Mi dzynarodowe stosunki gospodarcze wyk ady

Międzynarodowe stosunki gospodarcze

Prof.zw.dr hab. Zdzisław W.Puślecki- 610

Plan zajęć:
1.Międzynarodowy podział pracy i system gospodarki światowej
2.Teoria handlu międzynarodowego i jej ewolucja. Korzyści z wymiany międzynarodowej.
3.Ceny w handlu międzynarodowym (podaż, popyt, terms of trade)
4.Międzynarodowe przepływy czynników produkcji ( przedsiębiorstwa międzynarodowe,
międzynarodowy obrót kapitału, transfer technologii, międzynarodowy przepływy siły roboczej)
5.Międzynarodowe stosunki finansowe i współczesny międzynarodowy system walutowy.
6.Wzrost gospodarczy i ewolucja handlu międzynarodowego. Integracja gospodarcza w Europie i na
świecie.
7.Wzrost i rozwój gospodarczy krajów rozwijających się.
8.Zagraniczna i międzynarodowa polityka handlowa.
9.Liberalizm i protekcjonizm w teorii handlu międzynarodowego. Wzrost handlu kontrolowanego.
10.Cło w zagranicznej polityce handlowej.
11.Dumping i środki antydumpingowe.
12.Środki parataryfowe i pozataryfowe w polityce handlowej.
13.Środki finansowe, ilościowe i techniczne kontroli handlowej.
14.Rola GATT/WTO w liberalizacji współczesnego handlu międzynarodowego.
15.Regionalizacja i globalizacja współczesnej gospodarki światowej.

Literatura:
Zdzisław W. Puślecki:
-System środków kontroli handlowej Unii Europejskiej w warunkach globalizacji
-Ochrona handlowa Wspólnoty Europejskiej
-Integracja europejska
-Strategia rozwoju ekonomicznego Unii Europejskiej w warunkach globalizacji
*Paweł Bożyk- Międzynarodowe stosunki ekonomiczne
*Adam Budnikowski- Międzynarodowe stosunki gospodarcze
*Współczesna gospodarka światowa

1.10.2009r.- WYKŁAD 1

-Przedmiot nauki o międzynarodowych stosunkach ekonomicznych, międzynarodowy podział pracy,
gospodarka światowa.-

Międzynarodowe stosunki ekonomiczne:
Nauka dzieli się na:
1.Teorię- badanie praw ekonomicznych rządzących procesami zachodzącymi w gospodarce światowej
2.Politykę- określanie metod i środków osiągania celów gospodarczych w drodze współpracy gospodarczej

2 punkty widzenia:
-świata, jako całości
-określonego kraju czy grupy krajów
Opierają się na takich samych podstawach metodologicznych jak pozostałe dziedziny teorii ekonomii
Nauki ekonomiczne:
HISTORIA GOSPODARCZA- GEOGRAFIA GOSPODARCZA- HISTORIA MYŚLI
EKONOMICZNEJ

Międzynarodowe stosunki ekonomiczne:
-Polityka gospodarcza
-Makroekonomia
-Mikroekonomia
-Metodologia nauk ekonomicznych

Głównej przyczyny ukształtowania się i rozwoju MSG, jako odrębnej dyscypliny w naukach
ekonomicznych należy się doszukiwać w istnieniu niezależnych suwerennych państw poprzedzielanych
granicami politycznymi.

Współczesne międzynarodowe stosunki gospodarcze to stosunki między krajami o różnych poziomach
rozwoju gospodarczego, także o różnych perspektywach rozwojowych. Konstruktywny rozwój tych
stosunków staje się obiektywną koniecznością ekonomiczną.
Wynika to ze wzrostu współzależności ekonomicznej między krajami, grupami krajów i kontynentami.

Międzynarodowy podział pracy
Jest zjawiskiem historycznym i stanowi szczególną formę ewolucji społecznego podziałóu pracy,
dokonującego się między podmiotami prowadzącymi działalność gospodarczą w obrębie różnych
organizmów państwowych.

Zaistniał on dopiero wtedy, gdy proces społecznego podziału pracy w poszczególnych krajach osiągnął
poziom, przy którym asortymentowy i ilościowy wzrost produkcji przekroczył chłonność rynków
narodowych.

Pojawienie się trwałych nadwyżek produkcyjnych:
|
1.Potrzeba rozwoju wymiany handlowej-
2.Powstania innych rodzajów powiązań-} konkurencja międzynarodowa
Rozwój transportu
Rozwój techniki i technologii

Społeczny podział pracy oraz handel lokalny przekształcają się w międzynarodowy podział pracy i
wymianę narodową.

Przyczyny powstania MPP:
-pojawienie się trwałych nadwyżek pracy
-stworzenie możliwości przemieszczania się wzrastającej ilości towarów na znaczne odległości
(infrastruktura organizacyjno-ekonomiczna i techniczna; rozwój techniki)
Główną siłą napędową MPP jest rozwój techniki i technologii

Międzynarodowy podział pracy: (zróżnicowanie wg):
-podejście statyczne
-podejście dynamiczne

Czynniki kształtujące międzynarodowy podział pracy:
1.Wewnętrzne
-warunki naturalne (położenie geograficzne, klimat, zasoby naturalne, warunki glebowe, czynniki
demograficzne)
-osiągnięty poziom rozwoju i strukturę gospodarki (zasoby kapitałowe, stan infrastruktury gospodarczej,
poziom techniczny, nowoczesność rozwiązań systemowych)
-postęp techniczny
-czynniki systemowe, które wpływają na miejsce danego kraju w międzynarodowym podziale pracy przez
określanie celów i kierunków jego rozwoju społeczno-gospodarczego oraz warunków ich osiągania
-zdarzenia i sytuacje nieprzewidzialne- np. wojna
2.Zewnętrzne
-stanowią efekt rozwoju MPP wynikający z przekształceń strukturalnych w gospodarce światowej, jako
całości- istotne znaczenie dla krajów o małym lub zacofanym potencjale ekonomicznym

Gospodarka światowa
System trwałych powiązań ekonomicznych włączających gospodarki narodowe poszczególnych krajów do
procesów produkcji i wymiany w zasięgu globalnym.

Kształtowanie się gospodarki światowej zostało zainicjowane powstaniem na przełomie XV i XVI wieku
systemu gospodarki europejskiej.

Rynek światowy

Został ukształtowany w drugiej połowie XIX wieku, kiedy pojawił się typ powiązań gospodarczych między
krajami, noszący nazwę tradycyjnego międzynarodowego podziału pracy.

Po II wojnie światowej współczesna gospodarka światowa:
Zmiany jakościowe:
-przekształcenie struktury handlu międzynarodowego
-nowe formy międzynarodowej współpracy gospodarczej
-ewolucja podmiotowej struktury w gospodarce światowej

Regiony gospodarki światowej:
Międzynarodowy Fundusz Walutowy
-kraje wysoko rozwinięte
-region Europy Środkowej i Wschodniej
-kraje rozwijające się
Zmiany:
*Międzynarodowy Fundusz Walutowy,
*Bank Światowy,
*Światowa Organizacja Handlu

Pytania kontrolne:

-Definicja międzynarodowego podziału pracy i czynniki kształtujące międzynarodowy podział pracy
-Struktura tradycyjnego międzynarodowego podziału pracy i jej skutki
-Określenie gospodarki światowej i rynku światowego

8.10.2009r.-WYKŁAD 2

-Teoria handlu międzynarodowego i jej ewolucja. Korzyści z wymiany międzynarodowej.-

Ukształtowanie się teorii wartości międzynarodowej; teoria kosztów komparatywnych.

Merkantylizm
Merkantyliści utożsamiali wartość towaru z ceną rynkową i podstawowe znaczenie w kształtowaniu się
wartości międzynarodowej przypisywali czynnikom rynkowym.

Adam Smith
Podstawą smithowskiej koncepcji korzyści płynących z wymiany międzynarodowej jest nauka o podziale
pracy i wynikających z niego korzyściach. Jest to punkt wyjścia klasycznej teorii wartości
międzynarodowej opartej na pracy.

Źródłem korzyści są absolutne różnice w kosztach wytworzenia.

Adam Smith nie sformułował jednak teorii wartości międzynarodowej.

David Ricardo
Podstawowym problemem teorii wymiany międzynarodowej Ricardo sprowadza się do racjonalnego
podziału zasobów każdego kraju uczestniczącego w wymianie międzynarodowej oraz w racjonalnym
międzynarodowym podziale pracy.

Ricardo pomijał wpływ na stosunki wymiany wzajemnego popytu na towary importowane.

Ten czynnik uwzględnił:
John Stewart Mill
Stosunek wymiany między 2 krajami kształtuje się w granicach określonych przez korzyści
komparatywne zależnie od stosunku wzajemnego popytu.

Klasyczną teorię korzyści komparatywnych miało stanowić rozważanie 2 zagadnień:
-wartości międzynarodowej
-korzyści z wymiany międzynarodowej

Korzyści komparatywne
Wymiana międzynarodowa jest możliwa i korzystna dla obydwu krajów również wtedy, gdy koszty
produkcji wszystkich towarów w jednym z krajów są wyższe niż w drugim.

Wystarczy, aby istniała pewna różnica między kosztami względnymi tych towarów w każdym kraju.

Przykład:
Kraj: Wino Sukno Wewnętrzny stosunek wymiany
(roboczogodzina)
Portugalia 80 90 1,125W=1S lub 1W=0,89S
Anglia 120 100 0,833W=1S lub 1W=1,2S

Teorię korzyści komparatywnych można sprowadzić do 2 punktów:

Ustalenie relacji między kosztami poszczególnych produktów wewnątrz każdego kraju.

2. Porównanie tych relacji z innymi krajami.

Uzupełnienia teorii Ricardo dokonał:
John Stewart Mill
Schemat Ricarda uzupełnił on równaniami wzajemnego popytu, czyli teorią wartości międzynarodowej.

Dwie linie rozumowania w rozwoju nauki o międzynarodowych stosunkach ekonomicznych:

1. Zapoczątkowana przez Milla- polega na odchodzeniu od warunków produkcji i uwzględnia w

znacznie większym stopniu czynniki czysto rynkowe- współczesna koncepcja wartości (ceny)
międzynarodowej.

2. Druga linia mówi, że czynnikami określającymi wartość międzynarodową są warunki produkcji.

Przesłanki teorii popytu wzajemnego:
-doskonała przenośność czynników produkcji wewnątrz każdego kraju oraz niepełną przenośność
względnie jej brak między krajami
-założenie wymiany naturalnej
-stanowi próbę stworzenia specjalnej wartości międzynarodowej niezależnej od teorii wartości krajowej.

W ujęciu klasycznym teoria wartości krajowej opiera się na kosztach produkcji towarów. Wartość
międzynarodowa wyznaczać będą natomiast nie koszty absolutne, ale stosunki między tymi kosztami.

Ewolucja teorii korzyści komparatywnych:

•

Szkoła neoklasyczna

(Marshall, Harrod, Viener)

•

Matematyczna szkoła równowagi ogólnej

(Pareto, Ohlin, Samuelson, Leontief) – podkreśla

konieczność całkowitego oderwania się od koncepcji kosztów realnych. Rachunek kosztów i
korzyści komparatywnych w wymianie międzynarodowej powinien się opierać na pieniężnych,
rynkowych cenach czynników produkcji.

Marshall
Rozszerzył analizę elastyczności wzajemnego popytu.
Najkorzystniejszy stosunek wymiany w handlu zagranicznym uzyskują te kraje, które zgłaszają
stosunkowo niewielki popyt na dobra importowane.

Koncentrował się na wyłącznie na relacjach wzajemnego popytu i pomijał różnice w kosztach
wytwarzania.
Uwzględniał również czynniki leżące po stronie podaży.

Ricardo, Mill, a nawet Marshall prowadzili analizę wymiany międzynarodowej przy założeniu istnienia
gospodarki bezpieniężnej.

Na znaczenie czynnika pieniężnego zwrócił uwagę Nogaro a zwłaszcza Taussig.

W teorii wymiany znajduje także zastosowanie koncepcja ogolnej równowagi ekonomicznej.

Przedmiotem analizy staje się mechanizm rynkowy – teoria Ohlina.

Wymiana towarów rodzi tendencje do wyrównywania się cen czynników wytwarzania w różnych krajach-
prawo Heckschera-Ohlina.

Wymiana jest korzystna gdyż:
-umożliwia lepsze wykorzystanie czynników produkcji w każdym kraju
-umożliwia produkcję na wielką skalę

Teoria obfitości zasobów
Każdy kraj powinien eksportować towary, których produkcja wymaga większego zastosowania bardziej
obfitego i w związku z tym tańszego czynnika produkcji, importować zaś towary, których produkcja
wymaga większego zastosowania mniej obfitego i w związku z tym droższego czynnika produkcji.

Teoria ogólnej równowagi ekonomicznej w zastosowaniu do problemu wymiany międzynarodowej
rozwija się współcześnie opierając się na narzędziach wypracowanych w ramach:
Teorii produkcji (funkcja produkcji, krzywa substytucji lub transformacji)i-Haberler
Teorii popytu (krzywa obojętności)- Leontief, Lerner

Nowoczesna wersja teorii korzyści komparatywnych i wartości międzynarodowej stanowi pewną syntezę
teorii Ohlina, Marshalla oraz Haberlera. Obrony teorii korzyści komparatywnych podjęli też Taussing i
Viner, w ostatnich czasach Leontief.

Istota teorii handlu międzynarodowego
|
Istota uogólnień dotyczących rozwoju handlu i związanych z tym korzyści

Podział teorii handlu międzynarodowego- kryterium przynależności do danej szkoły

•

Szkoła klasyczna (Smith, Torrens, Ricardo, Mill)

•

Szkoła neoklasyczna (Marshall, Edgeworth, Mead, Haberler, Heckschler, Ohlin)

•

Szkoła współczesna (teorie neoczynnikowe, neotechniczne, popytowe i podażowe)

-Koncepcja psychozy lęku przed brakiem towarów.
-Doktryna słusznej ceny
-Doktryna merkantylizmu

-Międzynarodowe przepływy czynników produkcji-

1. Przedsiębiorstwa międzynarodowe
2. Międzynarodowy obrót kapitału
3. Międzynarodowy transfer technologii

Przedsiębiorstwa międzynarodowe
Przyczyniają się do przemieszczania produkcji pracochłonnej z krajów przemysłowych do krajów
zasobnych w pracę lub przepływu kapitału z krajów zasobnych w kapitał do krajów, gdzie czynnik ten
jest rzadki.

Międzynarodowy obrót kapitału
Główni uczestnicy:
-banki handlowe
-banki międzynarodowe
-korporacje transnarodowe
-niebankowe instytucje finansowe
-banki inwestycyjne
-banki centralne
-inne agendy rządowe

Międzynarodowy transfer technologii
Udostępnienie własnej technologii na zasadach odpłatności pozwala określić warunki i granice jej
rozpowszechniania.

Wielkie koncerny często wymieniają między sobą określone technologie. Zmniejsza to koszty ich
rozwijania i uruchamiania produkcji opartej na tych technologiach.

Innowacje

•

Wprowadzenie do produkcji wyrobów nowych lub doskonalenie dotychczas istniejących

•

Wprowadzenie nowej lub udoskonalonej technologii produkcji

•

Zastosowanie nowego sposobu sprzedaży lub zakupów

•

Otwarcie nowego rynku

•

Zastosowanie nowych surowców lub półfabrykatów

•

Wprowadzenie zmian w organizacji produkcji

S.Kuznets
Innowacja może być zdefiniowana, jako zastosowanie nowej metody dla uzyskania użytecznego celu.

H.G. Barnett
Innowacja to wszelka myśl, zachowanie się lub rzecz jakościowa różna od istniejących dotychczas

E.M. Rogers
Innowacja to wszystko, co jest odbierane, jako nowe niezależnie od obiektywnej nowości danej idei czy
rzeczy

Innowacje:
1) w znaczeniu rzeczowym
2) w znaczeniu czynnościowym

Cechy współczesnych procesów innowacyjnych:

a) Elementy nowości

-wariantowe wersje tworzenia i realizacji annowacji
-kompleksowość rozwiązań
-przyspieszenie tempa procesów innowacyjnych
-uniwersalizacja zastosowań innowacji
-nowe formy powiązania nauki i produkcji

Rewolucja naukowo- techniczna
Proces, który charakteryzuje jakościowe zmiany zachodzące w nauce i technice, w ich
wzajemnych związkach oraz przekształceniach stosunków ekonomicznych prowadzących do
radykalnych przeobrażeń w strukturze i dynamice sił wytwórczych.

Postęp naukowo-techniczny
-rozwój nauki
-wykorzystanie nowej techniki
Procesy doskonalenia środków pracy, przedmiotów pracy, technologii, a także ulepszenia i
tworzenia nowych wyrobów, które przynoszą korzyści ekonomiczne i społeczne.
CZYNNIK WZROSTU PRODUKCJI MATERIALNEJ

Wdrażanie postępu naukowo-technicznego
Innowacje techniczne
Przekształcenie wiedzy technicznej w urządzenia materialnej
-ważne są tu dyfuzje
Dalsze upowszechnianie nowej techniki

Przedsiębiorstwa międzynarodowe
Elementy w teorii przedsiębiorstw międzynarodowych:
-motyw lokalizacji
-motyw internalizacji

+
Transfer technologii
Integracja pionowa

Międzynarodowy obrót kapitału
Międzynarodowy rynek kapitałowy.
Rynek, na którym przedstawiciele różnych krajów wymieniają swoje aktywa.

Kategorie transakcji na rynku kapitałowym:

•

Wymiana dóbr i usług na dobra i usługi

•

Wymiana dóbr i usług na aktywa (wymiana międzyokresowa)

•

Wymiana aktywów na aktywa

Międzynarodowy transfer technologii
-ujęcie szersze- ogólną wiedzę techniczna dotyczącą danej dziedziny techniki
-ujęcie węższe- konkretną wiedzę, tj. umiejętność jej zastosowania

!!!Kanały transferu technologii!!!

a) Zakup za granicą produktu gotowego- imitacja, przemieszczanie osób
b) Transfer w ramach korporacji transnarodowych- uruchamianie produkcji opartej na własnej
technologii w innych krajach
c) tworzenie spółek o kapitale mieszanym- tj. w połączeniu z kapitałem kraju, któremu udostępnia się
technologię
d) kooperacja przemysłowa- wieloletni kontrakt o wzajemnej współpracy przemysłowej i technicznej
Cechy powiązań kooperacyjnych:
-szeroki zakres współpracy
-trwałość związków kooperacyjnych
-wzajemne uzależnianie się partnerów
e) sprzedaż licencji i patentów- umożliwia uruchomienie i rozwój produkcji określonych wyrobów w kraju
dokonującym ich zakupu
f) leasing- metodę finansowania użytkowania określonego przedmiotu
Przyczyny leasingu:
-konieczność unowocześniania procesów produkcyjnych
-wdrażanie innowacji
-rozszerzanie skali produkcji i zbytu
-rosnąca konkurencja
-konieczność szybkiego przystosowania się do rosnących wymagań rynku
Transfer technologii
-pionowy- cały zasób kompleksowej informacji
-poziomy- technologia zastosowana przy produkcji określonego wyrobu w jednym kraju do produkcji
takiego samego wyrobu w innym kraju
} know-how

15.10.2009r.- WYKŁAD 3

-Cena światowa i mechanizm cen w handlu międzynarodowym-

Cena światowa
Przez pojęcie ceny światowej rozumiemy wyrażoną w pieniądzu światowym wartość towarów
uczestniczących w wymianie międzynarodowej warunek konieczny

Kształtowanie się cen światowych
Masowy charakter wymiany międzynarodowej wykształca, w warunkach działania mechanizmu
konkurencji na rynku światowym, długookresową tendencję do sprowadzenia cen światowych towarów

uczestniczących w tej wymianie do poziomu ich wartości międzynarodowej, tj. do realnych, przeciętnych
kosztów wytwarzania w świecie, jako całości.

Analogicznie rodzi to tendencję do ustalania się jednolitych cen, oczywiście z uwzględnieniem różnic w
kosztach transportu, na takie same towary biorące udział w wymianie międzynarodowej, lecz wytwarzane
przez różne kraje.

Czynniki określające relacje podaży, popytu i cen na rynku światowym

D=f(P)
S=f(P)

Czynniki określające zmiany cen na rynku światowym, teoria cen
PODAŻ 

Podaż-
S

Popyt-
D

Podaż-
S

Popyt-
D

D,S

CENA 
POPYT 
CENA 

Elastyczność popytu i podaży w stosunku do zmian cen
Elastyczność popytu w stosunku do zmian cen wyraża się wzorem:













⋅













∆

−











 ∆

−











 ∆

ed>1- wysoka
ed=1- proporcjonalna
ed<1- niska

D-popyt
P-cena

Elastyczność podaży w stosunku do zmian cen wyraża się wzorem:













⋅













∆











 ∆











 ∆

es>1- wysoka
es=1- proporcjonalna
es<1- niska

Popyt może się zmieniać w zależności od zmian jego ceny, ale także w zależności od zmian cen dóbr
substytucyjnych. W związku z tym obok prostej elastyczności popytu operuje się pojęciem elastyczności
sybstutycyjnej, która określa procent zmiany popytu na towar a w związku z relatywną zmiana ceny
towary b:













⋅













∆











 ∆











 ∆

eds

Da-popyt na towar a
Pb- cena substytucyjnego towaru b
eds- współczynnik elastyczności substytucyjnej

Efektywna podaż towarów oferowanych na eksport i efektywny popyt na towary importowane decydują o
zmianach poziomu i struktur cen światowych. O rozmiarach podaży towarów eksportowanych w skali
światowej decydują czynniki strukturalne. Na zmiany struktury podaży, ale w stosunkowo długim okresie
wpływają tempo i kierunki zmian postępu technicznego. W kształtowaniu się podaży istotną rolę
odgrywają warunki społeczno- gospodarcze i instytucjonalne.

Zmiany popytu określane są podobnie przez czynniki o charakterze strukturalnym: warunki
społeczno-gospodarcze kraju, podział PKB i strukturę konsumpcji. Dla zmian rozmiarów popytu istotne
znaczenie ma także postęp techniczny. O rozmiarach popytu decyduje także rządowa polityka handlowa.

Czynniki określające rozmiary i zmiany podaży, popytu i cen towarów surowcowo-rolnych na rynku
światowym:
Popyt na towary rolnicze pochodzi ze strony wysoko rozwiniętych krajów przemysłowych.
Przy analizie popytu na artykuły rolne należy wyróżnić:

•

Popyt na surowce dla przemysłu

•

Popyt na środki żywności

Popyt na surowce dla przemysłu
Określany jest przez tempo wzrostu produkcji przemysłowej w krajach przemysłowych i zależy w
wysokim stopniu od wahań koniunkturalnych. Stosunkowo sztywna podaż surowców na rynku
światowym- przy elastycznym popycie na surowce i dużych jego wahaniach w krótkich okresach-

powoduje, że ceny surowców na rynku światowym podlegają częstym i dużym wahaniom. W szczególności
jest szybki spadek cen surowców, a ich wzrost powolny. Wzrost cen powoduje wzrost podaży, co z kolei
może prowadzić do zachwiania równowagi i powstania nadwyżki podaży. Powodować to może tendencję
spadkową cen surowców. Mogą pojawić się surowce syntetyczne, co również spowoduje spadek cen.

Popyt na środki żywnościowe
Określany jest, jako przez rozmiary dochodu i konsumpcji żywności na 1 mieszkańca i zmienia się wraz ze
zmianami dochodu i tempem przyrostu ludności. W krajach wysoko rozwiniętych popyt na środki
żywności jest mało elastyczny w stosunku do zmian dochodu., a ponieważ tempo wzrostu ludzi w tych
krajach jest dość powolne, rozmiary popytu na żywność rosną w tych krajach stosunkowo wolno.

Czynniki określające zmiany podaży, popytu i cen towarów przemysłowych na rynku światowym

•

Względnie krótki cykl produkcyjny

•

Możliwość szybkiego dostosowania do zmian w popycie

•

Niski udział kosztów stałych w kosztach produkcji ogółem

•

Możliwość uruchomienia rezerw produkcyjnych

•

Możliwość składowania towarów i relatywnie niskie tego koszty

•

Częsty brak bliskich substytutów

•

Nawyki i przyzwyczajenia konsumentów

•

Wrażliwość na elastyczne zmiany poziomu cen

•

Polityka cenowa inwestorów, producentów i polityka zagraniczna poszczególnych krajów

Terms of trade
Relacja wzajemna cen towarów przemysłowych i surowcowo- rolnych biorących udział w handlu
międzynarodowym określana jest powszechnie w literaturze angielskiej terminem terms of trade. Termin
ten stosuje się także na oznaczenie relacji cen eksportowo-importowych poszczególnych krajów.

Częste relacje cen towarów uczestniczących w wymianie międzynarodowej oraz relację cen
eksportowo-importowych poszczególnych krajów określa się bliżej, jako tzw. Cenowe lub nominalne
terms of trade.

Pex1- ceny eksportowe okresu podstawowego
Pex2o- ceny eksportowe okresu badanego
Pim1- ceny importowe okresu podstawowego
Pimo- ceny importowe okresu badanego

Przykład:
Ceny eksportowe i importowe w danym roku oznaczonym przez 100 (1990), w 1994 roku indeks dla cen
eksportowanych w kraju X wzrósł do 339, natomiast dla cen importowych do 385.

100

385

100

399

=0,88

Zmiana stosunku wyrazi się wielkością 0,88. Oznacza to, że ceny dóbr importowanych wzrosły bardziej
niż ceny eksportowe. Terms of trade uległy, więc pogorszeniu o 12%.

Obok tego występują tzw. Towarowe lub realne terms of trade, które oznaczają, w jakich proporcjach
ilościowych poszczególne towary uczestniczące w handlu międzynarodowym wymieniane są wzajemnie na
siebie, to jest ile ilościowo biorąc trzeba wywieźć surowców, by zakupić określone ilości towarów
przemysłowych- barterowe terms of trade.

W krótkich okresach zmiany cen towarów przemysłowych do cen towarów surowcowo-rolnych następują
przede wszystkim pod wpływem wahań koniunkturalnych.

Pogorszenie się relacji cen towarów surowcowo-rolnych do cen towarów przemysłowych nazywa się
rozwarciem nożyc cen towarów przemysłowych i surowcowo-rolnych na niekorzyść tych ostatnich.

Długofalowe zmiany w strukturze konsumpcji w krajach wysoko rozwiniętych, w szczególności
przesuwania się jej na trwałe przemysłowe dobra konsumpcyjne i na usługi, powoduje relatywny- w
stosunku do wzrostu dochodu- spadek popytu na środki żywności. Można mówić o długofalowej tendencji
do pogarszania się relacji cen towarów surowcowo-rolnych do towarów przemysłowych.

Międzynarodowe stosunki finansowe. Międzynarodowy fundusz walutowy.

Pieniądz światowy i mechanizm rozliczeń międzynarodowych.

WALUTY MIĘDZYNARODOWE
Wszystkie rodzaje pieniądza powszechnie i w długim okresie używane we wzajemnych rozliczeniach przez
kraje trzecie, z których żaden nie jest emitentem.

Funkcje pieniądza:

•

Miernik wartości

- rozliczenia międzynarodowe, gdy są w niej wyrażane ceny wymienialnych

towarów

•

Środek płatniczy

- uwalnia po jej przekazaniu –podmiotów gospodarczych od zobowiązań

zagranicznych; do bilansu płatniczego

•

Środek gromadzenia rezerw

- potrzeba eksportowania w zamian za wpływy z tej walucie; państwa

dążą do posiadania nadwyżki.

Klasyfikacja walut międzynarodowych:

1. Według zasięgu realizowania przez nie ich funkcji
2. Według tego, kto dokonuje emisji danego pieniądza
3. Waluta światowa- pieniądz narodowy o zasięgu światowym
4. Pieniądz światowy- jest pieniądzem mogącym służyć do regulowania sald bilansów płatniczych.
5. Pieniądz narodowy będący walutą międzynarodową o zasięgu regionalnym nosi nazwę waluty

regionalnej.

6. Pieniądz międzynarodowy będący walutą międzynarodową o zasięgu regionalnym jest nazywany

pieniądzem regionalnym.

Międzynarodowe systemy walutowe- rodzaje

System waluty złotej

- podstawowe cechy systemu waluty złotej analizuje się w 2 ujęciach: w

poszczególnych krajach uczestniczących w systemie; w stosunkach za granicą.

Granice maksymalnego odchylenia się w systemie waluty złotej kursów rynkowych walut od ich
kursów parytetowych nosiły nazwę punktów złota.

Systemy stanowiące modyfikację klasycznego złotego standardu:
-system sztabowo- złoty (Anglia, Belgia, Czechosłowacja, Francja, Włochy)
Rolę waluty rezerwowej pełniło złoto
-system dewizowo- zloty (pozostałe kraje)
Rolę walut rezerwowych pełniły waluty sztabowo-złote.

Stałość kursów polegała na odchylaniu się od kursu centralnego w wąskich granicach, nazywanych
złotymi punktami dewiz.

2. Dewizowo-zloty

3. Wielowalutowy

22.10.2009r.- WYKŁAD 4

Międzynarodowe stosunki finansowe. Międzynarodowy fundusz walutowy.

Prace nad stworzeniem nowego systemu walutowego- 2 koncepcje
-J.M. Keynesa  bankor
-tzw. Planu White’a  złoto, wymienialne na złoto waluty narodowej

W dniach 1—22 lipca 1994 roku w BETTON WOODS (USA) odbyła się konferencja międzynarodowa z
udziałem 44 krajów, w tym Polski. Zwyciężyła na niej koncepcja White’a.

Podstawę systemu z BRETTON WOODS stanowiły 2 zasady:
-Wymienialności walut, była rozumiana:
Jako wymienialność gwarantowana przez bank centralny emitujący daną walutę
Jako wymienialność rynkowa
-Stabilności walutowej- obejmowała reguły kształtowania kursów bieżących walut w długim i krótkim
okresie.

System z BRETTON WOODS

Kształtowaniem kursów bieżących rządziły zasady:
-w oficjalnych transakcjach złotem i walutami wymienialnymi dopuszczalne były odchylenia +/- 1% od
kursu parytetowego lub centralnego
-wykluczone były dyskryminacyjne zarządzania walutowe i praktyki różnicowania kursów walut.

Dwa rodzaje pieniądza pełniły rolę walut rezerwowych/pieniądza światowego/:
Złoto i dolary USA


Dolar USA pełnił funkcję waluty kluczowej systemu, jako jedyna waluta wymienialna na złoto wg

parytetu.

Ogólną przyczyną rozpadu systemu z Bretton Woods były tkwiące w nim cechy prowadzące do
zachwiania międzynarodowej równowagi płatniczej:
-monowalutowość
-brak elastyczności w przywracaniu zewnętrznej równowagi płatniczej
-wysoki stopień międzynarodowej mobilności pieniądza i kapitałów krótkoterminowych.



Monowalutowość- cecha ta była związana z rolą dolara USA, jako waluty kluczowej systemu oraz

waluty rezerwowej.



Brak elastyczności w przywracaniu zewnętrznej równowagi płatniczej- był związany z systemem

stałego kursu walutowego obowiązującego na mocy porozumienia z Bretton Woods.

Stałość kursów, oprócz niewątpliwych zalet, wykazywała wiele niedogodności na szczeblu
makroekonomicznym.
W konsekwencji utrzymywanie stałego kursu walutowego w dłuższym czasie prowadziło do powstania
bądź strukturalnych nadwyżek płatniczych, bądź strukturalnych deficytów płatniczych.

Wymienialność walut połączona z rozwiniętymi międzynarodowymi rynkami walutowymi i pieniężnymi
spowodowała zwiększenie międzynarodowej mobilności pieniądza.
W konsekwencji stan rezerw walutowych poszczególnych krajów w coraz większym stopniu był
uzależniony od spekulacyjnych ruchów kapitałów krótkoterminowych.

Bezpośrednim następstwem rozpadu systemu z Bretton Woods było przede wszystkim odejście kursów
stałych i wprowadzenie przez większość krajów ograniczonych kursów płynnych.

W 1972 roku powstał w ramach MFW tzw. Komitet Dwudziestu (K-20)
|
1974 rok
Tymczasowy Komitet Rady Gubernatorów ds. Międzynarodowego Systemu Walutowego
|
7-8 stycznia 1976 roku w Kingston (Jamajka) zostały przyjęte podstawowe uzgodnienia. Ich formalizacji
dokonała Rada Gubernatorów MFW 30 kwietnia 1976 roku w Kingston (Jamajka) - przez wniesienie
drugiej poprawki do umowy o MFW, weszła ona w życie 1 kwietnia 1978 roku.
W dniu 29 kwietnia 1977 roku MFW przyjął szczególne zasady udzielania członkom pomocy w wyborze
kursu walutowego, które zastąpiły kierunki administrowania kursami płynnymi.
Przyjęto w nich, że:

a) Każdy kraj członkowski powinien się powstrzymywać od manipulowania kursami

walutowymi i systemem walutowym

b) Każdy kraj członkowski powinien dokonywać interwencji na rynku walutowym w celu

zabezpieczenia chaosowi

c) W swojej praktyce interwencyjnej kraje powinny brać pod uwagę interesy innych

krajów członkowskich

Jednym z następstw przyjęcia przez MFW wymienionych zasad było wykształcenie się i stosowanie przez
poszczególne kraje 1 z 3 podstawowych systemów kursowych:

Kursu płynnego tzw. Independent floating Exchange rate, kształtuje się na rynku walutowym bez
interwencji władz monetarnych

Kierowanego kursu płynnego tzw. Manager floating Exchange rate, konieczne jest dokonywanie
transakcji wyrównawczych bilansu płatniczego, chociaż interwencje nie są częste

Kursu centralnego tzw. Pegged Exchange rate wymaga od władz monetarnych utrzymania
kursów rynkowych waluty krajowej w stosunku do wybranej waluty zagranicznej lub wiązki
takich walut na stałym poziomie.

Następstwem porządku walutowego uzgodnionego w Kingston była zmiana poszczególnych walut.
Praktycznie doprowadzono do wyeliminowania złota, jako pieniądza światowego oraz podstawowego
składnika rezerw walutowych. W funkcji pieniądza światowego zastąpił je dolar USA.

Specjalne Prawa Ciągnienia (SDR) są pieniądzem międzynarodowym kreowanym przez MFW w celu
udostępnienia go krajom członkowskim mającym deficyt bilansów płatniczych, aby mogły go użyć w
charakterze waluty rezerwowej na dokonanie transakcji wyrównawczych.
Cechy SDR korzystne dla krajów odczuwających trudności płatnicze:
-bezzwrotność
-nie uwarunkowany przydział
-niskie oprocentowanie

Przykładowe pytania kontrolne:

Międzynarodowy system walutowy

2) Funkcje pieniądza międzynarodowego
3) Różnice pomiędzy systemem walutowym z Bretton Woods a współczesnym międzynarodowym

systemem walutowym

4) Rodzaje kursów walutowych we współczesnym międzynarodowym systemie walutowym

Pojęcie punktów złota i punktów dewiz.

-Mechanizm integracji w Unii Europejskiej-

W wyniku 2 wojen światowych ujawniła się dezintegracja tradycyjnej gospodarki światowej i wykształciła
się nowa jej struktura. Pojawiło się dążenie do osiągnięcia niezależności politycznej i zmniejszenia
zależności ekonomicznej krajów rozwijających się od krajów wysokorozwiniętych. Po odzyskaniu
niepodległości kraje rozwijające się przyspieszyły rozwój gospodarczy i budowę własnego przemysłu.
Postępowało również zrywanie lub osłabianie tradycyjnych więzów łączących byłe kolonie z krajami
wysokorozwiniętymi (wielka Brytania, Francja) Miało również miejsce wykształcenie się nowej struktury

gospodarki światowej opartej na wzajemnych stosunkach ekonomicznych krajów niezależnych oraz na
nowym typie międzynarodowego podziału pracy opartym na specjalizacji. Po 2 wojnie światowej, po
zakończeniu odbudowy gospodarki nastąpiło przyspieszenie tempa rozwoju gospodarczego krajów
wysokorozwiniętych.
Na szybkie tempo rozwoju złożyło się wiele czynników:
-nowa rewolucja przemysłowa związana z rewolucją naukowo- techniczną
-powstawanie nowej gałęzi przemysłu
-proces modernizacji i rekonstrukcji istniejących gałęzi wytwarzania
-długotrwały wzrost inwestycji
-wzrost budowlany
-wzrost eksportu
-szersze zaangażowanie rządu
-rywalizacja między wschodem i zachodem
-szerszy zakres pomocy dla krajów rozwijających się
Wzrost ten w latach 1950-1969 był w wysokim stopniu nierównomierny. Najwolniej rozwijała się w tym
czasie gospodarka Wielkiej Brytanii. Jednym z czynników ograniczających tempo wzrostu tego kraju był

długotrwały brak jej obrotów zagranicznych

, a także

prowadzenie polityki mocarstwowej mimo braku

realnych możliwości

. Bardzo szybko w tym czasie rozwijały się kraje Europy kontynentalnej (Włochy,

Francja, Republika federalna Niemiec) Strukturę przemysłu zachodnioniemieckiego cechowało

wysokie

wyspecjalizowanie produkcji wyrobów przemysłu maszynowego, elektrycznego i chemicznego

RFN nie była

obciążona wydatkami na cele zbrojeniowe. Dokonywane były tam inwestycje koncernów USA i tworzono
przedsiębiorstwa mieszane joint-ventures.

W latach 1960-69 tempo wzrostu gospodarczego uległo

osłabieniu. We Francji i Włoszech najnowsza produkcja przemysłowa przeznaczana była na eksport, a
tempo wzrostu gospodarczego pobudzała specjalizacja w ramach EWG. To tempo pobudzał również
ogólny dopływ środków finansowych z USA. Najszybciej rozwijała się Japonia przy pomocy wysokich
nakładów inwestycyjnych realizowanych za cenę utrzymania stosunkowo niskiego poziomu płac. Szybkie
tempo wzrostu gospodarczego w Japonii osiągano przede wszystkim

dzięki specjalizacji i tanim produktom

przy wysokim poziomie technicznym.

Pojawiły się w rezultacie różnice między USA i pozostałymi krajami

uprzemysłowionymi w zakresie nowoczesności, poziomu technicznego i wydajności pracy. Pozycja
handlowa krajów rozwijających się była utrudniona z powodu braku wewnętrznych środków na
akumulację, a także trudności z finansowaniem inwestycji. Realizacja stopy inwestycji wymagała w tych
państwach uzupełniania bardzo skromnych środków krajowych na inwestycje zagraniczne.
Inwestycje nie mogły być realizowane własnymi środkami z powodu braku przemysłu i kadry technicznej.
Wzrost zatrudnienia powodował konieczność dodatkowego importu środków żywności. Większość krajów
słabo rozwiniętych nie osiągnęła wzrostu eksportu, który pozwalałby im na zapewnienie dostatecznego
wzrostu importu. Ważna część ich wpływów eksportowych zależy jednak od eksportu tradycyjnych
towarów surowcowo-rolnych. Tendencje rozwojowe krajów rozwiniętych nie sprzyjają przy tym
rozwojowi eksportu krajów słabo rozwiniętych. Popyt na importowaną żywność nie wzrasta dostatecznie
szybko. Przeważa w krajach rozwiniętych popyt na dobra przemysłowe trwałej konsumpcji. Rozwiązanie
problemu krajów słabo rozwiniętych leży w zmianach struktury ich gospodarek i struktury handlu
zagranicznego, a w szczególności od rozwoju eksportu gotowych towarów przemysłowych i zmniejszenia
importu wyrobów tej kategorii z krajów wysokorozwiniętych. Kraje rozwijające się domagają się przede
wszystkim kredytów oraz próbują znaleźć rozwiązania w drodze integracji regionalnej poszczególnych
krajów mniej rozwiniętych, jak np. Ameryki Łacińskiej. Integracja umożliwia im połączenie zasobów i
pełniejsze wykorzystanie produkcji na wielką skalę. Należałoby także rozwijać takie rodzaje produkcji,
które wzajemnie uzupełniałyby się i które znajdowałyby rynki zbytu dla eksportu w drodze wzajemnej
wymiany. Mogłyby te kraje szybciej osiągnąć pożądaną zmianę struktury eksportu i importu i zmniejszyć
swą zależność od krajów wysokorozwiniętych. Tendencje do regionalnej integracji gospodarczej w
krajach wysokorozwiniętych wystąpiły w latach 1948-52 w okresie realizacji planu Marschalla.

Chodziło o

pomoc dla Europy, o przyspieszenie tempa oraz modernizację produkcji i złagodzenie trudności płatniczych.
Rozwój miał też ułatwić proces wzajemnej integracji gospodarczej.

Początek tym procesom dała organizacja

europejskiej współpracy gospodarczej, która powstała w okresie realizacji planu Marschalla.

Ekonomiczne i polityczne przyczyny powstania oraz cele działalności:
Ekonomiczne:
Spodziewane zwiększenie rynków zbytu, lepsze wykorzystanie czynników produkcji krajów
członkowskich i wzrost wydajności pracy, korzyści ze skali produkcji, obniżanie kosztów produkcji i
wzrost jej efektywności, obniżenie cen produktów dzięki zniesieniu ceł i innych barier handlowych oraz
zaostrzeniu konkurencji między producentami, wymogi postępu technicznego.
Pozaekonomiczne:

Świadomość własnej słabości w zniszczonych wojną krajach Europy Zachodniej i chęć wzmocnienia
pozycji ekonomicznej wobec 2 supermocarstw- USA i Związku Radzieckiego, francuska idea włączenia
Niemiec do pokojowej współpracy, tak by wojna między Francją a Niemcami była nie tylko nie do
pomyślenia, ale także stałaby się materialnie niemożliwa, chęć wzmocnienia potencjału ekonomicznego i
obronnego Europy Zachodniej.

29.10.2009r.- WYKŁAD 5

-Mechanizm integracji w Unii Europejskiej-

Po 2 wojnie światowej wiele uwagi poświęcono problematyce międzynarodowej integracji europejskiej. W
teorii ekonomi problem ten został publikowany w różnego rodzaju pracach literackich. W 1952 roku
została ogłoszona teoria J. Vinera. Twierdził, że powszechny handel maksymalizuje dobrobyt
ekonomiczny. Opowiadał się za pełną liberalizacją w świecie.

Utworzenie unii celnej wykonuje 2 efekty:

-zmiana kierunku



efekt przesunięcia (trade diversion effect)

–towary we wszystkich krajach zostają

obciążone takim samym cłem. Dochodzi do ograniczenia eksportu w UE.
-kreacja nowych możliwości handlu (trade creation)



efekt kreacji

- rozszerzanie się specjalizacji krajów

UE
Efekty te powinny wystąpić łącznie- wtedy można stwierdzić czy unia celna przynosi korzyści.
Przy analizie skutków unii celnej trzeba brać pod uwagę strukturę konsumpcji, relację cen, efektywność
wymiany, elastyczność popytu. Może wystąpić więcej czynników tworzenia „handlu”. Łączny dobrobyt w
skali światowej po założeniu unii celnej może być większy niż przed założeniem unii.

W teorii integracji gospodarczej uwzględnia się więcej czynników niż w unii celnej. Przyjmuje się, że kraje
wkraczające na drogę integracji gospodarczej znoszą między sobą cła i inne przeszkody dla handlu oraz
bariery dla przepływu czynników produkcji: kapitału i pracy.

Unia celna dotyczy tylko handlu!!!, A integracja kapitału i pracy dodatkowo.

Integrujące się kraje kontrolują politykę ekonomiczną. Prowadzą ujednoliconą politykę handlową, stosują
takie same cła w stosunku do krajów trzecich. Sytuacja jest tu bardziej złożona niż w przypadku
utworzenia unii celnej. Poza statycznym wpływem na alokacje zasobów dochodzą tu też efekty
dynamiczne związane z integracją gospodarczą na rozszerzenie specjalizacji wewnątrz i międzygałęziowej,
rozwój produkcji na wielką skalę, postęp techniczny, przyciąganie kapitału i kadr technicznych do
najbardziej efektywnych gałęzi wytwarzania i w rezultacie łączny wpływ tych czynników powodować
może wzrost popytu na import z krajów trzecich. W rezultacie te czynniki mogą uruchomić silne czynniki
tworzące handel, które mogą rekompensować krajom trzecim zmniejszanie się ich eksportu.
Międzynarodowa integracja gospodarcza oznacza wykształcenie się jednolitego swoistego wewnętrznie
organizmu gospodarczego obejmującego, co najmniej 2 kraje. Proces integracji prowadzi do wzajemnych
przystosowań między istniejącymi na obszarze integrujących się krajów przedsiębiorstwami, grupami
przedsiębiorstw, branżami i gałęziami produkcji oraz regionami gospodarczymi, w taki sposób, że tworzą
one scalony organizm gospodarczy. Wzajemne oddziaływanie tych jednostek na ich tempo i kierunki
rozwoju powodują pogłębianie się międzygałęziowego i wewnątrzgałęziowego poziomu pracy w obrębie
każdego z integrujących się krajów, a zwłaszcza między nimi. Rozwija się szeroka specjalizacja. W
wyniku tych procesów kraje te staja się ekonomicznie komplementarne- znajdują zwłaszcza u siebie rynki
zbytu i źródła zaopatrzenia.

OD EWG do Unii Europejskiej
Integracja rozpoczęła się w sektorze węgla i stali w ramach Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. Później
została rozszerzona na inne sektory w ramach dwóch innych wspólnot, tj. EWG i Euratomu.(1958 rok)
Traktat paryski ustanawiający EWWiS wszedł w życie w połowie 1952 roku i miał obowiązywać przez 50
lat- do 23 lipca 2002roku. Celem EWWiS było stworzenie wspólnego rynku produktów przemysłu
węglowego i stalowego i w ten sposób zacieśnienie współpracy pokojowej między Francją i Niemcami oraz
innymi zainteresowanymi krajami. W skład EWWiS weszło 6 państw: Francja, Niemcy, Belgia, Holandia,
Luksemburg, Włochy.

1 stycznia 1958 roku wchodzi w życie traktat rzymski powołujący Europejską Wspólnotę Gospodarczą
(EWG), obejmującą ww. 6 państw oraz traktat powołujący Europejską Wspólnotę Energii Atomowej
(Euratom), obejmującą te same 6 krajów.

Traktat o UE (Traktat z Maastricht), obowiązuje od 1 listopada 1993 roku.
Co przewidywał?:
-Realizacja Unii Monetarnej, etapy:

•

1990r.- pełna swoboda przepływu kapitałów

•

1994r.- unikanie nadmiernych deficytów budżetowych; uniezależnienie narodowych banków
centralnych od władz państwa; zamrożenie kompozycji tzw. Koszyka walut; powołanie
Europejskiego Instytutu Walutowego

•

Rada Wspólnoty oceniła, większością kwalifikowaną, które z państw członkowskich spełniają 4
kryteria pozwalające im w ten etap wkroczyć: odpowiednio niski wskaźnik inflacji; małe
zadłużenia publiczne; mały deficyt budżetowy zdrową kredytu długoterminowego; niskie, zgodnie
z przepisami systemu walutowego Wspólnoty, (czyli tzw. Węża walutowego) wahania kursu
waluty krajowej wobec innych walut Wspólnoty.

-Zapoczątkowanie wspólnej polityki zagranicznej i obronnej
-Rozszerzenie kompetencji Wspólnoty

•

Uzupełnienie kompetencji w zakresie: badań naukowo-technicznych, ochrony środowiska i
kształcenia zawodowego

•

Przyznawanie nowych kompetencji w zakresie m.in.: edukacji, kultury, ochrony zdrowia,
ochrony konsumentów, europejskich sieci łączności i komunikacji

1 grudnia 1993 roku powołany został Fundusz Spójności przekazujący pomoc Wspólnoty na programy
ochrony środowiska i europejskich sieci transportowych ( w krajach Wspólnoty, gdzie produkt brutto na
1 mieszkańca był niższy 90% przeciętnej we Wspólnocie)
-Aneks do Traktatu uznający wprowadzenie w życie postanowień KARTY SOCJALNEJ uchwalonej w
1980 roku przez 11 państw Wspólnoty (z wyjątkiem Wielkiej Brytanii). Karta przewiduje minima
wspólnoty w zakresie uprawnień i świadczeń socjalnych.
-OBYWATELSTWO EUROPEJSKIE, które otrzymuje automatycznie każdy obywatel kraju
członkowskiego Wspólnoty. Daje ono dodatkowe uprawnienia:

•

Składania petycji wprost do parlamentu europejskiego

•

Zwracanie się do Mediatora Europejskiego

•

Korzystanie z ochrony dyplomatycznej i konsularnej każdego kraju wspólnoty tam, gdzie własny
kraj nie ma reprezentacji

•

Biernego i czynnego praw głosu w wyborach lokalnych i europejskich w dowolnym miejscu
zamieszkania we Wspólnocie

-Traktat z Maastricht wprowadza też pewne istotne precyzje zmiany do MECHANIZMU WSPÓLNOTY
Jest to przede wszystkim instytuowanie zasady dopełnienia art. 3 B Traktatu: Wspólnota działa w
granicach kompetencji jej przyznanych i celów wyznaczonych niniejszym traktatem. W dziedzinach,
które nie należą do jej wyłącznej kompetencji, Wspólnota zgodnie z zasadą dopełnienia interweniuje tyko
wtedy i tylko w takim zakresie, w jakim cele działania nie mogą być zrealizowane zadowalająco przez
państwa członkowskie i zatem ze względu na rozmiary i skutki projektowanego działania lepiej jest
realizować je na szczeblu Wspólnoty.
Inną istotną nowością było pewne rozszerzenie Parlamentu Europejskiego i Rady w niektórych kwestiach
oraz lepsze sprecyzowanie wyłącznie wykonawczej roli Komisji Europejskiej.

Nazwę EWG zastąpiono nazwą Wspólnota Europejska (z uwagi na poszerzenie kompetencji EWG i m.in.
o sprawy nieekonomiczne, takie jak obywatelstwo UE, wspólna polityka socjalna, w zakresie badań i
rozwoju itp.); jednocześnie Traktat powołał UE.

UE opiera się na 3 filarach:

•

Filar I- obejmuje zakres działań obecnych trzech Wspólnot wraz z nowo utworzoną unią
gospodarczą i walutową (bez Danii, Wielkiej Brytanii i Szwecji)

•

Filar II- wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa

•

Filar III- sprawy wewnętrzne i wymiar sprawiedliwości

Rozszerzenia UE
UE rozrasta się z każdym rozszerzeniem:

•

W roku 1973 przyłączyła się Dania, Irlandia, i Zjednoczone Królestwo

•

W 1981 Grecja

•

W 1986 Hiszpania i Portugalia

•

W 1995 wreszcie- Australia, Finlandia, Szwecja

•

W 2004 UE przyjęła 10 nowych krajów: Cypr, Republikę Czeską, Estonię, Łotwę, Litwę, Maltę,
Polskę, Słowację, Słowenię, Węgry

Oczekuje się, że Bułgaria i Rumunia będą następne w 2007 roku; Chorwacja i Turcja natomiast
rozpoczną negocjacje członkowskie w 2005 roku

Organy Wspólnot Europejskich i zasady ich funkcjonowania
UE ma organy (instytucje), które nadzorują realizację traktatów założycielskich, w tym
przestrzeganie przez państwa członkowskie przyjętych ustaleń oraz prowadzą wspólną politykę w
uzgodnionych dziedzinach.

Rada UE
(do 1993 roku zwana Radą Ministrów)- składa się z przedstawicieli rządów państw członkowskich w
randze ministrów (na posiedzeniach zmienia się skład członkowski zależnie od dyskutowanych
spraw). Jest głównym organem decyzyjnym i legislacyjnym. Podejmuje decyzje w takich sprawach
jak poziom interwencyjnych cen artykułów rolnych, zmiany poziomu ceł importowych itp. Uchwala
też akty prawne (dyrektywy i rozporządzenia)- na wniosek Komisji. Decyzje są podejmowane na
drodze głosowania, przy czym poszczególne kraje mają różną ilość głosów do dyspozycji w proporcji
do swojego potencjału gospodarczego i ludnościowego. W niektórych sprawach decyzje wymagają
głosowania jednomyślnego (np. w sprawie przyjmowania nowych członków, zmiany stawek
podatkowych), a w innych- większościowego (większość kwestii dotyczących funkcjonowania rynku
wewnętrznego)

Komisja Europejska
Składa się z 25 niezależnych urzędników, którzy są delegowani przez państwa członkowskie. Ma
uprawnienia kontrolne inicjatywy legislacyjnej oraz wykonawcze. Komisja sprawuje nadzór nad
relacją traktatów, administruje też środkami finansowymi. Ma wyłączne prawo inicjatywy
legislacyjnej ( z wyjątkiem polityki zagranicznej, wymiaru sprawiedliwości oraz spraw
wewnętrznych) tzn. tylko ona ma prawo zgłaszania nowych propozycji aktów prawnych (akty te są
uchwalane przez radę UE, przy małym udziale, zazwyczaj jedynie opiniodawczym, Parlamentu
Europejskiego)

5.11.2009r.- WYKŁAD 6

Rada Europejska
To spotkania szefów państw i rządów państw członkowskich WE oraz przewodniczącego Komisji
Europejskiej. Odbywają się one przynajmniej 2 razy do roku, na zakończenie przewodnictwa w Radzie
(półrocznego) kolejnego kraju członkowskiego UE ( w II połowie 1998 roku przewodnictwo sprawowała
Finlandia, w I półroczu- Portugalia). Rada Europejska określa stanowisko państw w kluczowych
sprawach dla rozwoju integracji i stosunków z partnerami zewnętrznymi. Podejmuje też niekiedy decyzje
w kwestiach spornych.

Parlament Europejski
Od 1979 roku jest wybierany w wyborach bezpośrednich. Liczy 626 posłów, którzy zasiadają według
przynależności klubowej, a nie kraju pochodzenia. Ma on ograniczone uprawnienia w porównaniu z
parlamentami narodowymi. Najczęściej współdecyduje w uchwaleniu aktów prawnych wraz z Radą;
niekiedy jedynie opiniuje projekty nowego prawa. Ma jednak prawo odrzucić budżet, ( którego
propozycję przedkłada Komisja) oraz odwołać Komisję.

Trybunał Sprawiedliwości

•

Jeden z organów głównych UE, pełniący funkcję sądu międzynarodowego, konstytucyjnego i
administracyjnego. Powstał na mocy umowy o wspólnych instytucjach z 25 marca 1957 roku. W
jego skład wchodzi 25 sędziów mianowanych przez każde państwo członkowskie oraz 8
rzeczników generalnych (adwokatów) obsadzanych na sześcioletnią kadencję na zasadzie rotacji.
Orzeczenia Trybunału mają charakter ostateczny. Siedzibą Trybunału jest Luksemburg.

•

Trybunał Sprawiedliwości:

•

Orzeka o legalności aktów prawnych wydawanych przez inne organy UE oraz ich zgodności z
Traktatami

•

Dokonuje obowiązującej wykładni aktów prawnych

•

Na wniosek Komisji Europejskiej podejmuje decyzje wobec państw niewypełniających
zobowiązań traktatowych

•

Rozpoznaje spory między państwami członkowskimi lub między tymi państwami a Komisją
Europejską

•

Dokonuje rewizji wyroków Sądu i Instancji

•

Może też rozstrzygać skargi wniesione przez osoby fizyczne i prawne

Od unii celnej- przez wspólny rynek- do unii gospodarczej i walutowej
Historycznie najpierw utworzono unię celną (1.07.1968r.) tj. zniesiono bariery handlowe w przepływie
towarów w ramach ugrupowania i wprowadzono wspólną taryfę celną wobec towarów importowanych z
krajów trzecich (spoza ugrupowania). Logicznym następstwem było ustanowienie wspólnej polityki
handlowej, tj. jednolitych dla całego ugrupowania zasad importu oraz instrumentów ochrony rynku przed
zagraniczną konkurencją (jednolite cła importowe, przepisy antydumpingowe, procedury celne itd.), a
także zawieranie międzynarodowych umów handlowych na szczeblu Wspólnotowym.

Drugim ważnym krokiem w kierunku stworzenia warunków bliżej współpracy ekonomicznej było
utworzenie wspólnego rynku, tj. zniesienie barier dla przepływu kapitału, siły roboczej oraz świadczenia
usług i ustanowienie zharmonizowanej polityki w tych dziedzinach całego ugrupowania (w latach
1985-1992). Efektem było utworzenie jednolitego rynku.

W ramach jednolitego rynku:

•

Towary są przemieszczane bez żadnej kontroli granicznej

•

Producenci usług jednego kraju mogą swobodnie przemieszczać się do innych krajów i tam
oferować swoje usługi (np. kierowanie budową w danym kraju, usługi hydrauliczne świadczone
po drugiej stronie granicy), mogą zakładać na terenie całej wspólnoty filie swoich instytucji (np.
banków), mają tez prawo do sprzedaży usług z terytorium swojego kraju do innych państw ( np.
usługi tłumaczeniowe poprzez Internet)

•

Nie ma ograniczeń w wywozie lub przywozie kapitału między krajami członkowskimi WE
(łącznie z kapitałem krótkookresowym)

•

Pracownicy mają prawo poszukiwania pracy na całym obszarze WE, traktowania tam nie
gorszego niż miejscowi pracownicy (okres urlopu, wysokość płacy, zasiłku chorobowego) przy
zagwarantowaniu wzajemnego uznawania dyplomów wyższych uczelni oraz wielu zwodów

•

Kolejnym etapem pogłębiania integracji było wprowadzenie unii walutowej i ekonomicznej
(1.01.1999r.) jej elementem jest wspólna waluta EURO, która w roku 2002 zastąpiła 12 walut
narodowych.

•

Kompetencje w zakresie polityki kursowej i pieniężnej (regulowanie kursu walutowego i stopy
procentowej) są w gestii Europejskiego Banku Centralnego

Główne wspólne polityki UE
Znoszenie barier w różnych dziedzinach współpracy towarzyszyło wprowadzenie wspólnej polityki dla
wszystkich krajów ugrupowania. Całkowicie wspólna polityka, tj. prowadzona przez instytucje UE w
wyniku zrzeczenia się kompetencji państw członkowskich, jest realizowana w sferze rolnictwa (wspólna
polityka rolna- obejmuje ona jednolite dla Unii zasady regulowania i wspierania poziomu cen artykułów
rolnych, jednolite zasady ochrony przed importem, wspierania eksportu w postaci subsydiów
eksportowych oraz finansowania bezpośredniego wsparcia dochodów rolników), w sferze handlu
zagranicznego (negocjowanie umów handlowych z partnerami, redukcje ceł importowych, postępowania
antydumpingowe, preferencje dla krajów rozwijających się itp.) w dziedzinie transportu ( zniesienie
utrudnień w świadczeniu usług transportowych na rynkach krajów partnerów, jednolite wymogi
dotyczące np. bezpieczeństwa przewozów pasażerskich i towarowych itd.) i od stycznia 1999 roku sw
sferze polityki pieniężno-walutowej. W wielu innych dziedzinach prowadzona jest wspólna polityka obok
narodowej ( np. w sferze ochrony środowiska, badań naukowych, socjalnej, edukacji itd.)

Istota Unii Europejskiej i osiągnięty w ramach stopień integracji
UE jest najbardziej zaawansowaną formą integracji gospodarczej i politycznej w świecie.

Integracja gospodarcza na świecie
Integracja na kontynencie amerykańskim
Ugrupowania integracyjne na kontynencie amerykańskim:
-NAFTA- Północnoamerykańskie Porozumienie o Wolnym Handlu
-MERCOSUR- Wspólny Rynek Południa
-LAIA- Stowarzyszenie Integracyjne Ameryki Środkowej
-ACM- Andyjski Wspólny Rynek
-CACM- Wspólny Rynek Ameryki Środkowej
-CARICOM- Wspólnota Karaibska

CUFTA-NAFTA
Kanada, USA Canada-U.S. Free Trade Agreement –CUSFTA-
Meksyk  North American Free Trade Agreement –NAFTA-

Północnoamerykańskie Porozumienie o Wolnym Handlu
-Porozumienie NAFTA zostało podpisane prymy prezydentów USA i Meksyku oraz premiera Kanady w
grudniu 1992 roku
-Zgodnie z planem porozumienie Westo w życie 1.01.1994 roku

Cele NAFTA:
-Eliminacja barier handlowych
-wspieranie warunków uczciwej konkurencji w ramach strefy wolnego handlu
-wzrost możliwości inwestowania w tych 3 państwach
-zapewnienie efektywnej i odpowiedniej protekcji oraz wzmacnianie praw własności intelektualnej
-stworzenie efektywnych procedur umożliwiających wprowadzenie i realizowanie układu dla
umożliwienia wspólnej administracji celem rozwiązywania sporów
-utworzenie ram dal dalszej trójstronnej i multimedialnej współpracy w celu powiększenia korzyści
wynikającej z tego układu.

Mercosur Wspólny Rynek Południa
Powołany w 1991 roku Traktat z Asuncion (Paragwaj)
Podpisany przez Brazylię, Argentynę, Paragwaj i Urugwaj

Członkowie
Kraje członkowskie

•

Brazylia

•

Argentyna

•

Paragwaj

•

Urugwaj

•

Peru (2001)

•

Wenezuela (2004)

Kraje stowarzyszone

•

Chile (1996)

•

Boliwia (1997)

Cele MERCOSUR:

•

Wzmocnienie współpracy gospodarczej i zniesienie barier handlowych

Stopniowe rozwijanie współpracy gospodarczej:


Strefa wolnego handlu



Unifikacja zewnętrznej taryfy celnej



Wspólny rynek (miał wejść w życie z dniem 1.01.2006 r.)

•

Ustanowienie wspólnych ceł zewnętrznych i przyjęcie wspólnej zewnętrznej polityki handlowej
(ujednolicenie taryf celnych do 2001 roku dla Paragwaju do 2006)

•

Koordynacja polityki makroekonomicznej i sektorowej na wielu płaszczyznach (m.in. rolnictwo,
przemysł, polityka fiskalna, telekomunikacja itp.)

•

Szeroka redukcja ceł

Strefa Wolnego Handlu Obu Ameryk
FTAA porozumienie m-dzy państwami Zachodniej Półkuli (z wyjątkiem Kuby) o zniesieniu lub redukcji
barier celnych.
Sama idea połączenia gospodarek amerykańskich w jedną strefę wolnego handlu pojawiła się podczas
Szczytu Ameryk, który odbył się w dniach 9-11.12.1994 roku w Miami na Florydzie.
Podczas tego spotkania ówczesny prezydent Bill Clinton zaprosił szefów 34 państw na konferencję w celu
uzgodnienia zasad utworzenia do stycznia 2005 roku Amerykańskiej Strefy Wolnego Handlu. Ustalono na
niej zasady prac komisji, do której wyznaczono odpowiednich ministrów. W czerwcu 1995 roku
rozpoczęła się praktyczna realizacja utworzenia FTAA.
Wzorem dla FTAA było wcześniej powstałe P północnoamerykańskie Porozumienie Wolnego Handlu
obejmujące USA, Meksyk, i Kanadę- NAFTA

Strefę Wolnego Handlu Ameryk tworzą 34 państwa:

•

Antigua i Barbuda

•

Argentyna

•

Wyspy Bahama

•

Barbados

•

Belize

•

Boliwia

•

Brazylia

•

Kanada

•

Chile

•

Kolumbia

•

Panama

•

Kostaryka

•

Dominika

•

Dominikana

•

Ekwador

•

Salwador

•

Grenada

•

Gwatemala

•

Gujana

•

Haiti

•

Honduras

•

Jamajka

•

Meksyk

•

Nikaragua

•

Paragwaj

•

Peru

•

Saint Kitts Nevis

•

Saint Lucia

•

Saint Vincent i Grenadyny

•

Surinam

•

Trynidad i Tobago

•

USA

•

Urugwaj oraz Wenezuela

12.11.2009r.- WYKŁAD 7

Kolejne spotkania odbyły się:



W marcu 1996r.- Kolumbia



W maju 1997r.- Brazylia



W marcu 1998r.- Kostaryka



W listopadzie 199r.- Toronto

Negocjacje w powstaniu FTAA miały się zakończyć do stycznia 2005, nadal jednak nie zostały
sfinalizowane.

Jeśli jednak przedsięwzięcie dojdzie do skutku, będzie to największy obszar wolnego handlu na świecie.
Obejmuje 34 państwa o powierzchni ponad 38 mln km

, zamieszkały przez ponad 800 mln ludzi o łącznym

PKB ponad 13 bilionów dolarów.

Andyjski Wspólny Rynek
Jest to ugrupowanie gospodarcze w Ameryce Łacińskiej powołane w 1969 roku przez Boliwię.
1991- na mocy aktu z Caracas- postanowiono o utworzeniu strefy wolnego handlu od 1992. Powstała w
1995 roku.
Wstąpiły:



Wenezuela



Kolumbia



Ekwador



Peru



Boliwia



Chile wystąpiło w 1976 roku

Cele grupy Andyjskiej



Utworzenie wspólnego rynku



Przyspieszenie procesu rozwoju gospodarki



Przezwyciężenie trudności gospodarczych



Kompleksowa współpraca w skali regionu

Państwa mogą bez przeszkód zawierać układy z innymi latynoamerykańskimi krajami i włączać się w ich
struktury integracyjne, np.Mercosur czy Gru[pa Trzech. Zastosowanie zerowej taryfy importowej wobec
USA ma ułatwić przyszłe połączenie z NAFTA. Pakt współpracuje także w wymiarze ponadregionalnym-
w 1993 umowa z Unią Europejską.

Wspólny Rynek Ameryki Środkowej MCCA (CACM)
Kraje zawierające porozumienie (1960 rok)



Gwatemala



Honduras



Kostaryka



Nikaragua



Salwador

Porozumienie zostało zawarte na mocy Układu Ogólnego o Integracji Gospodarki Ameryki Środkowej.

Cele CACM



Wzajemne konsultacje i współprace we wszystkich dziedzinach



Pokojowe rozstrzyganie sporów



Dążenie do jedności ekonomiczno-politycznej



Wprowadzenie stref wolnego handlu i unii celnej

Siedziba CACM mieści się w San Salvador.

Wspólnota Karaibska
- CARICOM powstała na mocy paktu z 4 lipca 1973 roku podpisanego przez 4 państwa:



Barbados



Gujanę



Jamajkę



Trynidad i Tobago

Pakt wszedł w życie 1 sierpnia 1973 roku. Integralną część CARICOM stanowi Karaibskie
Stowarzyszenie Wolnego Handlu.

Obecnie CARICOM liczy 20 członków, w tym 5 z nich nie posiada pełnego statusu członkowskiego



Antigua



Honduras Brytyjski



Dominika



Grenada



Saint Lucia



Montserrat



St.Kitts/Nevis



Saint Vincent



Bahamy ( pozostały poza strefą wolnego handlu CARIFTA)



Brytyjskie Wyspy Dziewicze



Turks i Caicos



Surinam



Anguilla



Wyspy Cooka



Haiti



Bermudy

Cele CARICOM:



Wspieranie handlu pomiędzy państwami-członkami



Wspieranie wzajemnych inwestycji poprzez znoszenie barier handlowych



Stworzenie w perspektywie strefy wolnego handlu



Stworzenie jednolitego rynku opartego na rozwiązaniach europejskich obejmującego:

-4 swobody (przepływu dóbr, usług, kapitału i siły roboczej)
-harmonizację zewnętrznych stawek celnych
-swobodę prowadzenia działalności gospodarczej we wszystkich państwach członkowskich
-wspólną zagraniczną politykę handlową

Latynoamerykańskie Stowarzyszenie Integracyjne


ALADI powstała na mocy traktatu z Montevideo z 12.08.1980 a działalność rozpoczęła od 1.01.1982

roku.


Zastąpiła Latynoamerykańskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (LAFTA), założone w 1960 roku.

Członkowie:



Argentyna



Boliwia



Brazylia



Chile



Ekwador



Kolumbia



Meksyk



Paragwaj



Peru



Urugwaj



Wenezuela



Kuba-dołączyła w 1999 roku.

Cele ALADI:



Utworzenie obszaru wolnego handlu



Wspieranie i koordynacja działalności organizacji subregionalnych (Mercosur, Wspólnota
Andyjska i In.)



Zaciśnięcie współpracy gospodarczej między państwami członkowskimi

Zasady, którymi się kieruje:



Pluralizm polityczny i ekonomiczny



Elastyczność



Zróżnicowane traktowanie w zależności od stopnia rozwoju gospodarczego państw
członkowskich (Boliwia, Ekwador i Paragwaj, jako najsłabiej rozwinięte korzystają z
systemu preferencji)



Wielość instrumentów polityki handlowej

Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo-Wschodniej ASEAN


Stowarzyszenie założone 8 sierpnia 1967r. w Bangkoku, Jej siedzibą jest Dżakarta

Kraje założycielskie



Filipiny



Indonezja



Malezja



Singapur



Tajlandia

Deklaracja z Bangkoku:
„Stowarzyszenie reprezentuje zjednoczone wolę narodów w związanie się przyjaźnią i współpracą przez
wspólny wysiłek i poświęcenie zapewnia ludziom i potomności szczęście pokoju, wolności i
dobrodziejstwa”.

Kraje członkowskie ASEAN:



Filipiny



Indonezja



Malezja



Singapur



Tajlandia



Brunei



Wietnam



Laos



Birma



Kambodża

Cele ASEAN:



Wspólna praca na rzecz pobudzenia wzrostu gospodarki regionalnej, postępu społeczeństwa i
rozwoju kultury zgodnie z zasadą krajów



Pobudzenie pokoju i stabilizacji regionu z uwzględnieniem zasady sprawiedliwości, poszanowania
prawa krajów i karty ONZ



Pogłębianie współpracy i wzajemnej pomocy w dziedzinach gospodarczych, społecznych,
kulturalnych i naukowych



Udzielanie wzajemnej pomocy w dziedzinie szkoleń oświatowych, zawodowych, technicznych i
administracyjnych oraz innych



Prowadzenie skuteczniejszej współpracy w rolnictwie i przemyśle, zwiększenie obrotów
gospodarczo-naukowych, poprawa sytuacji transportowej i podnoszenie poziomu życia ludności



Pobudzanie badań w kierunku rozwiązania problemów w południowo-wschodniej Azji



Prowadzenie ścisłej i wzajemnej korzystnej współpracy z międzynarodowymi i regionalnymi
organizacjami, które mają podobne cele, poszukiwanie metod i ściślejszej współpracy

27.11.2004r. w stolicy Laosu podpisano układ Chin i ASEAN o powstaniu wolnego handlu do 2020 roku.

Strefa ma powstać na obszarze zamieszkałym przez 2 miliardy mieszkańców, wartość gospodarki
ASEAN ocenia się na 1 trylion USD, chińskiej na 1,4 tryliona USD. Pierwszym krokiem będzie zniesienie
ceł, co stanie się do 2010 roku.

Na pierwszej konferencji ASEAN 24 lutego 1976 został podpisany Traktat o wzajemnych stosunkach i
współpracy w Pd. Azji.
Siłą tej organizacji jest postępujący dynamicznie od przełomu lat 80. i 90. rozwój gospodarczy, atrakcyjny
rynek, liczący ponad 180 mln ludności i tania siła robocza.
Współuczestniczy w konsolidacji działań w całym regionie Pacyfiku, wchodząc w skład APEC.

Współpraca Gospodarcza Azji i Pacyfiku APEC
Luźny układ integracyjny dotyczący współpracy gospodarczej krajów Azji i obrzeży Pacyfiku, powołany
w 1989r. w Canberze podczas nieformalnego spotkania 6 państw członkowskich ASEAN i Australii,
Nowej Zelandii, Kandy, USA, Japonii i Korei Południowej.

Kraje- założyciele APEC



Australia



Brunei



Kanada



Indonezja



Japonia



Korea Południowa



Malezja



Nowa Zelandia



Filipiny



Singapur



Tajlandia



Stany Zjednoczone

Pozostałe kraje członkowskie
1991rok:



Chińska Republika Ludowa



Hongkong



Tajwan

1993rok



Meksyk



Papua-Nowa Gwinea

1994rok



Chile

1998rok



Peru



Rosja



Wietnam

Cele APEC:



Znoszenie barier celnych



Współpraca technologiczna ASEAN i Australii, Nowej Zelandii



Dążenie do ściślejszej integracji gospodarczej



Popieranie wzrostu gospodarczego i sprawiedliwego rozwoju

Szczyty APEC



Canbera-1989



Singapore-1990



Seoul-1991



Bangkok-1992



Seattle-1993



Bogor (Indonezja)-1994



Osaca-1995



Manilia-1996



Vancouver-1997



Kuala Lumpur-1998



Auckland-1999



Brunei-2000



Shanghai-2001



Los Cabos-2002



Bangkok-2003



Santiago de Chile-2004



Pusan-2005



Hanoi-2006



Sydney-2007



Lima-2008



Singapore-2009



Japonia-2010

Szczyt w Bogorze (Indonezja)
Cel- stworzenie wolnego i otwartego handlu oraz regionalnych inwestycji do 2010r. dla gospodarek
rozwiniętych i do 2020r. dla gospodarek rozwijających się.

Szczyt w Osace (1995)
-Przywódcy państw członkowskich przyjęli tzw. „Terminarz działania”
-wyodrębniono 3 filary działalności:


Liberalizacja handlu i inwestycji



Ułatwienia dla działalności gospodarczej



Współpraca ekonomiczno-techniczna

Regionalne porozumienie o Handlu i Współpracy Gospodarczej Między Krajami Południowego Pacyfiku
SPARTECA



Porozumienie zawarte 14 lipca 1980 roku w Tarawie stolicy Kiribati



Jest przykładem integracji między krajami rozwiniętymi i rozwijającymi się zwanymi
mikropaństwami



Zaczęło obowiązywać od 1 stycznia 1981 roku (w Australii od 30 lipca 198 roku)

Członkowie SPARTECA
W skład porozumienia SPARTECA wchodzą dwa wysoko rozwinięte kraje, czyli Australia i Nowa
Zelandia oraz 14 słabo rozwiniętych mikropaństw południowego Pacyfiku:



Fidżi



Kiribati



Nauru



Niue



Samoa Zachodni4e



Tonga



Tuvalu



Vanuatu



Wyspy Cooka



Wyspy Salomona



Palau



Papua Nowa Gwinea



Wyspy Marshalla

Cele SPARTECA



Osiąganie stopniowo beycowego i inne ograniczanego innymi barierami handlowymi dostępu do
rynków Australii i Nowej Zelandii dla najszerszego zakresu produktów eksportowanych przez
mikropaństwa



Przyspieszenie rozwoju mikropaństw głównie przez ekspansje i dywersyfikację ich eksportu do
Australii i Nowej Zelandii



Ułatwienie ekspansji eksportowej mikropaństw przez promocję inwestycji na ich terytorium

19.11.2009r.- WYKŁAD 8

-Integracja gospodarcza na świecie-

Przeszkody w stosunkach handlowych


Bariery handlowe: Australia i Nowa Zelandia zastrzegły sobie, aby wartość wyrobów eksportowanych

i importowanych, w co najmniej 50% pochodziła z 1 lub kilku mikropaństw.
Słabość gospodarki mikropaństw



Zbyt wysokie płace



Słaba wydajność pracy



Brak kadry z kwalifikacjami marketingowymi i w zakresie zarządzania



Tradycje, zwyczaje, bariery kulturowe



Zbyt duża odległość mikropaństw od większych rynków zbytu



Wysokie koszty transportu



Towary są mało konkurencyjne cenowo



Zbyt wysoki kurs walut w stosunku do dolara australijskiego i nowozelandzkiego.

Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu EFTA
Organizacja międzynarodowa, gospodarcza powstała 3 maja 1960r. na mocy konwencji sztokholmskiej,
mającej na celu utworzenie strefy wolnego handlu między państwami członkowskimi.



Pierwotnymi członkami EFTA były: Australia, Dania, Norwegia, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja
i Wielka Brytania



Siedziba Sekretariatu EFTA mieści się w szwajcarskiej Genewie.

Cele krajów tworzących EFTA



Utworzenie strefy wolnego handlu w obrocie towarami przemysłowymi



Doprowadzenie do wzrostu produkcji, możliwie pełnego zatrudnienia



Rozwój handlu światowego opartego na zasadach uczciwej konkurencji.

W miarę wstępowania do Wspólnot, poszczególni członkowie stowarzyszenia opuszczali jego szeregi
(Wielka Brytania i Dania, Portugalia, Australia, Finlandia i Szwecja), wskutek czego traciło ono coraz
bardziej na realnym znaczeniu w gospodarce europejskiej. Obecnie jego członkami są: Islandia,
Lichensztejn

CEFTA powstała na podstawie porozumienia podpisanego 21 grudnia 1992 roku w Krakowie.
Sygnatariuszami porozumienia były 4 kraje: Czechy, Słowacja, Polska i Węgry.

Kraje należące do CEFTA:



Polska



Czechy



Słowacja



Węgry



Słowenia



Rumunia



Bułgaria

Obecnie:


Chorwacja



Bośnia i Hercegowina



F.Y.R.



Mołdawia



Serbia



Czarnogóra



Albania



Kosowo

Cele CEFTA:



Pobieranie, poprzez rozszerzanie wymiany handlowej, harmonijnego rozwoju stosunków
gospodarczych pomiędzy Stronami i sprzyjanie w ten sposób rozwojowi gospodarczemu,
poprawie warunków życia i pracy, wzrostowi wydajności i stabilizacji finansowej



Zapewnienie uczciwych warunków konkurencji w handlu między Stronami



Przyczynianie się, poprzez znoszenie barier w handlu, do harmonijnego rozwoju i rozszerzenia
handlu światowego.

Po przystąpieniu państw założycielskich CEFTA w UE 1 maja 2004r. umowa straciła na znaczeniu.

-Wzrost i rozwój gospodarczy krajów rozwijających się-

Warunki wstępne wzrostu i rozwoju gospodarczego
WZROST GOSPODARCZY- rozszerzenie się zdolności danego kraju do produkcji towarów i usług
niezbędnych dla konsumenta
≠
ROZWÓJ GOSPODARCZY- strukturalne oraz inne zmiany towarzyszące wzrostowi gospodarczemu.
Obejmuje on, ale i wykracza poza doskonalenie techniki i umiejętności, a więc poza czynniki pobudzające
wzrost gospodarczy.

Warunki wstępne wzrostu i rozwoju gospodarczego

1. Odpowiednia ilość i jakość pracy
2. Odpowiednia ilość i jakość kapitału
3. Odpowiednia ilość i jakość zasobów naturalnych
4. Odpowiednio wysoki poziom technologii
5. Sprzyjające czynniki socjokulturowe
6. Korzystne parametry ekonomiczne
7. Polityka gospodarcza rządu
8. Różnice w metodach zarządzania

Rolnictwo i technologia
Jedną z najbardziej podstawowych cech krajów rozwijających się jest wysoki udział rolnictwa w
strukturze zatrudnienia
Z punktu widzenia technologii w wielu krajach rozwijających się wyróżniamy 2 modele:
1. Nowoczesny, technicznie zaawansowany, wysoce produktywny
2. Tradycyjny, technologicznie zacofany, nisko produktywny

Przeszkody rozwoju gospodarczego



Przeludnienie

- przyrost ludności oznacza nie tylko przyrost zasobu pracy i produkcji, lecz

również przyrost ilości osób, które trzeba wyżywić. Im więcej ludzi tym mniej kapitału i zasobów
naturalnych w przeliczeniu na mieszkańca.



Podwojenie liczby ludności- w skali świata czas podwojenia liczby ludności dla krajów

rozwiniętych wynosi 120 lat, dla krajów rozwijających się 38


Urbanizacja- problemy ludnościowe komplikowane są przez urbanizację związana z

przeludnieniem. Zatłoczenie miast.



Brak żywności- w większości przeludnionych krajów silny popyt na żywność pozwalał jedynie na

niewielkie oszczędności i utrudniał rozwój przemysłu.



Brak infrastruktury

- powstanie infrastruktury wpływa pobudzająco ba rozwój zarówno

ekonomiczny i społeczny

Szkoły
Drogi
Kraje biedne zazwyczaj nie posiadają środków na rozwój i utrzymanie odpowiedniego systemu dróg.
Kapitał, którym dysponują jest niewystarczający do pokonania naturalnych przeszkód rozwoju
transportu.


Inne elementy infrastruktury

Tamy, mosty, urządzenia oczyszczające ścieki i inne odpady oraz sieć łączności stanowią majątek o
bardzo istotnym znaczeniu, którego brakuje w krajach niżej rozwiniętych


Inne przeszkody



Niska stopa oszczędności

Oszczędności to istotny warunek wstępny powstawania kapitału, ponieważ umożliwia wykorzystanie
środków na budowę zakładów przemysłowych oraz wyposażenia


Ograniczona oferta eksportowa

Kraje rozwijające się eksportują głównie produkty rolne, nieprzetworzone paliwa oraz metale. Wiele
z nich główną część dochodów czerpie z eksportu jednego produktu.


Czynniki socjokulturowe

Kultura w rozliczny sposób wpływa na zachowanie się jednostek oraz grup określając sposób i czas
wykonywania różnych prac.
Kulturowo uwarunkowane postawy oraz uznawane wartości leżą u postaw problemów ludnościowych
jak i problemów związanych z niedostateczną stopą produktywności pracy.

Wiele teorii próbuje wyjaśnić, co jest przyczyną rozwoju gospodarczego oraz jak on się dokonuje.
Poniższe teorie są szczególnie istotne w tym zakresie:
1. Teoria klasyczna
2. Teoria Rostowa zakłada, iż wszystkie gospodarki przechodzą przez 5 stadiów rozwojowych.

Klucz do rozwoju może polegać na prawidłowej kombinacji polityki rządu i inicjatywy prywatnej.



W UE prowadzona jest polityka rozwojowa. UE udziela preferencji handlowych krajom słabo

rozwiniętym. Istnieje zrzeszenie 72 państw słabo rozwiniętych m.in. krajów afrykańskich, Karaibów i
Pacyfiku. Na mocy konwencji z Lome doszło do zmian postanowień dotyczących preferencji
zwrotnych. UE oprócz ograniczeń handlowych między krajami słabo rozwiniętymi stosuje też
preferencjonizm handlowy. Istnieje preferencja wspierająca kraje słabo rozwinięte poprzez
wspieranie ich interesów. Istnieje szereg możliwości o charakterze instytucjonalnym wspierających
kraje słabo rozwinięte.
3 sposoby pokonywania niedorozwoju gospodarczego:


Eksport podstawowego surowca z krajów słabo rozwiniętych



Industrializacja oraz protekcyjne strefy celne



Uprzemysłowienie oraz eksport produktów przemysłowych

Przykładowe pytania kontrolne

1. 2 strony zacofania gospodarczego krajów rozwijających się
2. Różnice pomiędzy wzrostem a rozwojem gospodarczym
3. Przeszkody rozwoju gospodarczego
4. Sposoby przezwyciężania zacofania gospodarczego
5. 3 drogi pokonywania niedorozwoju gospodarczego

-Polityka handlowa, zagraniczna polityka ekonomiczna-

Zagraniczna polityka ekonomiczna to świadome oddziaływanie państwa na stosunki gospodarcze z
zagranica sprowadzające się do:



Wytyczenia określonych celów w tej dziedzinie



Wyboru i zastosowania określonych narzędzi, które przez swój wpływ na obroty gospodarcze z
zagranica mają przyczynić się do osiągnięcia tych celów.

Polityka handlowa (pojecie starsze od polityki ekonomicznej) 2 znaczenia:



Polityka państwa w sferze jedynie wymiany towarowej z zagranicą



Synonim zagranicznej polityki ekonomicznej, czyli polityka państwa obejmująca całość
stosunków gospodarczych z zagranicą.

Cele zagranicznej polityki ekonomicznej



Zmiana stopnia i sposobu włączenia się gospodarki danego kraju do międzynarodowego podziału
pracy



Zmiana w poziomie eksportu i importu



Zmiana w strukturze handlu zagranicznego



Poprawa relacji między cenami eksportowymi i importowymi



Zapewnienie zaopatrzenia kraju w energię i surowce



Zwiększenie dochodu netto z tytułu obrotu usługami



Wzmocnienie, czy osłabieniu przepływu lub odpływu kapitałów obcych bądź rodzimych



Poprawa sytuacji w bilansie płatniczym

Poszczególne cele zagranicznej polityki ekonomicznej mogą być ze sobą niekiedy zgodne, ale mogą być też
sprzeczne. W przypadku, więc, gdy poszczególne cele zagranicznej polityki ekonomicznej są ze sobą
sprzeczne, wybór jednego z nich zmusza do poświęcenia innych celów.

Narzędzia zagranicznej polityki ekonomicznej:



Cła (zwane inaczej barierami taryfowymi)



Bariery pozataryfowe



Regulowane przez państwo poziomu kursy waluty krajowej wobec walut zagranicznych



Umowy bilateralne (zawierane przez dane państwo z określonym, jednym tylko krajem) np.
ustalają kontyngenty importowe i eksportowe na pewne towary, ustalają obniżkę cen



Umowy multilateralne (zawierane przez dane państwo z kilkoma krajami) np. powołanie i
funkcjonowanie określonej organizacji międzynarodowej albo organizacji międzynarodowego
rynku jakiegoś produktu

Polityka autonomiczna, a polityka umowna
Zagraniczna politykę ekonomiczną dzielimy na:



Politykę autonomiczną

- zmierza do osiągania wytyczonych przez państwo celów za pomocą

narzędzi, których wyborze, formie i skali zastosowania decyduje ono samo bez uzgadniania z
innymi państwami



Politykę umowną (konwencyjną)

- zmierza do osiągania wytyczonych celów przez zawieranie z

zagranica wspomnianych wyżej umów gospodarczych

Polityka umowna jest często reakcją na politykę autonomiczną, jakby jej rezultatem np. dany kraj
udostępnia dostęp do swojego rynku to inne kraje mogą być zainteresowane w zawarciu odpowiednich
umów poprawiających warunki tego dostępu. Polityka umowna w sposób zasadniczy wpływa na politykę
autonomiczną, bo:



Polityka umowna wyklucza zastosowanie pewnych narzędzi



Polityka umowna powoduje, że jeśli są wprowadzone jakieś autonomiczne posunięcia
polityczno-handlowe to powinny one być zgodne z zasadami ustalonymi w umowach
międzynarodowych

26.11.2009r.- WYKŁAD 9

Polityka handlowa, zagraniczna polityka ekonomiczna-

prezentacja

Zagraniczna polityka ekonomiczna to świadome oddziaływanie państwa na stosunki gospodarcze z
zagranicą sprowadzające się do:



Wytyczenia określonych celów w tej dziedzinie



Wyboru i zastosowania określonych narzędzi (instrumentów), które przez swój wpływ na obroty
gospodarcze z zagranicą mają przyczyniać się do osiągnięcia tych celów.

Cele zagranicznej polityki ekonomicznej:



Zmiana stopnia i sposobu włączania się gospodarki danego kraju do międzynarodowego podziału
pracy



Zmiana w poziomie eksportu i importu



Zmiana w strukturze handlu zagranicznego



Poprawa relacji między cenami eksportowymi i importowymi



Zapewnienie zaopatrzenia kraju w energię i surowce



Zwiększenie dochodów netto z tytułu obrotu usługami



Wzmocnienie czy osłabieniu przepływu lub odpływu kapitałów obcych bądź rodzimych



Poprawa sytuacji w bilansie płatniczym

Zagraniczna, a międzynarodowa polityka handlowa- pytanie często na egzaminie

[Zagraniczna prowadzona jest przez rząd danego państwa (bądź grupę państw)]

Poszczególne cele zagranicznej polityki ekonomicznej mogą być ze sobą niekiedy zgodne, ale mogą być też
sprzeczne.

Narzędzia zagranicznej polityki ekonomicznej:



Cła (bariery taryfowe)



Bariery pozataryfowe



Regulowanie przez państwo poziomu kursu waluty krajowej wobec walut zagranicznych



Umowy bilateralne ( zawierane przez dane państwo z określonym, jednym tylko krajem) np.
ustalają kontyngenty importowe i eksportowe na pewne towary, ustalają obniżkę cen



Polityka autonomiczna, a polityka umowna:
Zagraniczna polityka ekonomiczna-podział:



Polityka autonomiczna



Polityka umowna (konwencjonalna)

Polityka umowna jest często reakcją autonomiczną, jej jakby rezultatem.
-polityka umowna wyklucza zastosowanie pewnych narzędzi

Polityka wolnego handlu, a polityka protekcjonizmu
Polityka wolnego handlu w swej czystej postaci oznacza, że państwo powstrzymuje się od bezpośredniego
oddziaływania na obroty gospodarcze z zagranicą. Nie są stosowane żadne cła, ograniczenia ilościowe i
dewizowe, czy też subwencje eksportowe. Oddziaływanie na obroty gospodarcze z zagranica sprowadza
się jedynie do prowadzenia polityki umownej.

U podstaw polityki wolnego handlu leży, więc dążenie do zapewnienia maksymalnej swobody dla działania
sił rynkowych.

Polityka protekcjonizmu odrzuca swobodne, niczym nieskrępowane działanie sił rynkowych. Wychodzi
ona z założenia, że potencjał ekonomiczny i konkurencyjność poszczególnych krajów są zróżnicowane.
Swobodne działanie sił rynkowych może być dla krajów mniej rozwiniętych gospodarczo i mniej
konkurencyjnych niekorzystne.

Polityka protekcjonizmu przyjmuje postać polityki autarkii gospodarczej



Dążenie państwa do ograniczenia importu tylko do tych artykułów, które są niezbędne, ale nie
mogą być w kraju wytwarzane, a eksport dopuszczalny jest w takiej mierze, w jakiej jest
konieczny

Zagraniczna polityka ekonomiczna jest częścią ogólnej polityki ekonomicznej i jako taka jest ściśle
powiązana z pozostałymi dziedzinami tej polityki. U podstaw tego związku leży ścisła współzależność
między sytuacja w stosunkach gospodarczych z zagranicą, a sytuacją w gospodarce wewnętrznej danego

kraju. Zagraniczna polityka ekonomiczna może być wykorzystywana dla osiągnięcia pewnych celów w
gospodarce wewnętrznej i odwrotnie.

Do II wojny światowej każdy z krajów prowadził swą zagraniczną politykę ekonomiczną właściwie
całkowicie odrębnie, bez jakiejkolwiek jej koordynacji z innymi krajami.

Międzynarodowa polityka ekonomiczna krajów rozwiniętych zaczęła wykształcać się po II wojnie
światowej, a krajów rozwijających się dopiero na przełomie lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych.

(System z Bretton Woods- egzamin)

Pojęcie międzynarodowej polityki ekonomicznej weszło w użycie stosunkowo niedawno. Międzynarodowa
polityka ekonomiczna oznacza wspólne ustalenie przez kraje pewnych celów, do osiągnięcia w
międzynarodowych stosunkach gospodarczych oraz uzasadnienie narzędzi służących do osiągnięcia tych
celów.

Międzynarodowa polityka ekonomiczna- narzędzia
-wielostronne porozumienia gospodarcze

Międzynarodowa polityka ekonomiczna
-ośrodków decyzyjnych jest wiele
-ma charakter przede wszystkim polityki długookresowej
Zagraniczna polityka ekonomiczna
-jeden ośrodek decyzyjny (rząd danego kraju)
-charakter polityki długookresowej i krótkookresowej

Międzynarodowa polityka ekonomiczna- proces zbliżania, koordynowania się.

Cechy Międzynarodowej Polityki Ekonomicznej:
-mniej spoista i mniej kompleksowa niż zagraniczna polityka ekonomiczna
-wiele ośrodków decyzyjnych
-może być dziełem wszystkich krajów, czy też dziełem pewnej grupy krajów
-można je podzielić w zależności od „adresata”
-ma charakter jedynie polityki umownej, a zagraniczna polityka ekonomiczna- polityki umownej i
autonomicznej

Argumenty Protekcjonizmu Handlowego
Współczesny protekcjonizm handlowy określany jest często mianem neoprotekcjonizmu. Od
tradycyjnego, gdzie istniały bariery celne, odróżniają go ośrodki pozataryfowe.

W okresach wzrostu gospodarczego- tendencje liberalne, w okresach kryzysu i stagnacji nasila się
protekcjonizm handlowy.

W pewnych warunkach nałożenia cła na import może przyczyniać się do poprawy terms of trade handlu
zagranicznego i w efekcie może powodować wzrost dobrobytu danego kraju.

Ochrona handlowa nowych gałęzi przemysłu
F.List- wysunął idee tzw. Ceł wychowawczych

Ochrona płac i zatrudnienia (J.M. Keynes) - częste pytanie na egzaminie

3.12.2009r.- WYKŁAD 10

Środki taryfowe
Taryfy celne są najstarszymi środkami, które są stosowane do ochrony produktów importowanych.

Cło jest opłatą pobieraną przez państwo od przywozu, wywozu i przewozu towarów w momencie
przekraczania granicy celnej; jest to swojego rodzaju podatek zwiększający cenę towaru i obniżający jego
konkurencyjność na rynku wewnętrznym. Poprzez wpływ na wysokość ceny towaru cło oddziałuje na

akumulację kapitału, na tempo wzrostu gospodarczego oraz stopę zysku poszczególnych gałęzi
gospodarki, a także przyczynia się do zmniejszania różnic w wewnętrznych i zewnętrznych warunkach
produkcji. Ze względu na charakter działania cło należy do rynkowych instrumentów regulowania
obrotów handlowych z zagranicą. Jedna z najważniejszych funkcji cła jest tworzenie bariery wartościowej
importu powiększającej cele przywożonego towaru. Znaczenie i siła oddziaływania cła zależy od rodzaju
towarów. W przypadku surowców opłaty celne są niewysokie, a w przypadku wyrobów gotowych są
znaczne. Cenotwórcza rola cła nie kończy się na powiększaniu ceny towaru importowanego. Tworząc
różnicę w cenach takich samych towarów na rynku światowym i na rynku wewnętrznym cło daje
możliwość podnoszenia ceny towarów, produkcji krajowej i otrzymywania dodatkowego zysku. Cło
ochrania cenę i zyski producentów.



Taryfa celna stanowi usystematyzowany spis towarów objętych cłem. Towary te w taryfach
celnych są wpisane według ich pochodzenia. Mogą to być towary gotowe, czy półprodukty. Przy
każdym z towarów jest ustalona wysokość cła. Podstawę stanowi prawo o taryfach celnych i
zasadach ich stosowania. Po utworzeniu unii celnej kraje wspólnoty wzmogły próby unifikacji
reguł celnych oraz ustanowienia jednolitego ustawodawstwa celnego. Wypracowano, zatem
jednolitą koncepcję określania kraju producenta towaru, co już miało miejsce w 1968 roku.
Zatwierdzono również jednolite pojęcie terytorium celnego. Następnie wprowadzono również
reguły tranzytu w granicach wspólnoty oraz jednolite reguły przedstawiania towarów do kontroli
celnej. W ramach prowadzenia jednolitego rynku wewnętrznego wypracowano również program
przejścia do jednolitego prawa celnego w ramach UE. W sferze międzynarodowej stosowanie i
działanie taryf celnych regulują umowy międzynarodowe. Zazwyczaj dwustronne umowy
handlowe zawierają w sobie zobowiązania umawiających się 2 stron do stosowania klauzuli
największego uprzywilejowania (KNU) we wszystkich sprawach związanych z taryfami celnymi.
Z reguły stosowanie KNU wymaga od partnerów umowy międzynarodowej, nakładania na
towary importowane minimalnych stawek celnych. Szeroko praktykowane są jednak różnego
rodzaju wyjątki i zastrzeżenia pozwalające na omijanie klauzuli największego uprzywilejowania i
na stosowanie zróżnicowanych stawek celnych względem różnych krajów. Przykładem mogą być
kraje UE, które jako uczestnicy unii celnej nie rozprzestrzeniają opartych na zasadzie KNU
warunków celnych wzajemnego kraju na kraje niebędące krajami unii celnej i nieobjęte
systemem preferencji handlowych.

Rodzaje ceł
W taryfie celnej cła mogą być ustalane 2 sposobami:



Cło pod postacią %-owego udziału ceny towaru

, np. 10% w stosunku do ceny samochodu;

Taka stawka celna nazywa się cłem od ceny, względnie od wartości, albo ad valorem.



Ukazanie stawki celnej pod postacią określonej sumy środków finansowych pobieranej od

ciężaru, objętości lub sztuki towaru. Cło to nazywa się cłem specyficznym, a oprócz tego często
stosuje się mieszane stawki ceł, gdzie towar objęty jest zarówno jednym, jaki i drugim cłem. Cło
tego rodzaju nazywa się cłem kombinowanym. Dla niektórych towarów, ustanawia się cło ad
valorem oraz specyficzne. Pobiera się cło wyższe (w zależności od uznania władz) =alternatywne.

Różnica między cłem ad valorem i specyficznym
Charakter jest uzależniony od cen. Opłaty pieniężne od ceł ad valorem wzrastają proporcjonalnie do
wzrostu cen, ale poziom ochrony się nie zmienia. Cło ad valorem jest bardziej efektywne niż cło
specyficzne. Sytuacja wygląda inaczej w przypadku spadku cen. Cło specyficzne jest wtedy bardziej
stabilne niż cło ad valorem. W warunkach tendencji do wzrostu cen obserwuje się dążenie do stosowania
ceł ad valorem, co jest charakterystyczne przede wszystkim do współczesnej polityki celnej.

Cła w zależności od pochodzenia towaru:



Cło maksymalne

- ustanawiane są dla wszystkich państw



Cło minimalne

- ustalane dla tych krajów, które stosują KNU



Cło preferencyjne

- w stosunku do poszczególnych krajów lub grup krajów objętych systemem

preferencji handlowych (polega na ułatwianiu dostępu do rynku krajów UE towarom
pochodzącym z krajów objętych systemem preferencji zgeneralizowanych- GSP)

AKP- są stowarzyszone z UE na mocy 4 konwencji z Lome i porozumienia z Kotonu, które umożliwia
stosowanie preferencji bezzwrotnych, tzn. ulgi preferencyjne otrzymują ze strony UE kraje Ameryki,
Karaibów i Pacyfiku, a te kraje nie są zobowiązane do stosowania ustępstw w stosunku do krajów UE.

Jaunde- 18 państw Afryki i Madagaskaru- obowiązują preferencje zwrotne, które polegały na tym, że
jeżeli kraje UE udzielały określonych ustępstw w stosunku do obniżenia ceł dla towarów napływających z
tych krajów to również te państwa były zobowiązane do stosowania podobnych ustępstw w stosunku do
towarów napływających z krajów UE.

Ponad to istnieją również porozumienia UE w stosunku do krajów Afryki północnej, tzw. krajów
Maghere i Mashereque – uzyskują one preferencyjny dostęp do rynku UE.

Funkcjonują również formy stowarzyszenia ze wspólnotami europejskimi zakładające uzyskanie
członkowstwa. Np. Chorwacja, Turcja, Albania, Islandia, Macedonia.

Ponad to tym systemem ( preferencji handlowych) są objęte kraje EFTA.

Charakter pochodzenia ceł:



Autonomiczne

 umorzone jest niezależnie od porozumień jedno lub dwustronnych. Zazwyczaj

te stawki celne osiągają znaczne rozmiary i czasie rozmów obniża się je w zamian za uprzednie
ustępstwa. W ten sposób powstają umowne stawki celne.



Umowne

 jest cłem, które powstało w procesie zawierania umowy handlowej z innym krajem.

We współczesności najbardziej rozpowszechnione są cła umowne, które są stosowane w toku
wielostronnych rokowań, w ramach WTO.

Najwyższą stawką celną jest cło autonomiczne= cło maksymalne// generalne//
Jest stosowane w krajach nieobjętych umowami handlowymi

Najniższym cłem jest cło minimalne i stosuje się je względem towarów importowanych z krajów objętych
umowami handlowymi stosującymi KNU

UE stosuje też niskie cła- preferencyjne w stosunku do obszarów preferencyjnych. Stawki te są niskie lub
zerowe.

Wartość celna towarów- w celu określenia rozmiaru pobieranego cła stanowi jedną z najbardziej
złożonych procedur w polityce celnej. Stosując różne sposoby określania wartości celnej towaru można
zmieniać rozmiary pobieranego cła. Wzrost ochrony celnej uzyskuje się np. poprzez podniesienie stawki
celnej z, 10% do 15%, ale taki sam efekt można uzyskać w wyniku zmiany bazy oceny towaru. Jeśli cena
importowana towaru wynosi 100 euro, a stawka celna 10 % to w przypadku pobierania cła od ceny
wewnętrznej wynoszącej 150 euro praktycznie poziom ochrony towarowej wzrasta do 15%. Wartość celna
towaru określona jest w art. 7, który nie określa wszystkich reguł. Odnotowuje się w nim, że wartość celna
towaru powinna być oparta na jego wartości a nieustalana na bazie fikcyjnych ocen, czy też wartości
towaru pochodzenia krajowego. Zgodnie z paragrafem WTO pod faktyczną wartością celną towaru
powinno się rozumieć cenę, wg, której towar sprzedaje się w takim czasie i miejscu, które określone jest
prawami kraju importera w warunkach pełnej konkurencji. Takie sformułowanie w istocie daje prawo
władzom celnym krajom importera do wyboru w charakterze wartości celnej jakiejkolwiek wewnętrznej
ceny analogicznego towaru lub jakiejkolwiek jego ceny eksportowej. Ponad to w przypadku, gdy wartość
celna towaru nie może być określona przy pomocy tej metody, może ona być oparta na ekwiwalencie tej
wartości. Sytuacja taka daje możliwość władzom celnym, kraju importującego do dokonania własnej
oceny wartości celnej towaru.

Wysokość stawek celnych oraz protekcjonizm nominalny i defektywny
Wysokość stawek celnych może ulegać zmianie w zależności od sytuacji koniunkturalnej. W okresach
pogorszenia koniunktury stawki celne ulęgają zwiększeniu, a w okresach ożywienia cyklu ulegają
obniżeniu. Wysokość stawek celnych zależy też od szeregu innych przyczyn. Na ich rozpiętość wpływają
poziomy cen zewnętrznych i wewnętrznych w różnych krajach oraz stopień koncentracji kapitału i
monopolizacji rynku poszczególnych towarów, stosunek wydajności pracy do kosztu produkcji. Inaczej
mówiąc wysokość stawek celnych i ich zmiany określane są przez procesy przebiegające w gospodarkach
poszczególnych krajów, jak też w gospodarce, jako całości. W ciągu długiego okresu kraje
wysokorozwinięte cechował szybki wzrost produkcji przemysłowej i dynamika handlu
międzynarodowego. W tym czasie zachodził proces wyrównywania poziomu wydajności pracy, kosztu
produkcji oraz cen wewnętrznych i zewnętrznych. Tendencjom tym towarzyszyło się umacnianie walut.

Warunki te stworzyły podstawy do obniżania stawek celnych, w stosunku do poziomu osiągniętego w
latach kryzysu. W wyniku procesów, statystyczny wskaźnik wysokości stawek celnych w krajach
wysokorozwiniętych obniżył się od 25% do 8% i do 4,3% i do 3,2% w chwili obecnej. Mogą być stawki od
tego poziomu znacznie wyższe, ale też znacznie niższe.

Protekcjonizm nie zależy tylko od stawki wysokości cła na określony produkt, ale też od wysokości cła na
materiały do jego produkowania. Cło nałożone na produkt gotowy może zabezpieczyć jego cenę. Stawka
celna obliczana w ten sposób otrzymała nazwę stawki celnej efektywnej. Aby obliczyć efektywne stawki
celne, należy ustalić stawki nominalne. Jeżeli stawki celne na półprodukty są niższe od stawek dotyczących
wyrobu gotowego to efektywna stawka celna jest wyższa od stawki nominalnej. W sytuacji, gdy stawki
celne na półfabrykaty są wyższe niż na produkty to stawka efektywna będzie niższa niż stawka nominalna.

Środki parataryfowe

Cła i podatki stanowią 2 ważne instrumenty oddziaływania na ceny towarów importowanych.

Zmniejszenie taryf celnych w WTO całkowite zlikwidowanie na rynkach wewnętrznych UE wzrost
roli podatków

Wysokie podatki nakładane na towary niewytwarzane w krajach do 1992 roku stosowane były we
wszystkich krajach w ramach UE w charakterze ważnego środka ograniczającego konsumpcję i import
tych towarów, a wobec krajów trzecich używa się także po tym terminie.
Jaka jest rola podatków we współczesnym protekcjonizmie?- Analiza wartości wwozu:



Wydatki eksportera



Suma opłacanych ceł



Suma podatków opłacana przy imporcie

Efekt handlowo-ekonomiczny w wielu przypadkach jest analogiczny do cła (zwiększenie ceny towaru
pochodzącego z zagranicy, utrudniają eksport)
Różnica pomiędzy podatkiem importowanym, a cłem



Cło pobiera się od towarów pochodzenia zagranicznego w momencie przekraczania granicy
celnej, co jest warunkiem zezwalającym na przywóz towarów z zagranicy



Podatek ma charakter wyrównawczy

Opłaty wyrównawcze



W charakterze środka protekcjonizmu rolnego



Działanie zmiennych opłat wyrównawczych podobne były do ceł (opłata pobierana przy imporcie
towarów i również jak cła bezpośrednio wpływały na cenę towaru)



Istotna różnica zmiennych opłat wyrównawczych polegała jednak na tym, że ich stawka nie była
stała



System zmiennych opłat wyrównawczych charakteryzował się znacznie wyższym poziomem
elastyczności niż taryfy celne (wysokość opłat corocznie mogła ulec zmianie).

System opłat wyrównawczych był częścią składową dość złożonego mechanizmu handlowo-politycznego i
finansowo-kredytowego, którego celem było regulowanie produkcji, eksportu i importu artykułów
rolnych. Ochraniał on pozycję producentów rolnych UE, przyczyniał się do wzrostu cen na artykuły rolne
na rynkach UE i wzrostu zysku farmerów.
Cele tej polityki



Izolacja rynku UE od rynku światowego przy swobodnym przemieszczaniu się towarów w
ramach UE



Utrzymywanie cen na artykuły rolne w UE na poziomie wyższym niż ceny światowe



Tworzenie warunków finansowych dla subsydiowania eksportu towarów rolno-spożywczych

10.12.2009r.- WYKŁAD 12

Podstawę wspólnej polityki rolnej stanowił jednolity system cen wewnętrznych, które obowiązywały dla
artykułów rolnych na rynkach UE



Ceny indykatywne

- każdego roku ustalane przez Radę UE na poziomie wyższym niż światowy.

Ustalenie wg regionu UE, w którym popyt w najwyższym stopniu przekraczał podaż.



Ceny interwencyjne

- ustalana na poziomie 5- 7% niższym od ceny indykatywnej. Jeżeli cena

rynkowa spadła do tego poziomu, zaczynały się zakupy interwencyjne.



Ceny progu

- równały się cenie indykatywnej na początku sezonu. Potem w miarę wzrostu podaży

w UE cena progu przewyższała cenę indykatywną.

W stosunku do przetworzonych artykułów rolnych opłaty wyrównawcze stosowane były razem z cłami.
Bariera protekcjonistyczna składała się z dwóch elementów:



Stałe cło, którego stawka jest określona i zapisana w taryfie celnej UE



Element zmienny- opłata wyrównawcza, której wysokość wcześniej nie była ustanowiona

Np. stawka celna na makaron, stawka celna= 12%+ VC

System ten ochraniał przede wszystkim interesy rolnictwa UE. Wprowadzenie zmiennych opłat
doprowadziło do wzrostu rozmiarów protekcjonizmu rynku artykułów rolnych UE. Kraj UE
przekształciły się równocześnie z importera w poważnego eksportera artykułów rolnych.

W efekcie wprowadzonej w rezultacie Rundy Urugwajskiej GATT taryfikacji opłaty wyrównawcze UE
zostały zastąpione cłami (cła da się łatwiej skwantyfikować).

Podatki i opłaty wewnętrzne oddziaływujące na import towarów
Dużą rolę odgrywają w krajach UE podatki pośrednie (objęte są towary przy sprzedaży):



Podatek od wartości dodanej VAT w ramach UE po 1992 roku został ujednolicony.



Podatki konsumpcyjne zwane akcyzami- objęte nimi towary nie mogą być dopuszczone do sieci
handlowej do czasu zaopatrzenia się przez sprzedawcę w odpowiednią markę towarów.
Początkowo były podatkami stosowanymi wobec używek, jednakże obecnie większość towarów
objętych tego rodzaju podatkami stanowią przedmioty codziennego użytku, a utrzymanie akcyz
tłumaczone jest celami fiskalnymi i handlowymi.

Ich handlowy charakter maskowany jest tym, że popiera się je zarówno od towarów importowanych, jak i
od towarów produkcji krajowej. W praktyce jednak akcyzy pobiera się od towarów nieprodukowanych w
kraju. (Kawa, tytoń, herbata)

Importer zobowiązany jest wnieść bezzwłocznie całą sumę, producent krajowy może uzyskać odroczenie
zapłaty. Dla towarów miejscowych akcyzę oblicza się wg ceny zbytu produkcji, a dla towaru
importowanego- cena importowa wraz z dodatkową sumą zapłaconych ceł i opłat granicznych.

Podwyższając cenę towaru importowanego, akcyzy często zmniejsza jego konkurencyjność lub wpływają
na zmniejszenie przywozu danego artykułu, ograniczając konsumpcję.

Środki finansowe kontroli handlowej

Subsydia i ulgi finansowe
Subsydiowanie oraz finansowanie produkcji i zbytu z jednej strony ułatwia firmom krajowym wchodzenie
na rynek zewnętrzny z towarami, których ceny są niższe od ceny konkurentów zagranicznych, a z drugiej
strony ochrania rynek wewnętrzny przed konkurentami z zagranicy za pomocą bardziej odkrytych, ale
równocześnie efektywnych jak cła, środków.

Subsydia państwowe udzielane w różnych formach producentom krajowym wykorzystywane są
szczególnie w rolnictwie krajów UE, chociaż występują także w przemyśle. Dzięki nim wspomaga się
wywóz towarów za granicę poprzez umożliwianie producentom krajowym sprzedaży ich towarów po
niższych cenach.

Subsydia państwowe i ulgi finansowe pokrywają część kosztów produkcji krajowych producentów i
podwyższają zdolność konkurencyjną ich towarów na rynku wewnętrznym.

Wysokość protekcjonizmu mierzy się stosunkiem pieniężnej wielkości subsydium otrzymanego przez
producenta do ceny towaru przy uwzględnieniu potrącenia otrzymanego subsydium, np. jednostka
towaru sprzedawana za 11$, subsydium stanowi 1$ za sztukę, to cena towaru przy potrąceniu subsydium
stanowi 10$, a stopień ochrony rynku tego towaru wynosi 10%.

Różnica między taryfą celną, a subsydium

1. Taryfa celna



Zwiększa cenę towarów pochodzenia zagranicznego w stosunku do ceny produkcji
krajowej



Zmniejsza zdolność konkurencyjną towaru zagranicznego

2. Subsydium



Daje możliwość producentom krajowym zmniejszenia ceny towaru krajowego



Wzrost jego zdolności konkurencyjnej

Subsydia i ulgi finansowe realizowane są za pomocą środków wewnętrznej polityki ekonomicznej, a
powstaje w wyniku ich działania bariery protekcjonistyczne w większości przypadków znajdują się poza
granicami działania umów międzynarodowych.

Rodzaje subsydiów:



Wypłaty bezpośrednich dotacji pieniężnych



Subsydia pośrednie- ukryte i zamaskowane, np.:

-zwolnienie od opłaty podatków wewnętrznych
-sprzedaż po zniżonych cenach państwowych towarów i usług
-udzielanie kredytów na warunkach ulgowych

Cel wszystkich środkówwzrost zdolności konkurencyjnej produkcji krajowej drogą zmniejszenia
kosztów wielkości produkcji

Najważniejsze miejsce wśród środków pośredniego subsydiowania zajmują ulgi finansowe. Głównym
nośnikiem tworzenia ulg finansowych jest z kolei przyspieszona amortyzacja- państwo drogą
ustawodawstwa daje możliwość wliczenia do funduszu amortyzacyjnego nieobciążonego podatkami
część zysku odpowiadającą wielkości corocznych wydatków na kapitał podstawowy i przewyższającą
jego faktyczne zużycie
Przyspieszona amortyzacja-funkcje:



Zmniejsza znacznie wydatki przedsiębiorców na opłaty podatkowe



Umożliwia szybsze i z mniejszym wydatkiem odnowienie wyposażenia przedsiębiorstwa

Znaczny rozwój w krajach UE subsydiowania rolnictwa poprzez:



Kompensacja części wydatków farmerów za nabywanie maszyn rolniczych, nawozów i środków
chemicznych



Wykonywanie przez państwo bezpłatnych prac związanych z poprawą, jakości ziemi, budową
dróg, itp.



Wypłacanie farmerom rekompensat z tytułu różnic pomiędzy ustalonymi przez rząd
minimalnymi cenami zakupu a cenami faktycznymi

Depozyty importowe
Depozyt importowy stanowi swego rodzaju kaucję, jaką importer powinien wnieść do swojego banku
przed zakupem towaru pochodzenia zagranicznego.



Kaucja w walucie krajowej lub obcej. Jej wartość ustala się w postaci określonej części wartości
transakcji importowej



Z tytułu wniesionego do banku depozytu importowego kupujący nie otrzymuje procentu, a po
upływie kilku miesięcy wysokość kaucji podlega zwrotowi.



Znaczący środek zmniejszania importu



Powodują one zwiększenie kosztów finansowych importera, towar importowy staje się dużo
droższy, zmniejszenie ich przywozu



Ponadto należy zauważyć, że depozyty włożone do banku zamrażają i wycofują z obiegu na pół
roku znaczne środki finansowe, co spada ogólna zdolność płatnicza popytu na rynku
wewnętrznym danego kraju



Przykłady: Wielka Brytania, Grecja, Włochy

Licencje automatyczne
Od końca lat 50-tych w wielu krajach obserwuje się praktykę wydawania tzw. licencji
automatycznych.
Licencje automatyczne nie znoszą licencji, jako zezwoleń na import towarów. Jednakże przy ich
stosowaniu proces wydawania licencji ulega uproszczeniu.
Importer składając podanie o licencję, automatycznie otrzymuje zezwolenie na import towarów.

Mechanizm kursów walutowych
Manewrując kursem walutowym i zmieniając parytet walutowy, w znacznej mierze można wpływać
na ceny towarów eksportowanych i importowanych i w konsekwencji nasilić bądź osłabić działanie
barier protekcjonistycznych.

Powszechnie znany jest efekt działania kursu walutowego, kiedy jego obniżenie prowadzi do wzrostu
zdolności konkurencyjnej kraju dewaluującego swoją walutę i jednocześnie utrudnia realizację
towarów zagranicznych na rynku wewnętrznym tego kraju.

Dewaluacja waluty jak gdyby tworzy dodatkową barierę importową, stwarzającą przeszkodę do
realizacji towarów zagranicznych i równocześnie prowadzi do pojawienia się swojego rodzaju
subsydium eksportowego na wszystkie towary eksportowane oraz do obniżenia cen eksportowych.

Innymi słowy, dewaluacja waluty krajowej nie tylko nasila działanie tradycyjnych krajowych barier
handlowych, ale również tworzy nowe ograniczenia.

Rewaluacja walut działa wprost przeciwnie. Przyspiesza ona wzrost cen na towary eksportowane i
hamuje wzrost cen na towary przywożenia z zagranicy.

Teoretycznie rewaluacja waluty przy określonym współdziałaniu innych czynników ekonomicznych
może doprowadzić do bezpośredniej obniżki cen na towary importowane.

Rewaluacja obniża barierę protekcjonistyczną względem towarów zagranicznych.

Ilościowe środki kontrolne
Nieautomatyczne licencje importowe
Należą do ilościowych ograniczeń importu.
We współczesnej praktyce handlu zagranicznego, w tym UE, 2 główne kierunki rozwoju ilościowych
ograniczeń importu:
-licencjonowanie
-kontyngentowanie

System licencjonowania zabrania przywozu i wywozu określonych towarów. Import towarów
objętych licencjonowaniem może mieć miejsce tylko w przypadku uzyskania specjalnej licencji.
Licencje najczęściej uzyskują najwięksi importerzy towarów w danym kraju. 2 rodzaje:



Indywidualna licencja importowa

- jednorazowe zezwolenie na import towarów, czas działania

ograniczony



Generalna licencja importowa

- stałe, obowiązujące pozwolenie na import przez dowolną osobę

lub firmę wyszczególnionych w niej towarów bez jakichkolwiek ograniczeń, co do wartości
lub ilości.

Kontyngenty
Ograniczenie importu określonej ilości lub sumy towarów zagranicznych w ciągu ustanowionego
przedziału czasowego.
Kontyngentowanie oddziałowuje na wzrost cen i przynosi poważne zyski tym firmom, które produkują
lub sprzedają towary podlegające ograniczeniom ilościowym.



Kwoty globalne-, na które przypada 2/3 wszystkich przypadków stosowania kontyngentów, ustanawia

wielkość importu w jednostkach wartości lub w jednostkach naturalnych na określony okres (rok, pół
roku, kwartał)

Ogólnej wielkości dopuszczonego kwotą importu nie rozdziela się na poszczególne kraje.
Globalny kontyngent, ograniczający ogólną liczbę towaru, na którą udzielono zezwolenia na import, daje
importerom swobodę wyboru kontrahenta, wśród tych krajów, na które rozprzestrzenia się działanie
kontyngentu.



Kwoty indywidualne- wielkość kwoty rozdziela się wg krajów. 2 rodzaje:

-ustanowiona na podstawie kwoty globalnej
-ustanowiona na podstawie umowy dwustronnej

Kontyngent taryfowy- zezwala na import określonej liczby towarów według niższych cen lub w ogóle
bezcłowo.

Kontyngenty stosuje się do produktów rolnych, węgla, ropy naftowej.

Porozumienia o dobrowolnym ograniczeniu eksportu
Porozumienia o dobrowolnym ograniczeniu eksportu wprowadzane są przez kraj eksportujący w
stosunku do własnych eksporterów w celu ograniczenia sprzedaży niektórych towarów na rynkach
określonych krajów importujących.

Przyczyną, dla której się je wprowadza, jest obawa, że w przypadku nie podjęcia takich kroków dany kraj
importujący zastosuje środki, które w większym stopniu i najczęściej na dłuższy okres ograniczą
możliwości eksportowe na tym rynku.

Zasady funkcjonowania porozumień o dobrowolnym ograniczeniu eksportera polega na tym, że kraj
importujący uzgadnia z eksporterem porozumienia, w których limituje on dostawy swego towaru.

Limity takie wyrażone są zazwyczaj ilościowo. Rzadziej są procentem globalnej sprzedaży towaru na
rynku wewnętrznym kraju importera.

3 typy porozumień o dobrowolnym ograniczeniu eksportu:



To ograniczenia w istocie jednostronne i z własnej inicjatywy wprowadzane przez kraj
eksportujący po dokonaniu oceny sytuacji na rynku któregoś z odbiorców.



Ma formę posunięć jednostronnych, ale wynika z dwustronnych konsultacji lub negocjacji



Porozumienie dwustronne zawarte w ramach porozumienia wielostronnego, którego przykładem
może być Wielostronne Porozumienia Ogólnotekstylne

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
mi eadzynarodowe+stosunki+gospodarcze+ + 9cci b9ga+ 286+stron 29 4tybs4eifxhetxmkgtj3wnt2mj4fumawxtt
Miedz narodowe stosunki gospodarcze wyk 2, Bezpieczeństwo Narodowe, międzynarodowe stosunki gospodar
mi eadzynarodowe+stosunki+gospodarcze+ + 9cci b9ga+ 283+strony 29 62bsu2cguttiyn637gmafetjc6w3s2ngwd
mi eadzynarodowe+stosunki+gospodarcze+ + 9cci b9ga lz4sojmeh5fec52blxshqqgciksgqvf5u2khg5a LZ4SOJMEH
MI DZYNARODOWE STOSUNKI POLITYCZNE
mi oedzynarodowe stosunki gospodarcze (15 stron)
1 2 wyk ad Organizacje mi dzynarodowe X 2015
Stosunki Mi dzynarodowe sBów kilka
NURTY BADAWCZE W NAUCE O STOSUNKACH MI DZYNARODOWYCH, Politologia
Pojęcie i przedmiot międzynarodowych stosunków gospodarczych
wyk ady z etyki 1 5 internet
ZPKB wyk ady AK
drPera miedzynarodowe stosunki gospodarcze notatki do wykladow
pomocna tabelka, Politologia UMCS (2005 - 2010) specjalność samorząd i polityka lokalna, Międzynarod

więcej podobnych podstron