Ochrona własności
intelektualnej

Radosław Dyki

Hasło moodle „autor”

1

Podręcznik:

Pod red. Joanny Sieńczyło-Chlabicz
„Prawo własności intelektualnej”,
LexisNexis

2

Zaliczenie:

test jednokrotnego wyboru

oraz

dwa pytania otwarte

3

Pojęcie własność intelektualnej



Przyjmuje się szerokie rozumienie terminu, obejmujące zarówno

prawa autorskie, prawa pokrewne, jak i prawo własności

przemysłowej



prawo autorskie

(dzieła artystyczne i naukowe) a także prawa

pokrewne (np. prawa wykonawców i producentów).



własność przemysłowa

odnosi się do twórczości z zakresu

techniki (wynalazki, wzory użytkowe) lub estetyki (wzory

przemysłowe)



Odrębności zasad ochrony prawno przemysłowej od prawno
autorskiej - odmienne

przesłanki i sposoby powstania

ochrony:



- ochrona prawno autorska powstaje

samoczynnie

- wskutek i z

chwilą stworzenia utworu,



-

ochrona dóbr własności przemysłowej - na podstawę w

decyzji

właściwego organu

państwowego.

4



Dobra o charakterze własności intelektualnej



utwory

– każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym

charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci niezależnie od wartości i
przeznaczenia



rozwiązania

– wynalazki, wzory użytkowe i przemysłowe, topografie

układów scalonych charakteryzujące się nowością i oryginalnością

5

Prawo autorskie



Zespół norm prawnych

regulujących stosunki związane z dokonywaniem,

eksploatacją i ochroną utworów oraz z prawami pokrewnymi.



Zespół uprawnień

związanych z utworem o charakterze osobistym i

majątkowym.



-

potocznie mówi się przecież, że ktoś „ma prawo” do …



prawo autorskie składa się z



-

praw majątkowych

- przenaszalnych i ograniczonych w czasie



-

praw osobistych

- nieprzenaszalnych i nieograniczonych w czasie

6

•

Autorskie prawa

osobiste

•

chronią nieograniczoną w czasie i niepodlegającą zrzeczeniu się
lub zbyciu

więź twórcy z utworem

, a

w szczególności prawo do:

•

1)

autorstwa

utworu;

•

2)

oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem

albo

do udostępniania go anonimowo;

•

3)

nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego

wykorzystania;

•

4) decydowania o

pierwszym udostępnieniu

utworu publiczności;

•

5) nadzoru nad sposobem korzystania z utworu.

•

Autorskie prawa

majątkowe

•

twórcy przysługuje wyłączne prawo do:

•

1) korzystania z utworu

•

2) rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji

•

3) wynagrodzenia za korzystanie z utworu.

7

Źródła prawa autorskiego



Prawo autorskie uregulowane jest :



Akty prawa międzynarodowego

:



AKT PARYSKI KONWENCJI BERNEŃSKIEJ O OCHRONIE DZIEŁ
LITERACKICH I ARTYSTYCZNYCH sporządzony w Paryżu dnia 24
lipca 1971 r.



TRAKTAT ŚWIATOWEJ ORGANIZACJI WŁASNOŚCI
INTELEKTUALNEJ (WIPO) O PRAWIE AUTORSKIM, sporządzony w
Genewie dnia 20 grudnia 1996 r.

8



Dyrektywu Unii Europejskiej



DYREKTYWA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY 2009/24/WE z
dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie ochrony prawnej programów
komputerowych



DYREKTYWA RADY NR 93/83/EWG z dnia 27 września 1993 r. w sprawie
koordynacji niektórych zasad dotyczących prawa autorskiego oraz praw
pokrewnych stosowanych w odniesieniu do przekazu satelitarnego oraz
retransmisji drogą kablową



DYREKTYWA 2001/29/WE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY z
dnia 22 maja 2001 r. w sprawie harmonizacji niektórych aspektów praw
autorskich i pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym



DYREKTYWA 2006/116/WE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY z
dnia 12 grudnia 2006 r. w sprawie czasu ochrony prawa autorskiego i
niektórych praw pokrewnych



Akty prawa polskiego



USTAWA z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych



USTAWA z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych.

9

Zasady prawa autorskiego



1.Ochroną prawa autorskiego objęte są utwory i przedmioty
prawa pokrewnych



Ochrona dotyczy nie rzeczy, lecz

dóbr niematerialnych

.



2.Ustalenie utworu jest jednym z warunków powstania ochrony.



Nie jest konieczne dopełnienie jakichkolwiek formalności (np. co do
oznaczeń na egzemplarzu utworu, jego rejestracji, oznaczenia
symbolem copyright, wniesienia jakichkolwiek opłat)



W odróżnieniu do systemu anglosaskiego (copyright) nie jest
wymagane utrwalenie utworu na nośniku materialnym

10

Zasady prawa autorskiego



3.Prawo autorskie obejmuje prawa osobiste i autorskie prawa

majątkowe.



Prawa osobiste powstają zawsze na rzecz twórcy, są nieprzenaszalne
i bezterminowe.



Prawa majątkowe powstają z reguły na rzecz twórcy.



Wyjątek stanowią utwory zbiorowe i programy komputerowe
stworzone przez pracownika w wyniku wykonywania obowiązków ze
stosunku pracy. Czas ochrony autorskich praw majątkowych w
zasadzie wynosi całe życie autora plus 70 lat od jego śmierci.

11



4.Zakres ochrony autorskich praw majątkowych jest zróżnicowany.



Najszersza ochrona dotyczy utworów. Ochrona przedmiotów praw
pokrewnych obejmuje jedynie ustawowo określone pola eksploatacji.





5.Autorskie prawa majątkowe nie dają uprawnionemu pełnej
wyłączności prawnej w zakresie korzystania z utworu.



Ograniczenia dotyczą przede wszystkim instytucji dozwolonego użytku
publicznego i prywatnego, które zostały wprowadzone do
obowiązującego ustawodawstwa ze względu na interes społeczny.





6.Naruszenie praw autorskich wiąże się zarówno z
odpowiedzialnością cywilną, jak i karną.





7.Ochrona praw autorskich i praw pokrewnych ma charakter
terytorialny.



Ochrona polskich utworów za granicą unormowana jest w
ustawodawstwach poszczególnych państw, jak również wynika z
zawartych przez Polskę umów międzynarodowych.

12

Przedmiot prawa autorskiego

•

Utwór

-

każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym

charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od

wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia.

•

Stanowi dobro niematerialne, które powinno być odróżnione od

przedmiotu materialnego (nośnika materialnego <

corpus

mechanicum

>

– papier, płyta CD, DVD)

•

Aby wytwór niematerialny mógł zostać uznany za utwór musi

spełniać następujące cechy:

•

1.Rezultat pracy człowieka

•

Twórcą może być tylko człowiek.

•

Prawo do autorstwa utworu nie przysługuje osobom prawnym i

jednostkom organizacyjnym nieposiadającym osobowości

prawnej. Przedmiotu prawa autorskiego nie stanowią twory

przyrody, np. wzory pojawiające się w okresie zimowym na
szybach.

13



2.Przejaw działalności twórczej

(oryginalność)



Rezultat o charakterze kreacyjnym. O oryginalności dzieła możemy
mówić w sytuacji, gdy istnieje subiektywne nowy wytwór intelektu.



3.Indywidualność



Nie jest wymagane, aby utwór odzwierciedlał cechy indywidualności
osoby twórcy.



Dzieło musi jednak wyróżniać się od innych takich samych
przejawów działalności twórczej sposób, który świadczy o jego
oryginalności, swoistości i innych właściwości sprawiających, że jest
on niepowtarzalny i nie ma wiernego odpowiednika w przeszłości.



4.Ustalenie



Uzewnętrznienie utworu umożliwiające jego percepcję przez osoby
inne niż twórca

. Ustalenie dzieła może nastąpić również w postaci

nieutrwalonej, np. improwizacja muzyczna, ustny przekaz.

14

Ustalenie a utrwalenie utworu

•

Ustalenie utworu

to uzewnętrznienie utworu umożliwiające jego

percepcję przez osoby inne niż twórca

.

•

Utwór jest przedmiotem prawa autorskiego od chwili ustalenia,

chociażby miał postać nieukończoną.

•

Ustalenie utworu może nastąpić w dowolnej formie.

•

Warunek ustalenia utworu uznaje się za spełniony, jeśli z

utworem zapoznała się

co najmniej jedna osoba

poza twórcą.

•

Przykłady ustalenia utworu:

•

wykonanie improwizacji muzycznej,

•

wygłoszenie referatu,

•

zaśpiewanie piosenki,

•

zagranie utworu,

•

wyrecytowanie wiersza

15



Utrwalenie utworu jest to

dokonanie jego zapisu na nośniku

materialnym

.



Do powstania ochrony prawno autorskiej nie jest konieczne utrwalenie
utworu.



Nośnik materialny to corpus mechanicum.



Przykłady utrwalenia utworu



-

utrwalenie utworu w partyturze, maszynopisie, na taśmie

magnetofonowej lub płycie,



- zapisanie utworu na papierze,



-

nagranie melodii na płytę lub kasetę,



-

zarejestrowanie filmu na taśmie,



-

sporządzenie zdjęcia,



- namalowanie obrazu.



Niektóre utworu musza być utrwalone na nośniku materialnym

, by

zaistniała zdolność ich percepcji przez osoby trzecie, np. utwory:



plastyczne (malarstwo, rzeźba), fotograficzne, lutnicze, wzornictwa

przemysłowego, architektoniczne, urbanistyczne, audiowizualne.

16

Katalog utworów

W szczególności przedmiotem prawa autorskiego są utwory:

•

1)

wyrażone słowem, symbolami matematycznymi,

znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe,
kartograficzne oraz programy komputerowe);

•

2) plastyczne;

•

3) fotograficzne;

•

4) lutnicze;

•

5)

wzornictwa przemysłowego;

•

6) architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i
urbanistyczne;

•

7)

muzyczne i słowno-muzyczne;

•

8) sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i
pantomimiczne;

•

9) audiowizualne (w tym filmowe).

17

Graniczne wytwory intelektu



Są to utwory, których zaliczenie do utworów w rozumieniu ustawy
o prawie autorskim jest szczególnie sporne ze względu na „

niski

poziom twórczości

”.

Przykłady:



-

książki adresowe, telefoniczne, kucharskie,



- formularze,



- tabele,



-

zestawienia programów TV i radiowych,



-

instrukcje obsługi,



-

rozkłady jazdy,



- prospekty, slogany reklamowe.

18

Nie stanowią przedmiotu prawa
autorskiego



1) akty normatywne lub ich urzędowe projekty,



2) urzędowe dokumenty, materiały, znaki, symbole,



3) opublikowane opisy patentowe lub ochronne,



4) proste informacje prasowe.



Ad 1-3

– wyłączone ze względu na interes publiczny, wyrażający

się w

swobodzie dostępu

do korzystania tego rodzaju materiałów.



Ad 4

– wyłączone zarówno ze względu na interes społeczny

(

swoboda szybkiego przepływu bieżących informacji

), jak i fakt,

że chodzi tu w zasadzie o materiały dziennikarskie, przy których
trudno wskazać na elementy pracy twórczej.

19

Nie są objęte ochroną prawa
autorskiego:



- odkrycia,



- idee,



- procedury,



-

metody i zasady działania.



- koncepcje matematyczne.

20

Rodzaje utworów



-

utwory współautorskie,



-

utwory połączone,



- utwory zbiorowe,



- utwory pracownicze,



-

utwory zależne,



- utwory inspirowane,



- utwory naukowe

21



Utwory współautorskie



Są to utwory będące rezultatem działalności twórczej dwóch lub więcej
autorów.



2 kategorie:



-

Utwory współautorskie

rozłączne

– wkłady poszczególnych twórców są

możliwe do wyodrębnienia

z całości dzieła i istnieje możliwość ich samodzielnej

eksploatacji, np.: opera i libretto, melodia i tekst, powieść i ilustracja.



-

Utwory współautorskie

nierozłączne

– wkłady poszczególnych współautorów

nie nadają się do samodzielnej eksploatacji i nie można ich wyodrębnić

. Należą

najczęściej do tej samej dziedziny i splatają się w jednorodną i nierozerwalną
całość.



Przesłanki powstania dzieła współautorskiego:



-

wkład osoby współuczestniczącej w powstaniu dzieła musi mieć

charakter

twórczy

,



-

wkłady poszczególnych współtwórców powinny tworzyć

jedno dzieło

,



-

konieczna jest współpraca autorów przejawiająca się co najmniej w

porozumieniu

co do stworzenia wspólnego dzieła.

22



Współtwórcom przysługuje prawo autorskie wspólnie

.



Domniemywa się, że wielkości udziałów są równe.



Każdy ze współtwórców może wykonywać prawo autorskie do

swojej części

utworu

mającej samodzielne znaczenie

, bez

uszczerbku dla praw pozostałych współtwórców.



Do

wykonywania prawa autorskiego do całości utworu

potrzebna jest zgoda wszystkich współtwórców

. W przypadku

braku takiej zgody każdy ze współtwórców może żądać

rozstrzygnięcia przez sąd, który orzeka uwzględniając interesy

wszystkich współtwórców.



Każdy ze współtwórców może dochodzić roszczeń z tytułu

naruszenia prawa autorskiego do całości utworu. Uzyskane

świadczenie przypada wszystkim współtwórcom, stosownie do

wielkości ich udziałów.

23



Utwory połączone



Jest to

połączenie dwóch lub więcej odrębnych utworów

, do

których każdemu z twórców przysługuje jego własne prawo
autorskie.



Przykłady:



-

połączenie wiersza z muzyką (piosenka),



-

połączenie tekstu z muzyką (opera, operetka, musical),



-

połączenie choreografii z muzyką (balet),



-

połączenie warstwy literackiej z muzyką (komiks),



-

połączenie kilku filmów dokumentalnych lub reportaży,



-

połączenie kilku utworów muzycznych na jednej płycie.



Do powstania utworów połączonych konieczne jest:



-

istnienie co najmniej dwóch samodzielnych utworów

,



-

połączenie utworów w celu ich wspólnego rozpowszechniania,



-

porozumienie twórców.

24

Utwór współautorski

Utwór połączony

Jest rezultatem współtwórczości, na
którą składają się wkłady
poszczególnych współtwórców;
wkłady stanowią zawsze częśd utworu
współautorskiego, chodby miały
samodzielne znaczenie

Powstaje wskutek połączenia
(scalenia) dwóch lub więcej
odrębnych utworów już istniejących

Współtwórcy współpracują ze sobą
przynajmniej przez uzgodnienie
wspólnych założeo i ich realizację

Odrębne utwory są stworzone przez
(co do zasady) niewspółpracujących ze
sobą twórców i przeznaczone są do
samodzielnego wykorzystania

Poszczególne wkłady współtwórców
mogą, ale nie muszą byd odrębnym
przedmiotem praw autorskich

Każdemu twórcy przysługuje własne
odrębne prawo autorskie do utworów,
które zostały połączone



Utwór zbiorowy



Jest to dzieło, na którego zawartość składają się

utwory

(materiały) przygotowane przez różnych autorów

.



Przykłady:



- encyklopedie,



- publikacje periodyczne,



-

słowniki,



- roczniki,



- kalendarze,



- dzienniki telewizyjne.

26

•

Utwór zbiorowy

•

Szczególna rola producenta lub wydawcy

:

•

-

wystąpienie z inicjatywą stworzenia utworu zbiorowego,

•

-

koncepcja twórcza całości utworu zbiorowego,

•

-

wybór tematu i idei utworu zbiorowego,

•

-

kontrola i nadzór nad realizacją całości koncepcji utworu

zbiorowego,

•

-

zebranie zespołu twórców,

•

-

zorganizowanie rynku odbiorców oraz środków

finansowych na realizację całego przedsięwzięcia,

•

-

podejmowanie decyzji co do ostatecznego kształtu

dzieła zbiorowego.

•

Autorskie prawa majątkowe do utworu zbiorowego

przysługują producentowi lub wydawcy

, a do

poszczególnych części mających samodzielne znaczenie

– ich twórcom. Domniemywa się, że producentowi lub

wydawcy przysługuje prawo do tytułu.

27

•

Utwór pracowniczy

•

Utwór stworzony przez

pracownika w wyniku wykonywania

obowiązków ze stosunku pracy

.

•

Jeżeli ustawa lub umowa o pracę nie stanowią inaczej,

pracodawca

, którego pracownik stworzył utwór w wyniku

wykonywania obowiązków ze stosunku pracy,

nabywa z chwilą

przyjęcia utworu autorskie prawa majątkowe

w granicach

wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron.

•

Przyjęcie utworu

następuje z chwilą złożenia przez pracodawcę

odpowiedniego oświadczenia akceptującego utwór z upływem 6
m-cy

od dostarczenia utworu przez twórcę.

•

Jeżeli umowa o pracę nie stanowi inaczej, z chwilą przyjęcia
utworu

pracodawca nabywa własność przedmiotu, na którym

utwór utrwalono.

•

Przedmiot, na którym utwór utrwalono to corpus mechanicum.

28

•

Pracodawca zobowiązany jest do rozpowszechnienia
utworu

.

•

Jeżeli w okresie dwóch lat od daty przyjęcia utworu, nie

przystąpi do rozpowszechniania utworu, twórca może

wyznaczyć pracodawcy na piśmie odpowiedni termin

na

rozpowszechnienie utworu z tym skutkiem, że po jego

bezskutecznym upływie prawa uzyskane przez

pracodawcę wraz z własnością przedmiotu, na którym

utwór utrwalono, powracają do twórcy.

•

Autorskie

prawa osobiste

do utworu pracowniczego.

•

Ze względu na ścisły związek z osobą twórcy nie

podlegają zrzeczeniu ani zbyciu i

pozostają przy

pracowniku jako twórcy

.

•

Pracodawca zobowiązany jest więc do oznaczenia utworu
pracowniczego imieniem i nazwiskiem pracownika lub w
przypadku takiej decyzji pracownika

– do

rozpowszechniania go anonimowo lub pod pseudonimem.

29

•

Utwór zależny (opracowanie)

•

Dzieła

recypujące z innego utworu treść

, zazwyczaj częściowo i

formę, noszące

piętno osobistej twórczości opracowującego

.

•

Istotą dzieła zależnego, jest

twórcza ingerencja w cudzy utwór

,

która prowadzi do powstania nowego utworu.

•

Utwór zależny jest utworem

samodzielnym i stanowi odrębny

przedmiot prawa autorskiego

, ale jest podporządkowany

(zależny) względem utworu pierwotnego.

•

Przykłady:

•

-

przeróbki,

•

-

tłumaczenia,

•

- adaptacje,

•

-

przeniesienie obrazu olejnego na rycinę,

•

-

dramatyzacja powieści.

30



Utwór zależny (opracowanie)



Rozporządzanie i korzystanie z opracowania zależy od

zezwolenia twórcy utworu pierwotnego

(prawo zależne), chyba

że autorskie prawa majątkowe do utworu pierwotnego wygasły.



Samo stworzenie utworu zależnego

nie jest jednak zależne od

uzyskania zgody autora utworu pierwotnego.



Na egzemplarzach opracowania należy wymienić twórcę i tytuł
utworu pierwotnego.

31



Utwór inspirowany



Utwór posiadający cechy indywidualnej twórczości artystycznej,
który powstał

pod wpływem psychologiczno-emocjonalnego

odbioru cudzego dzieła

.



Przykłady:



- wariacje muzyczne,



- improwizacje muzyczne,



-

literackie lub plastyczne inspiracje w twórczości.



Wykonywanie praw autorskich do utworu inspirowanego nie
jest uzależnione (jak w przypadku opracowań) od zezwolenia
twórcy utworu inspirującego

.

32

Podmiot prawa autorskiego

•

Zasadą jest, że podmiotem autorskich praw

osobistych i majątkowych jest twórca

.

•

Prawo autorskie powstaje z mocy prawa na jego

rzecz, a wyjątki od tej zasady mogą wynikać

wyłącznie z przepisów ustawy .

•

Powstania prawa autorskiego na rzecz innego

podmiotu niż twórca nie można zatem

uregulować w drodze umowy

•

Twórcą

jest osoba fizyczna, która wniosła

twórczy wkład do utworu.

33



Twórca



Podmiotem prawa autorskiego może być każda osoba
fizyczna

, niezależnie od tego, czy ma ona pełną lub

ograniczoną zdolność do czynności prawnych, czy też jest jego
pozbawiona.



Podmiotem prawa autorskiego może być zatem osoba

małoletnia (poniżej 18 lat),

jak również osoba pełnoletnia

pozbawiona zdolności do czynności prawnych

.



Brak pełnej zdolności do czynności prawnej wiąże się jedynie z
brakiem samodzielnego dysponowania prawami autorskimi

–

osoba ta potrzebuje reprezentanta (przedstawiciela <rodzica>,
pełnomocnika).



To, że inne osoby nabywają prawa majątkowe nie zmienia tego,
że

twórca zawsze zachowuje autorskie prawa osobiste

.

34

Inne podmiotu autorskich
praw majątkowych

•

Producent lub wydawca

•

W odniesieniu do

dzieła zbiorowego (encyklopedii

lub publikacji periodycznej) przysługują

producentowi lub wydawcy, a do poszczególnych

części mających samodzielne znaczenie – ich

twórcom.

•

Producentem jest

osoba fizyczna lub prawna

podejmująca inicjatywę i ponosząca koszty

sporządzenia danego dobra niematerialnego, która

ma co najmniej wpływ (choćby przez prawo
nadzoru) na przebieg i rezultat tego procesu.

35

•

Pracodawca

•

Pracodawca, którego pracownik stworzył utwór w wyniku

wykonywania obowiązków ze stosunku pracy, nabywa z chwilą

przyjęcia utworu autorskie

prawa majątkowe

w granicach

wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron.

•

W szczególności

prawa majątkowe do programu komputerowego

stworzonego przez pracownika

w wyniku wykonywania obowiązków

ze stosunku pracy przysługują pracodawcy, o ile umowa o prace nie
stanowi inaczej.

•

Co do zasady nabycie prawa przez pracodawcę

zależy od praw twórcy

(pracownika) -

prawa majątkowe najpierw przysługują twórcy a

z

momentem przyjęcia utworu przechodzą na pracodawcę

.

•

Szczególnym przypadkiem są programy komputerowe – prawa

majątkowe od momentu powstania utworu przysługują pracodawcy.

•

Tylko stosunek pracy

– w innych przypadkach (umowa cywilnoprawna

– zlecenie, o dzieło) prawa majątkowe przysługują twórcy.

36

•

Instytucja naukowa

•

Jeżeli w umowie o pracę nie postanowiono inaczej, instytucji

naukowej (np. uniwersytet) przysługuje w stosunku do utworu
naukowego pracownika

, który stworzył ten utwór w wyniku

wykonywania

obowiązków ze stosunku pracy:

•

-

pierwszeństwo opublikowania

utworu

•

-

prawo korzystania z materiału naukowego zawartego w

utworze

•

-

prawo udostępniania utworu osobom trzecim.

•

Podmiotem osobistych i majątkowych praw autorskich do

utworu naukowego pozostaje twórca

.

•

Twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia z tytułu
pierwszego opublikowania.

•

Prawo do pierwszeństwa opublikowania wygasa, jeżeli w ciągu

sześciu miesięcy

od dostarczenia utworu nie zawarto z twórcą

umowy o wydanie utworu albo jeżeli w okresie dwóch lat od

daty jego przyjęcia utwór nie został opublikowany.

37



Dzieła anonimowe



Dopóki twórca nie ujawnił swojego autorstwa, w
wykonywaniu prawa autorskiego

zastępuje go

producent lub wydawca

, a w razie ich braku -

właściwa organizacja zbiorowego zarządzania
prawami autorskimi.



Dotyczy to sytuacji, w której twórca zataił swoje
autorstwo.



Nie dochodzi do nabycia praw

przez wskazane

podmioty (producenta, wydawcę, a w razie ich braku
-

właściwej organizacji zbiorowego zarządzania

prawami autorskimi) a jedynie do

ustanowienia

zastępstwa

.

38

Autorskie prawa majątkowe



Są to uprawnienia, których realizacja ma na celu

zaspokojenie

ekonomicznych interesów właściciela utworu

.



Mają charakter terminowy, podlegają zbyciu, dziedziczeniu,
zrzeczeniu się.



Twórcy przysługuje wyłączne prawo do:



-

korzystania z utworu

na wszystkich polach eksploatacji



-

rozporządzania

nim na wszystkich polach eksploatacji



-

wynagrodzenia

za korzystanie z utworu.

39

Korzystanie z utworu

Eksploatacja obejmuje:



-

korzystanie z opracowań (adaptacji),



-

reprodukcję,



- wprowadzenie do obrotu.



- wykonanie,



- wystawienie,



- recytowanie,



-

udostępnienie Internecie.

40

Rozporządzenie utworem



Prawo twórcy do

dysponowania

przysługującymi mu autorskimi

uprawnieniami do utworu

.



Chodzi tu nie tylko o

czynności rozporządzające

(

sprzedaż

)

lecz także

upoważniające – licencje

, tzn. wszystkie czynności

prawne (umowy), stwarzające innym osobom legalną
możliwość eksploatacji utworu.



Dyspozycje twórcy nie muszą dotyczyć całości przysługujących
mu praw, lecz mogą odnosić się do wybranych przez niego
majątkowych uprawnień cząstkowych, obejmujących odrębne
pola eksploatacji.

Wynagrodzenia

za korzystanie z utworu



jest pochodne w stosunku do prawa do rozporządzania.

41



Pola eksploatacji



Odrębne pola eksploatacji stanowią w szczególności:

42

Pola eksploatacji

Opis

w zakresie utrwalania i
zwielokrotniania utworu

wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy
utworu (zwielokrotnianie), w tym techniką
drukarską, reprograficzną, zapisu
magnetycznego oraz techniką cyfrową

w zakresie obrotu
oryginałem albo
egzemplarzami, na
których utwór utrwalono

wprowadzanie do obrotu,
użyczenie
najem oryginału albo egzemplarzy

w zakresie
rozpowszechniania
utworu w inny sposób

publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie,
odtworzenie, nadawanie, reemitowanie,
publiczne udostępnianie utworu w taki sposób,
aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu
i w czasie przez siebie wybranym

Droit de suite

Droit de suite



Twórcy i jego spadkobiercom, w przypadku

dokonanych zawodowo

odsprzedaży oryginalnych egzemplarzy utworu plastycznego lub
fotograficznego

(domy aukcyjne, galerie sztuki), przysługuje prawo do

wynagrodzenia stanowiącego sumę poniższych stawek:



1)

5 % części ceny sprzedaży

, jeżeli ta część jest zawarta w przedziale do

równowartości 50 000 euro, oraz



2)

3 %

części ceny sprzedaży, jeżeli ta część jest zawarta w przedziale od

równowartości 50 000,01 euro do równowartości 200 000 euro, oraz



3)

1 %

części ceny sprzedaży, jeżeli ta część jest zawarta w przedziale od

równowartości 200 000,01 euro do równowartości 350 000 euro, oraz



4)

0,5 %

części ceny sprzedaży, jeżeli ta część jest zawarta w przedziale

od równowartości 350 000,01 euro do równowartości 500 000 euro, oraz



5)

0,25 %

części ceny sprzedaży, jeżeli ta część jest zawarta w przedziale

przekraczającym równowartość 500 000 euro



-

jednak nie wyższego niż

równowartość 12 500 euro

.



Twórcy i jego spadkobiercom przysługuje prawo do wynagrodzenia w

wysokości

5 %

ceny dokonanych zawodowo odsprzedaży

rękopisów

utworów literackich i muzycznych

.

43

Zbywanie autorskich praw majątkowych

Przeniesienie prawa może nastąpić w drodze:



- dziedziczenia



- umowy



Dziedziczenie

jest regulowane przepisami Kodeksu cywilnego.

Powołanie do dziedziczenia może wynikać z testamentu albo z
ustawy.



Przy

zbyciu w drodze umowy

rozróżnia się :



- umowy o

przeniesienie autorskich praw majątkowych

,



- umowy o

korzystanie z utworu (licencje)

.

44



Czas ochrony autorskich praw majątkowych



Autorskie prawa majątkowe są ograniczone w czasie - w odróżnieniu od
autorskich praw osobistych, które trwają bezterminowo i nie wygasają.



Autorskie prawa majątkowe gasną z upływem lat siedemdziesięciu

(70):



1) od

śmierci twórcy

, a do utworów współautorskich - od śmierci

współtwórcy, który przeżył pozostałych,



2)

w odniesieniu do utworu, którego

twórca nie jest znany

- od daty

pierwszego rozpowszechnienia

, chyba że pseudonim nie pozostawia

wątpliwości co do tożsamości autora lub jeżeli autor ujawnił swoją
tożsamość,



3) w odniesieniu do utworu

audiowizualnego

-

od śmierci najpóźniej

zmarłej z wymienionych osób: głównego reżysera, autora scenariusza,
autora dialogów, kompozytora muzyki skomponowanej do utworu
audiowizualnego.



Jeżeli bieg terminu wygaśnięcia autorskich praw majątkowych rozpoczyna
się od rozpowszechnienia utworu, a utwór

rozpowszechniono w częściach

,

odcinkach, fragmentach lub wkładkach, bieg terminu liczy się

oddzielnie

od daty rozpowszechnienia każdej z wymienionych części

.

45

Dozwolony użytek osobisty i
publiczny



Dozwolony użytek stanowi

ograniczenie monopolu

autorskiego

.



Istota polega na

upoważnieniu do korzystania (odpłatnego lub

nieodpłatnego) z chronionego utworu bez zgody osoby
uprawnionej

.

Są 2 rodzaje dozwolonego użytku:



- osobisty (prywatny)



- publiczny

46

Dozwolony użytek
publiczny

Dozwolony użytek
osobisty

Krąg adresatów

społeczeństwo

indywidualna jednostka

Cel

cel oświatowy i
kulturalny realizowany
przez państwo;
realizacja
ogólnospołecznych
wartości;

cel: informacyjny,
dokumentalny,
edukacyjny,
państwowy,
gospodarczy

jest to wyraz realizmu
ustawodawcy, aby nie
tworzyć martwego
prawa,
nieprzestrzeganego
przez jednostki;

cel: osobisty (nie
komercyjny);
rozrywkowy, naukowy,
edukacyjny, archiwalny,
kolekcjonerski

Pola eksploatacji

pola eksploatacji są z
reguły mniej lub bardziej
wyraźnie wskazane

dotyczy wszystkich pół
eksploatacji

47

Dozwolony użytek osobisty



Bez zezwolenia twórcy wolno korzystać



-

z już rozpowszechnionego utworu,



-

nieodpłatnie,



-

w zakresie własnego użytku osobistego.



Zakres własnego użytku osobistego



- obejmuje korzystanie z

pojedynczych

egzemplarzy utworów



-

przez krąg osób pozostających w związku osobistym, w

szczególności:

-

pokrewieństwa

,

-

powinowactwa

lub

-

stosunku towarzyskiego

.



Nieodpłatność

– dozwolony użytek osobisty nie ma miejsca gdy

korzystamy z utwory w celach handlowych (komercyjnych)

48

Stosunki towarzyskie



są to relacje będące przejawem

stałej, nieformalnej, prywatnej

więzi

opartej m.in. na wspólnych spotkaniach, rozmowach,

zainteresowaniach, nie wyłączając relacji powstałych za
pośrednictwem Internetu; wymagane jest ponadto

podtrzymywanie więzi prze określony czas

.



Nie stanowią związku osobistego znajomości będące wynikiem
kontaktu

socjalnego, zawodowego bądź politycznego

, a także

związki artystyczne, towarzystwa muzyczne, koła miłośników
sztuki. Relacje te mogą zostać zaliczone do związków
osobistych, o ile między członkami dojdzie do nawiązania
ściślejszego kontaktu poza dyskutowaniem o sprawach danego
związku.

49

Dozwolony użytek osobisty w powyższym rozumieniu jest
wyłączony w przypadku



korzystania z

programów komputerowych

.



W przypadku programów komputerowych nie wymaga zezwolenia
uprawnionego:



1)

sporządzenie kopii zapasowej

, jeżeli jest to niezbędne do

korzystania z programu komputerowego,



2) obserwowanie, badanie i testowanie funkcjonowania programu
komputerowego w celu poznania jego idei i zasad przez osobę
posiadającą prawo korzystania z egzemplarza programu
komputerowego,



3) zwielokrotnianie kodu

jeżeli jest to niezbędne do uzyskania

informacji koniecznych do

osiągnięcia współdziałania

niezależnie

stworzonego programu komputerowego z innymi programami
komputerowymi.

50

Dozwolony użytek publiczny



Polega na ustawowej dopuszczalności swobodnego korzystania z
cudzego dzieła bez zezwolenia osoby uprawnionej i w zasadzie bez
obowiązku zapłaty wynagrodzenia ze względu na istotne

potrzeby

kulturalno-

oświatowe społeczeństwa

.





Cele:



informacyjny,



dokumentalny,



edukacyjny,



państwowy,



gospodarczy

51

Ogólna zasada korzystania z dozwolonego użytku



Można korzystać z utworów w granicach dozwolonego użytku pod
warunkiem

wymienienia imienia i nazwiska twórcy oraz źródła

.

Dozwolony użytek utworu w celach informacyjnych



By zapewnić jak najszybszy przepływ aktualnych informacji i
szerokiego do nich dostępu ze względu na potrzeby informacyjne
społeczeństwa



Prawo przedruku



Wolno rozpowszechniać w celach informacyjnych w prasie, radiu i
telewizji:



1)

już rozpowszechnione:



- sprawozdania o aktualnych wydarzeniach,



- aktualne

artykuły na tematy polityczne, gospodarcze lub religijne,



- aktualne wypowiedzi i fotografie reporterskie;



2) krótkie wyciągi z ww. sprawozdań i artykułów;



3) przeglądy publikacji i utworów rozpowszechnionych;



4) mowy wygłoszone na publicznych zebraniach i rozprawach;



5) krótkie streszczenia rozpowszechnionych utworów.

Dozwolony użytek utworu w celach oświatowych i naukowych
(dokumentalnych, edukacyjnych)

Instytucje naukowe i oświatowe mogą, w celach dydaktycznych lub
prowadzenia własnych badań:



-

korzystać z rozpowszechnionych utworów

w oryginale i w

tłumaczeniu



-

sporządzać w tym celu egzemplarze

fragmentów

rozpowszechnionego utworu.

Przykłady Instytucji naukowych i oświatowych:



-

szkoły prywatne i publiczne (podstawowe, ponadpodstawowe,

średnie, wyższe),



- instytuty naukowe,



- muzea,



- biblioteki,



- domy kultury.

Biblioteki, archiwa i szkoły

mogą:



-

udostępniać nieodpłatnie

, w zakresie swoich zadań statutowych,

egzemplarze utworów rozpowszechnionych;



-

sporządzać lub zlecać sporządzanie egzemplarzy

rozpowszechnionych utworów w celu uzupełnienia, zachowania lub
ochrony własnych zbiorów;



-

udostępniać zbiory

dla celów badawczych lub poznawczych za

pośrednictwem końcówek systemu informatycznego (terminali)
znajdujących się na terenie tych jednostek.



Jest to tzw.

przywilej biblioteczny

Publiczny odbiór nadawanych utworów



Posiadacze urządzeń służących do odbioru programu radiowego lub
telewizyjnego mogą za ich pomocą odbierać nadawane utwory,
choćby urządzenia te były umieszczone w

miejscu ogólnie dostępnym

,

jeżeli

nie łączy się z tym osiąganie korzyści majątkowych

.



Np. radio w kuchni restauracji gdzie słucha go tylko kucharz.



Dozwolony użytek nie obejmuje radia w miejscu gdzie siedzą klienci
pubu, restauracji, fryzjera, kosmetyczki -

gdyż to wabi klientów,

uprzyjemnia im czas itp. Wpływa na osiąganie korzyści majątkowych.

Dozwolony użytek w zakresie wykonania utworu

Wolno nieodpłatnie wykonywać publicznie

rozpowszechnione utwory

podczas:



-

ceremonii religijnych

,



-

imprez szkolnych

i akademickich lub



- oficjalnych

uroczystości państwowych

,

jeżeli:



-

nie łączy się z tym osiąganie pośrednio lub bezpośrednio korzyści

majątkowych i



-

artyści wykonawcy nie otrzymują wynagrodzenia.



Wyłączone

z dozwolonego użytku są imprezy reklamowe, promocyjne

lub wyborcze.

Dozwolony użytek w celach publicznych

Wolno korzystać z utworów



-

dla celów

bezpieczeństwa publicznego

lub,



- na potrzeby

postępowań administracyjnych, sądowych

lub

prawodawczych oraz sprawozdań z tych postępowań.

Dozwolony użytek w celach gospodarczych



Obejmuje 4 uprawnienia



1)

przejściowe lub incydentalne zwielokrotnianie utworów

,

niemające samodzielnego znaczenia gospodarczego stanowiące

integralną i podstawową część

procesu technologicznego

.



2) w

celu reklamy

wystawy publicznej lub publicznej sprzedaży

utworów można korzystać z

egzemplarzy utworów już

rozpowszechnionych, w zakresie uzasadnionym promocją wystawy

lub

sprzedaży, z wyłączeniem innego handlowego wykorzystania.



3) korzystanie w związku z

prezentacją lub naprawą sprzętu

.



4) korzystanie z utworu w postaci obiektu budowlanego, jego rysunku,
planu lub innego ustalenia,

w celu odbudowy lub remontu obiektu

budowlanego

.

Dozwolony użytek dla dobra osób niepełnosprawnych

Wolno korzystać z już rozpowszechnionych utworów dla dobra osób
niepełnosprawnych,



-

jeżeli to korzystanie odnosi się bezpośrednio do ich upośledzenia,



-

nie ma zarobkowego charakteru



-

jest podejmowane w rozmiarze wynikającym z natury upośledzenia.



Np. puszczanie kojącej muzyki osobom z upośledzeniem umysłowym.

Prawo cytatu



Wolno przytaczać w utworach stanowiących samoistną całość

urywki

rozpowszechnionych utworów lub drobne utwory w całości

, w zakresie

uzasadnionym

wyjaśnianiem, analizą krytyczną, nauczaniem

.

Przesłanki:



-

powiązanie cytatu z własną twórczością,



-

proporcja

między rozmiarem cytatu a utworu przejmującego,



-

powołanie twórcy

i źródła zapożyczenia

Cel cytatu:



-

wyjaśnianie,



- analiza krytyczna,



- nauczanie

Organizacje zbiorowego zarządzania
prawami autorskimi i prawami
pokrewnymi



Są to stowarzyszenia zrzeszające twórców, artystów wykonawców,
producentów lub organizacje radiowe i telewizyjne,



których statutowym zadaniem jest

zbiorowe zarządzanie i ochrona

powierzonych im praw autorskich

lub praw pokrewnych.



Stowarzyszenie

– jest dobrowolnym, samorządnym, trwałym

zrzeszeniem o celach niezarobkowych.



Organizacje zbiorowego zarządzenia są stowarzyszeniami

rejestrowanymi

–

mają osobowość prawną

.

62



Podjęcie przez organizacje działalności wymaga

zezwolenia ministra właściwego do spraw kultury

i

ochrony dziedzictwa narodowego;

Członkami

OZZ mogą być:



-

twórcy,



-

artyści wykonawcy,



- producenci,



- organizacje radiowe i telewizyjne.

63



Cele statutowe OZZ



- zbiorowe

zarządzanie

prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi

(kontrolowanie aktów eksploatacji, udzielanie zezwoleń na

eksploatację, inkasowanie i repartycja wśród podmiotów uprawnionych

środków finansowych uzyskanych od użytkowników z tytułu
eksploatacji),



-

ochrona

powierzonych praw autorskich lub praw pokrewnych,



-

wykonywanie uprawnień wynikających z ustawy

(np.

reprezentowanie interesów

podmiotów uprawnionych, wytaczanie

procesów)

Zbiorowe zarządzanie ma miejsce gdy spełnione są 2 warunki



-

OZZ musi być uprawniona do wykonywania zbiorowego zarządzania

danymi utworami

na określonych polach eksploatacji,



-

działanie OZZ względem konkretnych podmiotów powinno mieć

podstawę w:

- umowie,

- stosownym przepisie prawa,

64

Istniejące OZZ



1. Stowarzyszenie Polski Rynek Oprogramowania (PRO)



2. Stowarzyszenie Artystów Wykonawców Utworów Muzycznych i

Słowno-Muzycznych (SAWP)



3. Związek Polskich Artystów Plastyków (ZPAP)



4. Związek Artystów Scen Polskich (ZASP)



5.

Stowarzyszenie Autorów ZAiKS



6. Stowarzyszenie Twórców Ludowych



7. Związek Producentów Audio-Video (ZPAV)



8. Stowarzyszenie Filmowców Polskich (SFP)



9. Związek Polskich Artystów Fotografików (ZPAF)



10. Związek Artystów Wykonawców (STOART)



11. Stowarzyszenie Zbiorowego Zarządzania Prawami Autorskimi

Twórców Dzieł Naukowych i Technicznych (KOPIPOL)



12. Stowarzyszenie Architektów Polskich (SARP)



13. Stowarzyszenie Aktorów Filmowych i Telewizyjnych (SAFT)



14. Stowarzyszenie Autorów i Wydawców "Polska Książka"



15. Stowarzyszenie Wydawców REPROPOL

65