1

Motywacje i emocje

Wykłady z psychologii UŁ

Podstawowe terminy

Motyw to gotowość do zmierzania ku
określonym celom. Ta tendencja,
która ukierunkowuje nasze
zachowanie może występować na
różnym poziomie świadomości-
nieświadomości

MOTYW = PRAGNIENIE/UNIKANIE

Podstawowe terminy

Motywacja to wszystkie motywy jakie
posiadamy

Motywacja to proces psychicznej
regulacji, od której zależy kierunek
ludzkich czynności oraz ilość energii
jaką człowiek gotów jest poświęcić na
realizację jakiegoś celu

Reykowski, 1989

2

Cele, do których zmierzamy:

Cele dodatnie

np. mieć domek z

ogródkiem, które wiążą się z

motywacją dodatnią

: ciężko pracuję,

inwestuję i oszczędzam

Cele ujemne

np. krytyka ze strony

bliskich, które wiążą się z

motywacją

ujemną

: unikam krytyki, starając się

zasłużyć na podziw

Procesy motywacyjne:

Mają kierunek tj. pobudzają do osiągania
lub unikania określonych stanów lub rzeczy

Mają natężenie – pobudzenie pragnień i
obaw powoduje przyrost lub spadek energii
co wyraża się w zachowaniu

Procesom motywacyjnym towarzyszą
pozytywne (realizacja pragnień) lub
negatywne stany emocjonalne (trudności w
realizacji pragnień)

Funkcje motywów

Motyw jako zasada wyboru

Motyw jako czynnik wpływający na
procesy poznawcze

Motyw jako energia do działania

Motyw jako regulator sprawności
działania

3

Motyw jako zasada wyboru

Posiadanie motywu sprawia, że

podejmujemy decyzje co do działań jakie
mają zostać zrealizowane (rzadko jest nam

wszystko jedno)

Selekcja działań polega na tym, że

wybieramy to co powala się nam przybliżyć

do przedmiotu pragnienia, lub oddalić od
tego co jest niepożądane

Wybory podejmowane w oparciu o motywy

są tym bardziej prawdopodobne im bliżej

nam do przedmiotu naszych pragnień lub
obaw

Motyw jako zasada wyboru

To czy w wyborze działań kierujemy
się motywami zależy od ich siły.
Mała motywacja – kierunek działań
niepewny,
Optymalna motywacja – największe
prawdopodobieństwo osiągnięcia celu,
Zbyt duża motywacja – sztywność
zachowania, trudności w realizacji
celu

Motyw jako zasada wyboru

Motywy doraźne a motywy
długookresowe:
„Iść do kina czy uczyć się do
egzaminu z psychologii?”

4

Wpływ motywów na funkcje
poznawcze

Motywy mogą modyfikować nasze
spostrzeganie i myślenie

Mają udział w kształtowaniu się
osobistego spojrzenia na świat

Wpływ motywów na funkcje poznawcze

- utrudnianie/ułatwianie dostępu do informacji

Odbieranie wszystkiego co dzieje się
wokół nas przekracza nasze zdolności
percepcyjne. Dlatego ważnym
mechanizmem adaptacyjnym jest
niedopuszczanie do „obróbki” tego co
dla nas nieistotne”

Bodźce silniejsze i bardziej znaczące
mają większa szansę by dotrzeć do
naszej świadomości

Wpływ motywów na funkcje poznawcze

- utrudnianie/ułatwianie dostępu do informacji

Motywy udzielają swoistej protekcji tym
bodźcom, które związane są z
dominującymi i /lub aktualnymi
pragnieniami, dzięki temu łatwiej je
zauważamy

Jednak w sytuacji gdy realizacja pragnienia
jest niemożliwa, może pojawić się tendncja
do niedostrzegania, pomniejszania,
niezwracania uwagi na bodźce kojarzone z
danym motywem

5

Wpływ motywów na funkcje poznawcze

- modyfikowanie percepcji

Pod wpływem pragnienia lub obawy,
ta sama rzecz może być spostrzegana
inaczej niż w sytuacji gdy pragnienie
było nieobecne

W czasach dostatku:

Nie cierpię owsianki!

Po tygodniowej głodówce:

Mm! W życiu nie jadłam
takiej pysznej owsianki!

Wpływ motywów na funkcje
poznawcze

- modyfikowanie percepcji

Wpływ motywów
uwidacznia się w
spostrzeganiu cech
ludzi – efekt
projekcji

Efekt błędnego
koła

SPOSTRZEGANIE

PRAGNIENIE

Wpływ motywów na funkcje
poznawcze

- motywy a procesy pamięci

Lepiej pamiętamy i przypominamy
sobie to na czym nam zależy

W mrokach niepamięci ginie to co z
punktu widzenia naszych pragnień
jest nieistotne lub związane z
motywem ujemnym

6

Wpływ motywów na funkcje
poznawcze

- motywy a wyobraźnia

Pragnienia wkradają się w świat naszej
wyobraźni i snów

Gdy pragnienia włączają się w świat fantazji
pojawiają się w nim wątki dotyczące:

Celów działań

Czynności za pomocą, których można cele
realizować

Uczuć związanych z powodzeniem lub nie w
realizacji pragnienia

Sytuacji

Pragnień i myśli innych ludzi

Wpływ motywów na funkcje
poznawcze

- motywy a myślenie

Motywy wpływają na czynienie
przewidywań odpowiadającym
pragnieniom i formowaniu planów,
tym ambitniejszym, im silniejsze jest
pragnienie

Reykowski op.cit.

Motyw jako energizer

Wzrost motywacji prowadzi do wzrostu
wysiłku jaki jesteśmy w stanie włożyć w
zrealizowanie pragnienia lub uniknięcie tego
czego się obawiamy

Jednak nie zawsze wzrostowi wysiłku
towarzyszy wzrost efektów działania

Im pragnienia silniejsze tym szybsze tempo
działania

7

Motyw jako regulator sprawności
działania I prawo Yerkesa-Dodsona

W miarę wzrostu
natężenia motywacji,
sprawność działania
wzrasta, a następnie
zaczyna opadać

S

p

r

a

w

n

o

ś

ć

d

z

ia

ła

n

ia

Natężenie motywacji

brak

b. duże

II prawo Yerkesa-Dodsona

S

p

r

a

w

n

o

ś

ć

d

z

ia

ła

n

ia

Natężenie motywacji

b. duże

brak

średnie

Zadania trudne

Motywacja bodźcowa

Czasami nasze działanie podyktowane jest
koniecznością dostarczenia sobie
optymalnej stymulacji

Motywy bodźcowe obejmują stymulację
sensoryczną, aktywność, eksplorację
otoczenia i dokonywanie na nim
manipulacji. Te działania zdaniem
psychologów w dużej mierze same w sobie
są źródłem przyjemności

8

Eksperymenty nad deprywacją
sensoryczną

Ile godzin potrafisz spędzić na
totalnym nicnierobieniu?

Skala poszukiwania doznań
Zuckermana

1.

A.wolałbym pracę wymagającą

częstych podróży.

B.wolałbym pracę na stałym

miejscu.

2.

A.Mroźnego dnia czuję przypływ

energii.

B.Mroźnego dnia nie mogę się

doczekać, by znaleźć się w

ciepłym pomieszczeniu

3.

A.Nudzi mnie oglądanie wciąż tych samych

twarzy.

B. Otoczony twarzami dobrze znanych sobie

ludzi czuję się przyjemnie

Skala poszukiwania doznań
Zuckermana

4.

A. Chciałbym żyć w idealnym społeczeństwie,

w którym wszyscy byliby bezpieczni,
zadowoleni i szczęśliwi.

B. Wolałbym żyć w bardziej burzliwym okresie

naszej historii.

5.

A. Czasami lubię robić rzeczy, które są trochę

przerażające.

B. Rozsądny człowiek unika niebezpiecznych

czynności.

6.

A. Nie chciałbym nigdy poddać się hipnozie.
B. Chciałbym zobaczyć jak to jest być

zahipnotyzowanym

9

Skala poszukiwania doznań
Zuckermana

7.

A. Najważniejszym celem życia jest przeżyć w

nim i doświadczyć wszystkiego co tylko jest

możliwe.

B. Najważniejszym celem życia jest znaleźć

spokój i szczęście.

8.

A. Chciałbym spróbować skoków

spadochronowych.

B. Nigdy w życiu nie chciałbym wyskakiwać z

samolotu – ze spadochronem czy bez.

9.

A. Do zimnej wody wchodzę powoli, dając

sobie czas na przyzwyczajenie się do niej.

B. Lubię wskakiwać do zimnej wody i w niej

nurkować.

Skala poszukiwania doznań
Zuckermana

10.

A. Na wakacjach wolę dla odmiany życie pod

namiotem.

B. Na wakacjach wolę wygodny pokój i

przyzwoite łóżko.

11.

A. Wolę ludzi wyraźnie ujawniających swoje

emocje, nawet jeśli są trochę

niezrównoważeni.

B. Wolę ludzi zrównoważonych i

opanowanych.

12.

A. Dobry obraz powinien wstrząsać zmysłami

widza.

B. Dobry obraz powinien dawać uczucie

spokoju i bezpieczeństwa.

Skala poszukiwania doznań
Zuckermana

13.

A. Ludzie jeżdżący motocyklami musza

mieć jakieś nieświadome pragnienie
wyrządzenia sobie samym krzywdy.

B. Chciałbym jeździć motocyklem

10

Skala poszukiwania doznań
Zuckermana - klucz

1.

A

2.

A

3.

A

4.

B

5.

A

6.

B

7.

A

8.

A

9.

B

10.

A

11.

A

12.

A

13.

B

Odpowiedzi diagnostyczne dla poszukiwaczy doznań

EMOCJE

EMOCJE

Stany uczuciowe zawierające
komponent poznawczy, fizjologiczny i
emocjonalny

Silne emocje – pobudzenie
autonomicznego układu nerwowego

11

EMOCJE w ujęciu poznawczym

EMOCJA to subiektywny stan psychiczny,
powstały w wyniku świadomej lub
nieświadomej oceny zdarzenia, jako istotnie
wpływającego na cele i interesy jednostki.
Emocja jest odczuwana jako pozytywna,
jeżeli zdarzenie jest zgodne ze
wspomnianymi celami i interesami lub
negatywna jeśli jest z nimi niezgodne.
Pojawienie się emocji uruchamia priorytet
dla związanego z nią programu działania
(np. lęk wyzwala tendencję do oddalania
się od źródła emocji, ciekawość zbliżanie do
obiektu).

za L. Golińska, 2000

Ile jest emocji?

Starożytne Chiny: cztery emocje
podstawowe: szczęście, gniew, smutek,
strach

John Watson: trzy emocje podstawowe:
strach, gniew, miłość

Katherine Bridges: jedna emocja wrodzona:
niezróżnicowane pobudzenie, z którego
wyodrębniają się poszczególne emocje

Robert Plutchik: więcej emocji
podstawowych

K

O

Ł

O

E

M

O

C

JI

P

L

U

T

C

H

IK

A

PWN,
2004

12

Skąd się biorą emocje?

Teoria Jamesa-Langego (teoria
reakcji organizmu)

Teoria Cannona-Barda ( teoria
ośrodkowych procesów nerwowych)

Teorie oceny poznawczej ( poznawcza
teoria pobudzenia)

Teoria Jamesa-Langego
(teoria reakcji organizmu)

Doświadczanie emocji wynika z naszych działań
w reakcji na specyficzne zdarzenie

bodźce zewnętrzne automatycznie

uruchamiają pewien wzorzec pobudzenia i
reakcji emocjonalnych

Emocja traktowana jest jako produkt uboczny
pobudzenia i zachowania (zaczynam się bać bo
uciekam)

Teoria zgodna z hipotezą sprzężenia zwrotnego

Dzięki zmianie zachowania możemy zmieniać
swoje emocje co jest wykorzystywane w terapii
behawioralnej

Teoria Cannona-Barda (teoria
ośrodkowych procesów nerwowych)

Wyrosła z krytyki teorii Jamesa-Langego –

Cannon kwestionował założenie, że każda
emocja ma swój specyficzny wzorzec

pobudzenia fizjologicznego

Cannon i Bard zakładali, że zdarzenia

zewnętrzne mogą równolegle wzbudzać

reakcje somatyczne (pobudzenie i
zachowanie) jak i aktywność poznawczą

(doświadczanie emocji)

ta równoległość zjawisk jest również

krytykowana (np. o włos uniknęłam
wypadku)

13

Teorie oceny poznawczej
(poznawcza teoria pobudzenia)

współcześnie akcentuje się rolę

procesów poznawczych w tworzeniu
emocji

Podkreśla się, że najpierw jest
myślenie a potem pojawiają się
emocje

Znane nazwiska tego nurtu to Bower,
Lazarus, Schachter, Zajonc

Teorie oceny poznawczej
(poznawcza teoria pobudzenia)

siła emocji jest pochodną siły

pobudzenia fizjologicznego

Treść emocji zależy głównie od naszej
interpretacji sytuacji

interpretacja ta zależy od wielu

czynników, w tym także od sposobu
w jaki na zdarzenie reagują inni
ludzie

Zimbardo, Psychologia i śycie PWN, 2004

PORÓWNANIE TRZECH TEORII EMOCJI

14

Podsumowanie teorii emocji

Oczywiście prawda leży gdzieś po środku

Wzorce pobudzenia towarzyszące emocjom
w świetle współczesnych badań wydają się
być bardziej specyficzne niż to zakładali
przedstawiciele nurtu poznawczego, jednak
nie tak sztywne jak to by wynikało z
wczesnej koncepcji Jamesa-Langego

Do rozwoju wiedzy o emocjach przyczyniają
się badania z użyciem technik
neuroobrazowania.

Ciekawostki emocjonalne

Emocje i podejmowanie decyzji

Dylematy moralne: „ w sposób
nieunikniony emocje związane są z
pojęciami dobra i zła” Damasio A.,
1999

15

Dylemat 1:

Dylemat 2:

Dylemat 3

16

Wyniki badań nad rozwiązywaniem
dylematów

Większość ludzi zgadza się by przełączyć
zwrotnicę, tak aby uratować grupę ludzi
kosztem jednej osoby

Większość ma kłopoty z podjęciem decyzji
w dylemacie 2 i 3. badania pokazują, że
podczas rozwiązywania tych dylematów
wzrasta aktywność obszarów mózgu
odpowiedzialnych za emocje

Czucie trzewne

Dokładne wyczuwanie własnych
zmian autonomicznych – ważna
wskazówka o niebezpieczeństwach,
których nie da się świadomie
zidentyfikować