110

Kamienio³om warstw grodziskich

w ¯egocinie

5520

Lokalizacja:

województwo ma³opolskie

powiat bocheñski

gmina ¯egocina

miescowoœæ ¯egocina

Rejon geograficzny:

Zewnêtrzne Karpaty Zachodnie

Pogórze Zachodniobeskidzkie

Pogórze Wiœnickie

Jednostka geologiczna:

Zewnêtrzne Karpaty fliszowe

p³aszczowina œl¹ska

4458

Bochnia

Pi³a

Kamienio³om warstw grodziskich w ¯egocinie po³o¿ony

jest w malowniczej dolinie potoku ¯egociñskiego. Znajduje

siê w prawym zboczu doliny, oko³o 500 m na po³udnie od

centrum ¯egociny. Jest to du¿e (100 m x 110 m) nieczyn-

ne wyrobisko, w którym na trzech dawnych poziomach

eksploatacyjnych ods³ania siê profil warstw grodziskich.

Ods³aniaj¹ce siê tu, w ponad 45 metrowym profilu, warstwy

reprezentuj¹ utwory fliszowe charakteryzuj¹ce siê rytmicznym,

naprzemianleg³ym wystêpowaniem warstw piaskowców (rza-

dziej zlepieñców) oraz osadów drobnoziarnistych: mu³owców

i i³owców wystêpuj¹cych w postaci ³upków.

W kamienio³omie w ¯egocinie osady wykszta³cone s¹

w postaci tzw. fliszu drobnorytmicznego. Sk³adaj¹ siê na

nie cienkie od kilkunastu do kilkudziesiêciu centymetrów

mi¹¿szoœci warstwy piaskowców, ³upków i margli. W

najni¿szej czêœci profilu ods³aniaj¹cej siê w prawym brzegu po-

toku, p³yn¹cego poni¿ej kamienio³omu, wystêpuj¹ zlepieñce.

W œcianach kamienio³omu widzimy zmniejszanie siê iloœci

i mi¹¿szoœci warstw piaskowcowych ku górze profilu,

a zwiêkszanie siê iloœci i mi¹¿szoœci przewarstwieñ ³upków

i margli. Ods³aniaj¹cy siê tu profil osadów jest typowy dla w

warstw grodziskich i zaproponowany zosta³ jako stanowisko

dokumentacyjne tych warstw.

Utwory te reprezentuj¹ osady morskie osadzone

w g³êbokim od 2 do 3,5 km basenie sedymentacyjnym

rozci¹gaj¹cym siê równole¿nikowo na obszarze Karpat,

tzw. basenie œl¹skim. Na dnie g³êbokiego zbiornika depo-

nowane by³y osady pelagiczne reprezentowane przez i³y

i margle, a sk³adaj¹ce siê z drobnoziarnistego materia³u

ilastego i wapiennych szkielecików i skorupek mikroor-

ganizmów planktonicznych. Grubszy materia³ okruchowy

z przybrze¿nych, p³ytszych czêœci przemieszczany by³ po

sk³onie w g³êbsze partie zbiornika przez pr¹dy zawiesinowe,

które deponowa³y materia³ w postaci podmorskich sto¿ków

rozbudowanych u podstawy sk³onu.

Niektóre gêste (zawieraj¹ce du¿¹ iloœæ materia³u okru-

chowego) pr¹dy tworzy³y osuwiska podmorskie deformuj¹c

otaczaj¹ce osady. Œlady takich osuwisk w postaci zaburzo-

nych chaotycznie osadów o bardzo zró¿nicowanej wielkoœci

fragmentów mo¿emy obserwowaæ w najni¿szych partiach

profilu kamienio³omu.

Badania geologiczne ods³aniaj¹cych siê tu osadów

pozwoli³y na oszacowanie czêstotliwoœci wystêpowania

pr¹dów zawiesinowych. Wystêpowa³y one raz na 20 000 lat.

Tempo akumulacji (gromadzenia) osadów wynosi³o 2-3 m na

1000 lat. Przyjmuj¹c takie wyliczenia mo¿emy powiedzieæ,

¿e ods³aniaj¹ce siê w kamienio³omie osady gromadzone by³y

przez 0,5 do 1 mln lat.

Ods³aniaj¹ce siê w kamienio³omie w ¯egocinie warstwy

wykazuj¹ obecnoœæ charakterystycznych dla fliszu struktur

sedymentacyjnych takich jak: uziarnienie frakcjonalne, lami-

nacja pozioma oraz struktury hieroglifowe (mechanoglify,

bioglify), widoczne na powierzchniach sp¹gowych ³awic.

W gruboziarnistych piaskowcach i zlepieñcach obok frag-

mentów takich ska³ jak gnejsy, wapienie, lidyty oraz kwarcu

spotykamy, dochodz¹ce nieraz do kilku centymetrów œrednicy,

okruchy czarnych wêgli kamiennych. S¹ to karboñskie wêgle

- takie same, jakie wystêpuj¹ na obszarze Górnoœl¹skiego

Zag³êbia Wêglowego. Mi³oœnicy skamienia³oœci zobaczyæ

mog¹ w osadach ods³aniaj¹cych siê w kamienio³omie, amonity,

belemnity i aptychy. Te ostatnie to pokrywy otworów spiralnie

skrêconych muszli amonitów.

Kamienio³om w ¯egocinie jest obiektem o wyso-

kich walorach poznawczych i dydaktycznych i mo¿e byæ

interesuj¹cym miejscem dla turystów, którzy chcieliby

dowiedzieæ siê z jakich ska³ i w jaki sposób powsta³y góry,

które ich otaczaj¹. Aby to u³atwiæ, w³adze gminy ¯egocina

przygotowa³y kamienio³om dla turystów. Oczyszczono z

roœlinnoœci i zabezpieczono œciany kamienio³omu, zbudowa-

no mostek nad potokiem u³atwiaj¹cy dojœcie do ods³oniêcia.

Limanowa

5518

1

2

3

4

111

Wybrana literatura: 187, 261, 275, 384,

414, 431

¯egocina

Umieszczono tablicê informuj¹c¹ o osadach ods³aniaj¹cych

siê w kamienio³omie i mechanizmie ich powstania. Obiekt

jest wiêc dobrze zagospodarowany i ³atwo dostêpny z

drogi prowadz¹cej z Bochni przez ¯egocinê do Limanowej.

Malowniczo po³o¿ona na granicy Beskdu Wyspowego i

Pogórza Wiœnickiego ¯egocina, obok dobrze rozwiniêtej

infrastruktury turystycznej wzbogaci³a ofertê turystyczn¹

o interesuj¹cy obiekt geoturystyczny.

The Grodziskie Beds quarry in ¯egocina

¯egocina is a village located in a scenic land, at the bor-

der between the Beskid Wyspowy Range and the Wiœnicz

Foreland. About 700 meters south from the village center

a quarry was developed. Recently abandoned, the quarry

exploited the flysch sandstones belonging to the Grodziskie

Beds of the Silesian Unit. The flysch sediments are over 45

meters thick and include rhythmically alternating sandstones

and shales. This succession is typical of the Grodziskie Beds

and was proposed as a documentation site.

Autor karty stanowiska dokumentacyjnego i fotografii:

T. Leœniak (2005)

The rocks exposed in the quarry are marine sediments

deposited in a deep (2,0-3,5 kilometers), latitudinally ar-

ranged sedimentary basin known as the Silesian Basin. Pelagic

sediments were clays and marls composed of fine-grained

clay matter with calcareous skeletons and tests of planktonic

microfossils. Coarser-clastic material was transported from

nearshore zone down the continental slope in density flows

and deposited as submarine fans at the base of the slope.

The rocks exposed in the quarry reveal sedimentary

structures typical of flysch sediments: graded bedding, hori-

zontal lamination and trace fossils well-visible at the bottom

surfaces of layers. The coarse-grained sandstones and con-

glomerates contain rock fragments: gneisses, limestones,

lydites and quartz grains but also fragments of black coals,

up to several-centimeters across. These are Carboniferous

hard coals, the same as those known from the Upper Silesian

Coal Basin. Fossil collectioners can search for ammonites,

belemnites and aptiches.

1

2

4

3