1

Ekonomia polityczna

protekcjonizmu: wstęp

i model Magee-Brock-Young

Jan J. Michałek

Wpływ preferencji elektoratu na

poziom stawek celnych

t

AV

t

B

t

A

g

A

g

B

g

AV

Preferowane
cło

głosujący

Oś pozioma: przedstawicieli społeczeństwa, według preferencji od niskich do wyższych ceł;
Jeżeli partia B zaproponowałaby stawkę celną t

B

to inna partia A proponująca nieco niższą stawkę

(t

A

) przejmie cały elektorat preferujący niższą stawkę, czyli prawie wszystkich głosujących,

Î kolejne partie zwiększają swe szanse na wygranie wyborów zbliżając się do stawki t

AV

,

maksymalizującej użyteczność średniego głosującego (g

AV

).

 JJ Michalek

Koszty i korzyści wynikające z

lobbyingu

(b )

(a )

0

0

F

E

E

L

e

L

e

M B

M C

W yd a tk i n a lo b b yin g

K ra ń c o w e
k o szty i
k o rz yśc i z
lo b b yin g u

C a łk o w ite
K o szty i
k orz yśc i z
lo b b yin g u

W yd a tk i n a lo b b yin g

T B

T C

 JJ Michalek

2

Zależności pomiędzy zachowaniem partii

protekcjonistycznej a poziomem taryfy celnej

(b)

(a)

E

H

Wpływ ceł
na głosy
krańcowe

Wpływ ceł
na głosy

E

t

0

t

e

0

MB

MC

t

e

t

G

L

G

e

L

e

 JJ Michalek

Zależności pomiędzy zachowaniem partii

protekcjonistycznej a poziomem taryfy celnej

• Krzywa 0G obrazuje przyrost głosów oddanych na rzecz partii

protekcjonistycznej. Jest to krzywa rosnąca (kontrybucji) o

malejącym nachyleniu, ponieważ efektywność uzyskiwania

dodatkowych głosów zmniejsza się przy coraz wyższych

poziomach taryfy (zgodnie z koncepcją średniego

głosującego).

• Krzywa OL obrazuje tzw. efekt zniekształcenia, wywoływany

przez coraz wyższe cła. Dzieje się tak ponieważ wyższe cła

wywołują silniejszą redystrybucję dochodów, zniekształcenia

cenowe i większe straty dobrobytowe co z kolei wywołuje

większą opozycję ze strony osób głosujących na politykę

liberalną.

 JJ Michalek

Podstwowe, opisowe modelu

lobbyingu

Kluczowe wyróżniki Modele

pluralistyczne

(kraje anglosaskie)

(Neo)korporatywizm
(Europa zachodnia)

System partyjny

Dwie partie zmieniające się u
władzy

Wielopartyjny, zmieniające
się rządy koalicyjne

Aktywność państwa w
gospodarce

Ograniczona, duże wpływy
doktryny neoliberalnej w
zarządzaniu i gospodarce

Duża społeczna gospodarka
rynkowa, "partnerstwo
społeczne"

Zachowania państwa w
relacjach z grupami interesu

Neutralny arbiter

Aktywny uczestnik

Główne instytucje

Grupy nacisku, lobbies

Komisja trójstronna,
negocjacje społeczne

Reguły funkcjonowania

Rywalizacja pomiędzy
grupami interesu, brak
monopolu reprezentacji

Instytucjonalne
równoważenie wpływów i
korzyści, monopol
reprezentacji interesów,
obligatoryjne członkostwo.

Formy kontaktów między
rządem a biznesem

Pośrednie, poprzez grupy
nacisku, bezpośrednie relacje
z administracją i politykami

Pośrednie poprzez
organizacje biznesu

Organizacje przedsiębiorców
i pracodawców

Raczej słabe, brak hierarchii,
wielość struktur
organizacyjnych

Silne hierarchiczne struktury,
organizacja branżowe i
sektorowe, masowa
przynależność

Kultura działania (biznesu)

"indywidualizm", preferencje
dla działań jednostkowych

"kolektywizm", preferencje
dla działań zbiorowych

Źródło: Jasiecki, Molęda-Zdziech, Kurczeska, 2000, str. 60.

 JJ Michalek

3

Zasady prowadzenia lobbingu w UE:

Raport Galle'a:

•

prezentacje publiczne lobbystów: nie można się

fałszywie przedstawiać używając fałszywych nazw,

logo, symbolu, sformułowania słownego, ani

fałszywego autorytetu, albo wprowadzać w błąd

klientów co do jej statusu

•

zachowania lobbystów: lobbyści winni reprezentować

najwyższe normy moralne (uczciwość kompetencje),

unikać działania w sytuacjach konfliktu interesów, nie

zatrudniać urzędników Komisji

•

rozpowszechnianie informacji w KE: lobbyści nie

powinni rozpowszechniać wprowadzających w błąd

informacji

 JJ Michalek

Model Magee, Brocka i Younga

(1989): założenia

• istnieją dwa ugrupowania prowadzące lobbying oraz dwie partie

polityczne

• Pierwsze ugrupowanie ma charakter proeksportowy, tzn. opowiada

się za niskimi cłami (t) lub subwencjami eksportowymi (s)

• drugie opowiada się za protekcjonizmem.
• Podobnie partia 1 prezentuje poglądy wolnohandlowe

(proeksportowe) a partia druga protekcjonistyczne. Poglądy i cele

polityki handlowej obu partii są znane społeczeństwu i realizowane

gdy dana partia zostanie wybrana.

• Jednak gros głosujących woli w zasadzie wolny handel ale nie jest

dobrze poinformowane i zachowuje się pasywnie.

• Celem działania każdej partii jest zwiększenia prawdopodobieństwa

wyboru podczas gdy ugrupowania lobbystyczne dążą do

maksymalizacji swych dochodów

.

 JJ Michalek

Cele działania pierwszego (pro-

ekportowego) ugrupowania

Przyjmując prim dla oznaczenia zmiennych pierwszego ugrupowania lobbystycznego
(proeksportowego) to dąży ono do:

( )

(

)

'

2

'

1

'

2

'

1

,

1

'

max

1

'

2

'

1

C

C

pr

r

p

R

C

C

−

−

+

−

=

gdzie, p oznacza prawdopodobieństwo wyboru partii 2, a (1-p)=q partii numer jeden.
- R' to dochód całkowity pierwszego ugrupowania lobbystycznego, r

1'

przychód tegoż

ugrupowania jak wygra partia 1 a r

2'

jak wygra partia 2.

- Jeżeli wygra partia proeksportowa to przychód ugrupowania 1 będzie większy niż jak

druga partia czyli: r

1'

>r

2'

.

- Natomiast C

1'

i C

2'

oznaczają koszty na rzecz kampanii (wyborczej) partii 1 i 2

odpowiednio. A zatem ugrupowanie jeden dąży do maksymalizacji dochodu poprzez
odpowiednie kontrybucje na rzecz partii 1 i 2.

 JJ Michalek

4

Cele działania 2 ugrupowania

(protekcjonistycznego) i partii politycznych

- Analogicznie ugrupowanie 2 (protekcjonistyczne) dąży do:

( )

(

)

2

1

2

1

,

1

max

2

2

1

C

C

pr

r

p

R

C

C

−

−

+

−

=

.

(jednak r

1

<r

2

ponieważ dochód lobby 2 jest większy gdy wygra partia

protekcjonistyczna)

- Z kolei partie polityczne dążą do maksymalizacji prawdopodobieństwa wygrania

wyborów

- Pamiętając, że (1-p)=q to partia proeksportowa (1) dąży do:
(3)

(

) (

)

+

−

−

+

+

+

=

]

,

,

,

[

max

2

'

2

1

'

1

t

s

C

C

C

C

q

q

s

43

42

1

4

3

42

1

- podczas gdy partia protekcjonistyczna (2) dąży do:
(4)

]

,

,

,

[

max

'

2

2

1

'

1

−

+

+

−

+

+

=

t

s

C

C

C

C

p

p

t

4

3

42

1

4

3

42

1

gdzie

0

0

≥

≥

s

i

t

to cła i subwencje eksportowe.

 JJ Michalek

Cele działania 2 ugrupowania i partii

politycznych: wyjaśnienia

• Znaki pod zmiennymi oznaczają znak pochodnej cząstkowej

po q i p danej zmiennej.

• Kontrybucja na rzecz danej partii zwiększa

prawdopodobieństwo jej wyboru i zmniejsza

prawdopodobieństwo wyboru partii konkurencyjnej.

• Z kolei wzrost cła (t), biorąc pod uwagę ogólne preferencje

społeczeństwa do wolnego handlu, zmniejsza

prawdopodobieństwo wyboru partii 2 a zwiększa szanse

proeksportowej partii 1.

• Odwrotnie oddziałuje wzrost subwencji s. Trzeba zauważyć,

że kontrybucje poszczególnych grup lobbingowych są same w

sobie funkcją poziomu ceł i taryf

 JJ Michalek

Zależności wzajemne:

funkcje reakcji

- Można też uzyskać funkcje reakcji dla obu grup lobbistycznych czyli:

( )

s

t

C

C

,

'

1

'

1

=

oraz

( )

s

t

C

C

,

2

2

=

- W modelu tym, zgodne z oczekiwaniami, grupa nacisku płaci kontrybucję tylko na

rzecz partii reprezentującej jej cele polityczne.

- Można to wykazać analizując np. pochodną cząstkową dochodu grupy

proeksportowej w stosunku do partii protekcjonistycznej czyli:

(5)

(

)

0

1

'

'

1

'

2

'

2

'

2

<

−

−

=

r

r

dC

dp

dC

dR

ponieważ

0

'

2

>

dC

dp

i

'

1

'

2

r

r

< . Podobnie można wykazać, że:

(6)

0

1

<

dC

dR

.

Tak więc:

(7)

0

1

'

2

=

= C

C

 JJ Michalek

5

Twierdzenie o specjalizacji kontrybucji

finansowych

- Podstawiając te zerowe wartości (równanie 7) można uprościć model. Można go wówczas

rozwiązać wyliczając warunki konieczne pierwszego rzędu (odpowiednie pochodne
cząstkowe przyrównane do zera) na maksymalizację dochodów. Otrzymujemy wówczas
na podstawie równania (1) następujące równania:

(8)

(

)

0

0

1

'

'

1

'

1

'

2

'

1

'

1

>

⇒

=

−

−

=

−

−

C

r

r

dC

dp

dC

dR

czyli kontrybucję lobby proeksportowego na rzecz partii proeksportowej; oraz:

(8)

(

)

0

0

1

2

1

2

2

2

>

⇒

=

−

−

=

+

+

C

r

r

dC

dp

dC

dR

czyli kontrybucja lobby protekcjonistycznego na rzecz partii prot. Wyraz pierwszy równania
stanowi krańcowy przychód z działalności politycznej a drugi krańcowy koszt.

 JJ Michalek

Poziom endogenicznej subwencji i cła

w modelu MBY

Z kolei wyliczając pochodne cząstkowe q po s z równania (3) i przyrównując je do zera można
wyliczyć warunek konieczny optymalnej subwencji s :

(

)

0

'

1

'

1

=

+

−

+

+

ds

dq

ds

dC

dC

dq

co wyznacza poziom endogenicznej subwencji eksportowej (s) ustalanej przez partię proeksportową.

Podobnie wyliczając z równania (4) pochodną p po t i przyrównując ją do zera otrzymujemy
(11)

(

)

0

2

2

=

+

−

+

+

dt

dp

dt

dC

dC

dp

co pozwala wyznaczyć poziom endogenicznego cła; gdzie pierwszy wraz obrazuje dodatni wpływ
kontrybucji na cła a drugi ujemny wpływ zakłóceń rynkowych.

- Powyższe równania stanową podstawę modelu Magee, Brocka i Younga. Pozwalają one na

wyznaczenie wielkości kontrybucji obu grup prowadzących lobbying oraz poziomu
endogenicznego cła i subwencji, wynikających z wewnętrznego procesu politycznego.

- W ten sposób można również określić dochody obu grup lobbistycznych oraz

prawdopodobieństwo wyboru obu partii.

 JJ Michalek