Ochrona własności
intelektualnej

Radosław Dyki

Hasło moodle „autor”

c

zęść 2

1

Umowy prawno autorskie

Zasada swobody umów



Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny

według swego

uznania

, byleby jego

treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości

(naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego

(Kodeks cywilny).

Ograniczenia wynikające z prawa autorskiego (ustawy):



zasada specyfikacji pól eksploatacji utworu,



zakaz zawierania umów w części dotyczącej wszystkich utworów lub

wszystkich utworów określonego rodzaju tego samego twórcy mających

powstać w przyszłości,



zakaz obejmowania umową pól eksploatacji, które są nieznane w chwili
jej zawarcia,



zakaz zbycia i zrzeczenia się prawa do wynagrodzenia,



nakaz zawierania umów o przeniesienie autorskich praw majątkowych i

umów licencyjnych w formie pisemnej pod rygorem nieważności.

2

Wyróżnia się 2 rodzaje umów prawno autorskich



umowy

przenoszące własność

autorskich praw majątkowych (np.

umowa wydawnicza),



umowy

o korzystanie z utworu

(

licencje

wyłączne i niewyłączne)

3

4

Umowa przenosząca własność

Umowy o korzystanie z utworu
(licencje)

W wyniku takiego przeniesienia
dotychczas uprawniony (twórca) traci
możliwość wyłącznego korzystania z
utworu w pewnym zakresie a prawo to
przechodzi na nabywcę

Upoważnia do korzystania z utworu
na wymienionych w umowie polach
eksploatacji z określeniem zakresu,
miejsca i czasu tego korzystania

Należy wyraźnie określić, jakich pól eksploatacji dotyczy przeniesienie własności

praw lub licencja.

Należy oznaczyć utwór, co do którego prawa mają być przeniesione

(ograniczone)

Należy oznaczyć wynagrodzenie.

Uprawnia do korzystania z utworu w
okresie pięciu lat, chyba że w
umowie postanowiono inaczej.

W braku wyraźnego postanowienia o
przeniesieniu prawa, uważa się, że
twórca udzielił licencji.

Umowa wydawnicza



Przez tą umowę autor przenosi na wydawcę prawo wydania dzieła
literackiego lub artystycznego, wydawca zaś zobowiązuje się do
wydania dzieła i zapłacenia umówionego wynagrodzenia.



Umowa może dotyczyć jedynie pól eksploatacji, które są znane w
chwili zawierania umowy.

Zobowiązania autora

:



dostarczenie wydawcy utworu,



przeniesienia autorskich praw majątkowych autora na wydawcę.

Zobowiązania wydawcy

:



wydanie utworu,



rozpowszechnienia utworu,



zapłacenia wynagrodzenia.

5

Licencja wyłączna



zastrzega wyłączności korzystania z utworu w określony
sposób; Twórca zobowiązuje się do nieudzielania
upoważnienia do korzystania z utworu na tym samym polu
eksploatacji innym osobom.



Umowa licencyjna wyłączna wymaga zachowania formy
pisemnej pod rygorem nieważności.

Licencja niewyłączna



nie ogranicza udzielenia przez twórcę upoważnienia innym
osobom do korzystania z utworu na tym samym polu
eksploatacji; w razie niejasności umowy licencyjnej ustawa
przewiduje domniemania udzielenia licencji niewyłącznej.



Umowa licencji niewyłącznej może być zawarta także ustnie.

6

Strony umowy



licencjodawca

– może to być wyłącznie podmiot autorskich praw

majątkowych do utworu, jeżeli prawo to przysługuje kilku osobom,
występują oni wspólnie jako jedna strona,



licencjobiorca

– każda osoba mająca zdolność do czynności

prawnych

Sublicencja



udzielone przez licencjobiorcę upoważnienie do korzystania z
utworu

.



Udzielenie sublicencji wymaga

zgody licencjodawcy

. Zgoda ta może

być udzielona ad casum lub być wyrażona w treści umowy
licencyjnej.



Sublicencja polega na udzielaniu sublicencjobiorcy upoważnienia do
korzystania z utworu

w identycznym zakresie jak licencjobiorca lub

węższym

.



Sublicencja

wygasa najpóźniej z chwilą wygaśnięcia licencji

, która

była podstawą udzielenia sublicencji.

7

Autorskie prawa osobiste



Są to prawa, które chronią nieograniczoną w czasie i niepodlegającą
zrzeczeniu się lub zbyciu więź twórcy z utworem



Odnoszą się do niemajątkowej, pozamaterialnej sfery interesów twórcy
utworu.

8

Cechy autorskich praw osobistych:



osobisty charakter

– są to prawa

niemajątkowe

, chroniące interes

osobisty twórcy, a nie jego interesy majątkowe; wynika on z osobistego
związku łączącego twórcę z utworem, który stanowi przejaw jego
osobowości wyrażonej w dziele,



nieograniczoność w czasie

– autorskie prawa osobiste powstają z

chwilą ustalenia utworu, trwają wiecznie i nie wygasają wraz ze śmiercią
twórcy ani z upływem określonego czasu po jego śmierci,



nieprzenaszalność

– nie podlegają zrzeczeniu się ani zbyciu.; prawa te

są ściśle związane z osobą twórcy i nie mogą zostać przeniesione na
inną osobę;
prawa te mogą być jednak zastępczo wykonywane przez inny podmiot
niż twórca;
Twórca może się więc zobowiązać wobec innej osoby, że nie będzie
wykonywał danego prawa osobistego, bądź też może zezwolić osobie
trzeciej na wykonywanie tego prawa w jego imieniu.

9

Katalog autorskich praw osobistych



prawo do autorstwa utworu;



prawo do oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem

albo do udostępniania go anonimowo;



prawo do zaprzeczenia autorstwa;



prawo do nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego
wykorzystania;



prawo do decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu

publiczności;



prawo do nadzoru nad sposobem korzystania z utworu;



prawo do wprowadzania zmian w utworze;



prawo do sprzeciwienia się zniszczeniu dzieła - decydowania o losach

oryginału dzieła plastycznego znajdującego się w miejscu publicznie

dostępnym w przypadku podjęcia przez właściciela decyzji o jego
zniszczeniu;



prawo dostępu do utworu – prawo żądania od nabywcy oryginału

dzieła udostępnienia go w takim zakresie, w jakim jest to niezbędne

do wykonania uprawnień autorskich;



prawo do przeprowadzenia korekty autorskiej przed opublikowaniem
utworu;

10

Prawo do autorstwa utworu

Negatywna

postać prawa do autorstwa



zakaz przywłaszczania autorstwa; autor może żądać aby nikt nie
oznaczał jego dzieła własnym nazwiskiem lub pseudonimem.

Pozytywna

postać prawa do autorstwa



prawo do decydowania o oznaczeniu dzieła



Ghostwriter

– osoby piszące utwory na zamówienie, które otrzymują

za to wynagrodzenie i godzą się na publikowanie dzieł pod
nazwiskiem innej osoby.
Praktyka taka jest niedopuszczalna, a umowy są niezgodne z
prawem i w konsekwencji nieważne.
Jedynym wyjątkiem – ze względu na powszechność i utrwaloną
praktykę – jest pisanie mów politykom, monarchom czy hierarchom
kościoła.

11

Prawo do oznaczenia utworu

Autor decyduje w jaki sposób utwór ma być rozpowszechniany:



ze wskazaniem

prawdziwego imienia i nawiązka twórcy,



przez oznaczenie autora pseudonimem,



przez zrezygnowanie z podawania autora i udostępnienie utworu
anonimowo.



Decyzja twórcy wiąże inne osoby, które są obowiązane podawać

nazwisko lub pseudonim autora na wszystkich dokumentach, które

odnoszą się do danego dzieła, jak również powołując się na dany utwór
w cytatach i przypisach.



W przypadku decyzji autora o rozpowszechnianiu dzieła anonimowo

osoby korzystające z danego dzieła mają obowiązek podania źródła,

jednakże bez ujawniania autorstwa, chociażby było im wiadome.



Utworu osierocone

– utwory rozpowszechnione pod pseudonimem lub

udostępnione anonimowo. W konsekwencji nie można ustalić podmiotu

autorskich praw majątkowych lub choć znana jest tożsamość podmiotu

tych praw, ale nie można nawiązać z nimi kontaktu lub jest to bardzo
utrudnione.

12

Prawo do nienaruszalności treści i formy utworu

Zwane

prawem do integralności utworu



polega na zapewnieniu twórcy wyłączności decydowani o postaci, w
jakiej dzieło ma się ukazać i być rozpowszechniane.



Naruszenie prawa do integralności utworu może polegać na
wprowadzeniu zmian w utworze, pominięciu pewnych jego elementów,
wprowadzeniu uzupełnień.



Przykładem naruszenia jest np. barwienie czarno-białych filmów.



Prawo do integralności utworu nie jest prawem absolutnym. Nie
każda zmiana stanowi naruszenie prawa do integralności utworu.



Dopuszczalne jest dokonywanie zmian w utworze, nawet bez zgody
twórcy, jeżeli zmiany te spowodowane oczywistą koniecznością, a
twórca nie miałby słusznej podstawy im się sprzeciwić. Np.
poprawienie

błędów interpunkcyjnych czy ortograficznych

.

13

Prawo do decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu

publiczności

Zwane także

prawem do ujawnienia lub upublicznienia dzieła

.



Twórca decyduje, czy jego więź z utworem pozostanie wewnętrzną
relacją między nim a dziełem, czy też ma ulec przekształceniu.



Udostępnienie utworu publiczności oznacza opublikowanie lub inne
rozpowszechnienie utworu, które pozwala na zapoznanie się z dziełem
nieograniczonej z góry liczby osób.



Prawo do pierwszego udostępnienia składa się z dwóch uprawnień:

1 -

uprawnienia do decydowania, czy dzieło jest ukończone i może być

ujawnione publiczności,

2 - uprawnienie do decydowania, na jakich warunkach (czas, miejsce,
krąg osób) dzieło ma być ujawnione.

14

Prawo do nadzoru nad sposobem korzystania z utworu

Prawo do nadzoru daje autorowi uprawnienia do:



wstrzymania rozpowszechniania dzieła (wycofaniu go z obiegu)



przeprowadzenia korekty autorskiej przed publikacją – tzw.

nadzór

autorski

Nadzór autorski



Korzystający z utworu jest obowiązany umożliwić twórcy przed
rozpowszechnieniem utworu przeprowadzenie nadzoru autorskiego.
Jeżeli twórca nie przeprowadzi nadzoru autorskiego w odpowiednim
terminie, uważa się, że wyraził zgodę na rozpowszechnianie utworu.



Umożliwia to twórcy zachowanie dzieła w postaci na niego ustalonej.



Wprowadza po stronie korzystających z utworów obowiązek
umożliwienia twórcy przeprowadzenia nadzoru autorskiego.

15

Plagiat

łac. plagiatus to skradziony
Jest to

wydanie cudzego dzieła pod własnym nazwiskiem

;

Plagiat jawny

to

przejęcie całości lub znacznej części w jego niezmienionej postaci

lub z tylko minimalnymi zmianami.
Może mieć charakter:



całościowy



częściowy



cytatowy (np. jako zbiór złotych myśli)

Plagiat ukryty

to reprodukcja cudzego utworu w istotnych elementach jego treści w

postaci mniej lub bardziej przekształconej.
Dochodzi do

pomieszania własnej twórczości z twórczością cudzą

bezprawnie przejętą, dlatego ten plagiat przybiera postać ukrytą, trudną do
identyfikacji.

16

Odpowiedzialność cywilna z
tytułu naruszenia prawa
autorskiego

Naruszenie praw autorskich

:



bezpośrednie – polega na faktycznej eksploatacji utworu



pośrednie – polega na nakłanianiu do bezprawnego korzystania z
utworu, dostarczaniu środków przeznaczonych do naruszenia
cudzego prawa autorskiego, a także na działalności agencji
reklamowych pośredniczących w organizacji miejsc reklamy lub
dostawców powierzchni reklamowej (np. bilbordów, miejsc na stronie
Internetowej), o ile wiąże się z tym naruszenie prawa autorskiego.

17

18

Naruszenie praw autorskich

majątkowych

osobistych

Roszczenia

majątkowe

Roszczenia

majątkowe

Roszczenia

niemajątkowe

Roszczenia

niemajątkowe

Naruszenie autorskich praw majątkowych

Roszczenie niemajątkowe

Uprawniony, którego autorskie prawa majątkowe zostały naruszone,
może żądać od osoby, która naruszyła te prawa:



zaniechania naruszania;



usunięcia skutków naruszenia;



jednokrotnego albo wielokrotnego

ogłoszenia w prasie oświadczenia

odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie lub podania do publicznej
wiadomości części albo całości orzeczenia sądu wydanego w
rozpatrywanej sprawie, w sposób i w zakresie określonym przez sąd;

19

Naruszenie autorskich praw majątkowych

Roszczenie majątkowe

Uprawniony, którego autorskie prawa majątkowe zostały naruszone,
może żądać od osoby, która naruszyła te prawa:



naprawienia wyrządzonej szkody na zasadach ogólnych,
(według zasad określony w Kodeksie cywilnym:
bezprawność naruszenia, wystąpienie szkody, związek przyczynowy
między naruszeniem a szkodą, wina sprawcy)



zapłaty sumy pieniężnej
uproszczony sposób uzyskania odszkodowania
(w wysokości odpowiadającej dwukrotności, a w przypadku gdy
naruszenie jest zawinione -

trzykrotności stosownego wynagrodzenia,

które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia
przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu)



wydania uzyskanych korzyści



zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na rzecz Funduszu
Promocji Twórczości

20

Naruszenie autorskich praw majątkowych

Zagadnienia procesowe

Legitymacja czynna

– kto może wystąpić do sądu z roszczeniem



twórca - albo jego następcy prawni,



inny niż twórca pierwotny podmiot praw autorskich lub jego następcy
prawni (pracodawca)



uprawnionemu z licencji wyłącznej w zakresie objętym licencją,



OZZ w odniesieniu do pól eksploatacji objętych zbiorowym zarządzaniem.

Legitymacja bierna

– przeciwko komu można wystąpić z roszczeniem



osoba, która bezpośrednio dopuszcza się naruszenia –

sprawca



osoba, która inną osobę do naruszenia nakłania (

podżegacz

)



osoba, która sprawcy pomaga (

pomocnik

)



osoba, która świadomie

korzysta

z wyrządzonej drugiemu szkody



Właściwy w sprawach o ochronę opraw autorskich i praw pokrewnych jest

Sąd Okręgowy, w okręgu którego pozwany ma miejsce zamieszkania

lub siedzibę.

21

Ochrona autorskich praw osobistych

Roszczenie niemajątkowe

Twórca, którego autorskie prawa osobiste zostały zagrożone cudzym
działaniem, może żądać:



zaniechania naruszeń,



usunięcie skutków naruszenia, w szczególności aby



złożenie publicznego oświadczenia o odpowiedniej treści i formie,



powództwo o ustalenie,
(ustalenie czy określone prawo osobiste przysługuje uprawnionemu,
sprecyzowanie treści prawa, ustalenie stosunku prawnego między
uprawnionym a pozwanym przez wskazanie jakich działań pozwany
nie może wykonywać; Istotą powództwa jest usunięcie sporu między
stronami, wyjaśnienie stosunków między nimi)

22

Ochrona autorskich praw osobistych

Roszczenie majątkowe

Twórca, którego autorskie prawa osobiste zostały zagrożone
cudzym działaniem, może żądać:



zadośćuczynienia za doznaną krzywdę,
(warunki odpowiedzialności: bezprawność naruszenia, wystąpienie
krzywdy, związek przyczynowy między naruszeniem a krzywdą,
wina sprawcy)



uiszczenie przez sprawcę odpowiedniej sumy pieniężnej na
wskazany przez twórcę cel społeczny.

23

Naruszenie autorskich praw osobistych

Zagadnienia procesowe

Legitymacja czynna

– kto może wystąpić do sądu z roszczeniem



za życia twórcy

-

twórca,

-

w sytuacji nieujawnienia autorstwa twórcy

- producent,

- wydawca,

- OZZ (w razie braku producenta lub wydawcy)



po śmierci twórcy
jeżeli twórca nie wyraził innej woli, po jego śmierci z powództwem o ochronę
autorskich praw osobistych zmarłego może wystąpić:

-

małżonek, a w jego braku:

-

kolejno zstępni, rodzice, rodzeństwo, zstępni rodzeństwa,

-

stowarzyszenie twórców właściwe ze względu na rodzaj twórczości lub

organizacja zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami
pokrewnymi, która zarządzała prawami autorskimi zmarłego twórcy.

Legitymacja bierna

– przeciwko komu można wystąpić z roszczeniem

Wszystkie osoby, które bezprawnie naruszyły autorskie prawa osobiste lub
których działania stanowią zagrożenie dla tych praw.

24

Odpowiedzialność karna

W ustawie o prawie autorskim wyróżnia się następujące rodzaje

przestępstw:



Plagiat i inne naruszenia praw autorskich i praw pokrewnych.



Bezprawne rozpowszechnianie cudzego utworu, artystycznego
wykonania, fonogramu, wideogramu lub nadania.



Bezprawne utrwalenie lub zwielokrotnienie cudzego utworu,
artystycznego wykonania, fonogramu, wideogramu lub nadania.



Paserstwo (nabywanie, pomoc przy zbyciu, przyjmowanie, zbywanie,
pomoc w ukryciu).



Produkcja, obrót, reklama posiadanie, przechowywanie,

wykorzystywanie urządzeń lub ich komponentów przeznaczonych do
niedozwolonego usuwania lub obchodzenia skutecznych

technicznych zabezpieczeń przed odtwarzaniem, przegrywaniem lub

zwielokrotnianiem utworów lub przedmiotów praw pokrewnych.



Uniemożliwianie lub utrudnianie wykonywania prawa do kontroli
korzystania z utworu, artystycznego wykonania, fonogramu lub
wideogramu.

25

Naruszenia praw autorskich

Sankcje karne



grzywna
liczba stawek (od 10 do 360) x wysokość stawki (od 10 do 2000 zł),



kara ograniczenia wolności
wykonywanie pracy społecznej, potrącenie z wynagrodzenia,



kara pozbawienia wolności

Zagadnienia proceduralne



właściwy sąd - rejonowy



tryby ścigania:

- na wniosek pokrzywdzonego

– zasada (np. plagiat)

-

z urzędu (cięższe odmiany przestępstw)

26

Utwory wizualne i programy
komputerowe

Utwory audiowizualne

Utwór audiowizualny to utwór stanowiący serię obrazów, pomiędzy
którymi istnieje relacja uzasadniająca percepcję obrazów w określonej
kolejności; obrazy te wywołują wrażenie ruchu.

Przykłady:



film fabularny,



film dokumentalny,



film rysunkowy,



reklama telewizyjna,



„sfilmowany” spektakl teatralny.

27

Podmioty praw autorskich do dzieła audiowizualnego

Współtwórcami utworu audiowizualnego są osoby, które wniosły wkład

twórczy w jego powstanie, a w szczególności:



reżyser,



operator obrazu,



twórca adaptacji utworu literackiego,



twórca stworzonych dla utworu audiowizualnego utworów muzycznych

lub słowno-muzycznych,



twórca scenariusza.

Współtwórcy utworu audiowizualnego oraz artyści wykonawcy są
uprawnieni do:



wynagrodzenia proporcjonalnego do wpływów z tytułu wyświetlania
utworu audiowizualnego w kinach;



stosownego wynagrodzenia z tytułu
- najmu

egzemplarzy utworów audiowizualnych i ich publicznego

odtwarzania;
- nadawania utworu w telewizji

lub poprzez inne środki publicznego

udostępniania utworów;
- reprodukowania utworu audiowizualnego na egzemplarzu

przeznaczonym do własnego użytku osobistego.

28

Producent

Domniemywa się, że producent utworu audiowizualnego nabywa na
mocy umowy o stworzenie utworu albo umowy o wykorzystanie już
istniejącego utworu wyłączne prawa majątkowe do eksploatacji
tych utworów w ramach utworu audiowizualnego jako całości.



Producent może bez zgody twórców utworu audiowizualnego
dokonywać tłumaczeń na różne wersje językowe.

Czas trwania autorskich praw majątkowych



W odniesieniu do utworu audiowizualnego autorskie prawa
majątkowe gasną z upływem lat siedemdziesięciu od śmierci
najpóźniej zmarłej z wymienionych osób:

-

głównego reżysera,

- autora scenariusza,

-

autora dialogów,

- kompozytora muzyki skomponowanej do utworu audiowizualnego.

29

Programy komputerowe

Program komputerowy to zestaw instrukcji, przeznaczonych do użycia

bezpośrednio lub pośrednio w komputerze w celu osiągnięcia

określonego rezultatu.

W ramach programu komputerowego wyróżniamy



elementy chronione prawem autorskim



elementy znajdujące się poza ochroną prawa autorskiego

Elementy chronione prawem autorskim



Ochronie podlegają

elementy twórcze

, rozumiane jaki konkretne

przedstawienie

ciągu instrukcji

.



Ochronie podlegają informacje zawarte w zapisie (programie źródłowym),

opisie procedur operacyjnych, opisie danych i ich przyporządkowaniu,
podanych informacjach dialogowych i konwersacyjnych.

Elementy znajdujące się poza ochroną prawa autorskiego



Poza ochroną są

elementy nietwórcze

, rozumiane jako algorytm,

„struktura” programu, funkcje, język programowania.



Poza ochroną są m.in. metody software-engineering używane w

rozwijaniu programów, funkcje programu, reguły i algorytmy

matematyczne i logiczne, zasady stosowania języków programowania.

30

Podmiot praw autorskich do programu komputerowego

Prawa majątkowe

do programu komputerowego stworzonego przez

pracownika w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy
przysługują pracodawcy, o ile umowa nie stanowi inaczej.

Prawa osobiste

do programu komputerowego przysługują

pracownikowi

31

Na treść autorskich praw do programu
komputerowego składają się:



autorskie prawa majątkowe



autorskie prawa osobiste

Autorskie prawa

majątkowe

obejmują prawo do:



trwałego lub czasowego zwielokrotnienia programu
komputerowego

w całości lub w części jakimikolwiek środkami i w

jakiejkolwiek formie;



tłumaczenia, przystosowywania, zmiany układu lub jakichkolwiek
innych zmian w programie komputerowym, z zachowaniem praw
osoby, która tych zmian dokonała;



rozpowszechniania

, w tym użyczenia lub najmu, programu

komputerowego lub jego kopii.

Autorskie prawa osobiste

obejmują prawo do:



autorstwa utworu,



oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem.

32

Ograniczenia praw autorskich do programów
komputerowych

Nie wymaga zezwolenia uprawnionego:



sporządzenie kopii zapasowej, jeżeli jest to niezbędne do
korzystania z programu komputerowego,



obserwowanie, badanie i testowanie funkcjonowania programu
komputerowego w celu poznania jego idei i zasad przez osobę
posiadającą prawo korzystania z egzemplarza programu
komputerowego,



zwielokrotnianie kodu

jeżeli jest to niezbędne do uzyskania

informacji koniecznych do osiągnięcia współdziałania niezależnie
stworzonego programu komputerowego z innymi programami
komputerowymi.

33

Ochrona wizerunku i adresata
korespondencji

Wizerunek



Takie cechy twarzy i całej postaci, które pozwalają zidentyfikować
jakąś osobę jako określoną jednostkę fizyczną.



Określoną osobę wyróżniać mogą w równym stopniu co kształt i kolor
oczu, także noszone stale okulary, fryzura, makijaż, ubiór, określony
rekwizyt taki jak laska, jeżeli stanowią one cechy charakterystyczne
dla tej osoby.



Wizerunek osoby tworzy również sposób poruszania się, gestykulacji,
zachowania, o ile pozwalają na identyfikację danej osoby.

34

Postacie wizerunku

maska artystyczna



Wizerunek, jaki artysta sztuczne sobie stwarza dla oddania cudzej, a nie

własnej postaci.

wizerunek dźwięczny (głos)



Oznacza określony charakterystyczny sposób mówienia, brzmienia, tembr

głosu; warunkiem ochrony jest to, aby głos był rozpoznawalny dla osób
trzecich.

wizerunek piśmienniczy



Polega na przedstawianiu za pomocą słowa pisanego określonych cech

danej osoby, umożliwiający jej rozpoznanie; dokonywane jest najczęściej

w dziele piśmienniczym.

wizerunek zbiorowy



Przestawia ustalenia wizerunków grupy osób, które jednak nie funkcjonują

w odbiorze społecznym jako nowa jakość, lecz jedynie jako efekt ustalenia

w tym samym miejscu i czasie oraz na jednym nośniku. Przykładami

wizerunków zbiorowych są wizerunki młodej pary, medalistów w danej
konkurencji sportowej lub rodziny. Wizerunek zbiorowy nie jest jednak

odrębnym dobrem osobistym, lecz stanowi kilka wizerunków i kilka

odpowiadających im praw jedynie wspólnie utrwalonych.

karykatura



Rysunek typu portretowego lub sytuacyjnego, przesadnie akcentujący
cechy charakterystyczne postaci lub zdarzenia w celu uzyskania efektu
satyrycznego lub humorystycznego.

35

Rozpowszechnianie wizerunku



Rozpowszechnianie wizerunku

wymaga zezwolenia

osoby na nim

przedstawionej.



Konieczność uzyskania zezwolenia jest wyrazem możliwości osoby
uprawnionej do dysponowania swoim wizerunkiem. Z chwilą uzyskania
zezwolenia powstaje prawo do rozpowszechniania wizerunku.



Zasadą jest konieczność uzyskania

wyraźnej, jednoznacznej

zgody na

wkroczenie w sferę dóbr osobistych podmiotu uprawnionego. Zgody

nie można domniemywać

.



Zezwolenie nie może mieć charakteru abstrakcyjnego, tzn. powinno
dotyczyć konkretnych warunków publikacji – miejsca publikacji, czasu,
jej treści i towarzyszącego komentarza.

36

Zezwolenia nie wymaga

rozpowszechnianie wizerunku:



osoby powszechnie znanej

, jeżeli wizerunek wykonano w związku z

pełnieniem przez nią funkcji publicznych, w szczególności
politycznych, społecznych, zawodowych;



osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie,
krajobraz, publiczna impreza.



jeżeli osoba ta otrzymała umówioną zapłatę za pozowanie (a umowa
nie stanowi inaczej).

37

Rozpowszechnianie wizerunku osoby powszechnie znanej

Przesłanki rozpowszechnieni bez zezwolenia



osoba powszechnie znana



wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji
publicznych (np. politycznych, społecznych, zawodowych),



wizerunek wykonano w miejscu publicznym, w związku z
funkcjonowaniem uprawnionego w życiu publicznym,



celem rozpowszechniania wizerunku jest realizacja podstawowego
zadania prasy, tzn. rzetelnego informowania obywateli, jawności życia
publicznego, kontroli oraz krytyki społecznej.



Osoba powszechnie znana

- istotne znaczenie ma sprawowanie

przez osobę funkcji politycznych lub społecznych, popularność
osiągana poza własnym środowiskiem ze względu na prowadzoną
działalność zawodową, amatorską, hobbystyczną, sportową.
Nie ma znaczenia rodzaj działalności, który spowodował, że osoba
stała się powszechnie znana. W tym kontekście osobą powszechnie
znaną może być aktor, polityk, działacz społeczny czy groźny
przestępca.

38

Zgoda osoby powszechnie znanej rozpowszechnianie wizerunku

wymagana jest

w przypadku gdy:



wizerunek został wykonany w miejscach i sytuacjach o charakterze
prywatnym lub w okolicznościach niemających związku z
wykonywaniem działalności publicznej,



celem rozpowszechnienia jest wykorzystania wizerunku osoby jedynie
do osiągnięcia zysku, w celach reklamowych, w celu zwiększenia
sprzedaży czasopisma itp. (np. publikacja zdjęć toples znanej aktorki)



wizerunek został wykonany przy użyciu przez dziennikarzy
niedozwolonych technik zbierania informacji, np. bez wiedzy
uprawnionego za pomocą specjalistycznego sprzętu, ze znacznych
odległości, z ukrycia, potajemnie.

Rozpowszechnianie wizerunku osoby stanowiącej jedynie
szczegół całości.



Celowość regulacji wynika z konieczności zapewnienia wolności
twórczej przez umożliwienie mediom sprawowania ich funkcji
informacyjnej i dokumentacyjnej oraz przyznania im pierwszeństwa
nad dobrem osobistym jednostek. Celem nie jest udostępnienie
wizerunku określonej postaci, lecz opis fragmentu życia społecznego
lub otaczającej rzeczywistości.

39

Ochrona adresata korespondencji

Jeżeli osoba, do której korespondencja jest skierowana, nie wyraziła
innej woli, rozpowszechnianie korespondencji, w okresie dwudziestu lat
od jej śmierci, wymaga zezwolenia małżonka, a w jego braku kolejno
zstępnych, rodziców lub rodzeństwa.

Korespondencja

:



listowna,



telegraficzna,



telefaksowa,



telefoniczne,



e-mailowa



Ochrona adresata korespondencji

– dot. tylko osób fizycznych

nie obejmuje osób prawnych i oraz jednostek organizacyjnych
niemających osobowości prawnej)



Ochrona nie dotyczy nadawcy

listu, którym może być każdy podmiot.

40

Uprawnienia

przysługujące w razie naruszenia wizerunku lub

korespondencji



żądanie dopełnienia czynności potrzebnych do usunięcia skutków
naruszenia, w szczególności aby złożyła publiczne oświadczenie o
odpowiedniej treści i formie.



jeżeli naruszenie było zawinione można domagać się odpowiedniej
sumy pieniężnej tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę lub
-

na żądanie twórcy - zobowiązać sprawcę, aby uiścił odpowiednią

sumę pieniężną na wskazany przez twórcę cel społeczny.

Roszczeń tych nie można dochodzić po upływie dwudziestu lat od
śmierci tych osób.

Osoby uprawnione do dochodzenia roszczeń to:



małżonek,



zstępni,



rodzice,



rodzeństwo.

41

Ochrona źródeł informacji



Twórca, a wydawca lub producent na żądanie twórcy mają obowiązek
zachowania w tajemnicy źródeł informacji wykorzystanych w utworze
oraz nieujawniania związanych z tym dokumentów.



Ujawnienie tajemnicy jest dozwolone za zgodą osoby, która powierzyła
tajemnicę, lub na podstawie postanowienia właściwego sądu.

42

Prawa pokrewne

Jest to zbiorcza nazwa różnych dóbr niematerialnych objętych prawami
wyłącznymi, których ochrona jest usytuowana w ramach ustaw
autorskich;
Prawa pokrewne obejmują:



prawa do artystycznych wykonań,



prawa do fonogramów i wideogramów,



prawa do nadań programów,



prawa do pierwszych wydań oraz wydań naukowych i krytycznych.



Wykonywanie praw do artystycznych wykonań, fonogramów,
wideogramów, nadań programów, a także pierwszych wydań oraz wydań
naukowych i krytycznych, podlega odpowiednio ograniczeniom
wynikającym z dozwolonego użytku.

43

Prawa do artystycznych wykonań



Każde artystyczne wykonanie utworu lub dzieła sztuki ludowej
pozostaje pod ochroną niezależnie od jego wartości, przeznaczenia i
sposobu wyrażenia.



Prawo artysty wykonawcy nie narusza prawa autorskiego do
wykonywanego utworu

– prawo autorskie jest silniejsze.

Artystycznie wykonanie:



utworu



dzieła sztuki ludowej

Artystycznymi wykonaniami są w szczególności działania:



aktorów, recytatorów, dyrygentów, instrumentalistów, wokalistów,
tancerzy i mimów



oraz innych osób w sposób twórczy przyczyniających się do

powstania wykonania.

44

Prawa majątkowe

Artyście wykonawcy przysługuje wyłączne prawo do:



korzystania z artystycznego wykonania i rozporządzania prawami do
niego na następujących polach eksploatacji w zakresie :

a) utrwalania i zwielokrotniania,

b) obrotu egzemplarzami,

c) rozpowszechniania



wynagrodzenia za korzystanie z artystycznego wykonania lub za
rozporządzanie prawami do takiego wykonania

Prawa osobiste

Artyście wykonawcy przysługuje wyłączne prawo do:



wskazywania go jako wykonawcy,



decydowania o sposobie oznaczenia wykonawcy, w tym zachowania
anonimowości albo posłużenia się pseudonimem,



sprzeciwiania się jakimkolwiek wypaczeniom, przeinaczeniom i innym
zmianom wykonania, które mogłyby naruszać jego dobre imię.

45

Czas trwania praw do artystycznych wykonań



Prawo do artystycznego wykonania wygasa z upływem
pięćdziesięciu lat następujących po roku, w którym artystyczne
wykonanie ustalono.



Jeżeli jednak w tym czasie nastąpiła publikacja utrwalenia tego
wykonania lub jego publiczne odtworzenie, okres ochrony liczy się od
tych zdarzeń, a gdy miały miejsce obydwa - od tego z nich, które
miało miejsce wcześniej.

46

Prawa do fonogramów i wideogramów

Fonogram i wideogram są to dobra niematerialne, których nie należy
utożsamiać z nośnikami, na których zostały utrwalone.



Fonogramem

jest pierwsze utrwalenie

warstwy dźwiękowej

wykonania utworu albo innych zjawisk akustycznych.
Rejestracja jakichkolwiek dźwięków. Może to być także utrwalenie
warstwy dźwiękowej świata przyrody, np. odgłosów burzy, ptaków,
deszczu lub szumu morza. W praktyce największe znaczenie mają
fonogramy, które są pierwszym utrwaleniem warstwy dźwiękowej
artystycznych wykonań utworów.



Wideogramem

jest pierwsze utrwalenie sekwencji ruchomych

obrazów, z dźwiękiem lub bez, niezależnie od tego, czy stanowi ono
utwór audiowizualny.
Nieistotny jest rodzaj zastosowanego nośnika materialnego, lub
zastosowanej techniki (laserowej, cyfrowej, magnetycznej).

47

Podmiot uprawniony
Prawo do fonogramów i wideogramów powstaje na rzecz producenta.

Producentem

jest osoba fizyczna lub prawna podejmująca inicjatywę i

ponosząca koszta utrwalenia określonego materiału muzycznego lub
wizualnego.



Domniemywa się, że producentem fonogramu lub wideogramu jest
osoba, pod której nazwiskiem lub firmą (nazwą) fonogram lub
wideogram został po raz pierwszy sporządzony.



Na każdym egzemplarzu fonogramu lub wideogramu umieszcza
się, poza oznaczeniami dotyczącymi autorstwa i artystycznego
wykonawstwa, tytułami utworów oraz datą sporządzenia, nazwisko lub
firmę (nazwę) producenta oraz, w wypadku utrwalenia nadania,
nazwę organizacji radiowej lub telewizyjnej.

48

Treść praw producenta

Producentowi fonogramu lub wideogramu przysługuje wyłączne prawo
do rozporządzania i korzystania z fonogramu lub wideogramu w
zakresie:



1)

zwielokrotniania określoną techniką;



2) wprowadzenia do obrotu;



3)

najmu oraz użyczania egzemplarzy;



4)

publicznego udostępniania fonogramu lub wideogramu w taki

sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie
przez siebie wybranym.



W przypadku nadawania, reemitowania lub odtwarzania
wprowadzonego do obrotu fonogramu lub wideogramu, producentowi
przysługuje prawo do stosownego wynagrodzenia.

Prawa te przysługują producentowi bez uszczerbku dla praw
twórców lub artystów wykonawców

49

Czas trwania praw do fonogramów i wideogramów



Prawo wygasa z upływem pięćdziesięciu lat następujących po roku,
w którym fonogram lub wideogram został sporządzony.



Jeżeli w ww. okresie wideogram został opublikowany lub
rozpowszechniony, prawo wygasa z upływem pięćdziesięciu lat
następujących po roku, w którym miało miejsce pierwsze z tych
zdarzeń.

50

Prawa do nadań programów

Przedmiotem ochrony jest nadanie programu radiowego lub
telewizyjnego

niezależnie od tego, czy program stanowi przejaw

działalności twórczej czy jest takiego elementu pozbawiony.



Nadanie

– rozpowszechnienie drogą emisji radiowej lub telewizyjnej

prowadzonej w sposób bezprzewodowy (naziemny lub satelitarny) lub
przewodowy

Podmioty prawa do nagrań



organizacji radiowe,



organizacji telewizyjne.

51

Treść prawa do nadań programów

organizacji radiowej lub telewizyjnej przysługuje wyłączne prawo do

rozporządzania i korzystania ze swoich nadań programów w zakresie:



utrwalania;



zwielokrotniania określoną techniką;



nadawania przez inną organizację radiową lub telewizyjną;



reemitowania;



wprowadzania do obrotu ich utrwaleń;



odtwarzania w miejscach dostępnych za opłatą wstępu;



udostępniania ich utrwaleń w taki sposób, aby każdy mógł mieć do

nich dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym.



Prawa te przysługują bez uszczerbku dla praw twórców, artystów

wykonawców, producentów fonogramów i wideogramów.

Czas trwania praw do nadań programów



Prawo gaśnie z upływem pięćdziesięciu lat następujących po roku
pierwszego nadania programu.

52

Prawa do pierwszych wydań oraz wydań naukowych i krytycznych

Przedmiotem praw pokrewnych do

pierwszego wydania

jest pierwsza

publikacja lub inne rozpowszechnienie niechronionego utworu,

których egzemplarze nie były uprzednio publicznie udostępniane, lub

innych tekstów, które ze względu na czas ich powstania lub charakter nie

były objęte ochroną prawa autorskiego

Przedmiotem praw pokrewnych do

wydania naukowego i krytyc

znego jest

niebędące utworem wydanie naukowe lub krytyczne dzieła, którego

czas ochrony już wygasł.

Podmiot uprawnione

Podmiotem prawa do

pierwszych wydań

jest wydawca

, który jako

pierwszy w sposób zgodny z prawem opublikował lub w inny sposób

rozpowszechnił utwór.

Podmiotem praw pokrewnych do

wydania naukowego i krytycznego

jest

ten, kto je przygotował, wniósł do niego wkład naukowy. Jest to osoba

fizyczna, określana jako twórca wydania, autor edycji.

53

Treść praw

Wydawcy

pierwszego wydania

przysługuje wyłączne prawo do:



rozporządzania tym utworem,



korzystania z niego na wszystkich polach eksploatacji.



Uzasadnienie tej regulacji wiąże się ze stworzeniem prawnego

ekwiwalentu działalności edytorskiej związanej z włożeniem znacznego

nakładu pracy i wysiłku oraz stymulacją do podejmowania tego rodzaju

wysiłków służących przywróceniu do życia niekiedy zapomnianych dzieł.

Temu

, kto przygotował

wydanie krytyczne lub naukowe

utworu,

niebędące utworem, przysługuje wyłączne prawo do:



rozporządzania takim wydaniem,



korzystania z niego w zakresie utrwalania, zwielokrotniania określoną

techniką, wprowadzania do obrotu, najmu i użyczenia.



Prawo to ma za zadanie

zrekompensować wkład o charakterze

naukowym lub krytycznym

, który będąc świadczeniem polegającym na

przygotowaniu edycji, nie stanowi utworu w rozumieniu prawa autorskiego.

54

Czas trwania praw



Prawo pokrewne do

pierwszego wydania

wygasa z upływem

dwudziestu pięciu lat od daty pierwszej publikacji lub
rozpowszechnienia.



Prawo pokrewne do

wydania naukowego i krytycznego

wygasa z

upływem trzydziestu lat od daty publikacji.

55