„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Łukasz Orzech

Wykonywanie pomiarów warsztatowych 311[15].Z1.01

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji

–

Państwowy Instytut Badawczy

Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
dr inż. Sylwester Rajwa
mgr inż. Janina Świątek



Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Łukasz Orzech



Konsultacja:
mgr inż. Gabriela Poloczek








Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 311[15].Z1.01
„Wykonywanie pomiarów warsztatowych”, zawartego w modułowym programie nauczania
dla zawodu technik górnictwa podziemnego.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1.

Wprowadzenie

3

2.

Wymagania wstępne

5

3.

Cele kształcenia

6

4.

Przykładowe scenariusze zajęć

7

5.

Ćwiczenia

11

5.1.

Podstawowe pojęcia metrologiczne

11

5.1.1. Ćwiczenia

11

5.2.

Rodzaje wymiarów i wykonywanie pomiarów wielkości geometrycznych

13

5.2.1. Ćwiczenia

13

5.3.

Interpretacja wyników w odniesieniu do układu tolerancji i pasowań

17

5.3.1. Ćwiczenia

17

5.4.

Pomiary temperatury

20

5.4.1. Ćwiczenia

20

5.5.

Pomiary masy i objętości

22

5.5.1. Ćwiczenia

22

5.6.

Pomiary ciśnienia

25

5.6.1. Ćwiczenia

25

5.7.

Dobór i konserwacja przyrządów kontrolno-pomiarowych

27

5.7.1. Ćwiczenia

27

6.

Ewaluacja osiągnięć ucznia

29

7. Literatura

46

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Przekazuję Państwu Poradnik dla nauczyciela „Wykonywanie pomiarów warsztatowych”,

który będzie pomocny w prowadzeniu zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie
technik górnictwa podziemnego.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne,

−

wykaz umiejętności, jakie uczeń opanuje podczas zajęć,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

propozycje ćwiczeń, które mają na celu ukształtowanie u uczniów umiejętności
praktycznych,

−

ewaluację osiągnięć ucznia,

−

wykaz literatury, z jakiej można korzystać podczas zajęć.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem:

−

pokazu z objaśnieniem,

−

tekstu przewodniego,

−

metody projektów,

−

ć

wiczeń praktycznych.

Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od

samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.

W celu przeprowadzenia sprawdzianu wiadomości i umiejętności ucznia, nauczyciel

może posłużyć się zamieszczonym w rozdziale 6 zestawem zadań testowych..

W tym rozdziale podano również:

−

plan testu w formie tabelarycznej,

−

punktacje zadań,

−

propozycje norm wymagań,

−

instrukcję dla nauczyciela,

−

instrukcję dla ucznia,

−

kartę odpowiedzi,

−

zestaw zadań testowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Schemat układu jednostek modułowych w module

311[15].Z1.01

Wykonywanie pomiarów

warsztatowych

311[15].Z1

Wytwarzanie i naprawa części maszyn

i urządzeń górniczych

311[15].Z1.03

Wykonywanie napraw

maszyn górniczych

311[15].Z1.02

Wykonywanie podstawowych operacji

z zakresu obróbki materiałów

i spajania

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

stosować w praktyce podstawowe twierdzenia matematyczne i zasady trygonometrii,

−

korzystać z tablic matematycznych, termodynamicznych i mechanicznych,

−

stosować podstawowe i pochodne jednostki układu SI,

−

wykonywać działania na jednostkach,

−

stosować przedrostki i przyrostki opisujące wielokrotności jednostek,

−

czytać rysunek techniczny,

−

rozumieć podstawowe informacje w dokumentacji techniczno-ruchowej,

−

posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu techniki ogólnie pojętej i mechaniki,

−

czytać schematy ideowe i wykonawcze,

−

charakteryzować wymagania dotyczące bezpieczeństwa pracy przy pomiarach,

−

korzystać z różnych źródeł informacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

wyjaśnić podstawowe pojęcia metrologiczne,

−

rozróżnić rodzaje wymiarów i sposoby ich pomiarów,

−

rozróżnić i dobrać przyrząd kontrolno-pomiarowy do określonych pomiarów,

−

wykonać pomiary wielkości geometrycznych części maszyn,

−

zinterpretować wyniki pomiarów w odniesieniu do układu tolerancji i pasowań,

−

wykonać pomiary temperatury,

−

wykonać pomiary masy i objętości,

−

wykonać pomiary ciśnienia,

−

wykonać konserwację przyrządu kontrolno-pomiarowego,

−

zorganizować stanowisko do pomiarów zgodnie z przepisami bezpieczeństwa i higieny
pracy i wymaganiami ergonomii.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca

…………………………………….…………………..

Modułowy program nauczania:

Technik górnictwa podziemnego 311[15]

Moduł:

Wytwarzanie i naprawa części maszyn i urządzeń

górniczych 311[15].Z1

Jednostka modułowa:

Wykonywanie pomiarów warsztatowych

311[15].Z1.01

Temat: Wykonywanie pomiarów wielkości geometrycznych

Cel ogólny: Ukształtowanie umiejętności posługiwania się i realizowania pomiarów

przyrządami do pomiarów wielkości geometrycznych, takimi jak np.:
suwmiarka analogowa, mikrometr, kątomierz.

Szczegółowe cele
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

zorganizować stanowisko pracy,

−

objaśnić budowę i zasadę działania suwmiarki, mikrometru i kątomierza,

−

biegle posługiwać się ww. przyrządami pomiarowymi (odpowiednio przykładać je do
badanego obiektu jak i unikać błędów związanych z mierzeniem tymi przyrządami),

−

prawidłowo odczytywać wynik pomiaru z noniusza,

−

wyczyścić i zakonserwować przyrządy po przeprowadzonych pomiarach,

−

wymienić różnice pomiędzy omawianymi przyrządami,

−

zaprezentować w praktyce sposoby pomiaru ww. przyrządami,

−

zaprezentować wyniki swojej pracy (także w postaci sprawozdania).

Metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie praktyczne,

−

pokaz z objaśnieniem.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca indywidualna lub w zespołach 2 osobowych.

Czas:

–

90 minut.

Środki dydaktyczne:

−

suwmiarka analogowa,

−

mikrometr analogowy,

−

kątomierz analogowy,

−

przedmiot umożliwiający wykonywanie prostych i kątowych pomiarów zewnętrznych jak
i wewnętrznych wymiarów.

Uczestnicy:

−

uczniowie kształcący się w zawodzie technik górnictwa podziemnego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

Przebieg zajęć:
1.

W nawiązaniu do tematu, omówienie celów zajęć i sposobu wykonania ćwiczenia
z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,

2.

Sprawdzenie przygotowania uczniów do ćwiczeń.

3.

Podanie uczniom treści ćwiczenia i wyjaśnienie na czym ono polega,

4.

Wykonanie przez nauczyciela pokazu z objaśnieniem i odpowiedź na ewentualne pytania
uczniów,

5.

Wskazanie uczniom odpowiednich przedmiotów, które będą mogli mierzyć,

6.

Nadzorowanie przez nauczyciela pracy uczniów,

7.

Wykonywanie przez uczniów pomiarów przyrządami kontrolno-pomiarowymi,

8.

Zapisywanie wyników i wykonywanie odpowiednich obliczeń przez uczniów.

Zakończenie zajęć
1.

Zakończenie czynności pomiarowych,

2.

Wyczyszczenie i zabezpieczenie używanych przyrządów pomiarowych,

3.

Podsumowanie wykonanego ćwiczenia przez nauczyciela,

4.

Porównanie wyników wszystkich uczniów lub wszystkich grup uczniów,

5.

Zadanie pracy domowej.

Praca domowa

Sporządzenie sprawozdania z wykonanego ćwiczenia, w którym zawarte będą:

1.

Treść ćwiczenia,

2.

Cel i zakres ćwiczenia,

3.

Przedmiot badań (co było mierzone),

4.

Termin i miejsce przeprowadzenia ćwiczeń (pomiarów),

5.

Przyrządy wykorzystane do ćwiczenia,

6.

Opis realizowanych prac (przebieg ćwiczenia),

7.

Wnioski.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

omówienie z uczniami problemów występujących podczas realizacji ćwiczenia pod
względem merytorycznym jak i organizacyjnym, lub

−

anonimowe pisemne ankiety wypisywane przez uczniów na temat sposobu prowadzenia
zajęć i ewentualnych trudności podczas realizacji ćwiczeń

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca

…………………………………….………….

Modułowy program nauczania:

Technik górnictwa podziemnego 311[15]

Moduł:

Wytwarzanie i naprawa części maszyn i urządzeń
górniczych 311[15].Z1

Jednostka modułowa:

Wykonywanie

pomiarów

warsztatowych

311[15].Z1.01

Temat: Dobór przyrządów kontrolno-pomiarowych

Cel ogólny: Ukształtowanie umiejętności doboru nowych przyrządów kontrolno-

pomiarowych oraz umiejętność prawidłowej interpretacji zapisów ich
parametrów katalogowych

Szczegółowe cele
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

Rozpoznawać i rozumieć zapisy parametrów katalogowych przyrządów kontrolno-
pomiarowych,

−

Wyszukiwać potrzebne informacje w Internecie,

−

Dobierać przyrządy kontrolno-pomiarowe na podstawie określonych potrzeb i danych
technicznych.

Metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie praktyczne.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

Praca w 2–4 osobowych zespołach

Czas:

–

90 minut.

Środki dydaktyczne:

−

komputer PC z dostępem do Internetu,

−

dokumentacja techniczna przyrządów kontrolno-pomiarowych.

Uczestnicy:

−

uczniowie kształcący się w zawodzie technik górnictwa podziemnego.

Przebieg zajęć:
1.

W nawiązaniu do tematu, omówienie celów zajęć i sposobu wykonania ćwiczenia,

2.

Wyszczególnienie potrzeb (dokładne określenie jaki przyrząd jest potrzebny),

3.

Wyszukanie odpowiednich danych technicznych (odszukanie informacji technicznych

o szukanych przyrządach w kartach katalogowych, dokumentacji technicznej,
w Internecie, itp.),

4.

Opracowanie danych technicznych (odrzucenie przyrządów nie spełniających kryteria

wyszczególnione w pkt. 2, porównanie ze sobą przyrządów, które pozostały po wstępnej
selekcji).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

Zakończenie zajęć

Dokonanie wyboru odpowiedniego przyrządu,

Zadanie pracy domowej.

Praca domowa

Sporządzić sprawozdanie z procesu doboru przyrządu kontrolno-pomiarowego

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

omówienie z uczniami problemów występujących podczas realizacji ćwiczenia pod
względem merytorycznym jak i organizacyjnym, lub

−

anonimowe pisemne ankiety wypisywane przez uczniów na temat sposobu prowadzenia
zajęć i ewentualnych trudności podczas realizacji ćwiczeń.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

5. ĆWICZENIA

5.1. Podstawowe pojęcia metrologiczne

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

W instrukcji producenta napisano, że błąd pomiaru termometru wynosi 0,5%

ww (wartości wskazanej). Zapisz wynik pomiaru 53,0

°

C zgodnie z dobrą praktyką pomiarową

(zakładając, że błąd pomiaru jest całkowitą niepewnością termometru).

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia, nauczyciel powinien omówić charakter

i znaczenie zagadnień opisanych w rozdziale i w ćwiczeniu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

obliczyć, ile wynosi błąd w jednostce temperatury: 0,5 % * 53,0

°

C = 0,265

°

C,

2)

zaokrąglić (jeśli jest taka potrzeba) wartość błędu do prawidłowej postaci: 0,3

°

C,

3)

zapisać prawidłowo cały wynik: (53,0 ± 0,3)

°

C.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

treść niniejszego ćwiczenia oraz artykuły biurowe,

−

kalkulator (jeśli jest niezbędny).

Ćwiczenie 2

Na tarczy manometru widnieje cyfra 0,1 (oznaczenie jego klasy dokładności). Jaki jest

jego graniczny błąd dopuszczalny (bezwzględny) pomiaru, jeśli zakres pomiarowy wynosi
50 MPa.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia, nauczyciel powinien omówić charakter

i znaczenie zagadnień opisanych w rozdziale i w ćwiczeniu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

wyznaczyć błąd graniczny dopuszczalny: (0,1 * 50 MPa) / 100 = 0,05 MPa.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

Ś

rodki dydaktyczne:

−

treść niniejszego ćwiczenia oraz artykuły piśmiennicze,

−

kalkulator (jeśli jest niezbędny).

Ćwiczenie 3

Zaznacz, które zdania są prawdziwe, a które fałszywe:

L.p.

Zdanie

prawda fałsz

1.

Sprawdzenie parametrów metrologicznych przyrządów można
dokonać we własnym zakresie.

X

2.

Offset to błąd przyrządu pomiarowego w punkcie kontrolnym
dla wartości mierzonej równej zeru.

X

3.

Histereza zależy od tego czy wartość maleje lub rośnie.

X

4.

Przetwornik to element systemu pomiarowego, który dokonuje
fizycznego przetworzenia mierzonej wielkości nieelektrycznej
na wielkość elektryczną.

X

5.

GUM to Główny Urząd Miernictwa.

X

6.

Etalon to wzorzec jednostki miary.

X

Wskazówki do realizacji

Uczniowie pracując indywidualnie decydują, czy zdanie jest prawdziwe czy fałszywe.

Nauczyciel wybiera kolejno uczniów, którzy omawiają zdania, uzasadniając wybraną
odpowiedź. Rozwiązanie ćwiczenia znajduje się w tabeli ze zdaniami.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

dokładnie przeczytać zdania,

2)

przeanalizować ich treść decydując, czy zdanie jest prawdziwe czy fałszywe,

3)

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

4)

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

analiza treści rozdziału.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

treść niniejszego zadania dla każdego ucznia,

−

literatura z rozdziału 7.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

5.2. Rodzaje wymiarów i wykonywanie pomiarów wielkości

geometrycznych

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Odczytaj z poniższych rysunków wartości jakie wskazują noniusze a potem zapisz je

w prawidłowy sposób.

Rysunek do ćwiczenia 1

Wskazówki do realizacji

Uczniowie pracując indywidualnie oglądają wynik wskazywany przez noniusz.

Nauczyciel wybiera 2 uczniów, którzy omawiają zadania, uzasadniając wynik.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z treścią niniejszego rozdziału,

2)

przyjrzeć się dokładnie powyższym rysunkom,

3)

odczytać wartości wskazywane przez noniusze: odpowiednio: 11,5 mm i 4,1 mm,

4)

zapisać prawidłowo wynik (najlepiej sporządzić sprawozdanie z pomiarów):
odpowiednio: (11,5±0,1) mm i (4,1±0,1) mm.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

treść niniejszego rozdziału,

−

przyrządy biurowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

Ćwiczenie 2

Zmierzyć suwmiarką średnicę wewnętrzną wskazaną przez nauczyciela. Pomiar wykonać

co najmniej 5 razy a następnie policzyć średnią arytmetyczną z tych pomiarów.

Wskazówki do realizacji

Uczeń powinien umieć posługiwać się suwmiarką oraz odczytywać z niej wyniki

pomiarów. Warto dać do zmierzenia uczniom otwór, który jest lekko owalny, co spowoduje
ze pięciokrotne zmierzenie średnicy da różne wyniki. Każdy pomiar uczniowie powinni
rozpocząć od nowa, tak aby ponownie przykładać przyrząd do badanego obiektu. Różne
wyniki będzie można uśrednić i rozpocząć dyskusję na temat ich interpretacji i przyczyn
rozbieżności.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z treścią niniejszego rozdziału,

2)

prawidłowo trzymać przedmiot w suwmiarce (lub odwrotnie),

3)

odczytać wartości wskazane przez noniusz,

4)

pomiar powtórzyć 5 razy za każdym razem rozpoczynając od początku i zapisując wynik,

5)

policzyć średnią arytmetyczną z 5 wyników: x

w

= (x

1

+ x

2

+ x

3

+ x

4

+ x

5

) / 5,

6)

zapisać odpowiednio wynik (najlepiej sporządzić sprawozdanie z pomiarów): x

w

±

∆

x.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ć

wiczenia praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

treść niniejszego rozdziału,

−

suwmiarka analogowa,

−

przedmiot do zmierzenia z otworem,

−

przyrządy biurowe.

Ćwiczenie 3

Zmierzyć mikrometrem wskazany przez nauczyciela przedmiot. Pomiar wykonać co

najmniej 5 razy a następnie policzyć średnią arytmetyczną z tych pomiarów.

Wskazówki do realizacji

Uczeń powinien umieć posługiwać się mikrometrem oraz odczytywać z niego wyniki

pomiarów. Warto dać do zmierzenia uczniom otwór, który jest lekko owalny, co spowoduje
ze pięciokrotne zmierzenie średnicy da różne wyniki. Każdy pomiar uczniowie powinni
rozpocząć od nowa, tak aby ponownie przykładać przyrząd do badanego obiektu. Różne
wyniki będzie można uśrednić i rozpocząć dyskusję na temat ich interpretacji i przyczyn
rozbieżności.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z treścią niniejszego rozdziału,

2)

prawidłowo trzymać przyrząd w mikrometrze (lub odwrotnie),

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

3)

odczytać wartości wskazane przez noniusz (w zależności od wymiaru należy uwzględnić
połówkę milimetra),

4)

pomiar powtórzyć 5 razy za każdym razem rozpoczynając od początku,

5)

policzyć średnią arytmetyczną z 5 wyników: x

w

= (x

1

+ x

2

+ x

3

+ x

4

+ x

5

) / 5,

6)

zapisać odpowiednio wynik (najlepiej sporządzić sprawozdanie z pomiarów): x

w

±

∆

x.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem

–

ć

wiczenia praktyczne

Ś

rodki dydaktyczne:

−

treść niniejszego rozdziału,

−

mikrometr analogowy,

−

przedmiot do zmierzenia,

−

przyrządy biurowe.

Ćwiczenie 4

Zmierzyć średnicówką czujnikową wskazany przez nauczyciela przedmiot (najlepiej ten

sam co w ćwiczeniu 2). Pomiar wykonać co najmniej 5 razy a następnie policzyć średnią
arytmetyczną z tych pomiarów.

Wskazówki do realizacji

Ć

wiczenie wykonać analogicznie do powyższego ćwiczenia 2. Po wykonaniu ćwiczenia 4

porównać wyniki z ćwiczenia 2 i dokonać ich analizy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z treścią niniejszego rozdziału,

2)

prawidłowo trzymać przyrząd w otworze,

3)

odczytać wartości wskazane przez wskazówkę,

4)

pomiar powtórzyć 5 razy za każdym razem rozpoczynając od początku,

5)

policzyć średnią arytmetyczną z 5 wyników: x

w

= (x

1

+ x

2

+ x

3

+ x

4

+ x

5

) / 5,

6)

zapisać odpowiednio wynik: x

w

±

∆

x,

7)

porównać wyniki z wynikami z ćwiczenia 2 (wyniki elementarne jak i obliczone średnie).

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ć

wiczenia praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

treść niniejszego rozdziału,

−

ś

rednicówka analogowa,

−

przedmiot do zmierzenia (najlepiej ten sam co w ćwiczeniu 2),

−

przyrządy biurowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

Ćwiczenie 5

Zmierzyć kątomierzem uniwersalnym wskazany przez nauczyciela kąt. Pomiar wykonać

przynajmniej 5 razy a następnie policzyć średnią arytmetyczną z tych pomiarów.

Wskazówki do realizacji

Ć

wiczenie wykonać analogicznie do powyższych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z treścią niniejszego rozdziału,

2)

prawidłowo przykładać ramiona do obiektu mierzonego,

3)

odczytać wartości wskazane przez noniusz,

4)

pomiar powtórzyć 5 razy za każdym razem rozpoczynając od początku,

5)

policzyć średnią arytmetyczną z 5 wyników: x

w

= (x

1

+ x

2

+ x

3

+ x

4

+ x

5

) / 5,

6)

zapisać odpowiednio wynik (najlepiej sporządzić sprawozdanie z pomiarów): x

w

±

∆

x.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem

–

ć

wiczenia praktyczne

Ś

rodki dydaktyczne:

−

treść niniejszego rozdziału,

−

kątomierz uniwersalny,

−

przedmiot do zmierzenia,

−

przyrządy biurowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

5.3. Interpretacja wyników w odniesieniu do układu tolerancji

i pasowań

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wymiar Ø

1

,

0

05

,

0

80

+

−

(średnica otworu) przekształcić na wymiar zgodny z zasadą tolerowania

w głąb materiału.

Wskazówki do realizacji

Obliczenia wykonać zgodnie ze wskazówkami zawartymi w treści rozdziału.
Rozwiązanie:

−

80 + (-0,05) = 80 – 0,05 = 79,95

−

0,1 – (-0,05) = 0,1 + 0,05 = 0,15

−

T

A

++++

= Ø

15

,

0

95

,

79

++++

lub
dla Ø

1

,

0

05

,

0

80

++++

−−−−

−

B = 80 + 0,1 = 80,1

−

A = 80 – 0,05 = 79,95
dla Ø

15

,

0

95

,

79

++++

−

B = 79,95 + 0,15 = 80,1

−

A = 79,95 +0 = 79,95

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z treścią niniejszego rozdziału,

2)

zastosować informacje zawarte w powyższym rozdziale,

3)

przekształcić wymiar,

4)

zaprezentować wykonanie ćwiczenia (najlepiej sporządzić sprawozdanie z pomiarów),

5)

omówić uzyskane wyniki i dokonać poprawności ich wyliczeń.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

treść niniejszego rozdziału,

−

przyrządy biurowe,

−

literatura wskazana przez nauczyciela,

−

treść zadania dla każdego ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

Ćwiczenie 2

Wymiar

3

,

0

1

,

0

125

+

+

(długość przedmiotu) przekształcić na wymiar zgodny z zasadą

tolerowania w głąb materiału.

Wskazówki do realizacji

Obliczenia wykonać zgodnie ze wskazówkami zawartymi w treści rozdziału.

Rozwiązanie:
125 +0,3 = 125,3
0,3 – 0,1 = 0,2

T

B

−−−−

=

2

,

0

'

125

−−−−

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z treścią niniejszego rozdziału,

2)

zastosować informacje zawarte w powyższym rozdziale,

3)

przekształcić wymiar,

4)

zaprezentować wykonanie ćwiczenia (najlepiej sporządzić sprawozdanie z pomiarów),

5)

omówić uzyskane wyniki i dokonać poprawności ich wyliczeń.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

treść niniejszego rozdziału,

−

przyrządy biurowe,

−

literatura wskazana przez nauczyciela,

−

treść zadania dla każdego ucznia.

Ćwiczenie 3

Określić charakter pasowania otworu Ø

05

,

0

80

++++

z wałkiem Ø

01

,

0

03

,

0

80

−−−−

−−−−

.

Wskazówki do realizacji

Obliczenia wykonać zgodnie ze wskazówkami zawartymi w treści rozdziału.
Rozwiązanie:

−

ś

rednica otworu ma dolną odchyłkę równą zeru, a więc A

otworu

= 80, ponieważ zaś obie

odchyłki dla wałka są ujemne - B

wałka

< 80 wobec czego B

wałka

< A

otworu

i pasowanie jest

ruchowe.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z treścią niniejszego rozdziału,

2)

zastosować informacje zawarte w powyższym rozdziale,

3)

zaprezentować wykonanie ćwiczenia (najlepiej sporządzić sprawozdanie z pomiarów),

4)

omówić uzyskane wyniki i dokonać poprawności ich wyliczeń.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

treść niniejszego rozdziału,

−

przyrządy biurowe,

−

literatura wskazana przez nauczyciela,

−

treść zadania dla każdego ucznia.

Ćwiczenie 4

Określić charakter pasowania otworu Ø

025

,

0

40

++++

z wałkiem Ø

033

,

0

017

,

0

40

++++

.

Wskazówki do realizacji

Obliczenia wykonać zgodnie ze wskazówkami zawartymi w treści rozdziału.

Rozwiązanie:

−

odchyłki ES i EI otworu oraz es i ei wałka wynoszą:

−

ES = + 0,025; EI = 0; es = + 0,033; ei = + 0,017,

−

wobec czego obliczamy ze wzorów [6] i [8] L

min

i L

max

:

−

L

min

= 0 – 0,033 = - 0,033

−

L

max

= 0,025 – 0,017 = 0,008

−

ponieważ luz L

min

jest ujemny, a luz L

max

dodatni – pasowanie jest mieszane

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z treścią niniejszego rozdziału,

2)

zastosować informacje zawarte w powyższym rozdziale,

3)

zaprezentować wykonanie ćwiczenia (najlepiej sporządzić sprawozdanie z pomiarów),

4)

omówić uzyskane wyniki i dokonać poprawności ich wyliczeń.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

treść niniejszego rozdziału,

−

przyrządy biurowe,

−

literatura wskazana przez nauczyciela,

−

treść zadania dla każdego ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

5.4. Pomiary temperatury

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zmierzyć temperaturę nagrzania powierzchni, np. silnika elektrycznego podczas pracy

w wybranym punkcie.

Wskazówki do realizacji

Celem ćwiczenia jest nabycie przez ucznia umiejętności pomiaru temperatury

powierzchni maszyn i urządzeń. Czujniki należy zamontować jak to opisano w rozdziale
oczyszczając najpierw powierzchnię (odtłuścić), mocując czujnik za pomocą taśmy
termoizolującej, zatapiając go w paście termoprzewodzącej, tak aby zapewnić najlepsze
sprzężenie cieplne między badaną powierzchnią a powierzchnia czujnika. Punkty pomiarowe
należy dobrać tak, aby odzwierciedlały najbardziej nagrzewające się miejsca maszyny. Zaleca
się przeprowadzenie dyskusji z uczniami, którzy powinni zastanowić się, jak rozwiązać
problem pomiaru temperatury powierzchni maszyn urządzeń.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

wytypować miejsca pomiaru temperatury,

2)

wyczyścić (odtłuścić) powierzchnię na której planujesz zamocować czujnik,

3)

przymocować czujnik umieszczając go w paście termoprzewodzącej i oklejając całość
taśmą termoizolującą (pasta ma za zadanie jak najlepiej przekazać ciepło od powierzchni
badanej do czujnika, natomiast taśma termoizolacyjna powinna jak najlepiej izolować
wpływ temperatury zewnętrznej na czujnik oraz zapobiegać emisji ciepła w miejscu
pomiaru),

4)

włączyć silnik (najlepiej z obciążeniem) i zapisywać wskazania termometru
w regularnych odstępach czasu,

5)

kontynuować pomiar do momentu ustabilizowania się temperatury (np. w granicach
±2°C/15min),

6)

sporządzić wykres temperatury w funkcji czasu T=f(t),

7)

zapisać poprawnie wynik maksymalnej temperatury powierzchni (najlepiej sporządzić
sprawozdanie z pomiarów).

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ć

wiczenia praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

-

silnik elektryczny (najlepiej sprzęgnięty z odbiornikiem mechanicznym),

-

czujniki temperatury (wraz z termometrem, przetwornikiem),

-

pasta termoprzewodząca, taśma termoizolująca,

-

ś

rodek odtłuszczający,

-

szmatki do czyszczenia,

-

treść niniejszego rozdziału i literatura wskazana przez nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

Ćwiczenie 2

Zmierzyć temperaturę oleju w zbiorniku podgrzewanym z jednej strony

Wskazówki do realizacji

Celem ćwiczenia jest nabycie przez ucznia umiejętności pomiaru temperatury cieczy

znajdującej się w spoczynku. Sposób przeprowadzenia pomiaru należy wykonać zgodnie ze
wskazówkami podanymi poniżej. Zaleca się przeprowadzenie dyskusji z uczniami, którzy
powinni zastanowić się, jak podejść do problemu pomiaru temperatury cieczy
technologicznych (np. oleje, emulsje olejowe, itp.) znajdujących się w zbiornikach
i ogrzewanych w sposób celowy jak i przypadkowy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

upewnić się, czy włożenie termometru przez przeznaczony do tego otwór jest bezpieczne,

2)

dokonać pomiaru temperatury oleju na kilku wysokościach zbiornika starając się znaleźć
maksymalną i minimalna temperaturę oleju lub wymieszać cały olej zawarty w zbiorniku
i zmierzyć temperaturę w kilku punktach dla uśrednienia wyników,

3)

odpowiednio zapisać wynik pomiarów i dokonać sprawdzenia poprawności uzyskanych
wyników (najlepiej sporządzić sprawozdanie z pomiarów).

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem

−

ć

wiczenia praktyczne

Ś

rodki dydaktyczne:

-

zbiornik z olejem lub inną cieczą podgrzewany z jednej strony,

-

termometr z końcówką pomiarową na wysięgniku umożliwiającą pomiar w zbiorniku,

-

przyrządy biurowe,

-

treść niniejszego rozdziału i literatura wskazana przez nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

5.5. Pomiary masy i objętości

5.5.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zaznacz, które zdania są prawdziwe, a które fałszywe:

L.p. Zdanie

prawda fałsz

1.

Ważenie polega na porównaniu masy i ciężaru.

X

2.

Działka elementarna d oznacza błąd elementarny wagi.

X

3.

Brutto + tara = netto

X

4.

Jednostką objętości jest 1 m

3.

X

Wskazówki do realizacji

Uczniowie pracując indywidualnie decydują, czy zdanie jest prawdziwe czy fałszywe.

Nauczyciel wybiera kolejno uczniów, którzy omawiają zdania, uzasadniając wybraną
odpowiedź. Rozwiązanie ćwiczenia znajduje się w tabeli ze zdaniami.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

dokładnie przeczytać zdania,

2)

przeanalizować ich treść decydując, czy zdanie jest prawdziwe czy fałszywe,

3)

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

treść zadania dla każdego ucznia,

−

treść niniejszego rozdziału i literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Zważyć obiekt o nieznanej wadze na wadze szalkowej z odpowiednią dokładnością.

Wskazówki do realizacji

Celem ćwiczenia jest nabycie przez ucznia umiejętności ważenia przedmiotów stałych.

Sposób ważenia należy wykonać zgodnie ze wskazówkami podanymi poniżej. Zaleca się
przeprowadzenie dyskusji z uczniami, którzy powinni zastanowić się, jak podejść do
problemu ważenia nie tylko ciał stałych ale i materiałów sypkich.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

położyć na jednej szalce ważony przedmiot,

2)

odblokować szalki wagi (jeśli waga ma taką opcję),

3)

na drugiej szalce ustawić takie odważniki, aby wskazówka ustawiła się pośrodku skali
(jeśli odważniki są traktowane jako wzorce, należy się z nimi obchodzić ostrożnie,
w rękawiczkach i/lub za pomocą odpowiednich szczypiec),

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

4)

zsumować wagę odważników,

5)

podać prawidłowy wynik (najlepiej sporządzić sprawozdanie z pomiarów).

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ć

wiczenia praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

waga szalkowa wraz z odważnikami,

−

treść niniejszego rozdziału i literatura wskazana przez nauczyciela.

−

instrukcja obsługi wagi.

Ćwiczenie 3

Określić dokładność pomiaru z powyższego przykładu analizując świadectwo legalizacji

wagi oraz jej odważników.

Wskazówki do realizacji

Po zważeniu przedmiotu (wcześniejsze ćwiczenie 2) należy ustalić dokładność z jaką

dokonano poprzednich pomiarów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

przeanalizować treść dokumentów legalizacyjnych wagi i jej odważników,

2)

odczytać odpowiednie informacje o dokładności wagi lub odważników,

3)

zaprezentować interpretację wyników i dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

ś

wiadectwo wzorcowania wagi szalkowej i/lub odważników wzorcowych,

−

treść niniejszego rozdziału i literatura wskazana przez nauczyciela,

−

instrukcja obsługi wagi.

Ćwiczenie 4

W nieprzezroczystej cylindrycznej beczce znajduje się ciecz. Jak określić ile cieczy

znajduje się w beczce?

Wskazówki do realizacji

Ć

wiczenie zrealizować zgodnie z poniższymi wskazówkami.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zmierzyć poziom oleju w beczce (najprościej wprowadzić przez wlew sztywny przymiar
w postaci drutu czy listewki, a potem zmierzyć wysokość śladu oleju – podobnie jak
sprawdzanie stanu oleju silnikowego w samochodzie),

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

2)

zmierzyć wymiary beczki, które pozwolą obliczyć jej pole powierzchni przekroju
poprzecznego (średnica, promień lub obwód),

3)

wykonać obliczenia pola powierzchni przekroju poprzecznego i przemnożyć razy
wysokość poziomu cieczy w beczce,

4)

podać prawidłowy wynik w odpowiedniej jednostce (najlepiej sporządzić sprawozdanie
z pomiarów).

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem

−

ć

wiczenia praktyczne

Ś

rodki dydaktyczne:

−

beczka cylindryczna,

−

przymiar liniowy,

−

treść niniejszego rozdziału i literatura wskazana przez nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

5.6. Pomiary ciśnienia

5.6.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Jaką siłę przesuwającą uzyskamy zasilając siłownik hydrauliczny o średnicy tłoka 90 mm

olejem hydraulicznym o ciśnieniu 232 bar.

Wskazówki do realizacji

Ć

wiczenie zrealizować zgodnie z poniższymi wskazówkami.

Rozwiązanie:

−

S = (π * d

2

) / 4 = (π * 0,09

2

) / 4 = 0,006361725 m

2

−

F = p * S = 23200000 Pa * 0,006361725 m

2

= 147592,02 N = 147,6 kN

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

obliczyć powierzchnię tłoka,

2)

wyliczyć siłę na podstawie znanej zależności uwzględniając jednostki.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ć

wiczenia praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

tablice przeliczeniowe jednostek,

−

treść niniejszego rozdziału i literatura wskazana przez nauczyciela,

−

kalkulator (jeśli jest niezbędny).

Ćwiczenie 2

Jakie ciśnienie uzyskamy na końcu magistrali zasilającej odbiornik ciśnienia emulsji

wodno-olejowej o długości 567 m, gdzie spadek ciśnienia na 15 m wynosi 0,031MPa.
Ciśnienie podawane z pompy wynosi 160 bar (16,2 MPa).

Wskazówki do realizacji

Ć

wiczenie zrealizować zgodnie z poniższymi wskazówkami.

Rozwiązanie:

−

567 / 15 = 37,8 * 0,031 MPa = 1,1718 MPa = 11,718 bar ~ 12 bar

−

160 – 12 = 148 bar (14,8 MPa)

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

obliczyć spadek ciśnienia na całej długości rurociągu,

2)

uwzględnić jednostki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ć

wiczenia praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

-

tablice przeliczeniowe jednostek,

-

treść niniejszego rozdziału i literatura wskazana przez nauczyciela,

-

kalkulator (jeśli jest niezbędny).

Ćwiczenie 3

Dobrać odpowiedni manometr do pomiaru ciśnienia panującego w rurociągu

Wskazówki do realizacji

Celem ćwiczenia jest pokazanie uczniom praktycznego procesu doboru manometru do

określonych potrzeb.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

dowiedzieć się, jakie może panować ciśnienie w rurociągu (jeśli taka informacja jest
niedostępna, podłączyć manometr – aby go nie uszkodzić zapiąć manometr
o największym zakresie pomiarowym),

2)

dokonać pomiaru (jeśli wskazania manometru znajdują się w dolnej części zakresu
pomiarowego lub manometr w ogóle nie zareagował, wtedy zmienić manometr na inny
zakresie mniejszym zakresie pomiarowy (pomiar jest najdokładniejszy, gdy manometr
pracuje (wskazuje) w okolicach ¾ zakresu pomiarowego),

3)

dokonać prawidłowo pomiaru i zapisać zgodnie z zasadami (najlepiej sporządzić
sprawozdanie z pomiarów).

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem

−

ć

wiczenia praktyczne

Ś

rodki dydaktyczne:

-

króciec źródła ciśnienia zabezpieczony zaworem odcinającym (np. sieć wodociągowa,
pompa hydrauliczna, kompresor pneumatyczny, itp.),

-

manometry (kilka sztuk o różnych zakresach pomiarowych – przeznaczone do pracy
z używanym medium),

-

niezbędne narzędzia do mechanicznego podłączenia manometru,

-

uszczelnienia (jeśli są konieczne).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

5.7. Dobór i konserwacja przyrządów kontrolno-pomiarowych

5.7.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dobrać odpowiedni przyrząd pomiarowy wg następujących potrzeb: mierzonym

elementem będą najczęściej wymiary zewnętrzne części maszyn i urządzeń, dokładność
pomiaru nie gorsza niż 0,1 mm, przyrząd odporny na zakłócenia elektryczne, zakres
pomiarowy nie większy niż 300 mm, przyrząd przenośny, ręczny, sposób pomiaru
mechaniczny, temperatura pracy -10÷40

°

C, odporność na zarysowania mechaniczne, nie

wymagający dodatkowego zasilania, posiadający świadectwo wzorcowania.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia, nauczyciel powinien omówić charakter

i znaczenie zagadnień opisanych w rozdziale i w ćwiczeniu. Uczniowie pracując
indywidualnie, analizują dane techniczne przyrządów pod kątem wymagań zawartych w treści
ć

wiczenia a następnie dokonują wyboru. Nauczyciel wybiera kolejno uczniów, którzy

omawiają swoje propozycje przyrządów, uzasadniając wybraną odpowiedź.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

przeanalizować karty katalogowe przyrządów lub istniejące wyposażenie pomiarowe,

2)

wybrać rodzaj przyrządu: dla podanej dokładności 0,1 mm optymalną propozycją będzie
np. suwmiarka,

3)

dobrać parametry wybranych modeli z wymaganiami: suwmiarka ze szczękami
zewnętrznymi, z noniuszem kreskowym, o zakresie do 300 mm (może być do 150 mm),
posiadająca świadectwo wzorcowania.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

dyskusja dydaktyczna,

–

ć

wiczenie.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

karty katalogowe nowych przyrządów pomiarowych,

−

dokumentacja istniejącej aparatury pomiarowej,

−

treść niniejszego rozdziału i literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 2

W rurociągu o ciśnieniu nominalnym pompy 30 bar został uszkodzony przyrząd do

mierzenia ciśnienia o błędzie dopuszczalnym 0,5 bar. Dobierz wymagania dla nowego
przyrządu aby móc zastąpić uszkodzony.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia, nauczyciel powinien omówić charakter

i znaczenie zagadnień opisanych w rozdziale i w ćwiczeniu. Warto nadmienić uczniom, że
dobrą praktyką jest, aby przyrządy pracowały z pewnym zapasem zakresu pomiarowego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

Uczniowie pracując indywidualnie, analizują dane techniczne przyrządów pod kątem

wymagań zawartych w treści ćwiczenia a następnie dokonują wyboru. Nauczyciel wybiera
kolejno uczniów, którzy omawiają swoje propozycje przyrządów, uzasadniając wybraną
odpowiedź.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

przeanalizować karty katalogowe przyrządów,

2)

wybrać rodzaj przyrządu: manometr lub przetwornik ciśnienia,

3)

dobrać parametry wybranych modeli z wymaganiami: przyrząd przeznaczony do pracy
ciągłej, o klasie dokładności 1,25 (dla zakresu 0÷40 bar) lub 1,6 (dla zakresu 0÷30 bar).
W zależności od rodzaju zastosowanej pompy (np. pompy tłoczkowe powodują oscylacje
ciśnienia wokół wartości zadanej) można zastosować przyrząd pomiarowy kompensujący
oscylacje (gwałtowne spadki lub wzrosty) ciśnienia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

dyskusja dydaktyczna,

–

ć

wiczenie.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

karty katalogowe przyrządów pomiarowych,

−

treść niniejszego rozdziału i literatura wskazana przez nauczyciela,

−

dokumentacja istniejącej aparatury pomiarowej.

Ćwiczenie 3

Sprawdzić przydatność i wyczyścić przyrządy pomiarowe wskazane przez nauczyciela.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia należy przeprowadzić dyskusję o tym jak

można sprawdzić przydatność przyrządów pomiarowych oraz jakie czynności należy wykonać
aby poprawnie ją wykonać. Następnie należy dać uczniom instrukcje do zapoznania, aby
mogli skorygować swoje pomysły z zalecanymi w dokumentach. Potem należy omówić
(pokazać) czynności konserwacyjne i wskazać do wykonania uczniom.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

sprawdzić czy są uszkodzenia dyskwalifikujące z dalszej eksploatacji,

2)

wyczyścić przyrząd zgodnie z zapisami dotyczącymi jego konserwacji zawartymi
w instrukcji obsługi.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem

–

ć

wiczenia praktyczne

Ś

rodki dydaktyczne:

−

karty katalogowe i instrukcje obsługi przyrządów,

−

dokumentacja istniejącej aparatury pomiarowej,

−

szmatki i odczynniki do czyszczenia,

−

treść niniejszego rozdziału i literatura wskazana przez nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test dwustopniowy do jednostki modułowej

„Wykonywanie pomiarów

warsztatowych”

Test składa się z 28 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 3, 4, 5, 6, 7, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 25 i 27 są
z poziomu podstawowego,

−

zadania 2, 8, 24, 26 i 28 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 16 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 20 zadań, w tym co najmniej 1 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 25 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu
ponadpodstawowego.

Plan testu

Nr
zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Wyjaśnić pojęcie metrologii

A

P

c

2

Prawidłowo zapisać wynik pomiaru
wraz z niepewnością

B

PP

b

3

Wyjaśnić co to jest dokładność
przyrządu pomiarowego

A

P

d

4

Określić, do czego służy klasa
dokładności przyrządu pomiarowego

A

P

b

5

Odczytać wartość wskazaną przez
noniusz przyrządu

B

P

c

6

Określić, do czego służy sprawdzian
zarysu gwintu

A

P

b

7

Wyjaśnić, co oznacza błąd paralaksy

A

P

b

8

Wymienić wady suwmiarek

B

PP

d

9

Opisać zasadę działania mikrometru

A

P

d

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

10

Wskazać najczęstsze błędy przy
pomiarze mikrometrem

B

P

b

11

Rozróżnić sposób określania kąta
rozwartego

A

P

c

12 Wyjaśnić pojęcie tolerancji

A

P

a

13

Określić prawidłowo klasę tolerancji
wałków

A

P

c

14 Wyjaśnić pojęcie pasowania

A

P

a

15 Odczytać symbolikę zapisu pasowania

A

P

c

16 Wyjaśnić zjawisko przepływu ciepła

A

P

d

17

Wskazać elementy potrzebne do
pomiaru temperatury powierzchni

B

P

a

18 Wyjaśnić ideę działania wagi

B

P

a

19

Wskazać prawidłowy sposób pomiaru
wagą

B

P

c

20

Wyjaśnić, na czym polega
geometryczna metoda pomiaru
objętości cieczy

A

P

d

21 Określić co to jest ciśnienie

A

P

b

22 Opisać prawo Pascala

A

P

b

23

Wyjaśnić na czym polega strata
ciśnienia

A

P

c

24

Obliczyć średnicę tłoka siłownika
hydraulicznego na podstawie innych
parametrów

C

PP

a

25

Określić sposób doboru przyrządów
pomiarowych

B

P

b

26

Scharakteryzować urządzenia
przeznaczone do pracy w strefie
zagrożonej wybuchem

B

PP

d

27

Rozróżnić rodzaj dokumentacji
przyrządów

A

P

d

28

Obliczyć zakres manometru na
podstawie innych parametrów

C

PP

a

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1.

Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.

2.

Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.

3.

Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.

4.

Przeprowadź z uczniami próbę udzielania odpowiedzi na takie typy zadań testowych,
jakie będą w teście.

5.

Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).

6.

Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.

7.

Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.

8.

Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.

9.

Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.

10.

Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie
zakończenia udzielania odpowiedzi.

11.

Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.

Instrukcja dla ucznia

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję.

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

4.

Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi.

5.

Do zadań dołączone są 4 możliwości odpowiedzi. Tylko jedna jest prawidłowa.

6.

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

7.

Niektóre zadania wymagają stosunkowo prostych obliczeń lub wpisania krótkich
odpowiedzi.

8.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

9.

Jeśli udzielenie odpowiedzi na niektóre pytania będzie Ci sprawiało trudność, wtedy
odłóż ich rozwiązanie na później i wróć do nich, gdy zostanie Ci czas wolny.

10.

Na rozwiązanie testu masz 60 min.

Powodzenia!

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1.

Metrologia to nauka o
a)

warunkach atmosferycznych.

b)

nauka o rodzajach skał i mineralnych surowcach kopalnych.

c)

nauka o pomiarach teoretycznych i praktycznych.

d)

nauka o zjawiskach chemicznych.

2.

Prawidłowo zapisany wynik pomiaru to
a)

135,06±7,002.

b)

152,138±8,170.

c)

67,098±4,01.

d)

92,2±2.

3.

Dokładność przyrządu pomiarowego
a)

stanowi maksymalne odchylenie parametru rzeczywistego.

b)

określa, jak dobrze został określony rezultat pomiaru, bez odnoszenia się do wartości
prawdziwej.

c)

to wartość wielkości mierzonej odpowiadająca działce elementarnej.

d)

to zdolność przyrządu pomiarowego do dawania wskazań bliskich wartości
prawdziwej (rzeczywistej) wielkości mierzonej.

4.

Klasa dokładności przyrządu służy do
a)

określenia, które błędy przyrządu są największe.

b)

określenia

wymagań

metrologicznych

dotyczących

utrzymania

błędów

w odpowiednich granicach.

c)

określenia powolnej zmiany charakterystyki metrologicznej przyrządu pomiarowego
w czasie.

d)

zdefiniowania, zrealizowania, zachowania lub odtworzenia jednostki miary.

5.

Jaką wartość wskazuje noniusz pokazany na rysunku
a)

12,3 mm.

b)

19,0 mm.

c)

13,3 mm.

d)

19,3 mm.

6.

Sprawdzian zarysu gwintu służy do
a)

określenia średnicy gwintu.

b)

określenia skoku gwintu.

c)

określenia średnicy śruby.

d)

nacięcia prawidłowego kształtu gwintu.

7.

Błąd paralaksy oznacza że
a)

zakres przyrządu został przekroczony.

b)

kąt odczytu z przyrządu analogowego jest nieprawidłowy.

c)

dokładność przyrządu pomiarowego jest gorsza od wymaganej.

d)

błąd graniczny został przekroczony.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

8.

Wadą suwmiarek jest
a)

niespełnienie postulatu Gaussa, duża sztywność, opory na prowadnicach.

b)

nierównomierność skali noniusza, giętkość uchwytu, niespełnienie postulatu
Feynmana.

c)

brak możliwości kalibracji, brak dokładności na poziomie 1*10

6

µm.

d)

luzy na prowadnicach, mała sztywność, niespełnienie postulatu Abbego.

9.

Działanie mikrometru oparte jest na zasadzie
a)

gwintowania nakrętki w sztywnym korpusie.

b)

pomiaru siły w przesuwającej się śrubie mikrometrycznej.

c)

różnicy między wskazaniami liniowym noniusza a jego obrotowym współczynnikiem
przesunięcia.

d)

proporcjonalności

przesunięcia

liniowego

ś

ruby,

obracającej

się

w nieruchomej nakrętce, do kąta obrotu.

10.

Częstym błędem grubym przy pomiarze mikrometrem jest
a)

ź

le zliczona ilość nagwintowanych zwojów.

b)

nieuwzględnienie połówki milimetra na skali noniusza.

c)

nieuwzględnienie siły sprężystości na śrubie mikrometrycznej.

d)

nieprawidłowo uwzględniony współczynnik kątowy sprzęgła mikrometra.

11.

Który ze wzorów umożliwia prawidłowy pomiar kąta rozwartego (a – wartość odczytana
kąta)

a)

a

−

°

=

360

β

.

b)

a

+

°

=

180

β

.

c)

a

−

°

=

180

β

.

d)

a

−

°

=

90

β

.

12.

Tolerancja wymiaru jest to różnica pomiędzy wymiarami
a)

granicznymi górnym i dolnym.

b)

nominalnymi na rysunku i w rzeczywistości.

c)

nominalnym i największym.

d)

nominalnym i najmniejszym.

13.

Klasę tolerancji wałków oznacza się
a)

tylko małą literą.

b)

tylko dużą literą.

c)

małą literą i cyfrą.

d)

dużą literą i cyfrą.

14.

Pasowanie jest to
a)

skojarzenie pary elementów o tym samym wymiarze nominalnym.

b)

skrócenie długości sworznia w otworze (aby nie wystawał).

c)

nagrzanie elementu metalowego aby zwiększył swoją średnicę.

d)

naniesienie wymiarów na materiał za pomocą przyrządów traserskich.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

15.

Która litera lub cyfra oznacza klasę dokładności otworu w zapisie pasowania 40H7/d8
a)

40.

b)

H.

c)

7.

d)

d.

16.

Celem wymiany ciepła między obiektem a czujnikiem, umożliwiającym prawidłowy

pomiar temperatury jest
a)

oddanie części ciepła przez obiekt.

b)

przejęcie części ciepła przez czujnik.

c)

obniżenie temperatury obiektu.

d)

wyrównanie temperatury między nimi.

17.

Do prawidłowego pomiaru temperatury powierzchni stosuje się
a)

pastę termoprzewodzącą.

b)

pastę termoizolującą.

c)

taśmę elektroizolacyjną.

d)

taśmę termoprzewodzącą.

18.

Wagi służą do porównania
a)

ciężarów ciał.

b)

mas ciał.

c)

ciężaru przedmiotu i masy odważnika.

d)

ciężaru odważnika i masy przedmiotu.

19.

Prawdziwe jest równanie, że tara równa się
a)

netto – brutto.

b)

brutto + netto.

c)

brutto – netto.

d)

netto + netto.

20.

Metoda geometryczna pomiaru objętości cieczy polega na
a)

ważeniu masy cieczy wypełniającej naczynie i wyznaczaniu na jej podstawie
objętości.

b)

wyznaczeniu geometrii strumienia wylewającej się cieczy ze zbiornika wzorcowego.

c)

wlewaniu cieczy o nieznanej objętości do pojemnika o znanej objętości lub do
pojemnika z podziałka mianowaną w jednostkach objętości.

d)

zmierzeniu głównych wymiarów liniowych zbiornika i obliczeniu jego pojemności
z odpowiedniego wzoru.

21.

Ciśnienie jest to stosunek
a)

napięcia powierzchniowego do powierzchni na którą działa.

b)

siły powierzchniowej do powierzchni na którą działa.

c)

powierzchni do siły która na nią działa.

d)

powierzchni do napięcia powierzchniowego cieczy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

22.

Prawo Pascala mówi o tym, że ciśnienie:
a)

działa przeciwnie do kierunku strugi cieczy lecącej z węża.

b)

rozchodzi się równomiernie w całym obszarze cieczy.

c)

rozchodzi się równomiernie tylko w objętości pompy jako źródła ciśnienia.

d)

działa zgodnie z kierunkiem ruchu cieczy lecącej z węża.

23.

Strata ciśnienia oznacza spadek
a)

wartości objętości cieczy na danym odcinku.

b)

wartości prędkości chwilowej przepływu cieczy .

c)

wartości ciśnienia na danym odcinku.

d)

oporów rurociągu transportującego medium.

24.

Jaka jest średnica tłoka siłownika zasilanego ciśnieniem 23 MPa, który przesuwa

przenośnik zgrzebłowy z siłą 20 kN
a)

~33 mm.

b)

~86 mm.

c)

~60 mm.

d)

~25 mm.

25.

Przy doborze przyrządów kontrolno-pomiarowych należy uwzględnić ich dokładność:
a)

nigdy.

b)

zawsze.

c)

tylko gdy są analogowe.

d)

tylko gdy są ręczne.

26.

Elektryczne przyrządy przystosowane do pracy w podziemnych wyrobiskach górniczych,

w których może wystąpić niebezpieczne stężenie metanu, powinny posiadać
a)

podwójne oznaczenie parametrów znamionowych.

b)

napis: „urządzenie bezpieczne”.

c)

własne zasilanie.

d)

oznaczenie Ex.

27.

Nadrzędnym dokumentem określającym sposób posługiwania się i konserwacji przyrządu
jest
a)

ś

wiadectwo wzorcowania wydane przez Główny Urząd Miar.

b)

ś

wiadectwo legalizacji wydane przez Okręgowy Urząd Miar.

c)

procedura opisująca sposób magazynowania przyrządów w narzędziowni.

d)

instrukcja obsługi użytkownika.

28.

Jaki ma zakres manometr pomiarowy o klasie dokładności 0,1 i błędzie granicznym
dopuszczalnym 0,5 bar
a)

500 bar.

b)

0,2 bar.

c)

50 bar.

d)

20 bar.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Wykonywanie pomiarów warsztatowych

Zakreśl poprawną odpowiedź, wpisz brakujące części zdania lub wykonaj rysunek

.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1.

a

b

c

d

2.

a

b

c

d

3.

a

b

c

d

4.

a

b

c

d

5.

a

b

c

d

6.

a

b

c

d

7.

a

b

c

d

8.

a

b

c

d

9.

a

b

c

d

10.

a

b

c

d

11.

a

b

c

d

12.

a

b

c

d

13.

a

b

c

d

14.

a

b

c

d

15.

a

b

c

d

16.

a

b

c

d

17.

a

b

c

d

18.

a

b

c

d

19.

a

b

c

d

20.

a

b

c

d

21.

a

b

c

d

22.

a

b

c

d

23.

a

b

c

d

24.

a

b

c

d

25.

a

b

c

d

26.

a

b

c

d

27.

a

b

c

d

28.

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

37

Test 2

Test dwustopniowy do jednostki modułowej

„Wykonywanie pomiarów

warsztatowych”

Test składa się z 30 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 3, 4, 5, 6, 8, 9, 10, 13, 14, 15, 16, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25 i 27 są
z poziomu podstawowego,

−

zadania 7, 11, 12, 17, 26, 28, 29 i 30 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 14 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 18 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 22 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 24 zadań, w tym co najmniej 5 z poziomu
ponadpodstawowego.

Plan testu

Nr
zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Wyjaśnić pojęcie jednostki miary

A

P

d

2

Znajomość pojęcia legalizacji

B

P

a

3

Znajomość celów wzorcowania

A

P

a

4

Wyjaśnić pojęcie zakresu pomiarowego

C

P

c

5

Umiejętność odczytania wyniku
z noniusza

C

P

d

6

Znajomość zasady działania noniusza

A

P

a

7

Znajomość dokładnego nazewnictwa
w mierzeniu przyrządami z noniuszami

B

PP

b

8

Znajomość podstawowych parametrów
mikrometrów

C

P

d

9

Zrozumienie idei mierzenia
mikrometrem

B

P

b

10

Znajomość podstawowych parametrów
kątomierzy

B

P

b

11 Znajomość zasad tolerowania

C

PP

c

12 Rozpoznawanie symboliki tolerowania

C

PP

a

13 Znajomość idei układu tolerancji

B

P

d

14

Wiedza na temat zastosowania
odpowiednich pasowań

B

P

c

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

38

15

Znajomość różnic podstawowych
jednostek temperatury

B

P

a

16

Rozpoznawanie zasady działania
termometrów

A

P

b

17

Znajomość ogólnych zakresów
pomiarowych różnych termometrów

C

PP

c

18

Wiedza na temat sposobów mierzenia
temperatury w sytuacjach nietypowych

C

P

a

19

Umiejętność określenia prawidłowego
ważenia

A

P

c

20 Znajomość kryteriów legalizacji wag

B

P

b

21

Znajomość powszechnie używanych
jednostek objętości

B

P

b

22

Znajomość podstawowych parametrów
manometrów

A

P

c

23

Zrozumienie idei podwójnych
podziałek

A

P

d

24

Umiejętność szybkiego przeliczania
wielokrotności jednostki

C

P

c

25

Znajomość przeznaczenia przyrządów
pomiarowych

C

P

a

26

Wiedza dotycząca zastosowania znaku
Ex

C

PP

b

27

Znajomość podstawowych przyczyn
rozbieżności wyników

B

P

d

28

Umiejętność dokładnego opisania
budowy suwmiarki

C

PP

d

29

Umiejętność dokładnego opisania
budowy mikrometru

D

PP

b

30

Umiejętność opisania jednostek
poszczególnych wielkości

C

PP

d

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

39

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1.

Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.

2.

Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.

3.

Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.

4.

Przeprowadź z uczniami próbę udzielania odpowiedzi na takie typy zadań testowych,
jakie będą w teście.

5.

Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).

6.

Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.

7.

Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.

8.

Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.

9.

Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.

10.

Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie
zakończenia udzielania odpowiedzi.

11.

Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.

Instrukcja dla ucznia

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję.

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

4.

Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi.

5.

Do zadań dołączone są 4 możliwości odpowiedzi. Tylko jedna jest prawidłowa.

6.

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

7.

Niektóre zadania wymagają stosunkowo prostych obliczeń lub wpisania krótkich
odpowiedzi.

8.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

9.

Jeśli udzielenie odpowiedzi na niektóre pytania będzie Ci sprawiało trudność, wtedy
odłóż ich rozwiązanie na później i wróć do nich, gdy zostanie Ci czas wolny.

10.

Na rozwiązanie testu masz 60 min.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

–

instrukcja,

–

zestaw zadań testowych,

–

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

40

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1.

Jednostka miary to
a)

produkt Głównego Urzędu Miar.

b)

etalon.

c)

bardzo dokładny przyrząd pomiarowy.

d)

wzorcowa wartość danej wielkości fizycznej.

2.

Legalizacja to
a)

czynności wykonywane w celu potwierdzenia spełnienia wymagań przepisów.

b)

wzajemne porównanie wyników pomiarów.

c)

dopuszczenie prawne do handlu nowo skonstruowanego przyrządu pomiarowego.

d)

przyznanie przez odpowiedni urząd uprawnień dla osób prowadzących pomiary.

3.

Celem wzorcowania jest
a)

poświadczenie,

ż

e

wzorcowany

przyrząd

spełnia

określone

wymagania

metrologiczne.

b)

wpisanie wyniku pomiaru do nadrzędnego dokumentu z pomiarów.

c)

pierwsze, poprawne i przykładowe wykonanie pomiaru nowym przyrządem.

d)

poświadczenie, że nowo skonstruowany przyrząd jest sprawny technicznie.

4.

Zakres pomiarowy to zakres
a)

poprawnych wskazań przyrządu od połowy do końca skali.

b)

wskazań przyrządu w których jest on idealnie liniowy.

c)

wskazań przyrządu pomiarowego z błędem mniejszym niż błąd graniczny.

d)

poprawnych wskazań przyrządu od początku skali ze względu na mały błąd zera.

5.

Jaką wartość wskazuje noniusz pokazany na rysunku

a)

20,3 mm.

b)

27,0 mm.

c)

27,3 mm.

d)

21,3mm.

6.

Zasada działania noniusza suwmiarkowego oparta jest o
a)

różnicę wielkości działki elementarnej podziałki głównej i działki noniusza.

b)

ilość pokrywających się ze sobą kresek podziałki głównej i noniusza.

c)

różnicę przesunięcia pozycji „zero” w podziałce noniusza.

d)

różnicę jednostek na podziałce głównej i noniusza.

7.

Miejsce, w którym pokrywają się kreski podziałek głównej i noniusza nazywa się
punktem
a)

kalibracji.

b)

koincydencji.

c)

dokładności.

d)

paralaksy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

41

8.

Standardowa dokładność mikrometrów to
a)

0,02 mm.

b)

0,2 mm.

c)

0,001 mm.

d)

0,01 mm.

9.

Różnica pomiędzy mikrometrem wewnętrznym a zewnętrznym polega na
a)

zastosowaniu lewego i prawego gwintu.

b)

różnej budowie szczęk pomiarowych.

c)

zastosowaniu odpowiedniej przystawki usztywniającej pomiar.

d)

wykonaniu mikrometru w wersji miniaturowej, umożliwiającej włożenie go do
otworu.

10.

Standardowa dokładność kątomierzy uniwersalnych to
a)

0,5

°

.

b)

5’.

c)

5”.

d)

5

°

.

11.

Gdy odchyłki mają jednakowe znaki to mamy do czynienia z tolerowaniem
a)

asymetrycznym dwustronnym.

b)

symetrycznym.

c)

jednostronnym.

d)

symetrycznym dwustronnym.

12.

Odchyłkę dolną otworu oznacza się
a)

EI.

b)

ES.

c)

ei.

d)

es.

13.

Zbiór znormalizowanych tolerancji odchyłek granicznych to układ
a)

wymiarów.

b)

dokładności.

c)

pasowań.

d)

tolerancji.

14.

Połączenie wałka i otworu może przenosić obciążenia gdy pasowanie jest
a)

luźne.

b)

mieszane.

c)

ciasne.

d)

dokładne.

15.

Różnica

°

K -

°

C wynosi

a)

273,15.

b)

-273,15.

c)

273.

d)

-273.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

42

16.

Termometry wykorzystujące zależność rezystancji metali od temperatury to termometry
a)

pirometryczne.

b)

rezystancyjne.

c)

termoelektryczne.

d)

indukcyjne.

17.

Termometry o największym zakresie pomiarowym to
a)

pirometryczne.

b)

rezystancyjne.

c)

termoelektryczne.

d)

indukcyjne.

18.

Pomiaru temperatury części wirujących lub elektrycznych dokonuje się termometrem
a)

pirometrycznym.

b)

rezystancyjnym.

c)

termoelektrycznym.

d)

indukcyjnym.

19.

Ważenie na wadze dźwigniowej polega na porównaniu ciężaru ciała ważonego z
a)

ciężarem innego ciała.

b)

odpowiednia ilością płytek wzorcowych.

c)

ciężarem odważników wzorcowych.

d)

ciśnieniem w cylindrze roboczym.

20.

Wagi stosowane do pomiarów geologicznych
a)

podlegają obowiązkowej legalizacji.

b)

nie podlegają obowiązkowej legalizacji.

c)

podlegają nadzorowi w ramach systemu zapewnienia jakości.

d)

nie podlegają nadzorowi w ramach systemu zapewnienia jakości.

21.

Najpowszechniej stosowaną jednostką objętości jest
a)

1 m

3

.

b)

1 dm

3

.

c)

1 cm

3

.

d)

1 mm

3

.

22.

Do najważniejszych parametrów metrologicznych manometrów nie należy
a)

zakres pomiarowy.

b)

klasa dokładności.

c)

wielkość tarczy z podziałką.

d)

temperatura pracy.

23.

Podwójne podziałki na tarczy manometrów umożliwiają
a)

zmianę ciśnienia na inną wielkość podaną na drugiej podziałce.

b)

jednoczesny odczyt ciśnienia i natężenia przepływu.

c)

zmianę ciśnienia na natężenie przepływu.

d)

jednoczesny odczyt ciśnienia w różnych jednostkach.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

43

24.

10 MPa to
a)

10000 Pa.

b)

1000000 Pa.

c)

10000 kPa.

d)

100000 kPa.

25.

Przyrząd pomiarowy można stosować do
a)

tylko do tych czynności, które wyznacza producent.

b)

różnych czynności, których nie zabrania producent.

c)

wszystkich czynności pomiarowych.

d)

różnych czynności pomiarowych.

26.

Znak Ex na obudowie oznacza, że przyrząd pomiarowy
a)

może wybuchnąć i nie może być stosowany w strefie zagrożonej wybuchem.

b)

może być stosowany do pracy w strefie zagrożonej wybuchem.

c)

może spowodować wybuch atmosfery wybuchowej.

d)

posiada w środku mieszaninę wybuchową.

27.

Do podstawowych przyczyn rozbieżności wyników pomiarów nie należą
a)

niedokładność metrologiczna.

b)

brak wzorcowania.

c)

błąd człowieka.

d)

duże doświadczenie pomiarowe.

28.

Na poniższym rysunku cyfrą 3 oznaczono

a)

prowadnicę szczęk wewnętrznych.

b)

prowadnicę noniusza.

c)

uchwyt o trzymania i poruszania szczękami.

d)

głębokościomierz.

29.

Na poniższym rysunku cyfrą 5 oznaczono:

a)

bęben.

b)

sprzęgło.

c)

tuleja.

d)

nakładka izolacyjna.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

44

30.

1 at w układzie SI jest opisana jako
a)

kN/cm

2

.

b)

kN/m

2

.

c)

kG/m

2

.

d)

kG/cm

2

.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

45

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Wykonywanie pomiarów warsztatowych

Zakreśl poprawną odpowiedź, wpisz brakujące części zdania lub wykonaj rysunek.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1.

a

b

c

d

2.

a

b

c

d

3.

a

b

c

d

4.

a

b

c

d

5.

a

b

c

d

6.

a

b

c

d

7.

a

b

c

d

8.

a

b

c

d

9.

a

b

c

d

10.

a

b

c

d

11.

a

b

c

d

12.

a

b

c

d

13.

a

b

c

d

14.

a

b

c

d

15.

a

b

c

d

16.

a

b

c

d

17.

a

b

c

d

18.

a

b

c

d

19.

a

b

c

d

20.

a

b

c

d

21.

a

b

c

d

22.

a

b

c

d

23.

a

b

c

d

24.

a

b

c

d

25.

a

b

c

d

26.

a

b

c

d

27.

a

b

c

d

28.

a

b

c

d

29.

a

b

c

d

30.

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

46

7.

LITERATURA

1.

Buksiński T., Szpecht A.: Rysunek Techniczny. WSiP Warszawa 1994

2.

Chwaleba A., Poniński M., Siedlecki A.: Metrologia elektryczna. WNT, Warszawa 2003

3.

Dietrych J., Kocańda S., Korewa W.: Podstawy konstrukcji maszyn. WNT Warszawa 1964

4.

Fodemski R.: Pomiary cieplne. Część I. Podstawowe pomiary cieplne. WNT Warszawa 2001

5.

Jakubiec W., Malinowski J.: Metrologia wielkości geometrycznych. WNT, Warszawa 2004

6.

Praca zbiorowa: Mały poradnik Mechanika. WNT, Warszawa 1988

7.

Skubis T.: Opracowanie wyników pomiarów. Przykłady. Wydawnictwo Politechniki Śląskiej
2003

8.

Zakrzewski J.: Czujniki i przetworniki pomiarowe. Wydawnictwo Politechniki Śląskiej 2004

9.

http://fizyka.polsl.pl/download/suwmiarka.html

10.

http://home.agh.edu.pl/~kca/an_zaoczneV_walid.ppt

11.

http://home.agh.edu.pl/~kmtmipa/dydaktyka/automatyka/1/tolerancjeipasowania.pdf

12.

http://pl.wikipedia.org/wiki/Manometr

13.

http://portalwiedzy.onet.pl/encyklopedia.html

14.

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Vernier_caliper.svg/800px-
Vernier_caliper.svg.png

15.

http://wlodzimierzo.webpark.pl/jedn_cis.html

16.

http://wlodzimierzo.webpark.pl/jedn_tem.html

17.

http://www.bhkarcz.pl/pdf/rpp266_299.pdf

18.

http://www.cn-nitto.com/fuji.xls

19.

http://www.cyfronika.com.pl/semi/cz_wilg.htm

20.

http://www.ftj.agh.edu.pl/zdf/przyrzady.pdf

21.

http://www.imiue.polsl.pl/~wwwzmiape/laboratoria/M/M03-11.pdf

22.

http://www.irpomiar.pl/index.php?id=branza&itemid=2

23.

http://www.goose.friko.pl/praca/luzywciskipasowanychczesci.htm

24.

http://www.ktmia.pb.bielsko.pl/pl/zorm/metro/student/labmetro/mechs2/2mech_1.pdf

25.

http://www.ktmiap.po.opole.pl/materialy%20dyd/Cwiczenie3.pdf

26.

http://www.narzedzia-profesjonalne.pl/przymiar_kreskowy_polsztywny_mlpd-137.html

27.

http://www.narzedziowy.pl/product_info.php?cPath=133_541_548&products_id=3129&
currency=PLN

28.

http://www.netblok.pl/~bartek/Wyk%B3ady/wyklad_6/WYKLAD_6.PPT

29.

http://www.pneumatig.eu/manometry

30.

http://www.pracownia.friko.pl/1/index.html

31.

http://www.samochodowka.koszalin.pl/warsztaty/inne/

32.

http://www.termoaparatura.com.pl/index.php?go=1328

33.

http://www.vis.com.pl/

34.

http://www.zslit.tuchola.pl/zasoby/prz_pom.htm

35.

www.gum.gov.pl

36.

www.mechanizator.pl

37.

www.wikipedia.pl