umowy między konsumentem a przedsiębiorcą ustala się zgodnie z art. 3 i 4.

4. Ustępów 1 i 2 nie stosuje się do:
a) umów o świadczenie usług, jeżeli usługi mają być świadczone na rzecz konsumenta wyłącznie w państwie
innym niż to, w którym konsument ma miejsce zwykłego pobytu;
b) umów przewozu innych niż umowy dotyczące imprez turystycznych w rozumieniu dyrektywy Rady 90/314/EWG z
dnia 13 czerwca 1990 r. w sprawie zorganizowanych podróży, wakacji i wycieczek (1);
c) umów, których przedmiotem jest prawo rzeczowe na nieruchomości lub prawo do korzystania z nieruchomości,
innych niż umowy, których przedmiotem jest prawo do korzystania z nieruchomości w oznaczonym czasie w
rozumieniu dyrektywy 94/47/WE;
d) praw i obowiązków stanowiących instrument finansowy oraz do praw i obowiązków stanowiących warunki
rządzące emisją oraz ofertą publiczną, publiczną ofertą przejęcia zbywalnych papierów wartościowych, jak również
subskrypcją i umorzeniem jednostek uczestnictwa w przedsiębiorstwach zbiorowego inwestowania, o ile działania
takie nie stanowią świadczenia usług finansowych;
e) umów zawartych w ramach systemu objętego zakresem zastosowania art. 4 ust. 1 lit. h).”

49. Prawo właściwe dla zobowiązań z jednostronnych czynności prawnych

Czynności prawne jednostronne odgrywają w obrocie międzynarodowym niepomiernie mniejszą rolę niż umowy.
Wymienia się wśród nich przyrzeczenie publiczne, przyjęcie przekazu przez przekazanego, wystawienie
dokumentu zawierającego zobowiązanie do zapłaty (min. weksla i czeku uregulowanych w oddzielnych przepisach)
i inne.

Ustawa z 2011 r.:
1. Zobowiązanie z jednostronnej czynności prawnej podlega prawu wybranemu przez osobę dokonującą tej
czynności. Od chwili gdy obie strony takiego zobowiązania są zindywidualizowane, wybór prawa, jego zmiana lub
uchylenie wymagają porozumienia obu stron tego stosunku.
2. W razie braku wyboru prawa zobowiązanie z jednostronnej czynności prawnej podlega prawu państwa, w którym
osoba dokonująca czynności prawnej ma miejsce zwykłego pobytu albo siedzibę. Jeżeli z okoliczności wynika, że
zobowiązanie pozostaje w ściślejszym związku z prawem innego państwa, stosuje się prawo tego państwa.”

50. Zakres statutu kontraktowego według Rzymu I

O zakresie stanowi art. 12 niniejszego rozporządzenia, zgodnie z nim:
1. Prawo właściwe dla umowy na podstawie niniejszego rozporządzenia ma zastosowanie w szczególności do:
a) jej wykładni;
b) wykonywania wynikających z niej zobowiązań;
c) w granicach uprawnień przyznanych sądowi przez prawo procesowe, skutków całkowitego lub częściowego
niewykonania tych zobowiązań, łącznie z określeniem wysokości szkody, w zakresie, w jakim rozstrzygają o tym
przepisy prawa;
d) różnych sposobów wygaśnięcia zobowiązań oraz przedawnienia i utraty praw wynikającej z upływu terminów;
e) skutków nieważności umowy.
2. W odniesieniu do sposobu wykonania oraz środków, które może podjąć wierzyciel w przypadku nienależytego
wykonania, bierze się pod uwagę prawo państwa, w którym następuje wykonanie.

51. Prawo właściwe dla zobowiązań pozaumownych według Rzymu II

Rzym 2 stosujemy ogólnie do zobowiązań pozaumownych –zakres przedmiotowy:
1 –Zobowiązania pozaumowne
2 –W sprawach cywilnych i handlowych
3 –powiązane z prawami różnych państw

Źródła zobowiązań pozaumownych:
1 –czyny niedozwolone
2 –bezpodstawne wzbogacenie
3 –prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia
4 –culpa in contrahendo

Obowiązuje jedynie następczy wybór prawa –dopiero po wystąpieniu zdarzenia powodującego szkodę (nawet w toku
postępowania przed sądem.

Jednak jeśli podmiot prowadzi działalność gospodarczą mogą dokonać wyboru prawa w porozumieniu swobodnie
wynegocjowanym przed wystąpieniem zdarzenia powodującego szkodę. Strony mogą wybrać prawo obowiązujące w
dowolnym państwie a nie tylko prawo powiązane w jakiś sposób ze zobowiązaniem nawet system z poza UE.
Rozporządzenie nie reguluje kwestii złożonego wyboru prawa ale przyjmuje się raczej twierdzenie że NIE.

52. Dopuszczalność wyboru prawa dla zobowiązań pozaumownych według Rzymu II

Zgodnie z art. 14 jest swoboda wyboru prawa.

1. Strony mogą poddać zobowiązanie pozaumowne wybranemu przez siebie prawu:
a) w drodze porozumienia zawartego po wystąpieniu zdarzenia powodującego szkodę; albo
b) w przypadku prowadzenia przez wszystkie strony działalności gospodarczej, również w drodze porozumienia
swobodnie wynegocjowanego przed wystąpieniem zdarzenia powodującego szkodę.

Wybór prawa musi być wyraźny lub w sposób dostatecznie pewny wynikać z okoliczności sprawy i nie może
naruszać praw osób trzecich.

2. W przypadku gdy wszystkie elementy stanu faktycznego w chwili wystąpienia zdarzenia powodującego szkodę
zlokalizowane są w państwie innym niż państwo, którego prawo zostało wybrane, dokonany przez strony wybór nie
wyłącza stosowania przepisów prawa tego innego państwa, których nie można umownie wyłączyć.

3. W przypadku gdy wszystkie elementy stanu faktycznego w chwili wystąpienia zdarzenia powodującego szkodę
zlokalizowane są w jednym lub kilku państwach członkowskich, dokonany przez strony wybór prawa właściwego
innego niż prawo państwa członkowskiego, nie wyłącza stosowania przepisów prawa wspólnotowego, w
odpowiednich przypadkach w kształcie, w jakim zostały one wdrożone w państwie członkowskim sądu, których
nie można umownie wyłączyć.

53. Prawo właściwe dla deliktów według Rzymu II

W myśl art4
1. Jeżeli niniejsze rozporządzenie nie stanowi inaczej, prawem właściwym dla zobowiązania pozaumownego
wynikającego z czynu niedozwolonego jest prawo państwa, w którym powstaje szkoda, niezależnie od tego, w jakim
państwie miało miejsce zdarzenie powodujące szkodę, oraz niezależnie od tego, w jakim państwie lub państwach
występują skutki pośrednie tego zdarzenia.
2. Jednakże w przypadku gdy osoba, której przypisuje się odpowiedzialność i poszkodowany mają, w chwili powstania
szkody, miejsce zwykłego pobytu w tym samym państwie, stosuje się prawo tego państwa.
3. Jeżeli ze wszystkich okoliczności sprawy wyraźnie wynika, że czyn niedozwolony pozostaje w znacznie ściślejszym
związku z państwem innym niż państwo wskazane w ust. 1 lub 2, stosuje się prawo tego innego państwa. Znacznie
ściślejszy związek z innym państwem może polegać, w szczególności, na istnieniu wcześniejszego stosunku pomiędzy
stronami, takiego jak umowa, ściśle związanego z danym czynem niedozwolonym.

54. Prawo właściwe dla bezpodstawnego wzbogacenia (według Rzym II)

Schemat działania:
1) jeżeli zobowiązanie pozaumowne z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, w tym także z tytuły nienależnego
świadczenia, dotyczy istniejącego pomiędzy stronami stosunku (takiego jak stosunek wynikający z umowy lub z
czynu niedozwolonego, który jest ściśle związany z tym bezpodstawnym wzbogaceniem) to podlega ono prawu
właściwemu dla tego stosunku,

↓

2) gdy prawa właściwego nie można ustalić na podstawie powyższej reguły, a strony mają (w chwili wystąpienia
zdarzenia będącego źródłem bezpodstawnego wzbogacenia) miejsce zwykłego pobytu w tym samym państwie,
stosuje się prawo tego państwa,

↓

3) gdy prawa właściwego nie można ustalić na podstawie obu powyższych metod, prawem właściwym jest prawo
państwa w którym nastąpiło bezpodstawne wzbogacenie,

↓

4) gdy ze wszystkich okoliczności sprawy wyraźnie wynika,że zobowiązanie pozaumowne z tytułu bezpodstawnego
wzbogacenia pozostaje w znacznie ściślejszym związku z państwem innym niż państwo wskazane według
powyższych zasad, stosuje się prawo tego innego państwa.

55. Prawo właściwe dla prowadzenia cudzych spraw bez zlecenia (według Rzym II)

Schemat działania:
1) jeżeli zobowiązanie pozaumowne z tytułu prowadzenia cudzych spraw bez zlecenia dotyczy istniejącego wcześniej
między stronami stosunku (takiego jak umowa lub czyn niedozwolony, który jest ściśle związany z tym
zobowiązaniem) to podlega ono prawu właściwemu dla tego stosunku,

↓

2) gdy prawa właściwego nie można ustalić na podstawie powyższej reguły, a strony mają w chwili wystąpienia
zdarzenia powodującego szkodę miejsce zwykłego pobytu w tym samym państwie, stosuje się prawo tego państwa,

↓

3) gdy prawa właściwego nie można ustalić na podstawie obu powyższych metod, prawem właściwym jest prawo
państwa, w którym miało miejsce działanie,

↓

4) gdy ze wszystkich okoliczności sprawy wyraźnie wynika, że zobowiązanie pozaumowne z tytułu prowadzenia
cudzych spraw bez zlecenia pozostaje w znacznie ściślejszym związku z państwem innym niż państwo wskazane
według powyższych zasad, stosuje się prawo tego innego państwa.

56. Prawo właściwe dla culpa in contrahendo (według Rzym II)

Culpa in contrahendo – przypadki naruszenia obowiązku tajemnicy oraz zerwania negocjacji umownych.

Rzym II dotyczy jedynie zobowiązań pozaumownych, bezpośrednio związanych z kontaktami handlowymi przed
zawarciem umowy. Nie dotyczy przypadku szkody na osobie, której strona doznała podczas negocjacji (stosuje się
wówczas art. 4 Rzym II)

Właściwość prawa dla wyżej opisanej culpa in contrahendo:
1) prawo właściwe dla umowy zawartej przez strony,
2) prawo, które byłoby właściwe dla umowy, gdyby strony doprowadziły do jej zawarcia
W przypadku umowy obligacyjnej: statut kontraktowy wyznaczany przez rozporządzenie Rzym I

Jeżeli nie da się ustalić prawa właściwego dla umowy, stosuje się:
1) prawo państwa w którym powstała szkoda, niezależnie od tego w jakim państwie miało miejsce zdarzenie
powodujące szkodę oraz niezależnie od tego w jakim państwie lub państwach wystąpiły skutki pośrednie zdarzenia,
2) gdy strony mają (w chwili wystąpienia zdarzenia powodującego szkodę) miejsce zwykłego pobytu w tym samym
państwie – prawo tego państwa,
3) gdy ze wszystkich okoliczności sprawy wyraźnie wynika,że zobowiązanie pozaumowne wynikające z kontaktów
handlowych mających miejsce przed zawarciem umowy, pozostaje w znacznie ściślejszym związku z państwem
innym niż państwo wskazane według powyższych zasad – prawo tego innego państwa.

W pkt 30 preambuły rozporządzenia podkreślono, że użyte tam pojęcie culpa in contrahendo jest pojęciem
autonomicznym. Obejmuje ono przypadki naruszenia obowiązku tajemnicy oraz zerwania negocjacji umownych.
Artykuł 12 dotyczy jedynie zobowiązań pozaumownych bezpośrednio związanych z kontaktami handlowymi przed
zawarciem umowy. Zakresem tego przepisu nie jest objęty przypadek szkody na osobie, której strona doznała podczas
negocjacji (stosuje się wówczas art. 4 lub inne miarodajne przepisy rozporządzenia)

57. Zakres statutu według Rzymu II

W myśl art. 15 rozporządzenia prawu właściwemu dla zobowiązania pozaumownego podlegają w szczególności:
a. podstawa i zakres odpowiedzialności, w tym oznaczenie osób, które mogą być pociągnięte do odpowiedzialności za
swoje czyny;
b. przesłanki zwolnienia z odpowiedzialności, jej ograniczenia i współodpowiedzialność;
c. istnienie, charakter i ocena szkody lub dochodzonego sposobu jej naprawienia;
d. środki, które sąd może podjąć w celu zapobieżenia naruszeniu lub szkodzie, lub w celu zaniechania naruszenia,
lub wyrządzenia szkody, lub w celu zapewnienia naprawienia szkody, w granicach uprawnień przyznanych sądowi na
mocy właściwego dla niego prawa procesowego;

e. kwestia zbywalności roszczenia o naprawienie szkody, w tym dopuszczalności jego dziedziczenia;
f. osoby uprawnione do odszkodowania za szkody poniesione osobiście;
g. odpowiedzialność za czyny innych osób;
h. sposoby wygaśnięcia zobowiązania, przedawnienie i terminy zawite, w tym początek, przerwanie i zawieszenie
biegu przedawnienia lub terminu zawitego.

Przepis art. 18 dopuszcza możliwość dochodzenia roszczenia o odszkodowanie bezpośrednio przeciwko
ubezpieczycielowi osoby odpowiedzialnej, jeżeli przewiduje to prawo właściwe dla zobowiązania pozaumownego lub
prawo właściwe dla umowy ubezpieczenia.
Rozporządzenie stosuje się do zobowiązań pozaumownych w sprawach cywilnych i handlowych, powiązanych z
prawami różnych państw (art. 1 ust. 1 zd. 1).
Dość istotną wskazówkę ułatwiającą wykładnię pojęcia zobowiązań pozaumownych zawiera art. 2 ust. 1. Stanowi on,
że -na użytek rozporządzenia –szkoda obejmuje wszelkie następstwa czynu niedozwolonego, bezpodstawnego
wzbogacenia, prowadzenia cudzych spraw bez zlecenia lub culpa in contrahendo. Zgodnie z art. 2 ust. 2
rozporządzenie stosuje się także do zobowiązań pozaumownych, co do których zachodzi prawdopodobieństwo ich
powstania.
Rozporządzenia nie stosuje się do spraw podatkowych, celnych lub administracyjnych (co jest oczywiste) oraz do
odpowiedzialności państwa za działania i zaniechania w wykonywaniu władzy publicznej co stanowi ograniczenie
zasięgu rozporządzenia.

Istnieją liczne wyłączenia z zakresu zastosowania rozporządzenia. Określa je art. 1 ust. 2 w sposób następujący:
1.zobowiązania pozaumowne wynikające ze stosunków rodzinnych oraz stosunków uznawanych, zgodnie z prawem
dla nich właściwym, za mające podobne skutki, w tym zobowiązania alimentacyjne;
2. zobowiązania pozaumowne wynikające z małżeńskich ustrojów majątkowych, z ustrojów majątkowych stosunków
uznawanych, zgodnie z prawem dla nich właściwym, za mające podobne skutki do małżeństwa, z dziedziczenia
testamentowego i ustawowego;
3.zobowiązania pozaumowne wynikające z weksli, czeków, weksli własnych oraz innych zbywalnych papierów
wartościowych w zakresie, w jakim zobowiązania z tych innych zbywalnych papierów wartościowych wynikają z ich
zbywalnego charakteru;
4.zobowiązania pozaumowne wynikające z prawa spółek i innych jednostek organizacyjnych, posiadających
osobowość prawną lub jej nieposiadających, dotyczące kwestii takich jak: utworzenie -poprzez rejestrację lub w inny
sposób, zdolność prawna, ustrój wewnętrzny lub rozwiązanie spółek i innych jednostek organizacyjnych posiadających
osobowość prawną lub jej nieposiadających, osobista odpowiedzialność organów i wspólników za zobowiązania spółki
lub jednostki organizacyjnej oraz osobista odpowiedzialność audytorów wobec spółki lub wobec jej wspólników w
związku z badaniem dokumentów rachunkowych;
5.zobowiązania pozaumowne wynikające ze stosunków pomiędzy założycielami, powiernikami i beneficjentami
trustu utworzonego dobrowolnie;
6.zobowiązania pozaumowne wynikające ze szkód jądrowych;
7.zobowiązania pozaumowne wynikające z naruszenia prawa do prywatności i innych dóbr osobistych, w tym
zniesławienie.

Przepis art. 3 nadał normom kolizyjnym zamieszczonym w rozporządzeniu charakter uniwersalny. Stanowi on bowiem,
że prawo wskazane przez rozporządzenie stosuje się bez względu na to, czy jest ono prawem państwa członkowskiego.
W rozporządzeniu zamieszczono też wskazówki co do ciężaru dowodu. W myśl art. 22 ust. 1 do domniemań prawnych
lub reguł określających ciężar dowodu, w zakresie, w jakim odnoszą się one do zobowiązań pozaumownych, stosuje
się lex causae (czyli prawo wskazane jako właściwe dla zobowiązania pozaumownego mocą rozporządzenia).
Przepis art. 19 odnosi się do subrogacji. Stanowi on, że jeżeli określonej osobie (wierzycielowi A) przysługuje
wierzytelność z pozaumownego tytułu przeciwko dłużnikowi (osobie B) i gdy osoba trzecia (osoba C) ma obowiązek
zaspokojenia wierzyciela albo faktycznie go zaspokaja, zwalniając dłużnika ze zobowiązania, prawo, któremu podlega
obowiązek osoby trzeciej (osoby C), określa, czy i w jakim zakresie osoba ta może wykonywać względem dłużnika
(osoby B) te uprawnienia, które przysługiwały wobec dłużnika (osoby B) wierzycielowi (osobie A) zgodnie z prawem
właściwym dla wiążącego ich stosunku.
Rozporządzenie Rzym II nie objęło zakresem swej regulacji roszczeń służących ochronie dóbr osobistych oraz
odpowiedzialności za szkody wyrządzone działaniami lub zaniechaniami przy wykonywaniu władzy publicznej.
Unormowane to zostało w art. 16 i 35p.p.m.
Art. 16 został już omówiony w pyt .dotyczącym dóbr osobistych osób fizycznych, natomiast zgodnie z art. 35:
„Odpowiedzialność cywilna za działania i zaniechania organów wykonujących w danym państwie władzę publiczną
podlega prawu tego państwa.”

58. Prawo właściwe dla wypadków drogowych

Regulowane jest to przez Konwencję Haską o prawie właściwym dla wypadków drogowych. Zgodnie z jej art. 3
prawem właściwym jest prawo państwa, w którym wypadek nastąpił.

Jednakże zgodnie z art. 4:
a) jeżeli w wypadku uczestniczy tylko jeden pojazd, który jest zarejestrowany w państwie innym niż to, w którym
nastąpił wypadek, do odpowiedzialności stosuje się prawo wewnętrzne państwa rejestracji:
–wobec kierowcy, posiadacza, właściciela i innej osoby mającej prawo do pojazdu, niezależnie od jej miejsca stałego
pobytu,
–wobec ofiary będącej pasażerem, jeżeli jej miejscem stałego pobytu jest państwo inne niż to, w którym nastąpił
wypadek,
–wobec ofiary znajdującej się poza pojazdem na miejscu wypadku, jeżeli miała miejsce stałego pobytu w państwie
rejestracji.
Jeżeli jest wiele ofiar, określa się prawo właściwe oddzielnie dla każdej z nich.
b) jeżeli w wypadku uczestniczy wiele pojazdów, postanowienia litery a) stosuje się tylko wówczas, gdy wszystkie
pojazdy są zarejestrowane w tym samym państwie.
c) jeżeli w wypadku uczestniczy wiele osób znajdujących się poza pojazdem lub pojazdami na miejscu wypadku i
mogą być one odpowiedzialne, postanowienia liter a) oraz b) stosuje się tylko wówczas, gdy wszystkie te osoby mają
miejsca stałego pobytu w państwie rejestracji; to samo stosuje się, jeżeli osoby te są również ofiarami wypadku.

Zgodnie z art. 5: Prawu właściwemu na podstawie artykułów 3 oraz 4 dla odpowiedzialności wobec pasażera będącego
ofiarą podlega odpowiedzialność za uszkodzenie rzeczy przewożonych w pojeździe, należących do pasażera lub
powierzonych pasażerowi.

Prawu właściwemu na podstawie artykułów 3 oraz 4 dla odpowiedzialności wobec właściciela pojazdu podlega
odpowiedzialność za uszkodzenie rzeczy przewożonych w pojeździe, innych niż rzeczy wymienione w ustępie
poprzedzającym.

Odpowiedzialność za uszkodzenie rzeczy znajdujących się poza pojazdem lub pojazdami podlega prawu
wewnętrznemu państwa, w którym nastąpił wypadek. Jednakże odpowiedzialność za uszkodzenie rzeczy osobistego
użytku ofiary znajdującej się poza pojazdem lub pojazdami podlega prawu wewnętrznemu państwa rejestracji, jeżeli
prawo do byłoby właściwe do odpowiedzialności wobec ofiary zgodnie z artykułem 4.

Niezależnie od prawa właściwego przy określaniu odpowiedzialności bierze się pod uwagę przepisy o bezpieczeństwie
ruchu na drogach obowiązujące w miejscu i czasie wypadku.

Definicja wypadku drogowego: Za wypadek drogowy uważa się wypadek, w którym uczestniczy jeden lub więcej
pojazdów z napędem silnikowym lub bez napędu, wiążący się z ruchem na drodze publicznej, na terenie
ogólnodostępnym lub na terenie prywatnym dostępnym dla niektórych osób.

Zgodnie z art2 konwencji tej nie stosuje się do:
1. Odpowiedzialności producentów i sprzedawców i naprawiających pojazdy
2. Odpowiedzialności za cudze czyny, z wyjątkiem odpowiedzialności właściciela lub posiadacza pojazdu
3. Odpowiedzialności właściciela lub innej osoby odpowiedzialnej za utrzymanie drogi otwartej dla ruchu lub za
bezpieczeństwo jej użytkowników
4. Roszczeń regresowych pomiędzy osobami ponoszącymi odpowiedzialność
5. Roszczeń regresowych i subrogacji towarzystw ubezpieczeniowych
6. Roszczeń oraz roszczeń regresowych instytucji ubezpieczeń społecznych lub roszczeń przeciwko takim
instytucjom, takich roszczeń innych podobnych instytucji publicznych samochodowych funduszy gwarancyjnych oraz
zwolnienia od odpowiedzialności przewidzianego przez prawo, któremu podlegają te instytucje

Prawo właściwe określa w szczególności:
1) przesłanki i zakres odpowiedzialności;
2) podstawy zwolnienia od odpowiedzialności, ograniczenie odpowiedzialności oraz podział odpowiedzialności;
3) istnienie oraz rodzaj obrażeń ciała lub szkody, za które należy się odszkodowanie;
4) rodzaj oraz zakres szkód;
5) cesję i dziedziczenie prawa do odszkodowania;

6) osoby poszkodowane i uprawnione do odszkodowania;
7) odpowiedzialność przełożonego za czyny podwładnego oraz pracodawcy za czyny pracownika;
8) przedawnienie i prekluzję, łącznie z zasadami dotyczącymi początku biegu przedawnienia lub prekluzji, oraz
przerwy lub zawieszenia biegu.

Stosowania jakiegokolwiek prawa właściwego na podstawie niniejszej konwencji można odmówić tylko wówczas, gdy
jest ono oczywiście sprzeczne z porządkiem publicznym.-art. 10
Osoby, które doznały obrażeń ciała lub szkody, mają prawo do wystąpienia z roszczeniem bezpośrednio do
ubezpieczyciela osoby odpowiedzialnej, jeżeli takie uprawnienie przyznaje im prawo właściwe na podstawie artykułów
3, 4 lub 5.
Jeżeli prawo państwa rejestracji właściwe na podstawie artykułów 4 lub 5 nie przewiduje takiego uprawnienia, można z
niego korzystać, jeżeli jest przewidziane przez prawo wewnętrzne państwa, w którym nastąpił wypadek.
Jeżeli żadne z tych praw nie przewiduje takiego uprawnienia, można z niego korzystać, jeżeli jest przewidziane przez
prawo, któremu podlega umowa ubezpieczenia. –art9

59. Umowy o pracę według Rzymu II

Zgodnie z brzmieniem art8:
1. Indywidualna umowa o pracę podlega prawu wybranemu przez strony zgodnie z art. 3. Taki wybór prawa nie
może jednak prowadzić do pozbawienia pracownika ochrony przyznanej mu na podstawie przepisów, których nie
można wyłączyć w drodze umowy, na mocy prawa, jakie, w przypadku braku wyboru byłoby właściwe zgodnie z ust.
2, 3 i 4 niniejszego artykułu.
2.W zakresie, w jakim strony nie dokonały wyboru prawa właściwego dla indywidualnej umowy o pracę, umowa
podlega prawu państwa, w którym lub -gdy takiego brak -z którego pracownik zazwyczaj świadczy pracę w
wykonaniu umowy. Za zmianę państwa, w którym zazwyczaj świadczona jest praca, nie uważa się tymczasowego
zatrudnienia w innym państwie.
3.Jeżeli nie można ustalić prawa właściwego zgodnie z ust. 2, umowa podlega prawu państwa, w którym znajduje
się przedsiębiorstwo, za pośrednictwem którego zatrudniono pracownika.
* Jeżeli ze wszystkich okoliczności wynika, że umowa wykazuje ściślejszy związek z państwem innym niż wskazane
w ust. 2 lub 3, stosuje się prawo tego innego państwa.

60. Prawo właściwe dla przelewu

Przelew wierzytelności oraz subrogacja umowna zgodnie z art14 RZYM I
1. W razie przelewu wierzytelności lub subrogacji umownej stosunek między zbywcą i nabywcą wierzytelności
przysługującej wobec innej osoby („dłużnika”) podlega prawu, które zgodnie z niniejszym rozporządzeniem jest
właściwe dla umowy zawartej między zbywcą i nabywcą.
2. Prawo, któremu podlega przenoszona wierzytelność, rozstrzyga o jej zbywalności, stosunku pomiędzy nabywcą
wierzytelności a dłużnikiem, przesłankach skuteczności przelewu lub subrogacji wobec dłużnika oraz zwalniającym
skutku świadczenia przez dłużnika.
3. Pojęcie przelewu w rozumieniu niniejszego artykułu obejmuje bezwarunkowe przeniesienie wierzytelności,
przeniesienie wierzytelności na zabezpieczenie oraz ustanowienie zastawu lub innego zabezpieczenia na
wierzytelności.

Nie jest to regulacja pełna, bowiem dopełnieniem jej jest art. 36 p.p.m określający skutki względem osób trzecich:
„Prawo państwa, któremu podlega przelewana wierzytelność rozstrzyga o skutkach przelewu wobec osób trzecich.”
Natomiast jeżeli chodzi o przejęcie długu to:
„Do przejęcia długu stosuje się prawo państwa, któremu podlega przejmowany dług.”-art37p.p.m

61. Prawo właściwe dla umowy o arbitrażowe

Zgodnie z naszym p.p.m:
Art. 39. Umowa o arbitraż
1. Umowa o arbitraż podlega prawu wybranemu dla niej przez strony.
2. W razie braku wyboru prawa, umowa o arbitraż podlega prawu państwa, w którym znajduje się uzgodnione

przez strony miejsce arbitrażu. Jeżeli nie dokonano takiego uzgodnienia umowa o arbitraż podlega prawu
właściwemu dla stosunku prawnego, którego spór dotyczy; wystarczy jednak, że umowa jest skuteczna według
prawa państwa, w którym postępowanie się toczy lub sąd arbitrażowy wydał orzeczenie.
Art. 40. Forma umowy o arbitraż

Forma umowy o arbitraż: podlega prawu państwa miejsca arbitrażu. Wystarczy jednak zachowanie formy
przewidzianej przez prawo państwa, któremu umowa o arbitraż podlega.

62. Prawo właściwe dla praw rzeczowych

Dominującą rolę przy wyznaczaniu statutu rzeczowego odgrywa obecnie na świecie łącznik miejsca położenia
przedmiotu praw rzeczowych i posiadania.

W myśl art. .41 § 1 p.p.m. własność i inne prawa rzeczowe podlegają prawu państwa, w którym znajduje się ich
przedmiot. Postanowienie art. 45 p.p.m. nakazuje zasadę tę stosować odpowiednio do posiadania.

Odrębne uregulowanie znajduje się w Prawie lotniczym i w Kodeksie morskim.
-Prawa rzeczowe na statku powietrznym ustanowione zgodnie z prawem obcego państwa, w którym statek powietrzny
był zarejestrowany w chwili ich ustanowienia, i wpisane do rejestru statków powietrznych tego państwa uznaje się
również w Polsce, jeżeli zostały wpisane do polskiego rejestru statków powietrznych.
-Do przywilejów na statku i na ładunku stosuje się prawo państwa, w którym dochodzone jest przed sądem roszczenie
o zaspokojenie wierzytelności zabezpieczonej przywilejem. Jeżeli właściwość prawa zależy od miejsca zdarzenia, które
nastąpiło na statku morskim znajdującym się poza terytorium państwa nadbrzeżnego, uważa się państwo jego bandery.

Zagadnienia kwalifikacyjne –łącznik miejsca położenia przedmiotu prawa rzeczowego (lub posiadania)
Wątpliwości pojawiają się natomiast przy oznaczaniu położenia ruchomości. Na ogół przyjmuje się, że chodzi tutaj o
rzeczywiste położenie rzeczy w znaczeniu czysto fizycznym (situs naturalis).
Łącznik situs rei rozumiany w sposób przedstawiony wyżej zawodzi lub prowadzi do przypadkowych rozstrzygnięć w
odniesieniu do rzeczy znajdujących się w transporcie (res in transitu). Z tych względów dla rzeczy w transporcie
poszukiwane są inne rozwiązania.

Na oddzielną wzmiankę zasługują dokumenty „reprezentujące" towar (np. konosamenty). Na ogół przyjmuje się, że o
tym, czy dokument „reprezentuje" towar, decyduje prawo miejsca położenia towaru. Nie ulega też wątpliwości, że do
oceny nabycia praw na samym dokumencie (papierze wartościowym) właściwe jest prawo miejsca położenia
dokumentu (lex cartae sitae). Dokument może być bowiem również traktowany jak rzecz.

Miejscem „położenia" zastawionej wierzytelności będzie państwo, którego prawu wierzytelność ta podlega. Natomiast
hipoteka na wierzytelności zabezpieczonej hipotecznie podlegać będzie prawu miejsca położenia nieruchomości
obciążonej hipoteką zabezpieczającą tę wierzytelność.

63. Prawo właściwe dla posiadania

Chodzi tu o sposób rozumienia takich terminów, jak „własność", „inne prawa rzeczowe", „posiadanie". Jak zatem
postępować przy ocenie, czy w rozpatrywanym przypadku chodzi o prawo rzeczowe (lub posiadanie) w celu ustalenia
przesłanek zastosowania norm z art. 41 i 45 p.p.m.? Niektórzy sądzą, że kierować się należy w omawianym zakresie
wskazaniami własnego prawa merytorycznego (kwalifikacja według legis fori), inni skłaniają się ku kwalifikacji praw
rzeczowych (i posiadania) według systemu merytorycznego rei sitae. Obecnie bardziej skłania się ku rei sitae.

64. Rzecz w tranzycie – prawo właściwe

Łącznik situs rei rozumiany w sposób przedstawiony wyżej zawodzi lub prowadzi do przypadkowych rozstrzygnięć w
odniesieniu do rzeczy znajdujących się w transporcie (res in transitu). Z tych względów dla rzeczy w transporcie
poszukiwane są inne rozwiązania.

Zgodnie z art. 43p.p.m: „Prawa rzeczowe na rzeczy w transporcie podlegają prawu państwa, z którego rzecz
wysłano. Jeżeli z okoliczności wynika, iż prawa te są związane ściślej z prawem innego państwa, stosuje się prawo
tego państwa.”

Właściwość prawa państwa tranzytowego, na którego terytorium rzecz znajduje się przejściowo, uzasadniać w
szczególności może fakt nastąpienia w tym czasie zdarzeń, które pociągnęły za sobą skutki prawnorzeczowe (np.
spowodowały powstanie ustawowego prawa zastawu).

Zasięg przedstawionych wyżej prawideł określających sposób postępowania w wypadku rei in transitu zależy od
sposobu rozumienia transitus.. Najczęściej przyjmuje się, że z rzeczą w transporcie (in transitu) mamy do czynienia
wtedy, gdy rzecz jest przewożona z jednego państwa do drugiego przez terytorium państwa trzeciego lub przynajmniej
przez pełne morze. Wyłącza to w zasadzie możliwość stosowania omawianych prawideł w wypadku wysłania rzeczy z
państwa do państwa przez wspólną granicę. Mamy wtedy do czynienia jedynie ze zmianą statutu rzeczowego,
następującą w chwili, gdy rzecz znajdzie się poza granicami państwa wysłania. Nie narusza to jednak zasady
właściwości legis rei sitae.

Wątpliwości istnieją też co do chwili początkowej i końcowej oraz znaczenia przejściowego położenia rzeczy w
państwie tranzytowym. Prawem właściwym w tym zakresie będzie prawo państwa aktualnego położenia.

65. Prawo właściwe dla praw rzeczowych na statkach

Kryterium miejsca położenia jest nieprzydatne przy określaniu prawa właściwego dla praw rzeczowych na statkach
morskich lub powietrznych. W tym zakresie -jak to wynika z powołanych już wyżej przepisów -o właściwości prawa
rozstrzyga łącznik bandery lub miejsca zarejestrowania statku.

Prawa rzeczowe na statku powietrznym ustanowione zgodnie z prawem obcego państwa, w którym statek powietrzny
był zarejestrowany w chwili ich ustanowienia, i wpisane do rejestru statków powietrznych tego państwa uznaje się
również w Polsce, jeżeli zostały wpisane do polskiego rejestru statków powietrznych.

Do przywilejów na statku i na ładunku stosuje się prawo państwa, w którym dochodzone jest przed sądem roszczenie o
zaspokojenie wierzytelności zabezpieczonej przywilejem. Jeżeli właściwość prawa zależy od miejsca zdarzenia, które
nastąpiło na statku morskim znajdującym się poza terytorium państwa nadbrzeżnego, uważa się państwo jego bandery.

66. Zakres statutu rzeczowego

Do zakresu zastosowania statutu rzeczowego należy:
-ocena powstania, zmiany, przeniesienia lub wygaśnięcia praw rzeczowych,
-czynności prawne wywołujące skutki prawnorzeczowe (np. umowa o przeniesienie własności, umowa o
ustanowienie ograniczonego prawa rzeczowego, zrzeczenie się ograniczonego prawa rzeczowego).
-rozstrzyga o tym, czy umowa wywołująca skutki prawnorzeczowe jest kauzalna czy też abstrakcyjna, oraz o
rodzaju kauzalności (kauzalność w znaczeniu materialnym lub formalnym). Sama causa podlega jednak zwykle
własnemu statutowi.
-według postanowień statutu rzeczowego należy ustalać, czy dana umowa, mająca wywołać skutki prawnorzeczowe
(np. umowa o przeniesienie własności), jest umową konsensualną czy też realną, oraz jaką rolę odgrywa wpis do
odpowiedniego rejestru (ksiąg wieczystych, rejestru statków, rejestru bankowego).
-ocena nabycia rzeczy ruchomej od nieuprawnionego do rozporządzania
-rozstrzyga o treści praw rzeczowych
-podlegają też inne -poza czynnościami prawnymi -zdarzenia wywołujące skutki prawnorzeczowe, np. zasiedzenie,
przemilczenie, znalezienie, przetworzenie, połączenie, pomieszanie, skutki wyrojenia lub zajęcia przez rój pszczół
cudzego ula.
-obejmuje swym zakresem współwłasność
-To, co powiedziano wyżej o stosowaniu statutu rzeczowego do oceny praw rzeczowych, odnieść można
(odpowiednio) także do posiadania. Statut rzeczowy rozstrzyga więc m.in. o charakterze prawnym władztwa osoby nad
rzeczą i jego skutkach w sferze prawa rzeczowego, o sposobach nabycia, przekształcenia lub przeniesienia oraz
przyczynach utraty posiadania, domniemaniach związanych z posiadaniem, ochronie posiadania, stosunkach między
współposiadaczami, o tym, jakie rzeczy mogą być przedmiotem posiadania

Do zakresu nie należą zdolność i forma będące przesłankami ważności czynności prawnych.

Majątek jako zbiór praw i obowiązków majątkowych (universitas) nie podlega statutowi rzeczowemu, lecz
odrębnemu statutowi zgodnie ze swą naturą (spadek -statutowi spadkowemu, wspólny majątek małżonków -statutowi
stosunków majątkowych między małżonkami). Poszczególne prawa majątkowe wchodzące w skład określonego
majątku podlegają własnym statutom (prawa rzeczowe -statutowi rzeczowemu).

67. Zmiana statutu rzeczowego

Statut rzeczowy rozstrzyga więc m.in. o charakterze prawnym władztwa osoby nad rzeczą i jego skutkach w sferze
prawa rzeczowego, o sposobach nabycia, przekształcenia lub przeniesienia oraz przyczynach utraty posiadania,
domniemaniach związanych z posiadaniem, ochronie posiadania, stosunkach między współposiadaczami, o tym, jakie
rzeczy mogą być przedmiotem posiadania.
Zmiana statutu rzeczowego w zakresie nieruchomości zdarza się rzadko. Może być ona rezultatem zmiany norm
kolizyjnych w państwie miejsca położenia nieruchomości lub przesunięcia granic państwowych (jeśli towarzyszą temu
zmiany prawa obowiązującego na terenach włączonych do danego państwa).
Częściej dochodzi do zmiany statutu rzeczowego w odniesieniu do ruchomości.
Wszystkie prawa rzeczowe (a więc w szczególności własność, a także ograniczone prawa rzeczowe) istniejące na
rzeczy podlegają do chwili zmiany statutu dotychczasowemu statutowi, po zmianie -statutowi nowemu.
Nabycie i utrata własności, jak również nabycie i utrata oraz zmiana treści lub pierwszeństwa innych praw
rzeczowych podlegają prawu państwa, w którym znajdował się przedmiot tych praw w chwili, gdy nastąpiło
zdarzenie pociągające za sobą wymienione skutki prawne. Wynika z niego, że o tym, czy określony fakt (lub zespół
faktów) doprowadził do nabycia, zmiany lub utraty prawa rzeczowego, rozstrzyga prawo państwa, w którym rzecz
znajdowała się w chwili zaistnienia tego faktu (lub zespołu faktów)

Na ogół przyjmuje się (choć głoszone są również poglądy przeciwne), że konsensualna umowa o przeniesienie
własności, zawarta pod rządem prawa wymagającego do wywołania skutku rzeczowego wydania rzeczy, nie może
automatycznie pociągnąć za sobą skutków rzeczowych tylko z powodu zmiany statutu (a więc z chwilą znalezienia się
rzeczy na obszarze państwa, którego prawo nadaje umowie o przeniesienie własności charakter umowy konsensualnej).
W takim przypadku należy raczej oczekiwać ponownego zawarcia przez strony konsensualnej umowy o przeniesienie
własności (a więc odnowienia porozumienia stron co do przeniesienia własności), wymaganej przez nowy statut.

Do oceny roszczeń służących do ochrony prawa rzeczowego stosować należy statut rzeczowy z chwili wytoczenia
powództwa, i to także wtedy, gdy zdarzenie, które spowodowało powstanie roszczenia, miało miejsce pod rządem
poprzedniego statutu.

Powyższe unormowania dotyczą, także posiadania.

68. Problemy związane z zasadą podwójnego skutku

Umowa zobowiązująca do przeniesienia własności (lub umowa zobowiązująca do ustanowienia ograniczonego
prawa rzeczowego) wywoła nie tylko skutki obligacyjne, lecz zarazem prawnorzeczowe, jeśli zarówno statut
kontraktowy, jak i statut rzeczowy przyjmują zasadę podwójnego skutku czynności prawnych obligacyjnych (jej
wyrazem jest np. art. 155 § 1 naszego k.c.) oraz brak jest w danym przypadku okoliczności wyłączających jej działanie.
Podobnie zapis testamentowy wywoła od razu skutki prawnorzeczowe, jeśli zarówno statut spadkowy, jak i statut
rzeczowy posługują się konstrukcją zapisu o podwójnym skutku (legatum per vindicationerri)
Przykłady - str. 222-223 w podręczniku.

69. Prawo właściwe dla własności intelektualnej

Wcześniejsza ustawa nie regulowała tej kwestii, natomiast w obecnym p.p.m znalazł się stosowny przepisy.

Art. 46 Własność intelektualna
1. Powstanie, treść i ustanie prawa własności intelektualnej podlegają prawu państwa, w którym ma miejsce
korzystanie z tego prawa. 2. Przepis ust. 1 stosuje się także do rozporządzeń prawem własności intelektualnej oraz do
ustalenia pierwszeństwa tych praw. 3. Do ochrony praw własności intelektualnej stosuje się prawo państwa, na
podstawie którego dochodzi się ochrony.

2. Uprawnienia pracownika wobec pracodawcy tytułu praw własności intelektualnej: Uprawnienia pracownika
wobec pracodawcy z tytułu praw własności intelektualnej związanych z jego działalnością w ramach stosunku pracy
podlegają prawu właściwemu dla tego stosunku.”

Unormowania konwencyjne:
Konwencyjne normy prawa obcych rozstrzygają, czy dana sytuacja (dany stan faktyczny) jest na tyle powiązana ze
stronami konwencji (stanowi więc tzw. sytuację konwencyjną), że należy do niej stosować konwencyjne normy
merytoryczne i kolizyjne. Do stanów faktycznych niemieszczących się w zakresie owych „sytuacji konwencyjnych" w
państwach będących stronami konwencji stosowane będą wewnętrzne (pozakonwencyjne) normy kolizyjne prawa
prywatnego międzynarodowego.
- konwencja berneńska o ochronie dzieł literackich i artystycznych(nawiązuje do zasady terytorializmu -o czym w
pyt71)
- konwencja genewska wraz z poprawkami paryskimi

70. Prawo właściwe dla własności przemysłowej

Także w zakresie ochrony własności przemysłowej akceptowana jest niemal powszechnie zasada terytorializmu.
Zasada ta oznacza, że o środkach i zakresie ochrony uprawnionego z patentu rozstrzyga prawo państwa, którego organy
patentu udzieliły. Dużą rolę odgrywa Konwencja paryska o ochronie własności przemysłowej z 20 marca 1883 r.
Jedną z podstawowych zasad przyjętych w Konwencji paryskiej jest zasada asymilacji (traktowania krajowego).
Odzwierciedla ona w zakresie ochrony własności przemysłowej zasadę terytorializmu i może stanowić podstawę do
wniosków kolizyjnoprawnych (podobnych do tych, o których już była mowa wyżej). Konwencja paryska przewiduje
też minimum ochrony konwencyjnej. Doniosłą zasadę przyjętą w Konwencji stanowi zasada pierwszeństwa
(priorytetu) konwencyjnego: patentu na wynalazek udziela się temu, kto pierwszy zgłosi taki wynalazek do właściwego
organu; może on powoływać się (w okresie 12 miesięcy) na datę pierwszego (prawidłowego) zgłoszenia w jednym z
państw związkowych, także w razie ubiegania się o patent w innych państwach.
W ustawie z 30 czerwca 2000 r. -Prawo własności przemysłowej podkreślono, że ustawa nie narusza postanowień
umów międzynarodowych. Przewidziano też odpowiednie stosowanie przepisów ustawy w razie niepełnej regulacji
konwencyjnej lub pozostawienia niektórych kwestii w gestii organów krajowych w zakresie trybu udzielania ochrony
na wynalazki, wzory użytkowe, wzory przemysłowe, znaki towarowe, oznaczenie geograficzne lub topografie układów
scalonych.
W myśl art. 5 ust. 1 ustawy: „Osoby zagraniczne korzystają z uprawnień wynikających z ustawy na podstawie umów
międzynarodowych". Zgodnie z art. 5 ust. 2 zd. 1: „Osoby zagraniczne mogą, jeżeli nie narusza to postanowień umów
międzynarodowych, korzystać z uprawnień wynikających z ustawy na zasadzie wzajemności".

71. Zasada terytorializmu

Zgodnie z przeważającym w doktrynie światowej poglądem autorskie prawa podmiotowe podlegają prawu państwa, w
którym następuje realizacja wynikających z nich uprawnień, są zatem tam „położone", gdzie są wykorzystywane.
Stwierdzenie to wyraża jedno z założeń przyjmowanej powszechnie koncepcji tzw. terytorializmu praw autorskich. W
myśl dalszych założeń tej koncepcji powstanie, treść i zgaśniecie praw autorskich oceniać należy według prawa
państwa, w którym dochodzi się ochrony (właściwość legis loci protectionis). Zakres ochrony praw autorskich jest
więc terytorialnie ograniczony. Jednocześnie jednak z zasady terytorializmu wynika, że równocześnie istnieje tyle
odrębnych autorskich praw podmiotowych, ile systemów prawnych chroni dane dzieło
Także w zakresie ochrony własności przemysłowej akceptowana jest niemal powszechnie zasada terytorializmu.
Zasada ta oznacza, że o środkach i zakresie ochrony uprawnionego z patentu rozstrzyga prawo państwa, którego organy
patentu udzieliły. Dużą rolę odgrywa Konwencja paryska o ochronie własności przemysłowej z 20 marca 1883 r.

72. Prawo właściwe dla możności zawarcia małżeństwa

O możności zawarcia małżeństwa rozstrzyga w stosunku do każdej ze stron jej prawo ojczyste z chwili zawarcia
małżeństwa.

↓

Jeżeli nie można ustalić treści prawa ojczystego/nupturient jest bezpaństwowcem/nie da się ustalić jego
obywatelstwa/nupturient jest uchodźcą: stosujemy prawo miejsca zamieszkania.

↓

W przypadku braku miejsca zamieszkania: stosujemy prawo państwa w którym nupturient ma miejsce zwykłego
pobytu.

W razie podwójnego/wielorakiego obywatelstwa nupturienta:
1) Jeżeli obywatel posiada obywatelstwo polskie – stosujemy prawo polskie,
2) Cudzoziemiec mający obywatelstwo co najmniej 2 państw, podlega jako prawu ojczystemu – prawu tego z nich, z
którym jest najściślej związany,

Smaczki:
- dużą rolę odgrywa klauzula porządku publicznego (może tu działać w kierunku dozwalającym oraz zakazującym),
- może dojść do odesłania zwrotnego,

Zasada swobody małżeństw (PDPCz) – mężczyźni i kobiety bez względu na jakiekolwiek różnice ras, narodowości i
wyznania, mają praw po osiągnięciu pełnoletności do zawarcia małżeństwa i założenia rodziny. Ich prawa w tym
zakresie są równe.

73. Koncepcja jednostronnych i dwustronnych przeszkód małżeńskich

Jednostronna przeszkoda małżeńska – działa tylko wtedy, gdy okoliczności, które ją stanowią zachodzą po stronie
tego nupturienta, którego prawo ojczyste ją przewiduje. W takim też zakresie (w jakim chodzi o przeszkody
jednostronne) nie są brane pod uwagę okoliczności zachodzące po stronie drugiego nupturienta. To więc, że po stronie
drugiego nupturienta zachodzi okoliczność, która według prawa ojczystego pierwszego nupturienta stanowi przeszkodę
do zawarcia małżeństwa, pozostanie bez znaczenia, jeśli prawo ojczyste drugiego nupturienta nie przewiduje podobnej
przeszkody.

Przykład: przeszkoda wieku (obywatel polski po 18 roku życia może zawrzeć małżeństwo z cudzoziemką, której
przysługuje możność zawarcia małżeństwa według jej prawa ojczystego, mimo że nie osiągnęła granicy wieku
przewidzianej przez prawo polskie)

Dwustronna przeszkoda małżeńska – należy ją respektować także wtedy, gdy obejmuje okoliczności dotyczące
drugiego nupturienta, mimo że jego prawo ojczyste przeszkody takiej nie przewiduje. Innymi słowy, jeżeli przeszkoda
ma charakter dwustronny, przy ocenie możności zawarcia małżeństwa należy brać pod uwagę nie tylko okoliczności
dotyczące tego nupturienta, którego prawo ojczyste daną przeszkodę przewiduje, lecz również okoliczności zachodzące
po stronie osoby, z którą ów nupturient pragnie zawrzeć małżeństwo. Bez znaczenia jest przy tym to, czy prawo
ojczyste tej drugiej osoby przewiduje podobną przeszkodę do zawarcia małżeństwa. Koncepcja ta jest krytykowana z
uwagi na brak oparcia w ustawie oraz możliwość uzyskania podobnych efektów za pomocą klauzuli porządku
publicznego.

Przykład: przeszkoda pozostawania w związku małżeńskim (obywatelka polska stanu wolnego nie może wyjść za mąż
za mężczyznę pozostającego już w związku małżeńskim, jeśli nawet jego prawo ojczyste na to zezwala)

Smaczki:
- w celu ułatwienia kierownikowi USC wypełnienia ciążących na nim obowiązków, cudzoziemiec chcący zawrzeć
małżeństwo w Polsce ma obowiązek przedłożenia dokumentu stwierdzającego, że może zawrzeć małżeństwo zgodnie z
właściwym prawem,
- w przypadku trudności można go z tego zwolnić, ale należy ustalić czy w myśl prawa właściwego cudzoziemiec
może zawrzeć małżeństwo,
- możliwe jest zawarcie małżeństwa ułomnego (wadliwego), ryzyko ewentualnych problemów ponoszą małżonkowie

74. Prawo właściwe dla formy zawarcia małżeństwa

Forma zawarcia małżeństwa podlega prawu państwa, w którym jest ono zawierane. (w przypadku małżeństwa
zawieranego w Polsce – musi być zachowana forma przewidziana przez prawo polskie)

Jeżeli małżeństwo zawierane jest poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej, wystarczy zachowanie formy
wymaganej przez:
a) prawo ojczyste obojga małżonków (gdy różne państwa, to muszą być zachowane wymagane przewidziane w obu
ojczystych systemach prawnych – tzw. łączna właściwość dwu systemów prawnych)
b) albo wspólne prawo miejsca zamieszkania lub zwykłego pobytu małżonków z chwili zawarcia małżeństwa

Gdy nupturient jest uchodźcą, którego kontakty z państwem ojczystym zostały zerwane na skutek naruszania praw
człowieka lub bezpaństwowcem – należy brać pod uwagę (zamiast prawa ojczystego) prawo jego miejsca
zamieszkania lub zwykłego pobytu.

Forma zawarcia małżeństwa obejmuje (zakres):
- w jaki sposób powinny być złożone oświadczenia woli nupturientów (ceremonia ślubna),
- uczestnictwo przy złożeniu oświadczeń woli organu państwowego (osoby urzędowej),
- udział świadków,
- wymagane dokumenty,
- wymóg podania do publicznej wiadomości,
- informacje o zamiarze zawarcia związku małżeńskiego
- dopuszczalność zawarcia małżeństwa przez pełnomocnika,
- sporządzenie odpowiedniego aktu stanu cywilnego

Forma zawarcia małżeństwa nie obejmuje:
- wymogu zgody na zawarcie małżeństwa przedstawiciela ustawowego nupturienta (występuje tu i ówdzie)

75. Małżeństwa konsularne

Małżeństwa konsularne zawierane są w formie przewidzianej przez prawo państwa, w którego imieniu działa
przedstawiciel dyplomatyczny lub konsularny. Zawarcie takiego małżeństwa jest dopuszczalne, gdy zachodzą
odpowiednie przesłanki.

Przesłanki małżeństwa konsularnego:
- żaden z nupturientów nie jest obywatelem państwa, na którego terytorium małżeństwo jest zawierane,
- przynajmniej jeden nupturient jest obywatelem państwa, w którego przedstawicielstwie małżeństwo jest zawierane,
- placówka dyplomatyczna/konsularna ma uprawnienia przyznane przez prawo państwa wysyłającego,
- na zawieranie takich małżeństw zezwala prawo państwa, na którego obszarze przedstawicielstwo działa

Polskie unormowania:
- do przyjęcia oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński nupturientów, będących obywatelami polskimi,
uprawniony jest konsul,
- konsul uprawniony jest również do przyjmowania oświadczeń w przedmiocie nazwiska małżonków/dzieci,
- konsul uprawniony jest również do przyjęcia oświadczenia od rozwiedzionego małżonka o powrocie do nazwiska.

76. Prawo właściwe dla stosunków osobistych między małżonkami

Stosunki osobiste między małżonkami podlegają każdoczesnemu wspólnemu prawu ojczystemu.

Przesłanka wspólnego prawa ojczystego: prawo jakiegoś państwa obojga małżonków musi uznać ich za swoich
obywateli. Na przykład: małżonkowie mają wspólne prawo ojczyste także w sytuacji gdy jeden z nich jest obywatelem
niemieckim, a drugi obywatelem polskim i niemieckim – wspólnym prawem ojczystym jest wtedy prawo niemieckie.
Nie stosuje się wtedy zasady pierwszeństwa obywatelstwa polskiego.

Schemat działania:
1) Każdoczesne wspólne prawo ojczyste małżonków

↓

2) Gdy brak powyższego: Prawo państwa, w którym oboje małżonków mają miejsce zamieszkania,

↓

3) Gdy brak powyższego: Prawo państwa, w którym oboje małżonków mają miejsce zwykłego pobytu,

↓

4) Gdy brak powyższego: Prawo państwa, w którym małżonkowie w inny sposób są wspólnie najściślej związani

77. Prawo właściwe dla stosunków majątkowych między małżonkami

Stosunki majątkowe między małżonkami podlegają każdoczesnemu wspólnemu prawu ojczystemu.

Schemat działania:
1) Każdoczesne wspólne prawo ojczyste małżonków

↓

2) Gdy brak powyższego: Prawo państwa, w którym oboje małżonków mają miejsce zamieszkania,

↓

3) Gdy brak powyższego: Prawo państwa, w którym oboje małżonków mają miejsce zwykłego pobytu,

↓

4) Gdy brak powyższego: Prawo państwa, w którym małżonkowie w inny sposób są wspólnie najściślej związani

Małżonkowie mogą poddać swe stosunki majątkowe prawu ojczystemu jednego z nich albo prawu państwa, w
którym jedno z nich ma miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu. Wybór prawa może być dokonany
także przed zawarciem małżeństwa.

Majątkowa umowa małżeńska:
- podlega prawu wybranemu przez strony zgodnie,
- forma przewidziana przez prawo wybrane lub prawo państwa, w którym do wyboru prawa doszło,
- jeśli strony nie dokonały wyboru, stosuje się prawo właściwe dla stosunków osobistych i majątkowych z chwili
zawarcia umowy,

Odpowiedzialność za zobowiązania małżonka:
Jeżeli małżonek i osoba trzecia będąca wierzycielem mają w chwili powstania zobowiązania miejsce zwykłego pobytu
w tym samym państwie:
* prawo tego państwa stosuje się do oceny skuteczności małżeńskiego ustroju majątkowego wobec osób trzecich,
* chyba że osoba trzecia w chwili powstania zobowiązania znała charakter i treść tego ustroju
* lub przy dołożeniu należytej staranności mogła je poznać
* albo zostały dopełnione wymagania dotyczące jawności i wpisów przewidziane w prawie właściwym dla
małżeńskiego ustroju majątkowego
* lub w odniesieniu do praw rzeczowych na nieruchomościach – w prawie państwa na którego terytorium
nieruchomość się znajduje.

78. Prawo właściwe dla intercyzy

Prawem właściwym dla intercyzy jest prawo właściwe dla majątkowej umowy małżeńskiej

79. Prawo właściwe dla rozwiązania małżeństwa

Obecnie regulowane jest to w art. 54p.p.m:
„1. Rozwiązanie małżeństwa podlega wspólnemu prawu ojczystemu małżonków z chwili żądania rozwiązania
małżeństwa.
2. W razie braku wspólnego prawa ojczystego małżonków właściwe jest prawo państwa, w którym oboje małżonkowie
mają w chwili żądania rozwiązania małżeństwa miejsce zamieszkania, a jeżeli małżonkowie nie mają w chwili żądania
rozwiązania małżeństwa wspólnego miejsca zamieszkania –prawo państwa, w którym oboje małżonkowie mieli
ostatnio miejsce wspólnego zwykłego pobytu, jeżeli jedno z nich ma w nim nadal miejsce zwykłego pobytu.
3. W razie braku okoliczności rozstrzygających o właściwości prawa na podstawie przepisów ust. 1 i 2, do rozwiązania
małżeństwa stosuje się prawo polskie.
4. Postanowienia ust. 1–3 stosuje się odpowiednio do separacji.”

W razie podwójnego lub wielorakiego obywatelstwa jednego lub obojga małżonków ustalenie, czy małżonkowie mają
wspólne prawo ojczyste, powinno nastąpić przy wykorzystaniu wskazówek zawartych w ust.3 art. 2 p.p.m.

Kiedy mamy uchodźcę spełniającego przesłanki z ust2 art3 należy stosować prawo miejsca zamieszkania, a w razie
jego braku miejsce zwykłego pobytu.

W stosunku do apatrydy lub osoby, której obywatelstwa nie da się ustalić stosujemy prawo jego miejsca zamieszkania,
a w razie braku miejsca zwykłego pobytu. To samo, gdy nie można ustalić treści prawa.

Do zastosowania wspólnej legis domicilii (w braku wspólnego prawa ojczystego małżonków) dojdzie bez względu na
to, czy małżonkowie mieszkają wspólnie, czy też wprawdzie oddzielnie, ale na obszarze tego samego państwa. Przy
ocenie miejsca zamieszkania należy brać pod uwagę rzeczywiste miejsce zamieszkania małżonków.

Zakres zastosowania statutu rozwiązania małżeństwa
Statut rozwodowy określa rodzaj zdarzenia powodującego rozwiązanie małżeństwa (sposób rozwiązania małżeństwa)
Jednakże sąd polski, jeśli tylko uzasadniona jest jego jurysdykcja, może w zasadzie działać także wówczas, gdy obce
prawo właściwe przyznaje kompetencję w zakresie rozwodów innemu organowi państwowemu niż sąd lub sądowi
wyznaniowemu.
Jeżeli rozwiązanie małżeństwa następuje przez czynność prawną, prawem właściwym dla tej czynności prawnej jest
prawo wskazane przez normę z art. 54 p.p.m. (statut rozwodowy). Według postanowień statutu rozwodowego należy
więc oceniać nie tylko dopuszczalność takiej czynności prawnej, lecz również jej ważność i skutki.
Wymagania dotyczące formy takiej czynności prawnej podlegają prawu wskazanemu przez normy kolizyjne z art. 25
p.p.m. Przy ocenie zdolności do dokonania czynności prawnej ustalać należy zgodnie z prawem wskazanym przez
normę z art.11§ 1 p.p.m.
Jeżeli rozwiązanie małżeństwa ma nastąpić w drodze orzeczenia sądu, statut rozwodowy rozstrzyga w pierwszej
kolejności o dopuszczalności rozwiązania małżeństwa. Jeżeli jednak obcy statut rozwodowy stoi na gruncie
nierozwiązalności małżeństwa, nie jest wykluczona ingerencja klauzuli porządku publicznego (w kierunku
dozwalającym).
Według postanowień statutu rozwodowego ustalać należy krąg osób uprawnionych do wytoczenia powództwa oraz
przesłanki (podstawy) rozwodu. Statut rozwodowy rozstrzyga nie tylko o tym, jakimi cechami powinien odznaczać się
fakt zaliczony do katalogu przyczyn rozwodu, ale także o tym, czy wymaganą przez postanowienia statutu
rozwodowego przyczynę stanowi zaistniały fakt. Decyduje on również o okolicznościach, które pozbawiają znaczenia
wcześniej zaistniałe fakty.Według postanowień statutu rozwodowego należy oceniać znaczenie winy
Główny skutek rozwodu w postaci rozwiązania małżeństwa podlega statutowi rozwodowemu, natomiast sprawa
skutków ubocznych nie jest już tak oczywista.
Zmiana nazwiska -> statut rozwodowy
Stosunki majątkowe powstałe w trakcie małżeństwa -> statut stosunków osobistych i majątkowych małżonków

W przedmiocie władzy rodzicielskiej powinien sąd orzec:
-o władzy rodzicielskiej
-obowiązku alimentacyjnym
Powinien to robić na podstawie prawa właściwego dla tych spraw.
Możliwość wyłączenia małżonka od dziedziczenia w sytuacji, gdy istniały podstawy do rozwodu, lecz rozwód za życia
nie został orzeczony, oceniać należy według postanowień statutu spadkowego. Statut ten rozstrzyga również o tym, czy
rozwód wywiera wpływ na powołanie małżonka do dziedziczenia opartego na testamencie sporządzonym przed
orzeczeniem rozwodu.
Kwestie procesowe w zakresie rozwodu podlegają właściwości legis fori processualis.

80. Prawo właściwe dla separacji

Dla separacji właściwe jest wspólne prawo ojczyste małżonków z chwili żądania separacji.

↓

2) Gdy brak powyższego: prawo państwa w którym oboje małżonków mają w owej chwili miejsce zamieszkania

↓

3) Gdy brak powyższego: prawo państwa, w którym oboje małżonków mieli ostatnio miejsce wspóln. zwykłego
pobytu

↓

4) Gdy brak powyższego: stosuje się prawo polskie

Separacja – spotykana jest w niektórych systemach prawa rodzinnego. Czasem stanowi przesłankę rozwodu (np. w
Brazylii), albo ułatwia jego uzyskanie (np. we Włoszech, w Hiszpanii). Najczęściej jednak jest to instytucja niezależna
(np. w Belgii, Holandii, Szwajcarii)

81. Prawo właściwe dla pochodzenia dziecka

Ustalenie i zaprzeczenie pochodzenia dziecka podlegają prawu ojczystemu dziecka z chwili jego urodzenia.

↓

Jeżeli prawo ojczyste z chwili urodzenia dziecka nie przewiduje sądowego ustalenia ojcostwa: stosuje się prawo
ojczyste dziecka z chwili ustalenia pochodzenia.

↓

Jeżeli powyższe prawo nie przewiduje ustalenia ojcostwa: należy rozważyć możliwość posłużenia się klauzulą
porządku publicznego, wyłączenia na jej podstawie zastosowania prawa obcego i użycia prawa polskiego.

Wielorakie obywatelstwo: schemat z art. 2 ust. 1-2 (gdy Polak to stosujemy prawo polskie niezależnie od innego
obywatelstwa, cudzoziemiec to prawo kraju z którym jest najściślej związany)

Smaczki:
- ze względu na odmienne rozwiązania kolizyjne w obcych systemach prawnych: możliwe odesłanie zwrotne!,
- powyższa norma obejmuje wszystkie sposoby ustalenia/zaprzeczenia pochodzenia z wyjątkiem uznania dziecka

Zakres zastosowania prawa właściwego:
a) dziecko urodzone w małżeństwie oraz poza nim:
- ustalenie i zaprzeczenie ojcostwa/macierzyństwa,

b) gdy dziecko urodzone w małżeństwie:
- domniemanie pochodzenia z małżeństwa,
- dopuszczalność powództwa o ustalenie pochodzenia,
- skutek ustalenia ojcostwa/macierzyństwa w postaci więzi rodzinnoprawnej pomiędzy mężem/żoną jako rodzicielem a
dzieckiem (np. stosunek pokrewieństwa)

Władza rodzicielska uregulowana jest odrębnie – należy najpierw ocenić kwestię ważności małżeństwa (kwestia
wstępna).

Prawu właściwemu dla sądowego ustalenia ojcostwa (macierzyństwa) podlegają:
- legitymacja czynna i bierna,
- ewentualny wymóg zgody dziecka na wytoczenie powództwa przez osobę, której służy legitymacja czynna,
- dopuszczalność sądowego ustalenia ojcostwa po śmierci dziecka,
- ocena natury prawnej powództwa o ustalenie ojcostwa i jego przesłanki,
- domniemania prawne,
- dopuszczalność i przesłanki exceptionis plurium concubentium oraz zasadniczy skutek sądowego ustalenia ojcostwa

82. Prawo właściwe dla uznania dziecka

Uznanie dziecka podlega prawu ojczystemu dziecka z chwili jego uznania.

↓

Gdy powyższe prawo nie przewiduje uznania dziecka: stosujemy prawo ojczyste dziecka z chwili jego urodzenia

↓

Gdy powyższe prawo nie przewiduje uznania dziecka: należy rozważyć możliwość posłużenia się klauzulą porządku
publicznego, wyłączenia na jej podstawie zastosowania prawa obcego i użycia prawa polskiego.

Uznanie nasciturusa – właściwe prawo ojczyste matki z chwili uznania (chwila złożenia oświadczenia o uznaniu
przez dokonującego uznania w sposób przewidziany przez prawo właściwe).

Wielorakie obywatelstwo: schemat z art. 2 ust. 1-2 (gdy Polak to stosujemy prawo polskie niezależnie od innego
obywatelstwa, cudzoziemiec to prawo kraju z którym jest najściślej związany)

Zakres zastosowania prawa właściwego:
- kwalifikacje personalne wymagane po stronie uznającego,
- charakter prawny uznania,
- prawna doniosłość wad oświadczenia woli,
- wymóg zgody matki,
- wymóg zgody ustawowego przedstawiciela dziecka lub samego dziecka,
- treść aktu uznania,
- dopuszczalność uznania dziecka po jego śmierci,
- przesłanki unieważnienia lub odwołania uznania,
- powstanie stosunku pokrewieństwa pomiędzy ojcem a dzieckiem
- nabycie lub zmiana nazwiska dziecka w wyniku uznania,

83. Prawo właściwe dla władzy rodzicielskiej

„1. Prawo właściwe dla spraw z zakresu władzy rodzicielskiej i kontaktów z dzieckiem określa Konwencja o
jurysdykcji, prawie właściwym, uznawaniu, wykonywaniu i współpracy w zakresie odpowiedzialności
rodzicielskiej oraz środków ochrony dzieci, sporządzona w Hadze w dniu 19 października 1996 r. (Dz. Urz. UE L
151 z 11.06.2008 r., str. 39; Dz. U. z 2010 r. Nr 172, poz. 1158).
2.W razie zmiany zwykłego pobytu dziecka na pobyt w państwie niebędącym stroną konwencji, o której mowa w ust.
1, prawo tego państwa określa od chwili tej zmiany warunki stosowania środków podjętych w państwie dawnego
zwykłego pobytu dziecka”-art55p.p.m.

Zgodnie z ust 1 art. 15 Konwencji właściwe jest prawo lex fori,
Od tego są jednak wyjątki:
1. Jeżeli ochrona osoby lub majątku dziecka tego wymaga, organy państwa konwencyjnego mogą wyjątkowo
zastosować lub wziąć pod rozwagę prawo innego państwa, z którym dana sprawa ma ścisły związek.
2. Wyjątki na rzecz miejsca zwykłego pobytu dziecka:
- Powstania i uznania odpowiedzialności rodzicielskiej z mocy prawa, bez udziału organu sądowego lub
administracyjnego
- Powstania i ustania odpowiedzialności rodzicielskiej z mocy porozumienia(umowy) lub jednostronnej czynności
prawnej, bez udziału organu sądowego lub administracyjnego
- Wykonywania odpowiedzialności rodzicielskiej

W razie zmiany miejsca zwykłego pobytu dziecka na pobyt w innym państwie konwencyjnym prawo tego innego
państwa od chwili nastąpienia zmiany. Jeżeli państwo nie jest stroną konwencji, to rozwiązanie jest takie samo, tyle, że
to reguluje już p.p.m, bo w konwencji jest luka.
(są jeszcze inne wyjątki…)
W konwencji dopuszczono możliwość wyjątkowego odstąpienia od zastosowania prawa obcego, gdy jego stosowanie
jest wyraźnie sprzeczne z porządkiem publicznym, przy uwzględnieniu dobra dziecka.

84. Prawo właściwe dla przysposobienia

Przysposobienie podlega prawu ojczystemu przysposabiającego.
Przysposobienie wspólne przez małżonków podlega wspólnemu prawu ojczystemu małżonków.

↓

Gdy brak powyższego: prawo państwa w którym oboje małżonków mają miejsce zamieszkania

↓

Gdy brak powyższego: prawo państwa w którym oboje małżonków mają miejsce zwykłego pobytu

↓

Gdy brak powyższego: praw państwa, z którym małżonkowie w inny sposób są wspólnie najściślej związani

Przysposobienie nie może nastąpić bez:
- zachowania przepisów prawa ojczystego osoby, która ma być przysposobiona,
- zgody tej osoby,
- zgody jej przedstawiciela ustawowego
- zezwolenia właściwego organu państwowego,
- ograniczeń przysposobienia z powodu zmiany dotychczasowego miejsca zamieszkania na miejsce zamieszkania w
innym państwie

Stosunek prawa właściwego do wymagań do powyższych wymagań:
- w przypadku powyższych przesłanek oba systemy prawne rozstrzygają, która spośród wymienionych przesłanek jest
wymagana w danym przypadku (wystarczy, iż jedno z wchodzących w grę praw ustanawia odpowiedni wymóg) – jest
to więc równoległa (kumulatywna) właściwość dwu systemów prawnych, stosowanych jednak oddzielnie
- inne przesłanki nie wymienione powyżej (wiek przysposabianego, jego stan cywilny) będą wymagane jedynie wtedy,
gdy przewiduje je statut adopcyjny

Jeżeli przysposabiający/przysposobiony jest bezpaństwowcem: stosujemy prawo miejsca zamieszkania lub prawo
miejsca zwykłego pobytu osoby, o którą chodzi

Polska jest stroną konwencji multilateralnych dotyczących przysposobienia:
a) Europejska konwencja o przysposobieniu dzieci ze Strasburga 1967 r.,
b) Konwencja o ochronie dzieci i współpracy w dziedzinie przysposobienia międzynarodowego z Hagi 1993 r.

85. Zakres statutu adopcyjnego

Pojęcie przysposobienia należy rozumieć szeroko. Normy opisane w powyższym punkcie należy także odnosić do
instytucji znacznie różniących się od przysposobienia w ujęciu prawa polskiego. Instytucje spełniające wyłącznie
funkcje opiekuńcze należą do zakresu przepisów z opieki i kurateli.

Zakres statutu adopcyjnego obejmuje:

MATERIA:

STATUT:

Dopuszczalność przysposobienia (kto może – czy małżeństwo, czy inne
osoby)

Statut adopcyjny

Dokonanie przysposobienia

Statut adopcyjny niezmienny – z chwili w której
doszło do przysposobienia.

Wzajemne prawa i obowiązki stron stosunku przysposobienia

Statut adopcyjny każdoczesny - aktualny

Rozwiązanie przysposobienia

Statut adopcyjny z chwili rozwiązania

Sposób przysposobienia (zdarzenie powodujące powstanie stosunku
przysposobienia)

Statut adopcyjny

Materialnoprawne przesłanki przysposobienia wymagane po obu stronach
(kto może, kogo, jaka różnica wieku, węzeł pokrewieństwa, czyja zgoda,
cel)

Statut adopcyjny

Ocena typu (rodzaju przysposobienia)

Statut adopcyjny z chwili dokonania przysposobienia
(są wątpliwości)

Zmiana imienia/nazwiska przysposobionego

Statut adopcyjny

Krąg spadkobierców ustawowych po przysposabiającym

Statut spadkowy, gdy przewiduje on dziedziczenie
przysposobionego – pojawia się kwestia wstępna –
ocena czy dana osoba jest przysposobionym.

Gdy statut adopcyjny przewiduje dokonanie/rozwiązanie przysposobienia w drodze umowy: przy ocenie zdolności i
formy bierzemy pod uwagę prawo wskazane przez miarodajne w tej mierze normy kolizyjne.

86. Prawo właściwe dla opieki

 → 18 rok życia:
Prawo właściwe dla opieki i kurateli nad dzieckiem (od urodzenia, aż do ukończenia 18 roku życia) określa
Konwencja o jurysdykcji, prawie właściwym, uznawaniu, wykonywaniu i współpracy w zakresie odpowiedzialności
rodzicielskiej oraz środków ochrony dzieci, sporządzona w Hadze w dniu 19.10.1996 r.

W razie zmiany zwykłego pobytu dziecka na pobyt w państwie niebędącym stroną konwencji, o której mowa
wyżej, prawo tego państwa określa od chwili tej zmiany warunki stosowania środków podjętych w państwie
dawnego zwykłego pobytu dziecka.

Środki, które mogą być podjęte dla ochrony dziecka lub jego majątku:
- przyznanie, wykonywanie, zaprzestanie lub ograniczenie odpowiedzialności rodzicielskiej,
- prawo do opieki, łącznie z prawami dotyczącymi dbałości o osobę dziecka, jak również prawo widzenia obejmujące
prawo do zabrania dziecka na czas ograniczony w miejsce inne niż miejsce stałego pobytu dziecka,
- opieka, kuratela i analogiczne instytucje,
- określenie funkcji osoby lub organu odpowiedzialnego za osobę lub własność dziecka, reprezentującego lub
wspierającego dziecko,
- umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej, opiece instytucjonalnej, zapewnienie opieki przez kafala,
- nadzór władzy publicznej nad opieką nad dzieckiem sprawowaną przez osobę odpowiedzialną za dziecko,
- zarządzenie, zachowanie lub rozporządzanie własnością dziecka

18 rok życia → 
Ustanowienie opieki albo kurateli lub innych środków ochronnych dla osoby pełnoletniej, podlega prawu
ojczystemu tej osoby.

Smaczki:
- gdy sąd polski orzeka o powyższych środkach w stosunku do cudzoziemca mającego miejsce zamieszkania/zwykłego
pobytu w Polsce → stosuje się prawo polskie,
- wykonywanie powyższych środków podlega prawu państwa, na którego terytorium ma miejsce zwykłego pobytu
osoba, której te środki dotyczą,

87. Prawo właściwe dla kurateli

Prawem właściwym dla kurateli, jest to, które jest właściwe dla opieki. (patrz powyższy punkt)

Smaczki:
- kuratela osoby prawnej → stosujemy prawo państwa, któremu osoba ta podlega,
- kuratela do załatwienia poszczególnej sprawy → stosujemy prawo państwa, któremu sprawa ta podlega

88. Prawo właściwe dla alimentacji

Prawo właściwe dla zobowiązań alimentacyjnych określa rozporządzenie Rady (WE) 4/2009 z dnia 18.12.2008 r.
w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń oraz współpracy w zakresie
zobowiązań alimentacyjnych.

Zasięg przedmiotowy rozporządzenia ma zastosowanie do zobowiązań alimentacyjnych ze stosunku:
- rodzinnego
- pokrewieństwa
- małżeństwa
- powinowactwa

Prawo właściwe dla zobowiązań należy ustalać zgodnie z Protokołem Haskim z 23.11.2007 r. o prawie właściwym dla
zobowiązań alimentacyjnych.

Normy kolizyjne zamieszczone w rozporządzeniu stanowią regulację uniwersalną. Stosuje się je niezależnie od
tego czy wskazują one jako właściwe prawo państwa członkowskiego UE, czy też państwa trzeciego. Wyłączają
więc stosowanie norm kolizyjnych krajowego prawa prywatnego międzynarodowego.

Wybór prawa właściwego:
Wyłącznie a użytek konkretnego postępowania w danym państwie:
Wierzyciel alimentacyjny i dłużnik mogą wybrać jako prawo właściwe dla zobowiązania alimentacyjnego prawo tego
państwa. Wybór ten musi być wyraźny! Ogranicza się tylko do legis fori! Jeśli wybór nastąpił przed wszczęciem
postępowania powinna być umowa podpasana przez obie strony, w formie pisemnej lub utrwalonej w inny sposób, tak
by istniała możliwość późniejszego dostępu do informacji w niej zawartych.

Wybór na użytek innych sytuacji:
Wierzyciel alimentacyjny i dłużnik mogą w każdej chwili wybrać jedno z następujących praw:
1. Prawo państwa, którego obywatelem jest jedna ze stron w chwili wyboru
2. Prawo państwa, w którym jedna ze stron ma miejsce zwykłego pobytu w chwili wyboru
3. Prawo wybrane przez strony jako właściwe lub prawo faktycznie stosowane do ich stosunków majątkowych
4. Prawo wybrane przez strony jako właściwe lub prawo faktycznie stosowane do ich rozwodu lub separacji

! Przepisy dotyczące wyboru nie mają zastosowania do zobowiązań alimentacyjnych wobec osoby, która nie ukończyła
18 lat ani też wobec dorosłej, która ze względu na zaburzenia lub ograniczenia swych zdolności osobistych nie jest w
stanie zadbać o swoje interesy. Wybór ten musi mieć formę pisemnej umowy podpisanej przez 2 strony lub zostać
utrwalony w innych sposób, tak by istniała możliwość późniejszego dostępu do informacji w niej zawartych.
Niezależnie od wyboru prawa wybór kompetencji do określenia, czy wierzyciel może zrzec się prawa dla roszczeń
alimentacyjnych podlega prawu miejsca zwykłego pobytu wierzyciela.

W sytuacji gdy nie dokonano wyboru prawa:
Reguluje to art. 3 protokołu(ogólna właściwość prawa): Zobowiązania alimentacyjne podlegają prawu państwa, w
którym wierzyciel ma miejsce zwykłego pobytu, chyba, że protokół stanowił by inaczej. W przypadkach jego zmiany
stosuje się prawo państwa, w którym wierzyciel ma nowe miejsce zwykłego pobytu, od momentu, w którym nastąpiła
zmiana.

Szczególna właściwość prawa uprzywilejowująca niektórych wierzycieli zawarta jest w art. 4 protokołu:
1. Poniższe postanowienia mają zastosowanie w przypadku zobowiązań alimentacyjnych:
a) rodziców na rzecz ich dzieci;
b) osób innych niż rodzice na rzecz osób, które nie ukończyły 21 lat, z wyłączeniem zobowiązań wynikających ze
stosunków, o których mowa w artykule. 5; oraz
c) dzieci na rzecz ich rodziców.
2. Jeśli wierzyciel nie może na mocy prawa, o którym mowa w artykule 3, uzyskać świadczeń alimentacyjnych od
dłużnika, stosuje się prawo miejsca organu orzekającego w sprawie.
3. Niezależnie od artykułu 3, jeśli wierzyciel wytoczył powództwo przed właściwym organem państwa, w którym
dłużnik ma miejsce zwykłego pobytu, stosuje się prawo miejsca organu orzekającego w sprawie. Jeżeli jednak
wierzyciel nie jest w stanie uzyskać na mocy tego prawa świadczeń alimentacyjnych od dłużnika, stosuje się prawo
państwa, w którym wierzyciel ma miejsce zwykłego pobytu.
4. Jeśli wierzyciel nie jest w stanie uzyskać na mocy prawa, o którym mowa w artykule 3 i w ustępach 2 i 3 niniejszego
artykułu, świadczeń alimentacyjnych od dłużnika, stosuje się prawo państwa ich obywatelstwa, jeśli mają wspólne”
Szczególna właściwość prawa w odniesieniu do małżonków i byłych małżonków:
Nie ma zastosowania właściwość ogólna z art3, jeżeli jedna ze stron sprzeciwi się i jeśli prawo innego państwa, w
szczególności państwa ostatniego wspólnego miejsca zwykłego pobytu małżonków, ma ściślejszy związek z ich
małżeństwem, to ma zastosowanie prawo tego innego państwa.

89. Prawo właściwe dla spraw spadkowych

Zgodnie z art. 65 p.p.m. o ważności testamentu i innych czynności prawnych na wypadek śmierci rozstrzyga prawo
ojczyste spadkodawcy z chwili dokonania tych czynności; wystarcza jednak zachowanie formy przewidzianej przez
prawo państwa, w którym czynność zostaje dokonana. Jeżeli spadkodawca w chwili dokonania czynności prawnej
mortis causa był apatrydą, zamiast prawa ojczystego właściwe będzie prawo miejsca zamieszkania spadkodawcy z
chwili dokonania czynności (art. 3 p.p.m.)

Przepis ten poza testamentami obejmuje bez wątpienia umowy dziedziczenia. Poza tym do jego zakresu należy
przyporządkować umowę o zrzeczenie się dziedziczenia, umowę darowizny na wypadek śmierci (donatio mortis causa)
i inne rzadziej spotykane na świecie czynności prawne mortis causa (np. umowę zobowiązującą do nieodwołania
testamentu, dopuszczalną w niektórych stanach USA).

Norma kolizyjna wyrażona w art65 p.p.m. dotyczy „ważności" czynności prawnych, o których mowa. Termin ten oznacza ogół przesłanek ważności czynności prawnej.

Prawu wskazanemu przez normę kolizyjną z art. 65 p.p.m. podlega więc ocena:
• dopuszczalności dokonania czynności prawnej określonego rodzaju; warto przy tym pamiętać, że tylko testament jest
dopuszczalny niemal powszechnie na świecie, natomiast sytuacja w obrębie innych czynności prawnych mortis causa
jest dość zróżnicowana;
• wymagań dotyczących zdolności jako przesłanki ważności tak testamentów, jak i innych czynności prawnych na
wypadek śmierci;
• wad oświadczenia woli (zarówno przesłanek, jak i skutków);
• dopuszczalnej treści danej czynności prawnej na wypadek śmierci.

Skutki czynności prawnych na wypadek śmierci podlegają prawu wskazane mu przez normę z art. 64 p.p.m. (ogólnemu
statutowi spadkowemu).Jeżeli jednak w treści czynności prawnej mortis causa spadkodawca obok rozrządzeń o
charakterze majątkowym zamieścił postanowienia o charakterze niemajątkowym (uznał dziecko, wyznaczył opiekuna
swych dzieci), skuteczność takiego postanowienia oceniana będzie według miarodajnego w danym zakresie prawa), a
nie według statutu spadkowego.

90. Wybór prawa dla spraw spadkowych

Istotną różnicą jest możliwość wyboru prawa jaką dopuszcza obecna ustawa, w tej z roku 1965 było to niemożliwe.
W obecnym stanie prawnym kwestię związaną ze statutem spadkowym reguluje art. 64 p.p.m. „1. Spadkodawca w
testamencie lub w innym rozrządzeniu na wypadek śmierci może poddać sprawę spadkową swojemu prawu
ojczystemu, prawu miejsca swojego zamieszkania albo prawu miejsca swojego zwykłego pobytu z chwili
dokonania tej czynności lub z chwili swojej śmierci.

2. W razie braku wyboru prawa w sprawie spadkowej właściwe jest prawo ojczyste spadkodawcy z chwili jego
śmierci.

Wybór prawa z ustępu 1 jest ograniczony, bowiem, nie może wybrać każdego, ale tylko taki jaki jest w nim
wymieniony. Jeśli jest spadkodawcą mającym wielorakie obywatelstwo, należy dopuścić każde wchodzące w grę lex
patriae, to samo dotyczy innych praw z tego wynikających.

Wyboru dokonuje spadkodawca. Jest to jego oświadczenie woli także wtedy, gdy zamieszczone jest w testamencie
wspólnym(inne systemy dopuszczają takie rozwiązanie) lub w umowie dziedziczenia.

Utrata obywatelstwa państwa, którego prawo się wybrało nie pozbawia skuteczności wyboru, to samo dotyczy miejsca
zamieszkania lub zwykłego pobytu.

Wybór powinien być wyraźny albo jednoznacznie wynikać z treści testamentu(innego rozporządzenie mortis causa.
Pole dla zabiegów kwalifikacyjnych jest niewielkie.

Nie ma tak jak w naszym prawie podstaw dla ochrony zachowka lub rezerwy.

Jeśli nie ma wyboru prawa, to prawo ojczyste, w sytuacji, gdy go nie ma to prawo miejsca zamieszkania z chwili
śmierci, jak i tego nie da się ustalić to miejsce zwykłego pobytu z chwili śmierci.
Jeśli spadkodawca ma obywatelstwo polskie i obce, to dla statutu spadkowego właściwe jest prawo polskie(art2ust1)
Jeżeli jest cudzoziemcem, i ma więcej niż 1 obywatelstwo i żadne z nich nie jest polskie, to stosujemy to prawo, z
którym byłe najściślej związany.

91. Zakres statutu spadkowego

Do zakresu statutu spadkowego należą:
1. Przesłanki dziedziczenia(otwarcie spadku, zdolność dziedziczenia, niegodność dziedziczenia)
2. Ustalenie zawartości spadku
3. Powołanie do dziedziczenia
4. Nabycie spadku oraz kwestie związane z nabyciem spadku(sposób dziedziczenia, przyjęcie lub odrzucenie spadku,
stosunki między współspadkobiercami, odpowiedzialność za długi spadkowe, ochrona dziedziczenia, zachowek lub
rezerwa, zapis testamentowy, wykonawca testamentu)
5. Dział spadku

-Otwarcie spadku podlega statutowi spadkowemu. Statut ten rozstrzyga zarówno o przyczynie (lub przyczynach),
chwili, jak i o skutkach otwarcia spadku. Jednakże domniemania dotyczące życia i śmierci podlegają statutowi
personalnemu osoby, o którą chodzi.
-Zdolność dziedziczenia Ogólne wymagania odnoszące się do zdolności prawnej kandydata na spadkobiercę, będącego
osobą fizyczną, a więc wymagania, od których zależy możność stania się podmiotem praw i obowiązków
jakichkolwiek i na jakiejkolwiek drodze, podlegają statutowi personalnemu osoby, o którą chodzi (art. 11 § 1 p.p.m.), a
nie statutowi spadkowemu.
-Spadkobiercą nie może być osoba, która zmarła przed lub równocześnie ze spadkodawcą.

Zdarzają się jednak sytuacje wyjątkowe, gdy kolejność zgonu mających po sobie dziedziczyć osób nie jest oczywista,
np. w przypadku utraty życia przez kilka osób podczas grożącego im wspólnie niebezpieczeństwa (przypadek tzw.
komorientów). Domniemania dotyczące kommorientów podzielić można na dwie grupy: grupę pierwszą stanowią
domniemania zmierzające do ustalenia kolejności zejścia śmiertelnego (pr.franc); do grupy drugiej należą, nie zawsze
jednakowo ujmowane, domniemania równoczesnej śmierci (pr.austr.,pr.szwajc,pr. pol.).

Powstaje kwestia, wedle jakich zasad należy ustalać prawo właściwe do oceny relacji między kommorientami,
wyrażającej się w pytaniu: kto kogo przeżył? Wydaje się, że rozstrzygnięcia poszukiwać trzeba w statucie personalnym
odnośnych osób. Zważywszy, iż chodzi tu o porównanie chwili utraty zdolności prawnej dwu (lub kilku) osób,
uwzględniać należy statuty personalne obu (lub kilku) osób. W wypadku zderzenia się trudnych do pogodzenia z sobą
domniemań dotyczących kommorientów dojdzie do ich wzajemnego wyłączenia się. Jeżeli jednocześnie brak danych
umożliwiających ustalenie najbardziej prawdopodobnej chwili śmierci, zachodzi konieczność - w ramach zabiegów
mających charakter dostosowania - uzupełnienia norm prawa prywatnego międzynarodowego prawidłem o charakterze

merytorycznym. Uzasadnione wydaje się przyjęcie prawidła przewidującego wzajemne wyłączenie w omawianej
sytuacji dziedziczenia kommorientów.
-Wymagania z zakresu zdolności prawnej, które działają jedynie w sferze prawnospadkowej, powodując utratę lub
ograniczenie możliwości dziedziczenia po kimkolwiek (czyli przyczyny tzw. bezwzględnej niezdolności
dziedziczenia), pod-legają statutowi spadkowemu. Współcześnie pojawiają się one rzadko. Liczyć się też trzeba z
ingerencją w tej mierze klauzuli porządku publicznego.
-O tym, czy dziecko poczęte (nasciturus) może dziedziczyć, rozstrzyga statut spadkowy. Jednakże ocena „warunku", od
którego ziszczenia się zależy ostateczne uzyskanie przez dziecko poczęte zdolności prawnej, należeć będzie do statutu
personalnego dziecka.
-Niektóre prawodawstwa dopuszczają możliwość ustanowienia spadkobiercą takiej osoby prawnej, która powstanie
dopiero po otwarciu spadku. O tym, czy taka możliwość istnieje, rozstrzyga -jak się zdaje - statut spadkowy.
-Niegodność dziedziczenia podlega statutowi spadkowemu. Statut ten rozstrzyga m.in. o sposobie działania
niegodności (czy działa ona ipso iure, czy też stwarza jedynie uprawnienie na rzecz określonych osób, którego
realizacja wymaga wydania orzeczenia sądowego), jej przesłankach (podstawach) i skutkach. Według legis
successionis trzeba też oceniać znaczenie przebaczenia ze strony spadkodawcy Jeżeli jednak postanowienia statutu
spadkowego wymaga-ją, by przebaczenie nastąpiło w testamencie, to o tym, czy testament, który zawiera przebaczenie,
jest ważny, rozstrzyga statut czynności prawnych mortis causa (art. 65 p.p.m.).
-Szczególne zakazy dziedziczenia –w prawie merytorycznym niektórych państw spotyka się przepisy wyłączające od
dziedziczenia mają one mianowicie zabezpieczać spadkodawcę przed wpływami z zewnątrz na jego ostatnią wolę,
chronią zatem swobodę testowania w ostatnich chwilach życia spadkodawcy. Zbliżone do tego są ograniczenia w
rozrządzeniu testamentem na rzecz osób sprawujących opiekę. Zakazy tego rodzaju należy oceniać według
postanowień statutu spadkowego. Mimo że obowiązujące prawo polskie zakazów takich nie przewiduje, nie wydaje się
konieczna ingerencja klauzuli porządku publicznego
-Umowa o zrzeczenie się dziedziczenia
podlega zasadniczo statutowi spadkowemu, a więc prawu wskazanemu przez normę kolizyjną z art. 64 p.p.m.;
wszelako co do kwestii uregulowanych w art. 65 p.p.m. stosować należy prawo wskazane przez ten przepis (statut
czynności prawnych mortis causa). Skutki umowy o zrzeczenie się dziedziczenia oceniane będą według statutu
spadkowego.
-Ustalenie zawartości spadku

O zasięgu spadku decyduje w głównej mierze statut spadkowy. Z zasady tej wynika - po pierwsze - że z postanowień
legis successionis czerpać należy ogólne reguły, służące w tym prawie do określenia pojęcia spadku, po drugie -
statutowi spadkowemu podlegają tzw. długi spadkowe powstające z chwilą śmierci spadkodawcy lub po jego śmierci,
po trzecie - do statutu spadkowego należy sięgać w poszukiwaniu szczegółowych reguł prawnospadkowych
spełniających pomocniczą rolę przy ustalaniu zawartości sched spadkowych lub innych korzyści osiąganych ze spadku
przez określone osoby.

Znaczenie ogólne, a więc nie tylko w rozpatrywanym tutaj zakresie, mają następujące dwa prawidła:
a. o istnieniu danego prawa lub obowiązku rozstrzyga system prawny, któremu to prawo lub ten obowiązek podlegają
(lex causae),
b. lex causae decyduje również o tym, kto jest z tytułu danego prawa uprawniony lub kogo dany obowiązek obciąża.
c. trzecie prawidło: o dziedziczności danego prawa lub obowiązku rozstrzyga statut, któremu – ze względu na swą
naturę – dane prawo (podmiotowe) lub obowiązek podlegają (lex causae).

-Powołanie do dziedziczenia podlega statutowi spadkowemu. Statut ten decyduje zarówno o powołaniu z ustawy (ab
intestato), jak i z woli spadkodawcy.

Na podstawie postanowień statutu spadkowego należy ustalić krąg spadkobierców ustawowych oraz porządek ich
dziedziczenia. Statutowi spadkowemu podlega także ocena transmisji. Wyznaczenie kręgu spadkobierców ustawowych
następuje przy użyciu odpowiednich kryteriów (probierzy). W ich roli występują różne typy więzów łączących
spadkobierców ze spadkodawcą. Czynniki określające powołanie do dziedziczenia z ustawy, takie jak związek
małżeński ze spadkodawcą, pokrewieństwo, stosunek przysposobienia, mają cechy tzw. kwestii wstępnych. Przy ich
ocenie należy postępować zgodnie ze wskazówkami przyjętymi dla rozstrzygnięcia kwestii wstępnej
Nie ma natomiast charakteru kwestii wstępnej węzeł, z którym mamy do czynienia w wypadku powołania do
dziedziczenia tzw. wychowańców, czyli osób, które w okresie poprzedzającym śmierć spadkodawcy pozostawały z nim
w określonym związku faktycznym. Węzeł tego rodzaju pozbawiony jest bowiem cechy kolizyjnoprawnej samoistności
(samodzielności). Przesłanki istnienia owego węzła należy oceniać na podstawie miarodajnej w danym przypadku
merytorycznej legis successionis

Statut spadkowy decyduje bez wątpienia zarówno o wielkości udziałów poszczególnych spadkobierców, jak i -co już
nie jest niewątpliwe -o charakterze praw przypadających spadkobiercom.

Należy jednak uciec się do klauzuli porządku publicznego, jeżeli obce prawo spadkowe przewiduje pierwszeństwo
dziedziczenia dzieci małżeńskich w stosunku do dzieci pozamałżeńskich, gdy przyznaje dziecku pozamałżeńskiemu
mniej-szy udział w spadku niż dziecku pochodzącemu z małżeństwa lub gdy wyklucza od dziedziczenia dzieci
zrodzone ze stosunków kazirodczych lub w wyniku zdrady małżeńskiej (cudzołóstwa).

Statut spadkowy rozstrzyga o dziedziczeniu małżonka. Według postanowień tego statutu należy oceniać, czy małżonek
w ogóle dopuszczony jest do dziedziczenia ustawowego, wspólnie z jakimi innymi spadkobiercami dziedziczy, a jakich
spadkobierców od dziedziczenia wyłącza. Dopuszczenie małżonka do dziedziczenia dopiero w braku dzieci lub innych
zstępnych nie może -jak się wydaje -usprawiedliwiać ingerencji klauzuli porządku publicznego. Odwoływanie się do
klauzuli porządku publicznego najczęściej nie będzie uzasadnione nawet wtedy, gdy statut spadkowy pomija
całkowicie małżonka przy dziedziczeniu.

Statut spadkowy określa przesłanki wyłączenia od dziedziczenia małżonka w sytuacji, gdy istniała podstawa do
wytoczenia powództwa o rozwód, lecz rozwód za życia nie został orzeczony.

Dopuszczalność unieważnienia małżeństwa po śmierci jednego z małżonków (min. czy i w jakim zakresie
unieważnienie działa wstecz) ocenić należy według postanowień statutu miarodajnego dla unieważnienia (art. 50
p.p.m.). To samo odnieść można do ustalenia nieistnienia małżeństwa
Za dopuszczalne uznać można przyznanie w sferze prawnospadkowej skutków małżeństwu poligamicznemu, z
zastrzeżeniem, że wszyscy pozostali przy życiu małżonkowie traktowani będą na równi.

Do postanowień statutu spadkowego należy też zasadniczo sięgnąć przy określaniu losów tzw. spadku
bezdziedzicznego. Niektóre bilateralne konwencje podpisane przez Polskę zawierają w tej mierze wyraźne wskazówki.
Zgodnie z nimi ruchomości przypadają państwu (stronie konwencji), którego spadkodawca był obywatelem,
nieruchomości zaś państwu (stronie konwencji), na którego obszarze są położone.
-Sposób przejścia spadku na spadkobierców oraz sposób uzyskania korzyści ze spadku przez innych beneficjariuszy
spadkowych określa statut spadkowy. Wedle jego postanowień należy oceniać sytuację prawną spadku
„spoczywającego". Decyduje on również o tym, czy spadek „przechodzi" najpierw na „egzekutora" lub
„administratora" spadku i dopiero za ich pośrednictwem, po zaspokojeniu długów, na właściwych beneficjariuszy
spadkowych (np. w systemie anglosaskim), czy też bezpośrednio na spadkobierców.
-Przyjcie lub odrzucenie spadku -Statutowi spadkowemu podlega ocena możności przyjęcia lub odrzucenia spadku
(możność ta nie stanowi bowiem elementu zdolności spadkobiercy), dopuszczalność częściowego przyjęcia lub
częściowego odrzucenia spadku, treść składanego oświadczenia woli, czasowe granice, w jakich przyjęcie lub
odrzucenie spadku może nastąpić (nie wyklucza to możliwości ingerencji klauzuli porządku publicznego w sytuacji,
gdy obca lex successionis przewiduje zbyt krótki termin, i to liczony od chwili otwarcia spadku), a także skutki
przyjęcia łub odrzucenia spadku. Statut spadkowy decyduje też o tym, czy przyjęcia spadku wprost dokonać może
osoba fizyczna niemająca pełnej zdolności do czynności prawnych. Natomiast o tym, jaką zdolność ma dany
spadkobierca, rozstrzyga jego statut personalny. Prawo właściwe do oceny formy dla oświadczenia o przyjęciu lub
odrzuceniu spadku określa art. 25ust1i2 p.p.m. Wpływ wad oświadczenia woli na ważność oświadczenia o przyjęciu
lub odrzuceniu spadku podlega statutowi spadkowemu.
-Stosunki między współspadkobiercami. Odpowiedzialność za długi spadkowe
Zarówno stosunki między współspadkobiercami, jak i odpowiedzialność za długi spadkowe należy zasadniczo oceniać
wedle legis successionis. Bez znaczenia jest to, czy przepisy właściwego prawa spadkowego są przy regulowaniu
stosunków między współspadkobiercami samowystarczalne, czy też regulują te stosunki tylko fragmentarycznie,
„odsyłając" w pozostałym zakresie do własnych (a więc nie do legis rei sitae) przepisów prawa rzeczowego
Statut spadkowy jest też w zasadzie miarodajny do oceny przesłanek i skutków oddzielenia spadku od majątku
spadkobiercy.
-Ochrona dziedziczenia
Statutowi spadkowemu podlega niewątpliwie ochrona dziedziczenia. Wedle legis successionis należy zatem oceniać,
komu i przeciwko komu służą roszczenia mające na celu ochronę dziedziczenia oraz jaką mają treść.
-Rezerwa lub zachowek
Statutowi spadkowemu podlegają ograniczenia w rozrządzaniu na wypadek śmierci. Wedle postanowień statutu
spadkowego należy oceniać m.in. naturę prawną przysługujących określonym osobom uprawnień (rezerwa czy
zachowek), krąg osób uprawnionych, wielkość przypadającego udziału w spadku lub wysokość należnej
wierzytelności. Bez znaczenia jest stanowisko w tej mierze statutu personalnego uprawnionego.
Także wydziedziczenie -jako sposób pozbawienia rezerwy lub zachowku -należy w zasadzie oceniać wedle

postanowień statutu spadkowego (art. 64 p.p.m.). Jeśli statut spadkowy przewiduje wymóg wydziedziczenia w
testamencie, to o tym, czy testament zawierający wydziedziczenie jest ważny, rozstrzyga prawo wskazane przez art. 65
p.p.m. Jednakże wymóg podania w testamencie przyczyny wydziedziczenia obowiązuje tylko wtedy, gdy przewidziany
jest w prawie wskazanym przez normę z art. 64 p.p.m.
-Zapis testamentowy podlega w zasadzie statutowi spadkowemu. Dotyczy to zwłaszcza skutków zapisu.(szczegóły
pyt.94)
-Wykonawca testamentu
Pozycję prawną wykonawcy testamentu określa statut spadkowy. Ważność rozrządzenia, którego mocą wykonawca
testamentu został ustanowiony, jest jedną z kwestii objętych zakresem działania statutu czynności prawnych mortis
causa (art. 65 p.p.m.).
-Dział spadku
Dział spadku (zarówno umowny, jak i ustawowy) podlega zasadniczo statutowi spadkowemu. Statut ten rozstrzyga, czy
współspadkobiercom przysługuje wybór sposobu działu spadku, czy też sądowy dział spadku jest obligatoryjny.
Podlega mu oczywiście także umowa o dział spadku. Jednakże zdolność do zawarcia takiej umowy oraz wymagania
dotyczące formy podlegają prawu wskazanemu przez oddzielne normy kolizyjne (art. 11 i 25 p.p.m.).
O zakresie swobody przysługującej stronom przy kształtowaniu treści umowy o dział spadku decyduje zasadniczo
statut spadkowy

92. Prawo właściwe dla zapisu

Zapis testamentowy podlega w zasadzie statutowi spadkowemu. Dotyczy to zwłaszcza skutków zapisu. Powstaje
jednak pytanie, czy zasada ta działa także co do znanego niektórym prawodawstwom (m.in. prawu włoskiemu) zapisu
wywołującego bezpośrednio skutki prawnorzeczowe .
Nie ulega wątpliwości, że zapis testamentowy wywoła bezpośrednie skutki prawnorzeczowe, gdy skutki takie łączy z
zapisem zarówno statut spadkowy, jak i statut rzeczowy. Chodzi tu oczywiście o statut rzeczowy z chwili otwarcia
spadku. Późniejsza zmiana statutu rzeczowego nie może szkodzić skutkom prawnorzeczowym zapisu, które już
zaistniały, ani też nie może samoczynnie wywołać skutków prawnorzeczowych, jeśli one do chwili zmiany statutu nie
nastąpiły. Za takim rozwiązaniem przemawia konieczność liczenia się ze stanowiskiem statutu rzeczowego przy ocenie
nabycia pojedynczego prawa rzeczowego.
Jest też oczywiste, że statut spadkowy nie może sam doprowadzić do powstania skutków prawnorzeczowych zapisu
(jeśli nawet skutki takie przewiduje) wbrew stanowisku statutu rzeczowego. Do kwestii dyskusyjnych należy zaś
pytanie, czy zapis testamentowy wywoła bezpośrednio skutki prawnorzeczowe, jeśli skutki takie wiąże z zapisem statut
rzeczowy, podczas gdy stanowisko statutu spadkowego jest w tej mierze odmienne

93. Prawo właściwe dla innych czynności mortis causa

Zgodnie z art. 66p.p.m Z zastrzeżeniem art. 66 o ważności testamentu i innych rozrządzeń na wypadek śmierci
rozstrzyga prawo ojczyste spadkodawcy z chwili dokonania tych czynności. A więc wszystko, co dotyczy testamentu
stosuje się odpowiednio do innych czynności na wypadek śmierci. O prawie właściwym dla spraw spadkowych pyt.89.

94. Prawo właściwe dla formy testamentu

Zgodnie z art. 66 p.p.m prawo właściwe dla formy testamentu i jego odwołania określa Konwencja dotycząca kolizji
praw w przedmiocie formy rozporządzeń testamentowych, sporządzona w Hadze dnia 5 października 1961 r. To prawo
wskazane stosuje się odpowiednio do formy innych rozrządzeń na wypadek śmierci. Przepis artykułu 1 tej konwencji
stanowi, że testament jest ważny z punktu widzenia wymagań dotyczących formy, jeżeli jest ona zgodna z prawem
wewnętrznym:
1. miejsca, w którym spadkodawca dokonał rozrządzenia, albo
2. obowiązującym w państwie, którego obywatelem był spadkodawca bądź w chwili dokonywania rozrządzenia, bądź
w chwili śmierci, albo
3. miejsca, w którym spadkodawca miał miejsce zamieszkania bądź w chwili dokonywania rozrządzenia, bądź w chwili
śmierci, albo
4. miejsca, w którym spadkodawca miał miejsce zwykłego pobytu bądź w chwili dokonywania rozrządzenia, bądź w
chwili śmierci, albo
5. w odniesieniu do nieruchomości - miejsca ich położenia.

Konwencja nie definiuje pojęcia „rozrządzeń testamentowych", lecz nie ulega wątpliwości, że pojęcie to powinno być
rozumiane szeroko. Obejmuje więc ono nie tylko rozrządzenia majątkowe spadkodawcy na wypadek śmierci, lecz
także - jeśli właściwe prawo na to zezwala - inne jego dyspozycje mortis causa (np. uznanie dziecka, wyznaczenie
opiekuna). Jednakże art. 12 konwencji dopuścił możliwość zastrzeżenia przez każde z umawiających się państw, że z
zakresu stosowania konwencji wyłączone będą takie klauzule testamentowe, które według prawa państwa
dokonującego zastrzeżenia nie mają charakteru spadkowego. Warto zauważyć, że Polska z możliwości dokonania
takiego zastrzeżenia skorzystała.
W myśl art. 4 konwencji jej postanowienia odnoszą się także do formy rozrządzeń testamentowych, dokonanych w tym
samym dokumencie przez dwie lub więcej osób.
Konwencja nie definiuje pojęcia „forma". Stara się jednak usunąć niektóre wątpliwości. I tak w art. 5 postanawia, że
przepisy ograniczające formy rozrządzeń testamentowych, wiążące się z wiekiem, obywatelstwem lub innymi
przymiotami osobistymi testatora, uważać należy za przynależne do zakresu formy. Podobnie traktować należy
wymagania stawiane świadkom testamentu.
Warto jeszcze zwrócić uwagę na postanowienia art. 6 konwencji. Zgodnie z tym przepisem konwencja powinna być
stosowana nawet w wypadku, gdy zainteresowana osoba nie ma obywatelstwa żadnego z umawiających się państw lub
gdy prawo właściwe (na podstawie konwencyjnych norm kolizyjnych) nie jest prawem któregokolwiek z tych państw.
Nadto przepis ten podkreśla, że stosowanie konwencyjnych norm kolizyjnych jest niezależne od jakiegokolwiek
warunku wzajemności.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
PPM ogolna jagielska id 381429
9 wykład PPM (Jagielska)
guzy część szczegółowa rzadsze
Wyklad 2 Eksploatacja przepisy szczegolowe
czaszka część szczegółówa
Zobowiązania część szczegółowa (6)
Zobowiązania część szczegółowa (1)
uczeń szczególnie uzdolniony aspekty psychologiczne 1
polityka dynastyczna jagiellonów
03 28 szczegółowy sposób postępowania z olejami odpadowymi
Szczegółowe tematy ćwiczeń Ped.Specj, Akademia Pedagogiki Specjalnej, rok I, Semestr II, biomedyczne

więcej podobnych podstron