1

OCHRONA PRZYRODY – ĆWICZENIA

04.02.2012.

OCHRONA GRZYBÓW I GRZYBOWISK

•

grzyby wielkoowocnikowe (Macromycetes)

•

grzyby lichenizowane (porosty) – ponad 1500 gatunków w Polsce



Mykobiota (biota grzybów, fungia) – to ogół gatunków grzybów danego obszaru.



Trendy zmian

W Polsce spotykamy gatunki zawleczone z krajów o cieplejszym klimacie, wyraźnie rozszerzające areał

swojego występowania:

- okratek australijski

- mądziak malinowy

- pierścieniak uprawny

- mączniak rzekomy tytoniu

- mączniak prawdziwy dębu

- szkocka osutka daglezji

- holenderska choroba wiązów

 Rzadziej występujące mleczaje:
- mleczaj rydz
- mleczaj późnojesienny
- mleczaj świerkowy

 Smardze: jadalny, stożkowaty, wyniosły

 Soplówki: gałęzista, jeżowata, jodłowa

 Szmaciaki: gałęzisty, krótkotrzonowy

 Gatunki prawie niespotykane, a dopuszczone do handlu i przetwórstwa:
- piaskowiec modrzak
- piaskowiec kasztanowy
- piestrzenica kasztanowa
- dwupierścieniak cesarski



Zagrożenia:

- efemeryczność pojawiania się grzybów
- zanikanie lub degradacja siedlisk
- zanieczyszczenia powietrza, gleby i wody
- zmiany w produkcji rolniczej i sadowniczej (m.in. chemizacja)
- nadmierny zbiór grzybów w zbiorach komercyjnych
- zbyt schematyczna gospodarka leśna (monokultury, likwidacja przestojów, posuszu)
- niedostateczne rozpoznanie (mało badań)

 Stenobionty – gatunki o wąskim zakresie tolerancji ekologicznej.
 Eurybionty – szeroki zakres tolerancji ekologicznej.

 Formy ochrony grzybów i grzybowisk:

•

ochrona prawna – zakazy

•

ochrona siedliskowa:
- ochrona rezerwatowa (ścisła i częściowa)
- obszarowa ochrona przyrody
- indywidualna ochrona przyrody

grzyby ≠ flora

Dekompozycja – rozkład biomasy

2

 Ochrona ścisła – przykłady:

borowik królewski
borowik korzeniasty
borowik pasożytniczy
poroblaszek żółtoczerwony
czareczka długotrzonkowa
czarka austriacka
czarka szkarłatna
wachlarzowiec olbrzymi
żagwica listkowata
dwupierścieniak cesarski
gąska olbrzymia
wilgotnica czapeczkowata
gwiazdosz frędzelkowany

gwiazdosz prążkowany
jodłownica górska
płomykówka galaretowata
sarniak dachówkowaty
lakownica żółtawa
ozorek dębowy
purchawica olbrzymia
siatkoblaszek maczugowaty
napastniczka stożkowata
smardz jadalny
smardz półwolny (mitrówka pół.)
smardz stożkowaty
smardz wyniosły

soplówka bukowa
soplówka jodłowa
mądziak psi
żagiew wielogłowa

Porosty:

granicznik płucnik
brodaczka kędzierzawa
brodaczka kępkowa
brodaczka zwyczajna



Ochrona porostów (grzyby lichenizowane)
- porosty nadrzewne (epifityczne)
- porosty naskalne (epilityczne)
- porosty naziemne (epigeiczne)
- porosty zasiedlające murszejące drewno (epiksyliczne)

 Pustynia porostowa – miejsce, gdzie porosty nie występują.

 Ochrona ścisła – przykłady:
chrobotek alpejski
czasznik
granicznik płucnik
tarczynka przygraniczna

pęcherzyca nadobna
pawężyca psia
pawężnica drobna
mąklik otrębiasty

włostka brązowa
brodaczka kępkowa

 Ochrona częściowa – przykłady:
płucnica kolczasta
płucnica islandzka

chrobotek leśny
chrobotek najeżony

chrobotek reniferowy

05.02.2012.

OCHRONA MCHÓW I MSZAKÓW



Briologia – nauka o mchach.
(brioflora – flora mchów)

 Siedliska mszaków epigeicznych – ściółka, próchnica, gleba mineralna, torf

zagrożenia: np. zrywka drewna

 Siedliska mszaków epifitycznych – części nasadowe pni, gałęzie drzew i krzewów, korzenie drzew
wystające powyżej gleby.

zagrożenia: np. ścinka

 Siedliska mszaków epiksylicznych – kora i rozkładające się drewno leżących kłód i gałęzi, kora i drewno
rozkładających się pniaków.

zagrożenia: np. usuwanie posuszu, martwych drzew

 Siedliska mszaków epilitycznych – głazy narzutowe, ściany skalne, beton, ceramika budowlana.

zagrożenia: np. kwaśne deszcze

3

 Inne siedliska – ekskrementy zwierząt, szczątki martwych zwierząt, korzenie przewróconych drzew, kępy
paproci i turzyc (składające się z obumarłych liści z poprzednich sezonów wegetacyjnych).



Zagrożenia mszaków epifitycznych:
- zanieczyszczenia powietrza
- obniżanie wilgotności mikroklimatu w obrębie lasu
- eliminacja starych drzew
- zmiana składu gatunkowego drzewostanów (są gatunki występujące tylko na danym gatunku drzewa)



Zagrożenia mszaków epilitycznych:
- chemiczne zanieczyszczenia powietrza i zakwaszanie środowiska (gatunki siedlisk skał zasadowych są
mniej wrażliwe – zasadowe skały do pewnego momentu niwelują zakwaszenie)
- wykorzystywanie głazów narzutowych do celów budowlanych – ograniczenie miejsc występowania
- pozyskiwanie darni mszaków
- gospodarka leśna (zalesianie nieużytków ze znajdującymi się na nich głazowiskami i skałkami oraz nagłe
ich odsłanianie przy okazji zrębów)



Zagrożenia mszaków epiksylicznych:
- usuwanie martwego drewna z lasu



Zagrożenia mszaków epigeicznych:
- zbiór darni na potrzeby własne i przemysłowe (rozległe i jednogatunkowe darnie)
- niekontrolowane pozyskanie torfu
- podpory do pnących się roślin doniczkowych (vs. włókno kokosowe)
- ozdoby wystaw sklepowych i kompozycji ogrodowych, kompozycji z suszonych kwiatów



Ochrona gatunkowa
Rozporządzenie Ministra Środowiska z 9 lipca 2004 roku w sprawie gatunków dziko występujących roślin
objętych ochroną.

 Ochrona ścisła:

- wątrobowce (Marchantiopytha) – 25 gatunków

- mchy (Bryophyta) – 174 gatunki

 Ochrona częściowa:

- wątrobowce -

???

gatunków

- mchy -

???

gatunków

 Możliwość ręcznego zbierania:
Rhytidiadelphus squarrosus
Pseudoscleropodium purum

Pleurosium schreberi
Sphagnum fallax

Dicranum polysetum
Dicranum scoparium



Ochrona siedlisk
- szacując skalę zagrożenia uwzględniać specyfikę brioflory danego regionu przyrodniczego
- ochrona obiektowa (np. obszary leśne – rezerwaty, użytki ekologiczne, ochrona pomnikowa –
pojedyncze drzewa lub aleje obficie porośnięte epifitami)
- użytki ekologiczne mogą chronić:

•

fragmenty kompleksów leśnych z bogatą florą epifityczną

•

fragmenty lasów o rzeźbie terenu utrudniającej lub uniemożliwiającej gospodarowanie (np.
wąwozy, jary, stoki dolin, itp.)

•

niezalesione skarpy w obrębie lasu

•

wychodnie skalne lub głazy w obrębie lasu

4

 Ochrona ścisła – przykłady:
lśniątka zakrzywiona
płożyk wonny
bezlist okrywowy
sierpowiec błyszczący

rokiet łąkowy
nibyprątnik torfowy
kędzierzawka krucha
strzechwa bezząb

torfowiec postrzępiony
torfowiec magellański
torfowiec błotny

 Ochrona częściowa – przykłady:
biczyca trójwrębna
piórkowiec kutnerowaty
rzęsiak pospolity
bielistka siwa
drabik drzewkowaty

gajnik lśniący
rokietnik pospolity
brodawkowiec czysty
płonnik cienki
piórosz pierzasty

torfowiec nastroszony
widłoząb kędzierzawy
widłoząb miotłowy

WRZOSOWISKA

Wrzosowiska to bezdrzewne, krzewinkowe zbiorowiska zdominowane przez rośliny z rodziny wrzosowatych
Ericaceae, z panującym wrzosem pospolitym (Calluna vulgaris).

 Wrzosowiska wilgotne z wrzoścem bagiennym – bardzo rzadkie w Polsce – głównie pomorze zachodnie,
Śląsk (

??

)

 Wrzosowiska suche

 Typy zbiorowisk roślinnych:

- mącznicowe

- janowcowe

- knotnikowe

 Wrzosowiska można też dzielić na: drobnopowierzchniowe i wielkopowierzchniowe.
 W warunkach naturalnych powstają drobnopowierzchniowe płaty w lukach drzewostanów.
 W lasach zagospodarowanych – skraje drzewostanów, uprawy, okrajki dróg leśnych, pod liniami
energetycznymi, na liniach oddziałowych, na rzadko używanych drogach.
 Do rzadkości należą rozległe, wielko powierzchniowe wrzosowiska, zwykle związane z terenami
obecnych lub dawnych poligonów wojskowych.



Zagrożenia – wrzosowiska wilgotne:
- przesuszenie – obniżenie poziomu wód gruntowych (rowy odwadniające)
- wkraczanie drzew i zmiana warunków świetlnych oraz wzrost żyzności i obniżanie się kwasowości
- sztuczne nasadzenia sosny poprzedzone orką
- pożary, wypalanie łąk



Zagrożenia – wrzosowiska suche:
- sukcesja wtórna
- wrzosowiska drobnopowierzchniowe – raczej nie są zagrożone
- wrzosowiska wielkoobszarowe – zagrożone (zaprzestanie użytkowania terenów poligonowych)



Ochrona – wrzosowiska wilgotne:
- utrzymywanie odpowiedniego uwilgotnienia – zahamowanie odpływu wody rowami
- usuwanie zarastających wrzosowisko nalotów drzew, wywiezienie wyciętych drzew i krzewów
- ochrona przed bezpośrednim zniszczeniem – wykluczenie zalesiania, przeorywania i przekształcania w
użytki zielone i rolne



Ochrona – wrzosowiska suche:
- w formie drobnopowierzchniowej zwykle nie wymagają ochrony czynnej – ewentualnie usuwania
nalotu drzew

5

- w formie wielkopowierzchniowej – niezbędna ochrona czynna poprzez usuwanie nalotów drzew,
naprzemienne wykaszanie wrzosu co 4-7 lat i wywożenie materiału poza wrzosowisko (trofia!).
mozaikowe wypalanie, ekstensywny wypas owiec

MURAWY
Murawy to niskie i luźne zbiorowiska trawiaste, zwykle porastające suche siedliska, nie mające
charakteru łąk kośnych, rzadko ekstensywnie użytkowane, głównie poprzez wypasanie. Zbiorowiska
związane z krajobrazem otwartym.
 Typy muraw:
- typowe murawy napiaskowe
- napiaskowe murawy ciepłolubne
- murawy kserotermiczne
- niżowe murawy bliźniczkowe



Zagrożenia:
- bezpośrednie niszczenie siedlisk
- sukcesja wtórna

•

zalesianie muraw

•

eksploatacja piasku

•

lokalizacja urządzeń turystycznych

•

pobocza dróg – zrywka i składowanie drewna

•

zaprzestanie wypasów

 Sukcesja wtórna – zjawisko naturalne – wkraczanie drzew i krzewów, zacienienie zbiorowiska, (…)

??????

 Konsekwencja: wkraczanie gatunków łąkowych, eliminowanie gatunków skrajnie sucho- i

światłolubnych.

ŁĄKI
Łąki to nieleśne zbiorowiska trawiaste, wiązane z użytkowaniem leśnym, w dużej mierze kształtowane i
stabilizowane dzięki działalności człowieka.
- ważny składnik krajobrazu
- kluczowe biotypy dla zachowania różnorodności biologicznej
- siedliska rzadkich gatunków roślin
- miejsce żerowania zwierzyny płowej, ptaki

 Typy łąk śródleśnych:
- zmiennowilgotne łąki trzęślicowe
- łąki wilgotne
- łąki świeże

 Ważny jest sposób koszenia łąk – kosi się po kwitnieniu.

18.02.2012.

 Z mad rzecznych powstają gleby brunatne  z lasów łęgowych powstają grądy

 Grądy – 3 typy:
- tilio-carpinetum
- galio-carpinetum
- stellario-carpinetum

 Proces grądowienia (grądowacenia) w lasach grądowych – gdy lasy łęgowe zamieniają się w grądy.



Ochrona ścisła –

tylko obserwujemy, chronimy zachodzące procesy



Ochrona częściowa – chronimy dany stan

JEZIORO
Jezioro to odrębny, specyficzny ekosystem, mający własny system mikro
mieszania się wód, charakterystyczny chemizm i właściwości fizykochemiczne wody zmieniające się w
cyklu rocznym, oraz specyficzną faunę i florę.

 Planując ochroną konkretnego zbiornika, należy pamiętać o specyfice tego ekosystemu.

 Typy jezior: rynnowe, lobeliowe, oligotroficzne, mezotroficzne, eutroficzne, wytopiskowe, morenowe,
krasowe, (…)

 Kocioł eworsyjny - przegłębienie w dnie cieku wodnego (strumienia lub rzeki) powstałe w wyniku eworsji
(zjawisko niszczącego wpływu ruchu wirowego wody płynącej na dno cieku wodnego
wodospadu lub progu skalnego w korycie, w rozszerzeniach lub zakrętach kor
przeszkód w nurcie (przyczółki mostowe itp)

 Jeziora pochodzenia lodowcowego
powierzchni kraju).



Jeziora lobeliowe
- 150 jezior lobeliowych w Polsce (gł. l
- skąpożywne (oligotroficzne), woda uboga w biogeny, woda czysta o dużej przejrzystości
- roślinność szuwarowa – zwykle skąpa
- charakterystyczne gatunki roślin:
- jeziora wrażliwe na zanieczyszczenia
humusowych z odwadnianych torfowisk lub powierzchni zrębów
- nie ma ryb (ciężko im tam przeżyć długo)
- zakaz gospodarowania w odległości dwóch wysokości d



Jeziora ramienicowe



Jeziora dystroficzne
- typowe zbiorniki powstają wtórnie na torfowiskach

tylko obserwujemy, chronimy zachodzące procesy

chronimy dany stan

Jezioro to odrębny, specyficzny ekosystem, mający własny system mikro- i makroelementów, rytm
mieszania się wód, charakterystyczny chemizm i właściwości fizykochemiczne wody zmieniające się w

yficzną faunę i florę.

Planując ochroną konkretnego zbiornika, należy pamiętać o specyfice tego ekosystemu.

Typy jezior: rynnowe, lobeliowe, oligotroficzne, mezotroficzne, eutroficzne, wytopiskowe, morenowe,

przegłębienie w dnie cieku wodnego (strumienia lub rzeki) powstałe w wyniku eworsji

zjawisko niszczącego wpływu ruchu wirowego wody płynącej na dno cieku wodnego)

wodospadu lub progu skalnego w korycie, w rozszerzeniach lub zakrętach koryta ewentualnie koło innych

rcie (przyczółki mostowe itp).

Jeziora pochodzenia lodowcowego – w Polsce jest to 9300 jezior o powierzchni >1 ha (stanowią one 1%

150 jezior lobeliowych w Polsce (gł. lasy Pomorza, północna Polska)
skąpożywne (oligotroficzne), woda uboga w biogeny, woda czysta o dużej przejrzystości

zwykle skąpa

charakterystyczne gatunki roślin: Lobelia dortmana, Isoetes lacustris, Litorella uniflora
jeziora wrażliwe na zanieczyszczenia – eutrofizujące spływy ze zlewni rolniczych, spływ substancji

humusowych z odwadnianych torfowisk lub powierzchni zrębów

nie ma ryb (ciężko im tam przeżyć długo)
zakaz gospodarowania w odległości dwóch wysokości drzewostanu

typowe zbiorniki powstają wtórnie na torfowiskach, są otoczone i podścielone torfem

6

i makroelementów, rytm

mieszania się wód, charakterystyczny chemizm i właściwości fizykochemiczne wody zmieniające się w

Planując ochroną konkretnego zbiornika, należy pamiętać o specyfice tego ekosystemu.

Typy jezior: rynnowe, lobeliowe, oligotroficzne, mezotroficzne, eutroficzne, wytopiskowe, morenowe,

przegłębienie w dnie cieku wodnego (strumienia lub rzeki) powstałe w wyniku eworsji

), zwykle u podnóża

yta ewentualnie koło innych

w Polsce jest to 9300 jezior o powierzchni >1 ha (stanowią one 1%

skąpożywne (oligotroficzne), woda uboga w biogeny, woda czysta o dużej przejrzystości

Lobelia dortmana, Isoetes lacustris, Litorella uniflora

eutrofizujące spływy ze zlewni rolniczych, spływ substancji

są otoczone i podścielone torfem

7



Inne typy jezior:
 Jeziora o naturalnie zmiennym poziomie wody – unikatowe siedliska dla wyspecjalizowanych roślin
(siedliska efemeryczne) – Larix bohemica, (…..)
 Jeziora eutroficzne – dobrze wykształcona roślinność z udziałem szuwarów (Phragmites communis,
Scirpus lacustris, Thypa latifolia), zbiorowiskami roślin o liściach pływających (Nuphar luteum, Nymphaea
alba, Potamogeton sp.) oraz porastającej dno (…) .

STARORZECZA
- najczęściej zarośnięte przez kompleks eutroficznej roślinności szuwarowej i wodnej
- różnorodność gatunkowa!
- unikatowe gatunki (Salvinia natans, Trapa natans, rzadkie gatunki bezkręgowców)
- ostoje ryb

STAWY ŚRÓDLEŚNE
- stawy rybne w lasach (piętrzenie wód)
- istotna rola przyrodnicza w krajobrazie, mimo antropogenicznego krajobrazu
- miejsca żerowania bielika, rybołowa, wydry, kormorana czarnego, czapli siwej
- ważne miejsce dla rozmnażających się płazów



Zagrożenia:
- zakłócanie bilansu wodnego
- zanieczyszczenia: spływy ze zlewni
- gospodarka rybacka
- nadmierne użytkowanie wędkarskie i rekreacyjne



Ochrona:
-

????

 Biomanipulacja – wprowadzenie ryb drapieżnych tam, gdzie jest za dużo roślinożernych.

CIEKI
 Rzeki i doliny – korytarze ekologiczne, szlaki migracji roślin i zwierząt
 Procesy geomorfologiczne związane z rzekami

?????????
?????????



Zagrożenia:
- zmiany warunków wodnych
- zanieczyszczenie wód i wpływy ze zlewni
- regulacja cieków
- gospodarka leśna w bezpośrednim sąsiedztwie cieków
- piętrzenia



Ochrona:
- zachowanie naturalnego charakteru źródeł, cieków i dolin
- ochrona cieków przy budowie urządzeń wodnych

TORFOWISKA
- miejsca retencji wody
- trwała akumulacja zasobów węgla organicznego
- ostoje różnorodności biologicznej
- mogą być zasilane wodami gruntowymi, opadowymi, (…)

???

Znać wszystkie gatunki
gadów (9) i płazów (18) !
PŁAZY
* Traszka grzebieniasta
* Traszka zwyczajna
* Traszka górska
* Traszka karpacka
* Salamandra plamista
* Kumak górski
* Kumak nizinny
* Grzebiuszka ziemna
* Ropucha szara
* Ropucha zielona
* Ropucha paskówka
* Rzekotka drzewna
* Żaba wodna
* Żaba śmieszka
* Żaba jeziorkowa
* Żaba trawna
* Żaba moczarowa
* Żaba dalmatyńska
GADY
* Żółw błotny
* Jaszczurka zwinka
* Jaszczurka żyworodna
* Jaszczurka zielona
* Padalec zwyczajny
* Zaskroniec zwyczajny
* Wąż eskulapa
* Gniewosz plamisty
* Żmija zygzakowata

 4 grupy torfowisk – klasyfikacja ze względu na pochodzenie wody:

- ombrogeniczne

- topogeniczne

- soligeniczne

- fluwiogeniczne



Torfowiska ombrogeniczne
- zasilane wodą opadową
- torfowiska „wysokie” – część środkowa wyniesiona najczęściej powyżej poziomu okrajka
- powierzchnia mszaru zwykle o charakterze kępkowym
- dominacja torfowców

????



Torfowiska topogeniczne
- związane z woda gruntową



Torfowiska soligeniczne
- związane z wpływami wód podziemnych
- cecha charakterystyczna – sącząca się woda spływająca drobnymi strumyczkami
- tujowiec bagnowy, mszar nastroszony

klasyfikacja ze względu na pochodzenie wody:

część środkowa wyniesiona najczęściej powyżej poziomu okrajka

powierzchnia mszaru zwykle o charakterze kępkowym

związane z wpływami wód podziemnych

sącząca się woda spływająca drobnymi strumyczkami

tujowiec bagnowy, mszar nastroszony

8

część środkowa wyniesiona najczęściej powyżej poziomu okrajka

Torfowiska fluwiogeniczne

- związane z zalewami i stagnacją wód powierzchniowych, zabag
- porośnięte szuwarami trzcinowymi, szuwarami łanowych turzyc, (…) ????



Zagrożenia:
- zaburzenie stosunków wodnych
- eksploatacja torfu
- ekspansja drzew i krzewów
- erozja torfowisk poligenicznych



Ochrona:
- przed bezpośrednim niszczeniem
- niewykorzystywanie naturalnych torfowisk do lokalizacji zbiorników wodnych
- rezygnacja z użytkowania lasu na torfowiskach

związane z zalewami i stagnacją wód powierzchniowych, zabagnionymi i zatorfionymi dolinami cieków
porośnięte szuwarami trzcinowymi, szuwarami łanowych turzyc, (…) ????

bezpośrednim niszczeniem

niewykorzystywanie naturalnych torfowisk do lokalizacji zbiorników wodnych
rezygnacja z użytkowania lasu na torfowiskach

9

nionymi i zatorfionymi dolinami cieków

10

03.03.2012.

OCHRONA BEZKRĘGOWCÓW

Z punktu widzenia czynnej ochrony gatunkowej, bezkręgowce różnią się zdecydowanie od zwierząt
kręgowych, m.in.:
- rozmiarami ciała, które decydują o wielkości areału niezbędnego do przeżycia
- długością życia warunkującą genetyczne aspekty rekonstrukcji populacji
- wahaniami liczebności populacji

 Na podstawie dotychczasowych badań można szacować, że w Polsce występuję około 33 000 –
47 000 gatunków zwierząt, z których około 28 000 to owady (60-85%).
 W zestawieniach tych, strunowce stanowią zaledwie 1,5% gatunków.
 W Polsce ochroną gatunkową objęto ponad 80% gatunków kręgowców oraz około 1% gatunków
bezkręgowców.



Zagrożenia:
- zanikanie siedlisk i mikrosiedlisk!
- brak wiedzy
- kolekcjonerstwo i badania naukowe (koziróg dębosz)



Czynna ochrona bezkręgowców:
- ochrona siedlisk i mikrosiedlisk!
- gatunki wskaźnikowe
- sztuczna baza lęgowa
- reintrodukcja i zasilanie populacji
- edukacja



Jak powstaje „martwe drewno”? (Właściwym określeniem byłoby „murszejące drewno” lub „martwe
drzewo”)

Przyczyny zamierania drzew

Naturalna
śmiertelność

Czynniki biotyczne
(owady, grzyby, ssaki)

Czynniki abiotyczne
(wiatr, opady, itd.)

Czynniki
antropogeniczne (np.
zanieczyszczenia)



Etapy rozkładu murszejącego drewna – 3 fazy:
Kolonizacja

 dekompozycja  humifikacja



Jaką rolę odgrywa murszejące drewno w życiu bezkręgowców?
1) Środowisko życia gatunków (…)

????

2) Pokarm

(…)

3)

????

4)

????



Do jakich celów jest wykorzystywane przez kręgowce?
- tarlisko dla ryb
- schronienia oraz miejsca wygrzewania się płazów/gadów
- miejsca gniazdowania ptaków
- dziuple ssaków – np. wiewiórki, pilchy



Dlaczego murszejące drewno nazywamy ewoluującym siedliskiem?

?????????

Merocenozy – środowiska nietrwałe



Jaką rolę pełnią?

?????????



Jak chronią przed erozją?

?????????



Renaturyzacja?

?????????



Jakie mają znaczenie w przebiegu procesów glebowych?

?????????



Gatunki wskaźniowe?
Pachnica dębowa

?????????

OCHRONA PŁAZÓW I GADÓW



Zagrożenia:
- zanikanie, przekształcanie i dewastacja pierwotnych biotopów
- niszczenie i przecinanie szlaków migracyjnych
- hodowle, „pseudo-badania”, presja drapie znicza



Ochrona
- ochrona siedlisk
- ochrona szlaków migracyjnych
- edukacja

Jakie mają znaczenie w przebiegu procesów glebowych?

zanikanie, przekształcanie i dewastacja pierwotnych biotopów

szlaków migracyjnych

badania”, presja drapie znicza

11

12

04.03.2012.

DZIUPLAKI
Dziuplaki to zróżnicowana pod względem systematycznym grupa ptaków odbywająca lęgi w dziuplach
drzew, norach lub szczelinach skalnych.

•

Dziuplaki pierwotne – samodzielnie wykuwają dziuple, np. dzięcioły

•

Dziuplaki wtórne – wykorzystują dziuple naturalne lub wykute przez dzięcioły, np. muchołówki,
szpaki, itd. (wiele wiele innych)

 Dziuple mogą zostać wykute lub powstać w wyniku murszenia drzewa.
 Lasy o charakterze naturalnym charakteryzują się dużą liczbą gatunków dziuplaków, ale ich zagęszczenie
jest niewielkie.
 Dlaczego mniej dziuplaków jest w lasach gospodarczych? Niedostatek naturalnych miejsc lęgowych.

Wynika to m.in. z działalności leśników: kiedyś usuwało się dużo martwych drzew ze względów
sanitarnych - ale w rzeczywistości w martwych drzewach nie ma już szkodników

 dlatego teraz już

się tego nie praktykuje.



Zagrożenia:
- niewielki udział drzewostanów starszych klas wieku
- niedostatek martwych i obumierających dzrew
- źle rozwieszone skrzynki
- chemizacja środowiska (nie tylko w Polsce, ale np. na zimowiskach w Afryce, gdzie chemizacja jest
często bardzo duża)
- zimowiska – śmiertelność w czasie lotów na zimowiska



Sterna paradisaea (rybitwa popielata) – gatunek migrujący na największe odległości.



Budki lęgowe – wykonuje się je z desek nieheblowanych, niemalowanych, itd., muszą być szczelnie zbite,
otwór odpowiedniej wielkości, zrobiony w miarę wysoko, na środku jednej deski (nie może być np. na
złączeniu dwóch), bez „patyczka”

 Rozwieszanie skrzynek lęgowych:

- wysokość zawieszenia nie ma znaczenia dla ptaków – wiesza się na takiej wysokości, aby ludzie nie
mogli dosięgnąć, ale też nie za wysoko – aby mieć do nich dostęp np. przy czyszczeniu
- dziuplaki to gatunki terytorialne (poza szpakiem)

 zalecana odległość między skrzynkami to co

najmniej 30 m
- strona świata nie ma znaczenia dla ptaków
- skrzynka nie może być wystawiona na bezpośrednie działanie promieni słonecznych

 O skrzynki należy dbać – obserwować jaki gatunek się zagnieździł (lub nie), należy skrzynki czyścić ze
względu na pasożyty (gdy ptaki opuszczają gniazdo)



Sowy



Ochrona kuraków leśnych – cietrzew i głuszec (rozdział w książce)

17.03.2012.

OCHRONA NIETOPERZY

Podział:
- megachiroptera (bardzo duże, np. w tropikach)
- microchiroptera (wszystkie w Polsce)

 Przetrwanie okresu zimowego: zimowiska; jaskinie, itd.
 Okres letni – miejsca na przeczekanie dnia

13



Proekologiczna gospodarka leśna
- utrzymanie mozaikowatości środowiska leśnego
- kształtowanie granicy polno-leśnej w taki sposób, aby była jak najbardziej urozmaicona
- otoczenie opieką śródleśnych oczek, stawów i innych zbiorników wodnych
- zachowanie starych i dziuplastych drzew
- ograniczenie do niezbędnego minimum stosowania nieselektywnych środków owadobójczych
- stosowanie w budynkach zlokalizowanych w lesie nietoksycznych środków ochrony drewna
- rozwieszanie budek dla nietoperzy w drzewostanach ubogich w naturalne dziuple

 Zabezpieczanie zimowisk – kraty

 Remonty strychów
 Tworzenie nowych kryjówek:

- skrzynki nadrzewne – skraje drzewostanów, dobry dostęp (odsłonięty wlot)
- skrzynki naścienne
- skrzynki strychowe
- schronienia podmostowe
- schronienia wewnątrz podziemi
- sztuczne zimowiska

 Edukacja społeczeństwa

OCHRONA SSAKÓW NADRZEWNYCH
- wiewiórka pospolita – wiewiórkowate
- popielica
- koszatka
- orzesznica

pilchowate

- żołędnica



Wiewiórka


Zagrożenia:
- wycinanie lasów (przede wszystkim stare, dziuplaste drzewa)
- fragmentacja obszarów leśnych
- duża liczebność kuny domowej i leśnej
- pojawienie się wiewiórki szarej (możliwe w przyszłości)



Ochrona:
- zostawiać zwarte duże fragmenty starych drzewostanów iglastych
-

????



Popielica


Zagrożenia:
- wycinanie starych lasów mieszanych i liściastych
- fragmentacja obszarów leśnych
- wałęsające się koty domowe



Ochrona:
- pozostawiać stare drzewa dziuplaste
- stanowiska łączyć korytarzami ekologicznymi
- w młodszych drzewostanach rozwieszać skrzynki



Koszatka


Zagrożenia:
- niedostateczne rozpoznanie
- wycinanie starych drzew
- przerywanie korytarzy



Ochrona:
- chronić stare drzewostany
- budki

14



Orzesznica


Zagrożenia:
- wycinanie i nadmierne rozrzedzanie drzewostanów w miejscach występowania gatunku
- usuwanie połączeń między poszczególnymi fragmentami lasów (np. zadrzewień śródpolnych)
- wycinanie krzewów istotnych dla orzesznicy (bez czarny, leszczyna) na obrzeżach lasów i wzdłuż
dróg leśnych



Ochrona:
- gęste i zróżnicowane podrosty w lesie
- różnorodność krzewów
- odgradzanie pastwisk od brzegów lasu
- prowadzić wycinkę drzew na małych, mozaikowo rozmieszczonych powierzchniach
- pozostawiać roślinność wzdłuż dróg
- rozwieszać skrzynki gniazdowe dla orzesznic (otworem w stronę pnia – listewki opierające się o
pień pozostawiają wąskie wejście dla orzesznic)



Żołędnica


Zagrożenia:
- wycinanie lasów (przede wszystkim stare, dziuplaste drzewa)
- niedostateczne rozpoznanie
-

????



Ochrona:
- zostawianie starych drzew
- korytarze ekologiczne