Las

to wielki zespół różnorodnych

organizmów

roślinnych i zwierzęcych ,

przystosowanych do życia obok siebie , na wspólnym obszarze . Stanowi

on przykład biocenozy , której dominującym składnikiem są drzewa. O

składzie

gatunkowym i rozmieszczeniu lasów na Ziemi decyduje klimat,

wysokość

n.p.m.

i

działalność

człowieka.

.

Lasy to nie tylko fabryki , w których zachodzą podstawowe procesy

biosferyczne , fotosynteza i tworzenie biomasy , powstawanie żyznej

próchnicy i przekazywanie energii ; ich znaczenie dla biosfery jest

znacznie szersze . Odgrywają zasadniczą rolę w globalnym obiegu

węgla pierwiastkowego , azotu i tlenu . Stabilizują temperaturę ,

wpływają na opady deszczu i inne parametry klimatyczne . Często są

źródłem

wody

dla rzek . Stanowią główny magazyn materiału

genetycznego naszej planety , a także są miejscem pojawiania się

nowych gatunków . Krótko mówiąc , wpływają na ewolucję w takim

stopniu

,

jak

wszystkie

inne

biomy

razem.

Według szacunkowych danych, powierzchnia użytków leśnych na Ziemi

w XVI w

. wynosiła 7,6 mld ha. W 1958 r. powierzchnia ich wynosiła 4,4

mld ha , a w 1992 r. już tylko 3,8 mld ha , co stanowiło 28,7 %

powierzchni ich lądu.

Światowe zasoby lasów kurczą się z powodu wycinania drzew pod

uprawy rolnicze, pożarów , zniszczenia wywołanego zanieczyszczeniami

chemicznymi powietrza oraz nadmiernego wyrębu zarówno dla celów

przemysłowych, jak i opałowych . Ze szczegółowych studiów

prowadzonych przez FAO wynika, że najwięcej lasów wycina się już od

dawna w Ameryce Pd

. , w Ameryce Środkowej , a także w Azji i Afryce .

Wylesianie postępuje najszybciej w krajach strefy tropikalnej,

obejmującej ok. 80 krajów , w których wycina się rocznie ok. 11 mln ha

lasów . Już od dawna wskutek wylesiania w dwudziestu dwu krajach

afrykańskich strefy subsaharyjskiej zachodzi proces pustynnienia , a w

niektórych miejscach ( np. na terenie Mali ) granica Sahary przesunęła

się znacznie na południe . Eksploatacja lasów prowadzona jest na

świecie z różnym nasileniem i w różnych celach . W krajach wysoko

rozwiniętych wyrąb drzew jest stosowany głównie w celu pozyskania

surowca dla przemysłu papierniczego i meblarskiego , podczas gdy w

krajach rozwijających się ogromne znaczenie ma wykorzystywanie

drewna jako opału . Na ten cel , zależnie od lokalnych warunków ,

przez

nacza się od 20 do 70 % wyciętego drewna .

Wylesianie w krajach rozwijających się

Rozmieszczenie lasów jest nierównomierne . Pod względem

zajmowanego obszaru wyróżniają się na świecie dwie wielkie formacje

leśne : wilgotny las równikowy o powierzchni 440 mln ha ( 10,6 % ogółu )

i borealny las iglasty zajmujący obszar 605 mln ha ( 14,6 % ) . Są one

trudno dostępne do eksploatacji , dlatego pod względem gospodarczym

większe znaczenie mają lasy położone w strefach umiarkowanych ,

monsunowych i górskich , znajdujące się w różnych częściach świata.

Największy obszar zajmują wilgotne lasy równikowe na Nizinie Amazonki

i Kongo , a także na Archipelagu Malajskim . Posiadają one

wielogatunkowy skład roślinności , jednak nawet w dogodnych miejscach

są bardzo trudne do eksploatacji . Las równikowy charakteryzuje

największy przyrost biomasy ( ok. 3,5 t z ha na rok ) . Natomiast las

borealny , położony na terenie Eurazji i Ameryki Pn. i składający się z

niewielkiej liczby gatunków – przede wszystkim świerka, jodły i sosny

oraz modrzewia ( z domieszką brzozy , osiki i olchy ) – ma znacznie

mniejsze przyrosty . Bardzo cenne pod względem składu gatunkowego i

wykorzystania gospodarczego są lasy strefy umiarkowanej . Występują

na terenie Rosji, Ukrainy , w północno – zachodniej części Ameryki Pn.

oraz w górskich regionach Europy , Meksyku i Himalajach . Eksploatuje

się w nich głównie świerki , sosny oraz cenione w przemyśle meblarskim

dęby , buki i brzozy . Ważne dla gospodarki światowej są też lasy strefy

podrównikowej ( lasy zrzucające liście w porze suchej ) , monsunowej ,

występujące najpowszechniej w Azji i Ameryce Pd. , a także w Afryce i

Australii . Z tej formacji leśnej ( Indie i Jawa ) pochodzi m.in. bardzo

cenione drzewo tekowe . Niewielki udział w światowej produkcji drewna

przypada na lasy strefy sawannowej o charakterze parkowym , mimo że

składają się z bardzo wielu różnych gatunków drzew .

Lesistość kontynentów jest bardzo zróżnicowana warunkami

przyrodniczymi i poziomem rozwoju gospodarczego poszczególnych

kajów.

Powierzchnia

lasów

(

w

tys.

ha

)

REGIONY

1961

1970

1980

1990

1994

Afryka

734515

731404

727471

716471

721439

Azja

597111

582638

522051

528898

535872

Europa

142421

150513

155806

158035

158659

AmerykaPn.

629971

628754

635200

789490

789990

Ameryk

a Śr. 89892 83005 75554 74346 75200

Ameryka Pd. 950930 923686 890129 852944 846380

Australia

i

Oc.192880

192874

161049

200792

200055

B.ZSRR

890000

913000

108312

820412

810411

Zjawisko degradacji i kurczenia się zasobów leśnych naszego globu jest

obecnie jednym z największych problemów ekologicznych na świecie.

Wymienia się trzy główne źródła niebezpieczeństw jakie zagrażają

lasom świata:



wylesienia powodowane przez rosnące zapotrzebowanie na

grunty rolne i na różne rodzaje powierzchni nieleśnych



wylesienia powodowane przez rosnące zapotrzebowanie na

drewno, głównie jako źródło energii opałowej



obumieranie lasów powodowane przez zanieczyszczenia

powietrza, gleby i wody.

Znaczenie lasów iglastych

Większość drzew iglastych ma bardzo małe wymagania pokarmowe i

cieplne

. Jest to ogromnie ważne, gdyż rosnąc w okolicach o chłodnym

klimacie, a nawet w wysokich górach i na dalekiej północy, szpilkowe

umożliwiają życie w lasach i zaroślach wielu gatunkom zwierząt i

człowiekowi. Drzewa iglaste tworzą leśne zbiorowiska roślinne zwane

borami. Bardzo często drzewa rosną tak gęsto, że mała ilość światła

uniemożliwia rozwój roślinom runa i podszytu. W ziemi rozwijają się tam

strzępki wielu grzybów współżyjących z korzeniami drzew. Drzewa

iglaste szybko rosną nawet w zimnym klimacie i na ubogich glebach,

nieprzydatnych dla rolnictwa, są więc bardzo cenione przez leśników. Ich

drewna używa się na budulec, do wyrobu mebli i papieru.

Szybki przyrost drewna u tych roślin spowodował, że dziś są

podstawowym gatunkiem

naszych lasów.

Skład gatunkowy lasów w Polsce

87 drzew na sto -

to drzewa szpilkowe w monokulturach (w 1991 było to

78 drzew na 100) czyli zbiorowiskach składających się z drzew jednego

gatunku, równego wieku i podobnej wysokości. Występowanie takich

drz

ewostanów oraz stan środowiska sprawiają, że należą one do

najsilniej zagrożonych w Europie.

Skład gatunkowy lasów wyrażony w % powierzchni leśnej, stan w 1994

roku (wg danych IBL)

Aktualna mapka zalesienia w Polsce, opracowana w oparciu o
materiały Ministerstwa Środowiska i Lasów Państwowych

Według Ministerstwa Środowiska od 1990 zużycie drewna przypadające

na jednego obywatela zmalało poniżej poziomu uznawanego za

minimum cywilizacyjne mieszkańca Europy (0,5 m

3

). Taki stan wpływa

pozytywnie na zwiększenie poziomu lesistości w Polsce, jednak źle

odbija się na stanie sanitarnym zwłaszcza przy nie wycinaniu młodszych

drzewostanów.

Stan zdrowotny lasów

W Polsce lasy s

tanowią tylko 28% powierzchni kraju, wyraźnie mniej niż

wynosi

średnia

dla

Europy

-

32%.

Tragiczny jest również fakt, że polskie lasy to wiele maleńkich (ponad 28

tys.) skupisk leśnych, które mają dużo mniejszą zdolność regeneracji,

oraz

odporności

na

choroby

i

pasożyty.

Na początku XIX wieku, ponad połowę obszaru państwa polskiego

pokrywały puszcze. Działalność gospodarcza, polityka zaborców i dwie

wojny światowe doprowadziły do tego, że w 1946 r. lesistość kraju

wynosiła

zaledwie

20,8%!

Dewastacji lasów towarzyszyły zmiany jakościowe. Zmniejszał się udział

odpornych drzewostanów wielogatunkowych i liściastych na rzecz

wrażliwych na szkody monokultur iglastych - sosnowych na niżu i

świerkowych w górach.

Lasy w Polsce znajdują się w sytuacji stałego zagrożenia przez

różnorakie czynniki, spośród których najważniejszymi są:



czynniki abiotyczne -

anomalie temperatury, niedobór opadów,



biotyczne -

gradacje szkodników (brudnica mniszka, barczatka

sosnówka, boreczniki) czy inwazje grzybów,



antropogeniczne -

zanieczyszczenie powietrza, emisje przemysłowe

związków siarki, azotu i fluoru,



pożary lasów, stymulowane przez: długotrwałe susze, skutki emisji

zanieczyszczeń przemysłowych - przerzedzenie drzewostanu i

rozwój traw, wzrost penetracji lasów przez ludzi w następstwie

rozwoju ruchu rekreacyjnego i turystyki.

Zagrożenie polskich lasów należy do najwyższych w Europie, a w rejonie

Sudetów przybrało charakter klęski ekologicznej.

Defoliacja czyli ubytek aparatu asymilacyjnego jest wskaźnikiem

charakteryzującym ogólny stan zdrowia drzew. Przy tym niektóre

kraje łączą ten wskaźnik z odbarwieniem igieł i liści w swoich

orzeczeniach o stanie lasu

Stan uszkodzenia drzewostanu mierzony

stopniem defoliacji stale się

pogarsza. Największe uszkodzenia wykazują drzewa w południowo-

zachodniej i południowej Polsce, słabe uszkodzenia w północno-

wschodniej.

Od 1983r. niektóre kraje Europy prowadzą inwentaryzację uszkodzeń

lasów. Natomiast od 1986r. większość państw wykonuje swoje pomiary

zgodnie

z

systemem

inwentaryzacji

przyjętym

w

ramach

Międzynarodowego Programu Współpracy dot. Pomiaru i Monitoringu

Wpływów Zanieczyszczenia Powietrza na Lasy (International Co-

operative Programme on Assessment and Monitoring of Air Pollution

Effects on Forests).

Program ten został opracowany na podstawie

Konwencji

Genewskiej

z

1979r. w sprawie transgranicznego

zanieczyszczenia powietrza na dalekie odległości podpisanej przez

państwa reprezentowane w Europejskiej Komisji Ekonomicznej ONZ

(United Nations Economic Commision for Europe), która weszła w życie

w marcu 1983r.

Ocenę stopnia uszkodzenia całych drzew przeprowadza się na

podstawie następującej klasyfikacji:



klasa O (0 - 10%) -

bez uszkodzeń,



klasa l (11 - 25%) -

ostrzegawcza (uszkodzenia słabe),



klasa 2 (26 - 60%) -

średnich uszkodzeń,



klasa 3 (ponad 60%) - silne uszkodzenia,



klasa 4 (100%) -

drzewa martwe (posusz, złomy, wywroty).

Najbardziej uszkodzone są gatunki iglaste (ok. 40% uszkodzeń), przede

wszystki

m jodła, świerk i sosna. Drzewa iglaste są bardziej wrażliwe na

zanieczyszczenia powietrza niż drzewa liściaste. Wynika to stąd, że

całkowita powierzchnia igieł narażona na działanie zanieczyszczeń

jest większa niż liści, a także dlatego, że liście rokrocznie opadają i
czas oddziaływania zanieczyszczeń jest w tym przypadku krótszy.

Porównanie stanu zdrowotnego naszych lasów w 1951 r. i w 1995 r.

przedstawia straszne zmiany jakie dokonały się na przestrzeni zaledwie

40 lat! Drzewostany o których możemy powiedzieć, że są względnie

zdrowe stanowią dziś mniej niż 1/3 powierzchni Polski. Poniżej mapa

przedstawiająca uszkodzenie lasów w Europie, tylko na granicy Polski i

Czech lasy uległy takiemu skażeniu, iż już ich tam nie ma. To kiedyś były

Lasy Izerskie.

Ekologiczna katastrofa lasów w Sudetach związana była z

zanieczyszczeniem powietrza. Proces, który do tego doprowadził
rozpoczął się zapewne już XVIII wieku a nasilił się po 1950 roku. Lasy
Sudeckie zdominowane zostały przez drzewostan świerkowy (85%). Jest

to wynik gospodarki prowadzonej od lat, kiedy to w miejsce drzewostanu

jodłowo bukowo - świerkowego wprowadzono monokulturę nie
przystosowaną do lokalnych warunków. Zaczął rozwijać się przemysł
hutniczy i szklarski, co zwiększyło zapotrzebowanie na drewno.
Gospodarka taka doprowadziła do wyginięcia wielu gatunków roślin oraz

do wylesienia nawet najwyższych partii gór. Konsekwencją braku zwartej
pokrywy roślinnej były liczne, występujące w końcu XIX wieku, powodzie.
Aby nie dopuścić ponownie do takich sytuacji przeprowadzono regulację
rzek oraz zaczęto wprowadzać nowe zalesienia. Tu także popełniono
błąd. Wprowadzono słabe, płytko korzeniące się świerki, drzewa szybko

rosn

ące, ale nie przystosowane do ostrego klimatu górskiego. Sudety, to

rejon w którym często występują duże zmiany temperatury oraz wieją

wiatry halne. Dla płytkich korzeni świerka to ogromna przeszkoda.

Ponadto na terenie Gór Izerskich i Karkonoszy w końcu lat
siedemdziesiątych pojawiła się inwazja szkodliwego owada wskaźnicy
modrzwianeczki. W 1984 roku zaatakował kornik drukarz. A ostatnie lata

-

to przede wszystkim oddziaływanie zanieczyszczonego przez

człowieka środowiska na słaby już drzewostan. Dostające się do
atmosfery gazowe tlenki oraz produkty ich przekształceń i reakcji z wodą
(kwaśne deszcze) oddziałują bezpośrednio na rośliny, zwłaszcza
drzewostany iglaste, powodują również zakwaszenie gleb, wymywanie

składników pokarmowych oraz uwolnienie toksycznego aluminium

(glinu).

Czynniki takie jak: pyły, gazy, kwaśne opady oraz warunki klimatyczne

miały swój bezpośredni wpływ na rośliny. Spowodowały bowiem trwałe

uszkodzenie aparatu asymilującego, systemów korzeniowych oraz

zakłócenia procesów fizjologicznych roślin. Chore igły wyparowują wodę,

zamierają i odpadają, a utarta aparatu asymilacyjnego to zamieranie

drzew. Przy stałych dopływach zanieczyszczonego powietrza następuje

również zanieczyszczenie gleby (zakwaszenie, zanikanie mikroflory,

ściółka nie rozkłada się, zubożenie gleby) . Degradacja gleb następuje

głównie w wyniku wzrostu kwasowości oraz zwiększenia zawartości glinu

wymiennego. Prowadzi to do zmiany strefy lasów w strefę podobną do

sawanny, połonin lub bezleśnych hal wysokogórskich. Taki mechanizm

spowodował, że w ciągu 20 lat w Górach Izerskich strefa leśna

przekształcona została w obszar połonin z bujną roślinnością trawiastą i

zielną. Obecnie Góry Izerskie to wylesione obszary pokryte z nowymi

nasadzeniami głównie jarzębiny i modrzewia

Sprawcami tej zabójczej dla lasów emisji były niemieckie, czeskie i

pol

skie elektrownie położone na obszarze Czarnego Trójkąta. Pod

koniec lat 80. zaczął się drugi etap klęski, czyli atak szkodników na

osłabione przez kwaśne deszcze drzewostany. Początkowo nie

nagłaśniano tej tragedii, bo ówczesna propaganda zakładała, że takie

wspaniałe elektrownie nie mogą być przyczyną zniszczeń w lasach.

Światu tragedię lasu w Górach Izerskich pokazali... Amerykanie, którzy

zrobili zdjęcia satelitarne. Obszar tzw. Czarnego Trójkąta, położony u

zbiegu granic Polski, Niemiec i Czech. Znajduj

ą się w nim trzy duże

zagłębia węgla brunatnego: Turoszowskie, Łużyckie i Północnoczeskie

oraz siedem dużych elektrowni o łącznej mocy 16000 MW. W 1989 r. z

regionu tego, zajmującego zaledwie 32 400 km

2

powierzchni, pochodziło

30% emisji dwutlenku siarki (SO

2

) w Europie, co spowodowało

wystąpienie kwaśnych deszczów. Ich efektem stała się największa w

Europie klęska obumierania lasów górskich. W latach 1981-1987 w

Sudetach obumarło 11 000 ha drzewostanów świerkowych, w tym 10

000 ha w Sudetach Zachodnich. W

tym samym czasie w północno-

zachodnich Czechach i Saksonii obumarło łącznie 15 000 ha

drzewostanów.

Wykazano, iż 80% zanieczyszczeń napływających na Dolny Śląsk

pochodzi z kierunków zachodnich i południowo-zachodnich, a więc z

Saksonii i północnych Czech. Do kompletu należało jeszcze doliczyć

emisję z największego polskiego emitora zlokalizowanego w "Czarnym

Trójkącie" - Elektrowni Turów.

W roku 1962 nazwa Turoszów kojarzyła się z sukcesem gospodarczym.

Miała tu powstać ogromna elektrownia opalana węglem brunatnym

wydobywanym już ze złóż zalegających na obszarze 150 km

2

znajdującym się w granicach Polski, ówczesnej NRD i Czechosłowacji.

Elektrownia miała wytwarzać 2000 MW, Polskie zasoby węgla

brunatnego szacowano wówczas na 900 mln ton. Realizacja ogromnych

zamierzeń inwestycyjnych nabrała tempa w latach 70. minionego

stulecia stając się jedną z „wielkich budów socjalizmu”. W roku 1973

Turoszów został włączony do Bogatyni, jako jedna z dzielnic tej

niewielkiej kiedyś, peryferyjnej miejscowości położonej na krańcach

Polski. Miasteczko rychło rozrosło się do ponad 20 000 miasta owianego

legendami fantastycznych zarobków i zawodowych karier przybyszów z

całego kraju.

Stan uszkodzenia lasów w Polsce na tle uszkodzenia lasów Europy

Porównania poziomu uszkodzenia drzewostanów w Polsce z innymi krajami

Europy dokonano na podstawie raportu opracowanego przez Komisję
Ekonomiczną Unii Europejskiej (UNECE) i Centrum Koordynacyjne

Międzynarodowego Programu Oceny i Monitoringu Wpływu Zanieczyszczeń
Powietrza na Lasy "Forest Condition in Europe (Large-Scale Condition Surveys
2004)".

We wszystkich zestawieniach dotyczących 2004 roku, szeregujących kraje pod
względem udziału drzew w klasach defoliacji 2-4, Polska (podobnie jak w latach

poprzednich) znajduje się w grupie krajów, gdzie ten udział jest wysoki. W
naszym kraju udziały drzew w tych klasach wynosiły: 34,6% dla badanych

gatunków razem, 33,4% dla gatunków iglastych i 38,7% dla gatunków liściastych
(Rys. 19).

W zestawieniu dotyczącym gatunków razem silniejsze niż w Polsce uszkodzenia

drzewostanów (od 35,9 do 57,3% drzew w klasach defoliacji 2-4) zanotowano w trzech
krajach: we Włoszech (35,9%), w Bułgarii (39,7%), i najsilniejsze w Czechach (57,3%).

Silniejsze niż w Polsce uszkodzenia drzewostanów iglastych (od 35,5 do 70,6% drzew
w klasach defoliacji 2-

4) wystąpiły w sześciu krajach: w Mołdawii (35,5%), na Słowacji

(36,2%), w Słowenii (37,4%), Bułgarii (47,1%), Czechach (62,6%) i najsilniejsze w
Chorwacji (70,6%).

Silniejsze niż w Polsce uszkodzenia drzewostanów liściastych (od 41,5 do 46,9%
drzew w klasach defoliacji 2-

4) wystąpiły w czterech krajach: w Niemczech

(41,5%), we Włoszech (42,0%), na Ukrainie (43,2%) i najsilniejsze w Holandii
(46,9%).

Odnotowano ponadto, że w krajach sąsiadujących z naszym krajem od wschodu i

południa (Litwa, Ukraina, Słowacja i Czechy), podobnie jak w Polsce, udział

drzew w klasie 0 (bez defoliacji) jest wyjątkowo niski w skali Europy,
ni

eprzekraczający 20% (wg zestawienia dotyczącego gatunków razem oraz

gatunków iglastych.

Najniższą defoliację w Europie wykazywały drzewostany iglaste Estonii, Portugalii,

Danii, Rumunii i Białorusi oraz drzewostany liściaste Estonii, Szwecji i Finlandii (poniżej
10% drzew w klasach 2-4).

W 2004 roku w porównaniu z rokiem 2003 w kilku krajach nastąpiły wyraźne zmiany w

kondycji drzewostanów - różnice w udziale drzew w klasach defoliacji 2-4 przekroczyły
10 punktów procentowych. Kondycja drzewostanów iglastych uległa wyraźnej poprawie

w Mołdawii i w Serbii z Czarnogórą. Znaczne pogorszenie kondycji zanotowano w

drzewostanach iglastych Szwajcarii. Kondycja drzewostanów liściastych pogorszyła
się w Holandii, Niemczech i Szwajcarii. Wyraźnej poprawy kondycji
dr

zewostanów liściastych (spadku udziału drzew uszkodzonych o co najmniej 10

punktów procentowych) nie zanotowano w żadnym kraju. W większości krajów

kondycja zdrowotna drzewostanów wyrażająca się udziałem drzew w klasach defoliacji
2-

4 nie uległa poważnej zmianie, różnice nie przekraczają 3 punktów procentowych.

Taka sytuacja dotyczy drzewostanów iglastych w 16 krajach oraz drzewostanów
liściastych w 15 krajach. W Polsce, średnio w skali kraju, kondycja drzewostanów

w 2004 roku nie zmieniła się w porównaniu z rokiem 2003. Różnice w udziale drzew
w klasach defoliacji 2-

4 są znikome, wynoszą -0,2 punktu procentowego w

drzewostanach iglastych i +0,9 punktu procentowego w drzewostanach liściastych.

Są kraje, w których w ciągu
pięciolecia 2000-2004 kondycja

zdrowotna

drzewostanów

wy

rażająca się udziałem drzew w

klasach defoliacji 2-

4 nie ulegała

poważnym zmianom. Dotyczy to

zarówno krajów o niskim poziomie
uszkodzenia drzewostanów, jak i

tych w których uszkodzenie jest
stale wysokie. W tych krajach

różnica między zanotowanym w
pięcioleciu

maksymalnym

i

minimalnym udziałem drzew w
klasach

defoliacji

2-4

nie

przekraczała 5 punktów procentowych. Tak stabilną kondycją charakteryzowały się

drzewostany iglaste Portugalii, Danii, Estonii i Rumunii, gdzie udział drzew
uszkodzonych utrzymywał się na niskim poziomie (od 3,6 do 9,9%), Litwy, Finlandii i
Austrii (od 9,1 do 13,1% drzew uszkodzonych), Hiszpanii, Albanii i Belgii (od 11,6 do
19,7% drzew uszkodzonych), Włoszech (od 19,1 do 21,7% drzew uszkodzonych),
Polski (od 30,3 do 33,4% drzew uszk

odzonych), Słowacji (od 36,2 do 40,4% drzew

uszkodzonych), oraz Czech, gdzie udział drzew uszkodzonych był stale bardzo wysoki

(od 58,1 do 62,6%). Najbardziej stabilną kondycję wśród liściastych wykazywały
drzewostany Finlandii i Albanii (słabo uszkodzone - od 8,3 do 10,7% drzew
uszkodzonych), Portugalii, Rumunii, Hiszpanii i Chorwacji (od 12,6 do 19,1% drzew
uszkodzonych), Belgii i Węgier (od 16,6 do 22,0% drzew uszkodzonych) oraz Norwegii,

gdzie udział drzew uszkodzonych był stale dość wysoki i wahał się od 29,0 do 34,0%.

W niektórych krajach w ciągu pięciolecia 2000-2004 kondycja zdrowotna drzewostanów
ulegała znacznym zmianom. Różnica między zanotowanym maksymalnym i

minimalnym udziałem drzew w klasach defoliacji 2-4 przekraczała w wielu krajach 15
punk

tów procentowych, a w niektórych sięgała 35 punktów procentowych. Tak zmienną

kondycją charakteryzowały się drzewostany iglaste Cypru, Białorusi i Szwajcarii (od
15,6 do 19,7 punktów procentowych różnicy między maksymalnym i minimalnym

udziałem drzew w klasach defoliacji 2-4), Chorwacji (od 53,3 do 77,4% drzew

uszkodzonych, czyli 24,1 punktów procentowych różnicy), Serbii z Czarnogórą (32,3
punktów procentowych różnicy) oraz Ukrainy, gdzie udział drzew uszkodzonych wahał

się od 11,4 do 47,3% (35,9 punktów procentowych różnicy). Dużą zmiennością kondycji
drzewostanów liściastych charakteryzowały się Niemcy, Szwajcaria, Francja i Bułgaria

(od 16,8 do 19,8 punktów procentowych różnicy między maksymalnym i minimalnym
udziałem drzew w klasach defoliacji 2-4), Serbia z Czarnogórą (20,9 punktów

procentowych różnicy), Holandia (28,4 punktów procentowych różnicy) oraz Ukraina,
gdzie udział drzew uszkodzonych wahał się od 35,3 do 69,6% (różnica przekroczyła 34

punktów procentowych).

W raporcie "Forest Condition in Europe (Large-Scale Condition Surveys 2004)" o stanie
lasów w Europie prezentowane są zestawienia dotyczące uszkodzeń drzewostanów w

poszczególnych krajach, a także w regionach klimatycznych Europy. Region
Subatlantycki, największy w klasyfikacji ICP-Forests, zawiera ok. 22% wszystkich

powierzchni, na których przeprowadzane są obserwacje uszkodzeń drzewostanów.
Region ten niezmiennie od kilku lat wykazuje wysokie uszkodzenia zarówno wśród

drzewostanów iglastych jak i liściastych. Dzieje się tak za sprawą krajów stanowiących
wschodnią część tego regionu: Polski, Czech i Słowacji, wykazujących najwyższe

uszkodzenia drzewostanów w skali Europy.

Poziom uszkodzenia drzewostanów w Polsce jest nadal jednym z wyższych w
Europie. Spośród krajów Regionu Subatlantyckiego reprezentujących podobne

jak w Polsce warunki klimatyczne jedynie Czechy wykazują wyższy, a Słowacja
niewiele niższy niż w Polsce poziom uszkodzenia drzewostanów.

Raport 2004

W nadch

odzących latach procesy zmian w środowisku

przyrodniczym będą kontynuowane w różnym tempie. Spadek

koncentracji zanieczyszczeń powietrza będzie spowalniany przez

szybki rozwój gospodarczy. Należy przewidywać stopniowy

wzrost depozytu związków azotowych z powodu wzrostu ruchu

samochodowego, ale również z powodu intensyfikacji produkcji

zwierząt hodowlanych. Narastający depozyt związków azotowych

może mieć niekorzystne oddziaływanie na stan zdrowotny

drzewostanów w związku z obniżeniem odporności na stresy.

Z

arówno czynniki abiotyczne jak i biotyczne mogą powodować

lokalnie narastające szkody w drzewostanach w nadchodzących

latach. W znacznym stopniu o kondycji drzewostanów

decydować będą warunki pogodowe, a w szczególności poziom

deficytu wody w okresie weget

acyjnym. Są one jednak trudne do

przewidzenia w perspektywie dłuższego okresu czasu.