1
Motywacje i emocje
Wykłady z psychologii UŁ
Podstawowe terminy
Motyw to gotowość do zmierzania ku
określonym celom. Ta tendencja,
która ukierunkowuje nasze
zachowanie może występować na
różnym poziomie świadomości-
nieświadomości
MOTYW = PRAGNIENIE/UNIKANIE
Podstawowe terminy
Motywacja to wszystkie motywy jakie
posiadamy
Motywacja to proces psychicznej
regulacji, od której zależy kierunek
ludzkich czynności oraz ilość energii
jaką człowiek gotów jest poświęcić na
realizację jakiegoś celu
Reykowski, 1989
2
Cele, do których zmierzamy:
Cele dodatnie
np. mieć domek z
ogródkiem, które wiążą się z
motywacją dodatnią
: ciężko pracuję,
inwestuję i oszczędzam
Cele ujemne
np. krytyka ze strony
bliskich, które wiążą się z
motywacją
ujemną
: unikam krytyki, starając się
zasłużyć na podziw
Procesy motywacyjne:
Mają kierunek tj. pobudzają do osiągania
lub unikania określonych stanów lub rzeczy
Mają natężenie – pobudzenie pragnień i
obaw powoduje przyrost lub spadek energii
co wyraża się w zachowaniu
Procesom motywacyjnym towarzyszą
pozytywne (realizacja pragnień) lub
negatywne stany emocjonalne (trudności w
realizacji pragnień)
Funkcje motywów
Motyw jako zasada wyboru
Motyw jako czynnik wpływający na
procesy poznawcze
Motyw jako energia do działania
Motyw jako regulator sprawności
działania
3
Motyw jako zasada wyboru
Posiadanie motywu sprawia, że
podejmujemy decyzje co do działań jakie
mają zostać zrealizowane (rzadko jest nam
wszystko jedno)
Selekcja działań polega na tym, że
wybieramy to co powala się nam przybliżyć
do przedmiotu pragnienia, lub oddalić od
tego co jest niepożądane
Wybory podejmowane w oparciu o motywy
są tym bardziej prawdopodobne im bliżej
nam do przedmiotu naszych pragnień lub
obaw
Motyw jako zasada wyboru
To czy w wyborze działań kierujemy
się motywami zależy od ich siły.
Mała motywacja – kierunek działań
niepewny,
Optymalna motywacja – największe
prawdopodobieństwo osiągnięcia celu,
Zbyt duża motywacja – sztywność
zachowania, trudności w realizacji
celu
Motyw jako zasada wyboru
Motywy doraźne a motywy
długookresowe:
„Iść do kina czy uczyć się do
egzaminu z psychologii?”
4
Wpływ motywów na funkcje
poznawcze
Motywy mogą modyfikować nasze
spostrzeganie i myślenie
Mają udział w kształtowaniu się
osobistego spojrzenia na świat
Wpływ motywów na funkcje poznawcze
- utrudnianie/ułatwianie dostępu do informacji
Odbieranie wszystkiego co dzieje się
wokół nas przekracza nasze zdolności
percepcyjne. Dlatego ważnym
mechanizmem adaptacyjnym jest
niedopuszczanie do „obróbki” tego co
dla nas nieistotne”
Bodźce silniejsze i bardziej znaczące
mają większa szansę by dotrzeć do
naszej świadomości
Wpływ motywów na funkcje poznawcze
- utrudnianie/ułatwianie dostępu do informacji
Motywy udzielają swoistej protekcji tym
bodźcom, które związane są z
dominującymi i /lub aktualnymi
pragnieniami, dzięki temu łatwiej je
zauważamy
Jednak w sytuacji gdy realizacja pragnienia
jest niemożliwa, może pojawić się tendncja
do niedostrzegania, pomniejszania,
niezwracania uwagi na bodźce kojarzone z
danym motywem
5
Wpływ motywów na funkcje poznawcze
- modyfikowanie percepcji
Pod wpływem pragnienia lub obawy,
ta sama rzecz może być spostrzegana
inaczej niż w sytuacji gdy pragnienie
było nieobecne
W czasach dostatku:
Nie cierpię owsianki!
Po tygodniowej głodówce:
Mm! W życiu nie jadłam
takiej pysznej owsianki!
Wpływ motywów na funkcje
poznawcze
- modyfikowanie percepcji
Wpływ motywów
uwidacznia się w
spostrzeganiu cech
ludzi – efekt
projekcji
Efekt błędnego
koła
SPOSTRZEGANIE
PRAGNIENIE
Wpływ motywów na funkcje
poznawcze
- motywy a procesy pamięci
Lepiej pamiętamy i przypominamy
sobie to na czym nam zależy
W mrokach niepamięci ginie to co z
punktu widzenia naszych pragnień
jest nieistotne lub związane z
motywem ujemnym
6
Wpływ motywów na funkcje
poznawcze
- motywy a wyobraźnia
Pragnienia wkradają się w świat naszej
wyobraźni i snów
Gdy pragnienia włączają się w świat fantazji
pojawiają się w nim wątki dotyczące:
Celów działań
Czynności za pomocą, których można cele
realizować
Uczuć związanych z powodzeniem lub nie w
realizacji pragnienia
Sytuacji
Pragnień i myśli innych ludzi
Wpływ motywów na funkcje
poznawcze
- motywy a myślenie
Motywy wpływają na czynienie
przewidywań odpowiadającym
pragnieniom i formowaniu planów,
tym ambitniejszym, im silniejsze jest
pragnienie
Reykowski op.cit.
Motyw jako energizer
Wzrost motywacji prowadzi do wzrostu
wysiłku jaki jesteśmy w stanie włożyć w
zrealizowanie pragnienia lub uniknięcie tego
czego się obawiamy
Jednak nie zawsze wzrostowi wysiłku
towarzyszy wzrost efektów działania
Im pragnienia silniejsze tym szybsze tempo
działania
7
Motyw jako regulator sprawności
działania I prawo Yerkesa-Dodsona
W miarę wzrostu
natężenia motywacji,
sprawność działania
wzrasta, a następnie
zaczyna opadać
S
p
r
a
w
n
o
ś
ć
d
z
ia
ła
n
ia
Natężenie motywacji
brak
b. duże
II prawo Yerkesa-Dodsona
S
p
r
a
w
n
o
ś
ć
d
z
ia
ła
n
ia
Natężenie motywacji
b. duże
brak
średnie
Zadania trudne
Motywacja bodźcowa
Czasami nasze działanie podyktowane jest
koniecznością dostarczenia sobie
optymalnej stymulacji
Motywy bodźcowe obejmują stymulację
sensoryczną, aktywność, eksplorację
otoczenia i dokonywanie na nim
manipulacji. Te działania zdaniem
psychologów w dużej mierze same w sobie
są źródłem przyjemności
8
Eksperymenty nad deprywacją
sensoryczną
Ile godzin potrafisz spędzić na
totalnym nicnierobieniu?
Skala poszukiwania doznań
Zuckermana
1.
A.wolałbym pracę wymagającą
częstych podróży.
B.wolałbym pracę na stałym
miejscu.
2.
A.Mroźnego dnia czuję przypływ
energii.
B.Mroźnego dnia nie mogę się
doczekać, by znaleźć się w
ciepłym pomieszczeniu
3.
A.Nudzi mnie oglądanie wciąż tych samych
twarzy.
B. Otoczony twarzami dobrze znanych sobie
ludzi czuję się przyjemnie
Skala poszukiwania doznań
Zuckermana
4.
A. Chciałbym żyć w idealnym społeczeństwie,
w którym wszyscy byliby bezpieczni,
zadowoleni i szczęśliwi.
B. Wolałbym żyć w bardziej burzliwym okresie
naszej historii.
5.
A. Czasami lubię robić rzeczy, które są trochę
przerażające.
B. Rozsądny człowiek unika niebezpiecznych
czynności.
6.
A. Nie chciałbym nigdy poddać się hipnozie.
B. Chciałbym zobaczyć jak to jest być
zahipnotyzowanym
9
Skala poszukiwania doznań
Zuckermana
7.
A. Najważniejszym celem życia jest przeżyć w
nim i doświadczyć wszystkiego co tylko jest
możliwe.
B. Najważniejszym celem życia jest znaleźć
spokój i szczęście.
8.
A. Chciałbym spróbować skoków
spadochronowych.
B. Nigdy w życiu nie chciałbym wyskakiwać z
samolotu – ze spadochronem czy bez.
9.
A. Do zimnej wody wchodzę powoli, dając
sobie czas na przyzwyczajenie się do niej.
B. Lubię wskakiwać do zimnej wody i w niej
nurkować.
Skala poszukiwania doznań
Zuckermana
10.
A. Na wakacjach wolę dla odmiany życie pod
namiotem.
B. Na wakacjach wolę wygodny pokój i
przyzwoite łóżko.
11.
A. Wolę ludzi wyraźnie ujawniających swoje
emocje, nawet jeśli są trochę
niezrównoważeni.
B. Wolę ludzi zrównoważonych i
opanowanych.
12.
A. Dobry obraz powinien wstrząsać zmysłami
widza.
B. Dobry obraz powinien dawać uczucie
spokoju i bezpieczeństwa.
Skala poszukiwania doznań
Zuckermana
13.
A. Ludzie jeżdżący motocyklami musza
mieć jakieś nieświadome pragnienie
wyrządzenia sobie samym krzywdy.
B. Chciałbym jeździć motocyklem
10
Skala poszukiwania doznań
Zuckermana - klucz
1.
A
2.
A
3.
A
4.
B
5.
A
6.
B
7.
A
8.
A
9.
B
10.
A
11.
A
12.
A
13.
B
Odpowiedzi diagnostyczne dla poszukiwaczy doznań
EMOCJE
EMOCJE
Stany uczuciowe zawierające
komponent poznawczy, fizjologiczny i
emocjonalny
Silne emocje – pobudzenie
autonomicznego układu nerwowego
11
EMOCJE w ujęciu poznawczym
EMOCJA to subiektywny stan psychiczny,
powstały w wyniku świadomej lub
nieświadomej oceny zdarzenia, jako istotnie
wpływającego na cele i interesy jednostki.
Emocja jest odczuwana jako pozytywna,
jeżeli zdarzenie jest zgodne ze
wspomnianymi celami i interesami lub
negatywna jeśli jest z nimi niezgodne.
Pojawienie się emocji uruchamia priorytet
dla związanego z nią programu działania
(np. lęk wyzwala tendencję do oddalania
się od źródła emocji, ciekawość zbliżanie do
obiektu).
za L. Golińska, 2000
Ile jest emocji?
Starożytne Chiny: cztery emocje
podstawowe: szczęście, gniew, smutek,
strach
John Watson: trzy emocje podstawowe:
strach, gniew, miłość
Katherine Bridges: jedna emocja wrodzona:
niezróżnicowane pobudzenie, z którego
wyodrębniają się poszczególne emocje
Robert Plutchik: więcej emocji
podstawowych
K
O
Ł
O
E
M
O
C
JI
P
L
U
T
C
H
IK
A
PWN,
2004
12
Skąd się biorą emocje?
Teoria Jamesa-Langego (teoria
reakcji organizmu)
Teoria Cannona-Barda ( teoria
ośrodkowych procesów nerwowych)
Teorie oceny poznawczej ( poznawcza
teoria pobudzenia)
Teoria Jamesa-Langego
(teoria reakcji organizmu)
Doświadczanie emocji wynika z naszych działań
w reakcji na specyficzne zdarzenie
bodźce zewnętrzne automatycznie
uruchamiają pewien wzorzec pobudzenia i
reakcji emocjonalnych
Emocja traktowana jest jako produkt uboczny
pobudzenia i zachowania (zaczynam się bać bo
uciekam)
Teoria zgodna z hipotezą sprzężenia zwrotnego
Dzięki zmianie zachowania możemy zmieniać
swoje emocje co jest wykorzystywane w terapii
behawioralnej
Teoria Cannona-Barda (teoria
ośrodkowych procesów nerwowych)
Wyrosła z krytyki teorii Jamesa-Langego –
Cannon kwestionował założenie, że każda
emocja ma swój specyficzny wzorzec
pobudzenia fizjologicznego
Cannon i Bard zakładali, że zdarzenia
zewnętrzne mogą równolegle wzbudzać
reakcje somatyczne (pobudzenie i
zachowanie) jak i aktywność poznawczą
(doświadczanie emocji)
ta równoległość zjawisk jest również
krytykowana (np. o włos uniknęłam
wypadku)
13
Teorie oceny poznawczej
(poznawcza teoria pobudzenia)
współcześnie akcentuje się rolę
procesów poznawczych w tworzeniu
emocji
Podkreśla się, że najpierw jest
myślenie a potem pojawiają się
emocje
Znane nazwiska tego nurtu to Bower,
Lazarus, Schachter, Zajonc
Teorie oceny poznawczej
(poznawcza teoria pobudzenia)
siła emocji jest pochodną siły
pobudzenia fizjologicznego
Treść emocji zależy głównie od naszej
interpretacji sytuacji
interpretacja ta zależy od wielu
czynników, w tym także od sposobu
w jaki na zdarzenie reagują inni
ludzie
Zimbardo, Psychologia i śycie PWN, 2004
PORÓWNANIE TRZECH TEORII EMOCJI
14
Podsumowanie teorii emocji
Oczywiście prawda leży gdzieś po środku
Wzorce pobudzenia towarzyszące emocjom
w świetle współczesnych badań wydają się
być bardziej specyficzne niż to zakładali
przedstawiciele nurtu poznawczego, jednak
nie tak sztywne jak to by wynikało z
wczesnej koncepcji Jamesa-Langego
Do rozwoju wiedzy o emocjach przyczyniają
się badania z użyciem technik
neuroobrazowania.
Ciekawostki emocjonalne
Emocje i podejmowanie decyzji
Dylematy moralne: „ w sposób
nieunikniony emocje związane są z
pojęciami dobra i zła” Damasio A.,
1999
15
Dylemat 1:
Dylemat 2:
Dylemat 3
16
Wyniki badań nad rozwiązywaniem
dylematów
Większość ludzi zgadza się by przełączyć
zwrotnicę, tak aby uratować grupę ludzi
kosztem jednej osoby
Większość ma kłopoty z podjęciem decyzji
w dylemacie 2 i 3. badania pokazują, że
podczas rozwiązywania tych dylematów
wzrasta aktywność obszarów mózgu
odpowiedzialnych za emocje
Czucie trzewne
Dokładne wyczuwanie własnych
zmian autonomicznych – ważna
wskazówka o niebezpieczeństwach,
których nie da się świadomie
zidentyfikować