1. Pojęcie, istota i specyfikacja MSG jako nauki ekonomicznej

Międzynarodowe stosunki gospodarcze to ta część nauk ekonomicznych dotycząca teorii i praktyki międzynarodowych przepływów produktów (towarów i usług) oraz przepływów międzynarodowych czynników ( siły roboczej, kapitału i wiedzy technicznej).W MSG akcent jest położony na powiązaniach między przedsiębiorstwami, krajami i grupami krajów, występujących w skali międzynarodowej.

Powiązania te są analizowane z punktu widzenia:

1.Praw ekonomicznych rządzących zachowaniami przedsiębiorstw, krajów i grup krajów w procesie kształtowania międzynarodowych powiązań gospodarczych - teoria międzynarodowych stosunków ekonomicznych,

2.Polityki ekonomicznej, którą prowadzą podmioty gospodarcze, rozwijając powiązania międzynarodowe - międzynarodowa polityka ekonomiczna.

Teoria MSG zajmuje się prawami określającymi rozwój różnych form powiązań międzynarodowych: przepływów towarów i usług, czynników produkcji, powiązań instytucjonalnych i pieniężnych.

Międzynarodowa polityka ekonomiczna zajmująca się polityką zagraniczną, dzieli się na:

1.Zagraniczną politykę ekonomiczną - analiza celów, środków i narzędzi stosowanych przez pojedyncze kraje w procesie rozwoju stosunków międzynarodowych,

2.Międzynarodową politykę ekonomiczną - ocena metod koordynacji stosunków międzynarodowych przez grupę państw lub w skali globalnej.

Specyfika MSG dotyczy:

- nurtu zainteresowań badawczych dotyczących powiązań między suwerennymi krajami,

- pewnych odrębności metodologicznych i swoistych narzędzi analizy.

2.Podstawowe podmioty i przedmioty MSG

Gospodarka światowa to system zmieniających się powiązań ekonomicznych między różnymi podmiotami MSG.

Podmiotami MSG są:

1-krajowe organizacje gospodarcze (przedsiębiorstwa),

-gospodarstwa domowe (konsumenci),

-zrzeszenia producentów i konsumentów,

-organy państwowej władzy gospodarczej,

-wielkie korporacje transnarodowe,

-organy ugrupowań integracyjnych (np. UE),

-międzynarodowe organizacje i instytucje gospodarcze (np. Międzynarodowy Fundusz Walutowy, Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju, Światowa Organizacja Handlu (WTO)),

2.-Kraje rozumiane jako zbiory: ludności, zasobów naturalnych, majątku produkcyjnego, systemu gosp. -międzynarodowe organizacje i instytucje gospodarcze,

3.-Suwerenne kraje prowadzące rozrachunek gospodarczy z zagranicą przy pomocy bilansu płatniczego.

Przedmiotami MSG są formy powiązań międzynarodowych:

1.-Międzynarodowe przepływy rzeczowe (produktów materialnych, energii, ludzi, informacji),

-międzynarodowe przepływy finansowe (pieniężne),

2.-Międzynarodowa wymiana produktów (towarów i usług),

-międzynarodowa wymiana czynników wytwórczych (ziemi wraz z zasobami, siły roboczej, kapitału, wiedzy technicznej).

3.Formy wymiany gospodarczej, ich istota i znaczenie we współczesnej gospodarce światowej.

Do podstawowych form wymiany gospodarczej zaliczamy:

- wymianę rzeczową,

- wymianę finansową.

Wymiana rzeczowa to przede wszystkim wymiana:

- produktów naturalnych - ich transport i eksport,

- ludności - międzynarodowa migracja ludności - jej przenoszenie się przez granice narodowe na dłuższe okresy,

- energii,

- informacji.

Drugą formą wymiany gospodarczej jest pieniądz. Pieniądz posiada wartość, a jako towar specyficzny posiada także wartość użyteczną. Pieniądz spełnia określone funkcje:

- jest miernikiem wartości- w pieniądzu wyraża się wartość i ceny różnych towarów,

- jest środkiem płatniczym - uwalnia nas od zobowiązań,

- jest środkiem cyrkulacji - umożliwia zawieranie transakcji P-T-P,

- jest środkiem tezauryzacji - środek do gromadzenia pieniędzy,

- pieniądz światowy.

4. Kierunki rozwoju handlu międzynarodowego we współczesnej gospodarce światowej

Teorie neoczynnikowe to teorie, których istota sprowadza się do rozszerzenia rozważań E. Heckschera, B. Ohlina i P.A. Samuelsona na większą liczbę czynników produkcji niż tylko kapitał i praca. Wspólnym mianownikiem tych teorii jest uogólnienie zasady obfitości zasobów głoszącej, że każdy kraj (i innego rodzaju podmiot gospodarczy) powinien eksportować towary, których wytwarzanie wymaga większego zastosowania relatywnie obfitych czynników produkcji i jednocześnie importować towar, których produkcja wymaga większego zastosowania czynników względnie mało obfitych.

Teorie neotechnologiczne (teoria luki technologicznej, teoria cyklu życia produktu, teoria korzyści skali) uwzględniają zmiany spowodowane ciągłym rozwojem postępu technicznego. W teorii luki technicznej kładzie się nacisk głównie na możliwości rozwoju korzystnego handlu dzięki międzynarodowym różnicom w poziomie wiedzy technicznej i w tempie postępu technicznego (np. możliwość sprowadzania z zagranicy wyrobów najbardziej nowoczesnych czy te zakupu za granicą licencji przez kraj o niższym poziomie rozwoju). Możliwości te są również podkreślane przez autorów teorii cyklu życia produktu, zgodnie z którą handel międzynarodowy stanowi pochodną przechodzenia danego produktu - innowacji kolejno przez trzy fazy: fazę innowacyjną, fazę dojrzewania oraz fazę standaryzacji. Dobrym uzupełnieniem obu tych teorii jest teoria korzyści skali produkcji i zbytu. Według autorów tych teorii korzyści ze skali produkcji i zbytu występują wtedy, gdy rozmiary produkcji i zbytu rosną szybciej niż nakłady czynników produkcji (np. podwojeniu nakładów czynników towarzyszy trzykrotny wzrost rozmiarów produkcji). Można przy tym mówić o statycznych (krótkookresowych) oraz dynamicznych (średnio- i długookresowych) korzyściach skali. Z korzyściami statycznymi mamy do czynienia wtedy, gdy wskutek specjalizacji zwiększają się serie produkcyjne i serie sprzedaży, co prowadzi do obniżenia jednostkowych kosztów wytwarzania dzięki zmniejszeniu częstotliwości przestawiania aparatu produkcyjnego, wzrostowi wydajności pracy zatrudnionych, rozłożeniu kosztów stałych (kosztów projektowania), na większą liczbę jednostek, a także dzięki dokonywaniu drobnych , stopniowych usprawnień stosowanej techniki produkcji (ulepszenia sposobu wytwarzania w związku z kumulowaniem doświadczeń produkcyjnych itd.). Natomiast dynamiczne korzyści skali produkcji i zbytu mają miejsce wtedy, gdy występują bardziej radykalne zmiany techniki produkcji i obrotu handlowego, co powoduje m.in. Poprawę technologii wytwarzania, zwiększenie zdolności produkcyjnej urządzeń wytwórczych czy wzrost ich sprawności.

Teorie popytowo - podażowe, tj. teorie, których autorzy eksponują- oprócz czynników podażowych- znaczenie czynników po stronie popytu, a ściślej kształtowanie się jego rozmiarów i struktury. Jedną z korzyści z rozwoju handlu międzynarodowego jest lepsze zaspokojenie potrzeb konsumentów oraz inwestorów (ilościowo oraz jakościowo). Bardzo istotne jest rozwijanie tzw. handlu wewnątrzgałęziowego (wewnątrzgałęziowego podziału pracy) - jednoczesny import i eksport wyrobów tych samych gałęzi i branż.

5. Międzynarodowa wymiana siły roboczej we współczesnej gospodarce światowej - Cechy charakterystyczne

Międzynarodowa migracja ludności to jej przenoszenia się przez granice narodowe, na dłuższe okresy (nie krótszy niż 1 rok):

- emigracja - opuszczenie przez ludzi ich dotychczasowego kraju pobytu i stałe lub długotrwałe osiedlenie się w innym kraju,

- imigracja - napływ do danego kraju na pobyt stały lub długotrwały ludzi zamieszkujących dotychczas w innym kraju.

Można tu wyróżnić: migracje zarobkowe i migracje z powodów politycznych. W ramach międzynarodowych migracji zarobkowych wyróżniamy:

- tzw. mały ruch przygraniczny,

- sezonową migrację pracowniczą,- czasowe wyjazdy w celach zarobkowych na nieokreślony z góry czas,

- wyjazdy za granicę na stałe , motywowane nie tylko względami ekonomicznymi, lecz także politycznymi.

Jednakże międzynarodowa wymiana zasobów pracy rozwija się najmniej intensywnie. Jest to spowodowane tym, że międzynarodowa mobilność zasobów pracy nie jest duża. Stoją temu na przeszkodzie głównie względy polityczne. Niechęć do uszczuplania podstawowego zasobu produkcyjnego i militarnego kraju oraz obawa przed wynarodowieniem są przyczyną ograniczeń wyjazdowych. Ograniczenia wjazdowe zaś wynikają z obawy krajów przed bezrobociem i obniżeniem poziomu płac.

6. Ewolucja kierunków i intensywność międzynarodowej wymiany kapitału

Międzynarodowy przepływ kapitału to jego ruch przez granice. Wyróżnia się zagraniczne inwestycje bezpośrednie i zagraniczne inwestycje portfelowe, które składają się w sumie na pojęcie i zjawisko zagranicznych lokat kapitałowych.

Zagraniczne inwestycje bezpośrednie - zagraniczne lokaty kapitału długookresowego w celu uruchomienia od podstaw określonych przedsiębiorstw lub też zakupu części lub całości przedsiębiorstw już istniejących. Ważne jest, czy eksporter kapitału ma kontrolę nad zagranicznym przedsiębiorstwem, czego skutkiem jest przekazywanie do kraju uzyskanych zysków. Z formalnego punktu widzenia uzyskanie kontroli wymaga dysponowania przynajmniej 51% wartości akcji zagranicznego przedsiębiorstwa.

Zagraniczne inwestycje portfelowe - zagraniczne lokaty kapitałowe polegające na zakupie akcji oraz innego typu papierów wartościowych, emitowanych przez zagraniczne przedsiębiorstwa produkcyjne i usługowe, z zamiarem uzyskania w przyszłości określonych dochodów. Jest to bardziej rentowna lokata kapitału.

Zagraniczne lokaty kapitałowe - lokowanie przez określone podmioty gospodarcze poza granicami kraju środków pieniężnych, których wykorzystanie za granicą rodzi stosunki typu należności - zobowiązania między eksporterem i importerem. Podstawowym celem realizacji tego typu lokat jest przynoszenie zysku jego właścicielowi. Wyróżnia się zagraniczne lokaty kapitału pożyczkowego oraz zagraniczne lokaty kapitału produkcyjnego. Kapitał pożyczkowy to wymieniane w skali międzynarodowej wkłady gotówkowe oraz różnego typu papiery wartościowe (oprócz akcji).Kapitał produkcyjny to inwestycje bezpośrednie lub też tzw. inwestycje portfelowe (inwestycje portolio).

7.Wiedza techniczna jako przedmiot międzynarodowej wymiany gospodarczej, specyfika, formy i kierunki rozwoju

Wiedza techniczna jest produktem działalności naukowej (badań podstawowych i stosowanych oraz prac rozwojowych), a także doświadczenia zdobywanego w procesie produkcji. Wyróżniamy wiedzę szczegółową (dotyczącą określonych produktów lub procesów produkcji) oraz wiedzę ogólną.

Międzynarodowa wymiana (transfer) wiedzy ma miejsce, gdy określona wiedza dostępna w danym momencie w jednym kraju staje się znana w innym w sposób inny niż całkiem niezależne badania, poszukiwania, gromadzenie doświadczenia. Transfer wiedzy technicznej jest środkiem do wytwarzania nowych produktów i/lub zastosowania nowych metod i sposobów produkcji.

Wiedza techniczna jest przekazywana za pośrednictwem kanałów. Kanały międzynarodowej wymiany wiedzy technicznej możemy podzielić na:

- kanały transferu wiedzy szczegółowej,

- kanały przepływu obu typów wiedzy,

- kanały do uzyskania wiedzy w sposób odpłatny,

- kanały do uzyskania wiedzy w sposób bezpłatny.

Nośnikami wiedzy technicznej (obiektami, za pośrednictwem których jest ona przenoszona) mogą być:

- ludzie, którzy ze względu na swoje wykształcenie i/lub doświadczenie są w stanie wzbogacić zasób wiedzy w innych krajach,

- publikacje, dokumenty, czasopisma,

- towary oraz zespoły, podzespoły i części składowe.

Najważniejszym nośnikiem są ludzie i ich kontakty. Cechują się one największą szybkością przekazu informacji i najmniejszym stopniem jej zniekształcenia. Kontaktom tego typu towarzyszy przenoszenie wiedzy technicznej za pomocą rzeczy. Występują ścisłe zależności między stosowaniem różnych kanałów i nośników wiedzy technicznej. Kanały i nośniki transferu wiedzy stosowane są z odmienną intensywnością w różnych okresach oraz uwarunkowaniach politycznych i społeczno-ekonomicznych.

8. Korporacje Transnarodowe (Wkt) W Gospodarce Światowej - Przyczyny Powstawania Oraz Rola I Znaczenie

Wielkie korporacje trans narodowe to przedsiębiorstwa prowadzące dział gospod, w co najmniej dwóch krajach. Istnieje, zatem przed. małe i co najmniej jedno wchodzące w jego skład, położone w innym kraju. Przyczyną powstania jest zapewnienie lepszego dostępu do rynku kapitałowego, technologii, siły roboczej a także surowców i rynku zbytu w krajach, w których rozwijają swoja działalność, a także pokonanie wielu barier taryfowych, para- i pozataryfowych. W krajach wysoko rozwiniętych przedmiotem zainteresowania korporacji jest przemysł przetwórczy, a w krajach słabo rozwiniętych koncentrują się na przemyśle wydobywczym, spożywczym i chemicznym. Przy czym przemysł w tych krajach sprawdza się do montażu wyrobów opartych na podzespołach. Wytwarzanych w krajach macierzystych lub filiach w krajach wysoko rozwiniętych. WKT odgrywa ważną rolę w tworzeniu i rozpowszechnianiu się postępu technicznego w świecie przez sprzedaż licencji, kwow- has a także przez eksport nowoczesnych wyrobów przemysłowych. Liczba WKT rośnie z roku na rok. Działają głównie w przemyśle rafinacyjnym, samochodowym, elektryczno - elektronicznym, chemicznym. Rosnący potencjał ekonomiczny WKT stanowi podstawę wzrostu ich siły zasięgu działania w krajach macierzystych i filialnych. Powiązania produkcyjne, handlowe, technologiczne przedsięb. Macierzystych z filiami są często rozwijane na podstawie odmiennych zasad ekonomicznych niż te, które obowiązują w krajach lokalizacji filii a także na rynku międzynarodowym. W ramach WKT mogą być tworzone specyficzne formy rozwiązań finansowych, dlatego ceny mogą być mniejsze niż na rynku światowym. WKT wykorzystują w sytuacji prawnych i podatkowych ze względu na fakt, że korporacje tworzą dwie połowy światowego PKW ich rola w MSG jest bardzo duża mogą wpływać swymi decyzjami na stan gospodarki wielu krajów a także na tendencje rozwojowe gosp. światowej. Formalnie i nieformalnie oddziałują na pozostałe podmioty zagranicznej i międzynarodowej polityki ekonomicznej, w tym zwłaszcza na rządy i organizacje międzynarodowe. Są często międzynarod. polit. Ekon., ułatwiającej im działalność w różnych dziedzinach. W wielu przypadkach prowadzą własną międzynarod. Polit. Ekon. nie zawsze spójną z polityka krajów w których mają swoje siedziby, filie tych korporacji.

9. Gospodarka Światowa Pojęcie I Podstawowe Czynniki Zmian

Gospodarka światowa to zespół powiązań ekonomicznych między podmiotami uczestniczącymi w międzynarodowym podziale pracy. Do najważniejszych powiązań ekonomicznych zaliczamy: handlowe, produkcyjne, inwestycyjne, techniczne, walutowo - finansowe, instytucjonalne.

Powstanie i rozwój gospodarki światowej jest konsekwencją zwiększania skali międzynarodowego podziału pracy, trwale uzależniającego od siebie kraje uczestniczące w tym podziale. Proces ten odzwierciedla przechodzenie od międzynarodowej komplementarności strukturalnej typu międzygałęziowego do komplementarności typu wewnątrzgałęziowego

Wg. kryterium funkcjonalnego -gospodarka światowa to historycznie ukształtowany i zmieniający się w czasie system powiązań produkcyjnych, technologicznych, handlowych, finansowych i instytucjonalnych między gospodarkami narodowymi różnych krajów, o różnych poziomach rozwoju gospodarczo-społecznego, włączając je w ogólnoświatowy proces produkcji i wymiany.

Wg. kryterium instytucjonalnego - gospodarka światowa to zbiorowość różnych organizmów i instytucji funkcjonujących zarówno na poziomach krajowych, jak i na szczeblu międzynarodowym (regionalnym, podregionalnym, globalnym) bezpośrednio lub pośrednio zajmujących się działalnością gospodarczą oraz powiązanych ze sobą w pewien całościowy system poprzez sieć MSE.

Podstawowymi czynnikami zmian są :

- pogłębiająca się kompleksowość,

- szybkie tempo postępu technicznego,

- wdrażanie innowacji,

- wzrost znaczenia organizacji i instytucji międzynarodowych,

- wzrost znaczenia wielkich korporacji transnarodowych,

- pogłębianie się procesów regionalnej integracji gospodarczej,

- ewolucja charakteru polityki ekonomicznej (od defensywnej do ofensywnej),

- pogłębiająca się internacjonalizacja:

*rynków (produktów, pieniądza i kredytu, kapitału ludzkiego, wiedzy technicznej),

*instytucji (politycznych, grup nacisku, instytucji obsługujących obrót międzynarodowy- banki)

- ewolucja przewag komparatywnych,

- wzrost intensywności i zmiany struktury wymiany wewnątrzgałęziowej,

- zmiany sposobów konkurowania (od cenowej do pozacenowej),

- ewolucja strategii rozwoju wymiany zagranicznej.

10. Kierunki zmian w gospodarce światowej przed i po II wojnie światowej

Gospodarka światowa jest pojęciem dynamicznym. Zarówno powiązania ekonomiczne między podmiotami gospodarki światowej , jak i same podmioty nieustannie się zmieniają. Przekształceniom ulegają bowiem warunki , w których zachodzi międzynarodowy podział pracy, zmieniają się czynniki determinujące ten podział , zwiększa się międzynarodowa komplementarność struktur gospodarczych, uzależniając od siebie podmioty gospodarki światowej.

W XVIII i XIX w aż do I wojny światowej wyrazem międzynarodowego podziału pracy była wyłącznie międzygałęziowa komplementarność strukturalna , podstawową formą powiązań międzynarodowych była wymiana handlowa wyrobów gotowych , a podmiotami uczestniczącymi w tej wymianie - przedsiębiorstwa i instytucje narodowe . Kraje rozwinięte gospodarczo specjalizowały się w produkcji gotowych wyrobów przemysłowych, pozostałe kraje - w produkcji surowców i żywności. Efektem tej specjalizacji była rozwijająca się wymiana handlowa bilansowana w trójkącie: Europa Zachodnia - Stany Zjednoczone - kraje surowcowo - rolnicze.

Wielki kryzys gospodarczy lat 1929- 1933 doprowadził do załamania się systemu waluty złotej i zachwiania trójstronnej równowagi w skali światowej. Europa Zachodnia utraciła swą dominującą pozycję w tym trójkącie na rzecz Stanów Zjednoczonych. Kraje słabo rozwinięte przestały być partnerem gospodarczym dwóch pierwszych podmiotów gospodarki światowej. W wymianie międzynarodowej pojawiła się trwała nierównowaga w bilansach płatniczych, kraje słabsze zaczęły odczuwać coraz większy deficyt, kraje silniejsze - zwiększające się nadwyżki. Okres międzywojenny i II wojny światowej zwielokrotnił jeszcze tę nierównowagę.

Cechą współczesnej gospodarki światowej jest przede wszystkim znaczne zróżnicowanie form powiązań międzynarodowych. Oprócz wymiany handlowej dynamicznie rozwija się współpraca produkcyjna i Zróżnicowaniu ulegają podmioty gospodarki światowej, wzrasta udział podmiotów międzynarodowych i transnarodowych (przedsiębiorstw, organizacji, instytucji). Zmienia się także charakter międzynarodowego podziału pracy: specjalizacja o charakterze międzygałęziowym ustępuje miejsca specjalizacji wewnątrzgałęziowej, a wymiana wyrobów gotowych - wymianie podzespołów i części wyrobów gotowych. W związku z tym wzrasta znaczenie wzajemnych powiązań gospodarczych między krajami rozwiniętymi gospodarczo i maleje znaczenie powiązań między krajami rozwiniętymi gospodarczo a krajami słabo rozwiniętymi.

11. Współczesna gospodarka światowa. Podstawowe problemy; ich cechy charakterystyczne i możliwości rozwiązania

Są kraje bardzo rozwinięte i prawie rozwinięte. Czynnikiem decydującym jest dochód narodowy na głowę mieszkańca. Rozpiętość ta jest bardzo duża i stwarza wiele kłopotów. Najwyżej rozwinięte na poziomie Luksemburg 40 tyś $ na głowe, Szwajcaria, Belgia , Dania ok. 30 tys. Najniżej rozwinięte 500-600 $ są Etiopia i Somalia.

Przyczyn pojawienia się problemów globalnych należy szukać w procesie rozwoju gospodarczego. Są one konsekwencją postępu cywilizacyjnego, a zwłaszcza postępu technicznego. Do podstawy problemów współczesnej gospodarki zaliczamy:

- nierównomierny w skali świata rozwój demograficzny, wzrost liczby ludności, co wiąże się głównie z

- wyczerpaniem zasobów energii i surowców,

- zanieczyszczeniem środowiska naturalnego( efekt cieplarniany, dziura ozonowa, niszczenie lasów, deficyt wody)

- nie konkurencyjność eksportu

- zadłużenia międzynarodowe- następstwa handlu

- zagrożenia zbrojeniami

- rewolucja techniczna

- handel nie podzespołami, a gotowymi wyrobami

- zagrożenia zbrojeniami

- konsumpcyjny model życia

- złe kierunki specjalizacji

- trudności płatnicze

- zła sytuacja krajów Trzeciego Świata( głód ubóstwo)

Istotnymi cechami tych problemów są:

a)światowy charakter problemów globalnych- dotyczą one wszystkich państw na świecie, bez względu na poziom rozwoju gospodarczego i ustrój polityczny

b)złożoność, zależność od wielu czynników i wzajemne powiązanie. Najbardziej jest to widoczne w przypadku problemów krajów rozwijających się. Trudne ich sytuacje oraz perspektywy poprawy zależą od wielu przyczyn, z których każda jest przedmiotem licznych rozpraw( relacje cen art. rolnych: przemysłowych, niszczenie gleby)

a)konsekwencje wiążące się z nierozwiązaniem problemów globalnych to przede wszystkim zaostrzenie problemów co jest poważnym zagrożeniem życia lub zdrowia części ludzkości a w końcowym przypadku upadek cywilizacji. Takie skutki może przynieść wojna nuklearna, założenie równowagi ekologicznej

przedsięwzięcie zmierzające do ich rozwiązania muszą mieć charakter złożony i dotyczyć wielu sfer życia społecznego

c)rozwiązanie tych problemów jest możliwe jedynie wówczas, gdy odpowiednie przedsięwzięcia obejmują zasięgiem cały świat.

12.Istota i cele teorii handlu międzynarodowego

Handel międzynarodowy powinien pełnić następujące funkcje:

- funkcję wyjaśniającą - powinna wyjaśniać dlaczego tak kształtują się obroty handlu zagranicznego

- funkcję decyzyjną - studiując teorię można podejmować na jej podstawie decyzje,

- funkcję optymalnych uwarunkowań - studiując teorię można wiedzieć jak kształtować ramy wewnętrzne , aby osiągać korzyści.

Do teorii handlu międzynarodowego zaliczamy

--teorie przedklasyczne:

- koncepcja psychozy lęku przed brakiem towarów - teoria starożytnego Egiptu, Fenicji, Grecji, Rzymu. Dążyli oni do uzyskania możliwie jak największej ilości dóbr, starając się jednocześnie oferować w zamian jak najmniej.

- dogmat słusznej ceny - określający istotę handlu wewnętrznego i międzynarodowego - każdy towar ma swoją słuszną cenę , powyżej lub poniżej której nie powinien być sprzedawany. Słuszna cena to cena pokrywająca koszty produkcji. Wg. tej teorii korzyści z handlu międzynarodowego mogą odnosić obydwie strony, gdyż jedna potrzebuje tego, co należy do drugiej i na odwrót.

- doktryna merkantylizmu - źródłem bogactwa narodu jest korzystne kształtowanie się jego bilansu handlowego i bilansu wymiany gospodarczej z zagranicą.Za celowe uważano zwiększanie przez każdy kraj zasobów różnego rodzaju kruszców szlachetnych oraz stosowanie polityki ekonomicznej ułatwiającej osiągnięcie tych celów.

-- teorie klasyczne

- teoria kosztów absolutnych - podstawą rozwoju specjalizacji międzynarodowej i źródłem osiągania korzyści z handlu międzynarodowego jest występowanie między różnymi krajami bezwzględnych różnic kosztów wytwarzania, mierzonych nakładami pracy. Rozwój międzynarodowego podziału pracy zgodnie z kształtowaniem się przewagi absolutnej prowadzi do lepszego wykorzystania podstawowego zasobu (pracy ludzkiej) i powoduje wzrost produkcji obu towarów, co z kolei jest bezpośrednią przyczyną osiągania przez partnerów określonych korzyści.

- teoria kosztów względnych (komparatywnych, porównawczych) - możliwość korzystnej specjalizacji międzynarodowej istnieje również w warunkach utrzymywania się między dwoma krajami absolutnych różnic kosztów produkcji wyrażonych nakładami pracy, tzn. również wtedy, gdy jeden z nich wytwarza wszystkie wyroby taniej (drożej) niż drugi. Wystarczającą przesłanką rozwoju specjalizacji i handlu międzynarodowego jest występowanie względnych różnic kosztów wytwarzania, mierzonych nakładami pracy (bądź różnicami wydajności pracy)

- teoria kosztów realnych - możliwości korzystnej wymiany specjalizacji międzynarodowej istnieją, gdy między współpracującymi krajami występują względne różnice „realnie” ujmowanych i wyrażanych w pieniądzu kosztów zastosowania pracy i innych czynników produkcji.

- Teoria kosztów alternatywnych - konieczność rezygnacji z produkcji określonej ilości towaru x po to aby wytworzyć określoną ilość towaru y , lub na odwrót. Ta rezygnacji i przesuwanie zasobów mogą mieć miejsce, gdy jest rozwijana korzystna specjalizacja międzynarodowa. Podjęcie takiej specjalizacji oznacza możliwość częściowej lub całkowitej rezygnacji z produkcji określonego towaru (przedmiotu importu) przy jednoczesnej częściowej lub całkowitej koncentracji zasobów na produkcji innego towaru (przedmiotu eksportu). Potrzeba rozwoju specjalizacji i handlu międzynarodowego istnieje w sytuacji zróżnicowania kosztów alternatywnych w różnych krajach. Każdy kraj powinien się przy tym specjalizować w tych dziedzinach lub produktach, w przypadku których ma relatywnie niższe koszty alternatywne.

- Teorie neoklasyczne :

- teoria obfitości zasobów - podstawową przesłanką rozwoju handlu międzynarodowego jest występowanie między dwoma krajami relatywnych różnic kosztów i cen. Jest ono spowodowane odmiennym wyposażeniem w dwa podstawowe czynniki produkcji: kapitał i pracę.

- Teorie współczesne :

- teorie neoczynnikowe,

-teorie neotechnologiczne,

-teorie popytowo- podażowe.

13. Istota i cele teorii międzynarodowej migracji czynników wytwórczych Do zakresu międzynarodowych przepływów czynników wytwórczych zalicza się przepływy kapitału, pracy, wiedzy technicznej. Koszty międzynarodowego przepływu towarów i czynników produkcji, rozumiane jako koszty transportu, koszty komunikowania się partnerów i różnego rodzaju koszty związane z pokonywaniem barier zagranicznej i międzynarodowej polityki ekonomicznej to czynniki wpływające na kształtowanie się intensywności obrotów międzynarodowych.

Migracja ludności to jej przenoszenie się przez granice narodowe na dłuższe okresy (powyżej 1 roku),

- imigracja - napływ do danego kraju na pobyt stały lub długookresowy ludzi zamieszkujących dotychczas w innym kraju,

- emigracja - opuszczenie przez ludzi ich dotychczasowego kraju pobytu i stałe lub długotrwałe osiedlenie się w innym kraju.

Międzynarodowy przepływ kapitału (środków pieniężnych, których wykorzystanie za granicą rodzi stosunek należności - zobowiązania między eksporterem a importerem) jest dokonywany w dwóch formach:

- kapitału pożyczkowego - wymienianie w skali międzynarodowej wkładów gotówkowych oraz różnego rodzaju papierów wartościowych (z wyłączeniem akcji),

- kapitału produkcyjnego - występującego w obrocie międzynarodowym w postaci inwestycji bezpośrednich lub tzw. inwestycji portfelowych.

Międzynarodowa wymiana wiedzy technicznej ma miejsce wtedy, gdy określona wiedza o charakterze ogólnym lub szczegółowym dostępna w danym momencie w jednym kraju staje się znana w innym w sposób inny niż całkiem niezależne badania, poszukiwania, gromadzenie doświadczenia. W imporcie wiedzy technicznej nośnikami są: towary, patenty, człowiek. Transfer ten odbywa się następującymi kanałami:

- migracje ludności,

- handel międzynarodowy,

- konferencje, sympozja, wymiana studentów,

- międzynarodowe transakcje patentami i licencjami,

- grabież.

14. Zasada kosztów względnych oraz zasada obfitości zasobów jako podstawowe prawa racjonalnego gospodarowania w skali międzynarodowej

Teoria kosztów względnych stwierdza, że możliwości korzystnej specjalizacji międzynarodowej istnieją również w warunkach utrzymywania się między dwoma krajami absolutnych różnic kosztów produkcji wyrażonych nakładami pracy, tj. także wtedy, gdy jeden z nich wytwarza wszystkie wyroby taniej (drożej) niż drugi. Wystarczającą przesłanką rozwoju specjalizacji i handlu międzynarodowego jest występowanie względnych różnic kosztów wytwarzania mierzonych nakładami pracy. Zgodnie z tą zasadą chodzi o to, aby w warunkach dysponowania przez kraj A absolutną przewagą nad krajem B w produkcji obydwu towarów, specjalizował się on w produkcji i eksporcie tego towaru, który może wyprodukować stosunkowo taniej niż kraj B. Jednocześnie kraj B powinien specjalizować się w produkcji i eksporcie towarów, w przypadku których niekorzystna pozycja tego kraju ujawnia się w stosunkowo najmniejszym stopniu.

Zasadę kosztów względnych można sformułować również uwzględniając różnice wydajności pracy. Zawsze korzystna jest specjalizacja w tej dziedzinie produkcji, w której kraj A ma stosunkową przewagę w wydajności pracy nad krajem B, natomiast niekorzystna jest specjalizacja w tej dziedzinie , w której dany kraj nie ma stosunkowej przewagi nad partnerem handlowym.

W teorii obfitości zasobów podstawową przesłanką rozwoju handlu międzynarodowego jest występowanie między dwoma krajami relatywnych różnic kosztów i cen. Występowanie międzynarodowych różnic kosztów i cen jest spowodowane odmiennym wyposażeniem w dwa podstawowe czynniki produkcji: kapitał i pracę. Za punkt wyjścia przyjmuje się, zatem identyczność funkcji produkcji w różnych krajach, ale zarazem różną obfitość kapitału i pracy.

Założenia teorii obfitości zasobów:

1. założenia początkowe:

- istnieją dwa kraje , dwa towary i dwa czynniki produkcji ( kapitał i praca),

- nie ma kosztów transportu,

- analizowane kraje są różnie wyposażone w czynniki produkcji,

2. założenia dotyczące technicznych warunków produkcji i warunków wyboru konsumenta:

- czynniki produkcji są jednorodne , doskonale podzielne i porównywalne w skali międzynarodowej,

- relatywne wyposażenie w czynniki produkcji się nie zmienia,

- poziom kosztów i cen oraz ich relacje kształtują się wyłącznie pod wpływem relatywnego wyposażenia w czynniki produkcji,

- niezmienne funkcje produkcji w różnych krajach zachowują jednakowy kierunek relacji czynników produkcji,

- funkcje produkcji dla wszystkich towarów są jednorodne stopnia pierwszego ( brak rosnących lub malejących przychodów),

- w analizowanych krajach preferencje konsumentów są takie same i nie zmieniają się w czasie,

3. założenia dotyczące systemu funkcjonowania gospodarki narodowej i rynku międzynarodowego:

- działanie rynków narodowych współpracujących ze sobą krajów wg. schematu wolnej konkurencji, przy pełnym zatrudnieniu czynników produkcji,

- istnienie warunków doskonałej konkurencji w skali międzynarodowej (brak jakichkolwiek przeszkód dla międzynarodowych przepływów towarów).

Każdy kraj powinien eksportować towary, których wewnętrzna produkcja wymaga bardziej intensywnego zastosowania relatywnie obfitszego i przez to tańszego czynnika produkcji, a jednocześnie importować towary wymagające bardziej intensywnego zastosowania relatywnie mniej obfitego i w związku z tym droższego czynnika produkcji. Kraj wyposażony obficie w kapitał powinien eksportować towary kapitałochłonne, natomiast kraj relatywnie bardziej obfity w pracę - towary pracochłonne.

15. Zagadnienie korzyści ze skali produkcji i zbytu w teoriach handlu międzynarodowego oraz w praktyce gospodarczej.

Korzyści ze skali produkcji i zbytu występują wtedy, gdy rozmiary produkcji i zbytu rosną szybciej niż nakłady czynników produkcji (np. podwojeniu nakładów czynników towarzyszy trzykrotny wzrost rozmiarów produkcji). Można przy tym mówić o statycznych (krótkookresowych) oraz dynamicznych (średnio- i długookresowych) korzyściach skali. Z korzyściami statycznymi mamy do czynienia wtedy, gdy wskutek specjalizacji zwiększają się serie produkcyjne i serie sprzedaży, co prowadzi do obniżenia jednostkowych kosztów wytwarzania dzięki zmniejszeniu częstotliwości przestawiania aparatu produkcyjnego, wzrostowi wydajności pracy zatrudnionych, rozłożeniu kosztów stałych (np. kosztów projektowania), na większą liczbę jednostek, a także dzięki dokonywaniu drobnych, stopniowych usprawnień stosowanej techniki produkcji (ulepszenia sposobu wytwarzania z związku z kumulowaniem doświadczeń produkcyjnych). Natomiast dynamiczne korzyści skali produkcji i zbytu mają miejsce wtedy, gdy występują bardziej radykalne zmiany techniki produkcji i obrotu handlowego, co powoduje m. in. Poprawę technologii wytwarzania, zwiększenie zdolności produkcyjnej urządzeń wytwórczych czy wzrost ich sprawności - teoria neotechnologiczna.

16. Pojęcie i rodzaje kursu walutowego; Warunki wymienialności walut.

Kurs walutowy to cena płacona w walucie krajowej za jednostkę waluty obcej lub cena jednostki waluty krajowej wyrażona w walucie obcej. Kurs walutowy umożliwia rozliczenie transakcji z zagranicą za pomocą pieniądza, służy do przeliczania dowolnej kwoty wyrażonej w walucie zagranicznej na walutę krajową i odwrotnie.

1.Kurs walutowy dzielimy:

? kurs arbitralny (sztywny)- jest to cena pieniądza danego kraju ustalona przez odpowiednie władze wobec pieniądza innego kraju i nie ulegająca zmianom w dłuższym okresie.

? kurs stały - cena pieniądza danego kraju wyrażona w pieniądzu innego kraju, przy czym odpowiednia władza monetarna (najczęściej Bank Centralny) jest zobowiązana utrzymywać wahania kursu w pewnych granicach(+/- 1%)

? kurs zmienny- to także cena pieniądza danego kraju wyrażona w pieniądzu innego kraju, przy czym odpowiednia władza monetarna kontroluje wahania tego kursu lub też pozostawia mu pełna swobodę.

2. biorąc pod uwagę kształtowanie się siły nabywczej walut wyróżniamy:

¦ kurs efektywny tj. kurs średni ważony handlem, obliczany w stosunku do walut głównych partnerów handlowych danego kraju.

¦ realny efektywny kurs tzn. kurs efektywny skorygowany o względne różnice w stopach inflacji poszczególnych krajach. Kurs ten wyraża tendencje zmian w sile nabywczej danej waluty.

Wymienialność walut polega na prawie do swobodnego kupowania i sprzedawania obcego pieniądza(w tym złota) za walutę krajową oraz dokonywania rozliczeń międzynarodowych w walucie narodowej i walutach obcych bez jakichkolwiek ograniczeń.

Wymogi stawiane przez MFW krajom ubiegającym się o uznanie ich walut za wymienialne:

1. Swoboda płatności dotycząca zarówno rezydentów jak i nierezydentów

1. Stosowanie jednolitego kursu walutowego

2. Nieuczestniczenie w dyskryminujących inne kraje porozumieniach walutowych

Korzyści z wymienialności waluty:

- poddanie gospodarki silniejszej konkurencji międzynarodowej;

- wzrost zaufania wewnętrznego do wymienialnej waluty co przekłada się na większą skłonność do oszczędzania w tej walucie;

- ułatwienie przejścia od urzędowego do rynkowego ustalania kursu walutowego;

- możliwość powiązania wewnętrznego rynku finansowego z międzynarodowym.

17.Zasady kształtowania się kursu walut w systemie waluty złotej.

System waluty złotej był pierwszym międzynarodowym systemem walutowym, a więc zbiorem reguł, zasad, instrumentów i instytucji umożliwiających dokonywanie płatności w skali międzynarodowej. Funkcjonował w latach 1880-1914.

Cechy systemu waluty złotej:

1. jednostka waluty narodowej każdego uczestnika systemu miała określony parytet (siłę nabywczą) wyznaczoną w złocie.

2. W obiegu były waluty narodowe uczestniczących krajów w pełni wymienialne na złoto, na waluty innych krajów z walutą wymienialną, a także istniała pełna swoboda transferu złota w skali międzynarodowej.

3. Władze finansowe poszczególnych krajów (najczęściej banki centralne) były zobowiązane do utrzymania zabezpieczenia obiegu pieniężnego w formie rezerw złota i/lub kontrolę wielkości podaży pieniądza, odpowiednio proporcjonalnej do zasobów złota.

Zasady kształtowania się kursu walut:

1.Kurs wymienialnych walut narodowych był stały, ale nigdy nie był zupełnie sztywny. Czyli obowiązywał kurs wahający się w pewnych granicach +/- 1%, nazywanych punktami złota.

Górny punkt złota był wyznaczony przez kurs parytetowy powiększony o koszty ubezpieczenia i przesyłki złota z kraju deficytowego do kraju nadwyżkowego, natomiast dolny punkt złota był określony przez kurs parytetowy pomniejszony o koszty wysyłki i ubezpieczenia złota.

18. Systemy i mechanizmy płatności międzynarodowych.

Rozliczenie międzynarodowe polegają na regulowaniu powstałych między podmiotami znajdującymi się w różnych krajach, należności i zobowiązań pieniężnych z tytułu obrotu handlowego, usługowego kapitałowego i świadczeń jednostronnych. Rozliczenia mogą być dokonywane w dwojaki sposób:

1. Bez udziału pieniądza

2. Z wykorzystaniem pieniądza.

Rozliczenia bez udziału pieniądza przybierają formę kompensat towarowych: kompensata towarowa i częściowa. Komp. całościowa polega na tym, że dwa podmioty gospodarcze dokonują u siebie wzajemnie zakupów na taką samą kwotę. Ten rodzaj komp. może przybrać dwie formy: barteru i transakcji równoległych. Istotą kompensat częściowych jest nie równowartość transakcji kupna i sprzedaży. Najprostszą metodą rozliczania z udziałem pieniądza jest przekazanie należności w formie pieniądza gotówkowego. Jest to jednocześnie najmniej korzystna forma rozliczeń pieniężnych, ponieważ pieniądz musi być fizycznie przewieziony z kraju do kraju, co jest związane z kosztami i ryzykiem. Współcześnie większość rozliczeń z tytułu wymiany gospodarczej z zagranicą jest, więc dokonywana za pośrednictwem banków. Mimo, że pobierają one opłaty za świadczone usługi ich pośrednictwo jest najbardziej korzystną formą przekazywania należności.

19. Bilansu płatniczy Istota i jego główne pozycje.

Bilans płatniczy jest syntetycznym zestawieniem wszystkich płatności dokonywanych między rezydentami krajowymi a zagranicą, dotyczących określonego okresu, zazwyczaj jednego roku kalendarzowego. Głównym celem sporządzania bilansu płatniczego jest zapewnienie informacji o stanie stosunków finansowych państwa z zagranicą. Oddziałuje on na kierunki polityki gospodarczej państwa, zwłaszcza monetarnej, fiskalnej, handlowej i na kurs walutowy. Informacje zawarte w bilansie są też niezwykle ważne dla banków i przedsiębiorstw, wpływają, bowiem na kurs walutowy oraz poziom ryzyka kursowego, tj. dwie podstawowe kategorie ekonomiczne mające istotny wpływ na transakcje międzynarodowe. Transakcje kredytowe to transakcje, które powodują otrzymanie płatności od podmiotów zagranicznych. Transakcje debetowe zaś to takie transakcje, które wymagają płatności na rzecz podmiotów zagranicznych ze strony danego kraju. Eksport napływ kapitału i darowizny otrzymane od obcokrajowców są zapisywane w bilansie na koncie kredytowym ze znakiem dodatnim, ponieważ powodują wpłatę ze strony obcokrajowców. Import zaś towarów i usług, darowizny na rzecz obcokrajowców i wywóz kapitału za granicę są zapisywane na koncie kredytowym ze znakiem ujemnym(odpływ).Całość transakcji w bilansie płatniczym dzieli się na dwie podstawowe części: *rachunek bieżący *rachunek kapitałowy. Rachunek bieżący obejmuje transakcje towarowe, usługowe, dochody z pracy i kapitału oraz transfery nieodpłatne. Na rachunku tym jest zapisywana pełna wartość towarów i usług eksportowanych bądź importowanych. Są na nim też księgowane odsetki i dywidendy, a więc dochody związane z obrotem kapitałowym, podczas gdy same obroty kapitałowe znajdują odzwierciedlenie na rachunku kapitałowym. Rachunek kapitałowy obejmuje zagraniczne transakcje finansowe krótkoterminowe i długoterminowe. W przeciwieństwie do rach. Bież. Rachunek kapitałowy odzwierciedla tylko zmiany stanu, a nie cała wielkość transakcji. W bilansie płatniczym odnotowuje się wzrost lub spadek różnego rodzaju należności i zobowiązań zagranicznych, przyrost lub ubytek majątku rzeczowego za granicą lub zagranicznego w kraju oraz zmiany zapasu złota monetarnego i zasobu specjalnych praw ciągnienia(SDR).

20. Pojęcie równowagi i nierównowagi bilansu płatniczego.

Z formalnego, rachunkowego punktu widzenia bilans płatniczy jest zawsze zrównoważony. Bilans obrotów bieżących i bilans kapitałowy wraz z rezerwami są ze sobą ściśle powiązane. Saldo obrotów bieżących powinno być równe saldu obrotów kapitałowych skorygowanych o zmianę stanu rezerw. Obroty kapitałowe wyjaśniają nam, z jakich źródeł został sfinansowany deficyt lub, na co została zużyta nadwyżka rachunku bieżącego. Jeśli obroty kapitałowe nie równoważą deficytu lub nadwyżki obrotów bieżących, to funkcje te są przejmowane przez rezerwy płatnicze. Niezrównoważony przez obroty kapitałowe deficyt obrotów bieżących powoduje odpowiednie ich zmniejszenie. Z kolei nadwyżka obrotów bieżących powoduje wzrost rezerw płatniczych. Gdy spadek rezerw płatniczych jest znaczny i szybko się zwiększa zagraniczne zadłużenie długoterminowe, zmniejsza się wiarygodność płatnicza kraju. Nadwyżka całkowitych zobowiązań nad należnościami na rachunku bieżącym i kapitałowym określa rozmiary deficytu płatniczego. Deficyt w bilansie płatniczym może, więc zostać zmierzony albo przez nadwyżkę zobowiązań ponad należności na rachunku bieżącym i kapitałowym, albo przez zmiany stanu rezerw. Bilans kraju osiąga nadwyżki wówczas, gdy należności przewyższają zobowiązania na rachunku bieżącym i kapitałowym oraz powodują wzrost rezerw dewizowych. Wszystkie transakcje na rachunku bieżącym oraz kapitałowym są nazywane transakcjami autonomicznymi, tj. podejmowanymi wyłącznie z chęci osiągnięcia zysku niezależnie od sytuacji w bilansie płatniczym. Natomiast do transakcji wyrównawczych, zaliczamy zmiany stanu oficjalnych rezerw państwowych i te pożyczki zagraniczne, których celem jest poprawa równowagi płatniczej.

21. Mechanizm cenowy przywracania równowagi bilansu płatniczego w różnych systemach walutowych.

Mechanizmy przywracania równowagi płatniczej nie w każdym przypadku okazują się skuteczne. Niekiedy poszczególne kraje nie są gotowe do zaakceptowania ekonomicznych i społecznych kosztów ich nieskrępowanego działania. Doceniając jednak konieczność przywracania równowagi bilansu płatniczego, dążą one do osiągnięcia tego celu za pomocą dostępnych środków. Do podstawowych środków mających wpływ na zewnętrzną równowagę ekonomiczną zaliczamy: system monetarny, system fiskalny i politykę fiskalną, system i politykę dochodową, system kształtowania cen i politykę cenową oraz warunków konkurencji, środki administracyjno-prawne. Mechanizm dostosowania rynkowego obejmuje środki cenowe i dochodowe. Mechanizm cenowy opiera się na reakcjach zmian popytu i podaży na zmiany cen w krajach deficytowych i nadwyżkowych. Do cen zaliczamy nie tylko ceny towarów i usług, lecz także pieniądza(stopą procentową) oraz pracy(płace). Kurs walutowy jest też celem pieniądza krajowego wyrażonego w walutach obcych. Z punktu widzenia równowagi płatniczej mechanizm cenowy działa odmiennie w warunkach systemu waluty złotej, pieniądza papierowego, jak również kursu stałego i zmiennego.

22. Mechanizm dochodowy przywracania równowagi bilansu w różnych systemach walutowych.

System i polityka dochodowa wiąże się w znacznym stopniu z budżetem i podatkami, zasadami kształtowania płac w przedsiębiorstwach publicznych i państwowych oraz system ubezpieczeń społecznych (funduszowy czy repartycyjny). Znaczący wpływ na równowagę wewnętrzną i pośrednio płatniczą ma także system, roszczeniowy lub negocjacyjny, kształtowania płac przez związki zawodowe i pracodawców.

23. Mechanizm automatycznego przywracania równowagi bilansu w różnych systemach walutowych.

W 1994 r. w Bretton Woods odbyła się konferencja międzynarodowa z udziałem 44 krajów (także Polski). Zwyciężyła koncepcja White^,a, w myśl, której równowaga płatnicza krajów uczestniczących miała być osiągana nie za pomocą ograniczenia wymienialności walut i nie przez zdanie się na działanie wyłącznie mechanizmów rynkowych (jak w systemie waluty złotej), lecz przez prowadzenie odpowiedniej polityki gospodarczej, do czego zobowiązywały się kraje uczestniczące w systemie.

Podstawowe cele i zasady tego systemu.

CELE: - przywrócenie wymienialności walutowej w krajach o gosp. rynkowej;

- utrzymanie stabilności kursów walutowych; - zapewnienie w ten sposób sprawnego funkcjonowania międzynarodowego obrotu gospodarczego.

ZASADY: - waluty poszczególnych krajów mają ściśle określony parytet (w złocie lub w stosunku do dolara),

- dopuszczalna amplituda wahań rynkowych kursów w stosunku do parytetowego wynosi-⁺1%

-złoto jest środkiem rezerwowym i ostatecznym środkiem rozliczeniowym,

-stała cena złota (35 USD za tzw. uncję trojańską złota,

-wymienialność dolara na złoto,

-możliwość skorzystania z kredytów MFW w przyp. trudności płatniczych,

-możliwość zmiany kursu waluty, w przyp. większej niż 10% jedynie za zgodą władz MFW

Krótkookresowa nierównowaga bilansu płatniczego miała być likwidowana w drodze wykorzystania rezerw walutowych (złota i dolara USA)lub zaciągania kredytów zagranicznych.

Długookresowa nierównowaga bilansu płatniczego miała być przezwyciężana przez kraje deficytowe przez odpowiednią politykę gospodarczą. Dewaluacja musiała być poprzedzona zgodą MFW i nie mogła przekraczać 10%.

Funkcję waluty kluczowej systemu pełnił dolar USA jako jedyna waluta wymienialna na złoto według parytetu. Inni musieli swoje kursy, przedstawiać w dolarze ( 1$=0.888 gramów złota). W oficjalnych transakcjach złotem i walutami wymienialnymi dopuszczalne były odchylenia ⁺-1% od kursów parytetowego, czyli kurs dolara wokół parytetu mógł się wahać max o 2%. Natomiast kurs jednej waluty w stosunku do drugiej mógł się wahać o 4%. W stosunku narastającego deficytu bilansu płatniczego USA na początku lat 60-tych pojawiło się zjawisko nadmiaru dolarów USA.

24.Funkcjonowanie mechanizmu cenowego i dochodowego we współczesnym systemie walutowym krajów kapitalistycznych

Mechanizm cenowy i mechanizm dochodowy to mechanizmy automatycznego przywracania równowagi bilansu płatniczego w krótkim okresie. Mechanizm cenowy działa w sposób automatyczny w systemie waluty złotej, ale mamy z nim do czynienia również współcześnie. Zwraca on uwagę jedynie na zmiany cen. Przyjmuje się tu występowanie tzw. konkurencyjności doskonałej i brak różnic w cenowej elastyczności popytu i podaży oraz, że zgodnie z prawem Say`a : „niewidzialna ręka rynku „ samoczynnie umożliwi osiągnięcie pełnego zatrudnienia i równowagi wewnętrznej i zewnętrznej.

Zgodnie z mechanizmem dochodowym - w warunkach deficytu bilansu handlowego (deficytu bilansu płatniczego) następuje zmniejszenie wydatków, działa w dół mnożnik tych wydatków i w efekcie ma miejsce spadek wartości PKB. Zwraca się tu uwagę jedynie na zmiany wydatków, dochodów oraz obrotów handlowych z zagranicą. Pomija się w nim zmiany cen, obroty kapitałowe i zmiany stóp procentowych. Z działaniem tego mechanizmu mamy do czynienia również współcześnie.

Obecnie, jeżeli przyczyny bilansu płatniczego mają źródła w polityce pieniężnej, fiskalnej państwa, w przepisach ograniczających mechanizmy rynków itp. Działaniach państwa to w celu przywrócenia równowagi płatniczej powinny być poczynione kroki z zakresu wewnętrznej polityki gospodarczej. Polityka kursowa może być stosowana w przypadkach niedostatecznie proeksportowej struktury gospodarki i inflacji o charakterze kosztowym.

W dochodowej wiąże się w znacznym stopniu z budżetem i podatkami, zasadami kształtowania płac w przedsiębiorstwach publicznych i państwowych oraz system ubezpieczeń społecznych. Znaczący wpływ na równowagę wewnętrzną i pośrednio płatniczą ma także system roszczeniowy lub negocjacyjny kształtowania płac przez związki zawodowe i pracodawców.

obroty kapitałowe ›równanie równowagi wewnętrznej,

P- podatki, G- wydatki rządowe

Mechanizm cenowy opiera się na reakcjach zmian popytu i podaży na zmiany cen w krajach deficytowych i krajach nadwyżkowych. Do cen zaliczamy nie tylko ceny towarów i usług, ale także ceny pieniądza oraz pracy. Kurs walutowy jest też zmianą ceny pieniądza krajowego wyrażonego w walutach obcych.

25. Czynniki kształtujące równowagę bilansu płatniczego w długim okresie

W długim okresie o równowadze bilansowej decydują takie czynniki jak zmiany strukturalne i instytucjonalne. Czynnikami o zasadniczym znaczeniu w długim okresie są zmiany poziomu krajowej stopy oszczędności i inwestycji, podatków i wydatków budżetowych, kierunków inwestycji, dynamiki postępu technicznego, wzrostu wydajności pracy, warunków konkurencji, rozwoju rynku kapitałowego oraz systemu bankowego i ubezpieczeniowego. Długookresowa równowaga płatnicza w dużym stopniu zależy od zmian własnościowych i struktury gospodarczej.

Równowaga wewnętrzna i płatnicza mogą zostać zachowane tylko wtedy, gdy wzrostowi gospodarczemu towarzyszy w dłuższym czasie wzrost krajowych oszczędności i napływ zagranicznych. Jeśli będzie on zbyt niski, to równowagę wewnętrzną będzie można utrzymać przez nadwyżkę importu nad eksportem, finansową z topniejących rezerw. Również wpływ na równowagę długookresową mają system budżetowy i podatkowy oraz stosunki własnościowe a także warunki konkurencji. Określają one podział dochodu narodowego, system podejmowania decyzji w przedsiębiorstwie, stosunek do ryzyka. Reformy gospodarze mogą odegrać rolę dynamizującą, wspierającą działanie sił rynkowych.

Doświadczenie nowych krajów przemysłowych Azji Południowo - Wschodniej oraz takich krajów jak Meksyk, Argentyna czy Chile, wskazują, że w dłuższym okresie dla przywrócenia równowagi płatniczej niezbędny jest albo wzrost nadwyżki eksportowej, albo napływ zagranicznych inwestycji bezpośrednich. Kraje nowouprzemysłowione Azji Południowo - Wschodniej swoje sukcesy gospodarcze tj. dynamikę wzrostu, nadwyżki handlowe i równowagę wew. zawdzięczają zwiększeniu i utrzymaniu wysokiego poziomu oszczędności i inwestycji wew., względnie niskim podatkom oraz utrzymaniu wydatków budżetowych na cele społeczne na stosunkowo niskim poziomie. Bilans płatniczy jest zrównoważony, jeśli równoważą się transakcje autonomiczne tzn. podejmowane w celu osiągnięcia zysku. W długim okresie chodzi o: a) czynniki określające stopę wzrostu gospodarczego i jego źródła od strony popytowej (stopa wzrostu gosp. określająca rozmiary i tempo wzrostu dochodów społeczeństwa, stopa wzrostu gosp.- inwestycje krajowe, export i wydatki budżetowe) i potażowej (relacja między stopą wzrostu produkcji na rynek wew. a stopa wzrostu produkcji na export, zmiany udziału importowanych surowców i półfabrykatów w produkcji finalnej)

b) czynniki określające warunki, w jakich wzrost ma miejsce, np. zmiany cen krajowych w stosunku do cen zagranicznych, zmiany kursu walutowego i tendencje inflacyjne, długookresowe tendencje popytu światowego, zmiany terms of trade.

26.Wzrostu międzynarodowej współzależności gospodarczej w rozwoju społeczno-ekonomicznym. Przesłanki i konsekwencje.

Międzynar. współzależność gosp. to intensywność powiązań między podmiotami wymieniającymi towary, usługi i czynniki wytwórcze.

Przesłanki:

1. pozytywny wpływ na wzrost DN i wzrost poziomu dobrobytu

1. poprawa warunków rozwoju handlu (większy rynek zbytu, większy asortyment towarów, korzystniejsze ceny).

2. Poprawa warunków rozwoju produkcji (większy rynek zbytu, korzyści skali, wydłużenie serii produkcyjnej, koncentracja nakładów na produkty najbardziej opłacalne)

3. Poprawa efektywności gospodarowania (rozwój specjalizacji i kooperacji)

4. Unowocześnienie gospodarki

5. Ułatwiony dostęp do surowców, wiedzy technicznej, nauki.

Konsekwencje:

1. zróżnicowanie form powiązań (wymiana handlowa towarami, usługami, czynnikami produkcji oraz współpraca produkcyjna i inwestycyjna)

1. zróżnicowane podmioty gospodarki światowej (wzrost udziału podmiotów międzynarodowych i transnarodowych)

2. zmiana struktury produkcji i handlu (specjalizacja wewnątrz gałęziowa pod zespołami)

27. Zagraniczna polityka ekonomiczna. Istota oraz cele

Zagraniczna polityka ekonomiczna to świadome oddziaływanie państwa na stosunki gospodarcze z zagranicą. Przedmiotem tego oddziaływania jest obrót towarowy i usługowy z zagranicą oraz przepływ czynników produkcji (pracy, kapitału, zasobów i bogactw naturalnych i technologii) między krajem a zagranicą.

Zagraniczna polityka ekonomiczna wywodzi się z zagranicznej polityki handlowej (tzn. kształtowania przez państwo obrotów towarowych z zagranicą), gdyż w przeszłości obroty towarowe były jedyną formą powiązań gospodarczych z zagranicą i państwo oddziaływało na te obroty.

W miarę upływu czasu przepływ usług i czynników produkcji stał się oprócz wymiany towarowej przedmiotem międzynarodowych stosunków gospodarczych, a polityka handlowa musiała obejmować całość tych powiązań. Dlatego powstała zagraniczna polityka ekonomiczna złożona z celów, środków i narzędzi.

Cele zagranicznej polityki ekonomicznej to wybór przez państwo określonych priorytetów w stosunkach gospodarczych z zagranicą. Wyróżniamy cele:

1. Ilościowe- osiągnięcie przez dany kraj pożądanych rozmiarów handlu zagranicznego lub pożądanego bilansu handlowego, zagwarantowanie dostaw surowców i energii niezbędnych z punktu widzenia potrzeb kraju, osiągnięcie określonej wielkości bezpośrednich inwestycji zagranicznych w kraju, bądź też własnych inwestycji za granicą;

2. Jakościowe- poprawa terms of trade w handlu zagranicznym wzrost wydajności pracy przez wydłużenie serii produkcji związanej z rozwojem eksportu, podniesienie poziomu technicznego produkcji poprzez import nowoczesnej technologii, zmiany strukturalne w gospodarce;

A)Powyższe cele mogą być osiągane w krótkim, średnim i długim okresie.

W okresie krótkim (do 1 roku) możliwa jest poprawa terms of trade, zwiększenie eksportu lub ograniczenie importu (poprawa bilansu handlowego)

B) W okresie średnim (1-5lat) poprawa efektywności gospodarowania przez zwiększenie serii produkcji eksportowej, podniesienie poziomu technicznego produkcji przez import nowoczesnych technologii i licencji, zwiększenie inwestycji kapitałowych własnych za granicą lub obcych na terytorium własnego kraju.

C) W długim okresie (powyżej 5 lat) zmiany strukturalne w gospodarce, poprawa salda bilansu płatniczego, zmiana w międzynarodowym podziale pracy.

Cele zagranicznej polityki ekonomicznej są ze sobą powiązane na zasadzie sprzężenia zwrotnego. Aby osiągnąć jeden cel, trzeba osiągnąć też inny. Często cele są za sobą sprzeczne i wtedy państwo musi wybrać cele najważniejsze, skoncentrować się na nich i zrezygnować z innych(np. zwiększenie rozmiarów handlu zagranicznego, zwykle nie jest możliwe z jednoczesną poprawą terms of trade).

Zgodne ze sobą muszą być cele długookresowe i jednocześnie muszą być stałe w okresie długim. Cele krótkookresowe muszą być ze sobą zharmonizowane.

28. Międzynarodowa polityka ekonomiczna. Istota i cele.

MPE to jednolite w skali grupy krajów, regionu geograficznego bądź też w skali globalnej: cele, środki i narzędzia polityki. Wypracowane MPE polega na koordynacji zagranicznej polityki ekonomicznej w ramach grupy krajów decydujących się ją stosować. Może to być koordynacja eksportu, sprowadzająca się do wymiany informacji w postaci konsultacji o kierunkach prowadzonych przez zainteresowane kraje, które automatycznie prowadzą zagraniczną politykę ekonomiczną. Inny typ koordynacji to ex ante, czyli właściwa koordynacja, polegająca na uzgodnieniach, co do prowadzonych przez nie kierunków zagranicznej polityki cłowej, w celu dopasowania ich kierunków. Przy czym może być ona zdeterminowana: geograficznie (np. dobór krajów ze względu na bliskie położenie), problemowo (np. dobór krajów pod względem zakresu tematycznego lub branżowego), czasowo (ze względu na horyzont czasowy)

Najbardziej zaangażowaną forma koordynacji jest wspólna polityka zagraniczna prowadzona przez koordynujące się kraje.

Cele MPE to priorytety w stosunkach gospodarczych z zagranicą w skali np. grupy krajów. Priorytety mogą dotyczyć krajów dobranych ze względu na położenie geograficzne czy ogólny poziom rozwoju gospodarczego np. w ramach WE lub ze względu na występowanie tego samego problemu np. utrzymanie jak najdłużej ceny na rynku ropy naftowej przez kraje OPEC. Priorytety mogą też mieć charakter globalny np. ochrona środowiska.

Cele MPE można podzielić też ze względu na horyzont czasowy:

1. o krótkim horyzoncie czasowym mające charakter koniunkturalny np. stabilizacja cen w krótkim okresie

1. średni horyzont czasowy- zmniejszanie barier w handlu międzynarodowym

2. Długi horyzont czasowy np. Zmiana struktury podziału pracy między krajami.

29. Środki zagranicznej polityki ekonomicznej. Bezpośrednie i pośrednie.

Środki zagranicznej polityki ekonomicznej są to wyrażone rzeczowo lub wartościowo zasoby czynników produkcji służące państwu do osiągnięcia celów zagranicznej polityki ekonomicznej. Państwo oddziaływuje za pomocą środków na osiągnięcie celów zagranicznej polityki ekonomicznej pośrednio lub bezpośrednio.

Dominujący jest sposób pośredni i polega na zasilaniu podmiotów gospodarczych w środki zwiększające ich konkurencyjność na rynku międzynarodowym np. subwencjonowanie produkcji eksportowej dla zwiększenia eksportu, poprawy bilansu handlowego lub płatniczego, ulgi kredytowe dla eksporterów towarów i usług, zwroty części oprocentowania kredytów, pobieranego przez banki komercyjne od inwestorów, producentów i eksporterów na rynki zagraniczne, ubezpieczenia kredytów na eksport do krajów o dużym ryzyku. Państwo może finansować też import licencji lub inne formy postępu technicznego.

Sposób bezpośredni oddziaływania państwa na osiągnięcie celów zagranicznej polityki ekonomicznej dotyczy sfery gospodarki, która jest wyłączną własnością państwa. Państwo ustala tu cele, narzędzia i dysponuje zasobami czynników produkcji. Przedsiębiorstwo podejmuje decyzje inwestycyjne, produkcyjne i handlowe wpływające na osiąganie celów zagranicznej polityki ekonomicznej.

Stosowane środków pośrednich i bezpośrednich zagranicznej polityki ekonomicznej do osiągnięci ich celów ma sens, gdy po pewnym czasie środki zostaną zwrócone budżetowi. Zwrot środków przybiera formę rzeczową lub wartościową (wyrażoną w walucie krajowej lub zagranicznej). Stosowanie przez państwo środków polityki ekonomicznej powinno prowadzić do zwiększenia dochodu z wymiany zagranicznej przez wzrost wymiany lub poprawę jej efektów.

Główny sens zagranicznej polityki ekonomicznej sprowadza się do poprawy efektywności wymiany z zagranicą przez stosowanie środków tej polityki. Chodzi o poprawę przewagi

30. Mechanizm cła narodowego i skuteczność ceł w warunkach współczesnej gospodarki światowej.

Cło jest opłatą pobieraną od towaru zagranicznego w związku z przekroczeniem przez niego granicy celnej. Cła są liczącym się źródłem dochodów budżetu. Głównym zadaniem ceł jest ochrona poszczególnych gałęzi gospodarki narodowej, a niekiedy także bilansu płatniczego.

Według kryterium sposobu ustalania stawek celnych wyodrębnia się:

1. Cła wartościowe( nazywana też cłami ad valorem), ustalane od wartości towaru (np. 20% cło nakładane na importowane samochody)

2. Cła specyficzne (od ilości), ustalane od jednostki fizycznej towaru (np. tony, pary, sztuki)

3. Cła kombinowane, np. 20% oraz dodatkowo 10 dolarów za tonę

Cła mogą być ustalone na czas nieograniczony lub mieć charakter sezonowy. Cła mogą być pobierane od importu, eksportu lub tranzytu towarów przez terytorium kraju. Cła tranzytowe i eksportowe nie są z reguły stosowane.

Mechanizm działania cła:

Krzywa D to krajowy popyt, krzywa S- krajowa podaż towaru. W warunkach importu bezcłowego cena towaru Px wynosi OA. Przy tej cenie popyt wynosi AE. Krajowa produkcja zaspokaja popyt w części AB, pozostałą część zaspokaja import BE. Wprowadzenie 100% cła podnosi krajową cenę importowanych towarów do poziomu OH. Globalny popyt zmniejszy się do poziomu HF, wzrośnie jednak krajowa produkcja, dzięki wyższej cenie, do HG. Łącznym skutkiem wprowadzenie cła jest spadek krajowego popytu, importu i wzrost krajowej produkcji. Skutki są tym większe, im wyższy jest poziom stawki celnej i im bardziej elastyczna jest podaż i popyt.

31.Ograniczenia ilościowe jako instrument zagranicznej polityki ekonomicznej; istota i skutki stosowania.

Ograniczenia ilościowe (kontyngenty) to określenie przez państwo wolumenu importu lub eksportu, który nie może być przekroczony w skali roku (lub w innym okresie). Jeśli kontyngent ilościowy ustalany jest na poziomie zerowym to mamy do czynienia z zakazem importu lub eksportu. Ustalanie kontyngentu na poziomie wyższym od rzeczywistego eksportu lub importu stosuje się dla kontroli obrotów przez państwo.

Ograniczenia ilościowe stosuje się dla ochrony produkcji krajowej, dla skierowania popytu z towarów importowanych na krajowe, dla przeciwdziałania deficytowi bilansu handlowego, dla względów sanitarnych lub względów bezpieczeństwa.

Rzadziej stosuje się ograniczenia w eksporcie. Przyczyną ograniczeń jest potrzeba przeciwdziałania eksportowi towarów deficytowych na rynku krajowym, wzgląd na bezpieczeństwo, konieczność stosowania retorsji wobec kraju postępującego nie fair wobec kraju eksportującego.

Skutkiem ograniczeń ilościowych jest zmniejszenie podaży towarów importowanych na rynku krajowym lub towarów eksportowanych na rynkach zewnętrznych, wzrost cen, gdy popyt na towary podlegające ograniczeniom jest mało elastyczny.

Ograniczenia stosuje się w dwu formach: globalne, ustalone autonomicznie przez rządy i wyrażane w maksymalnych wielkościach importu towarów ze wszystkich krajów ze wszystkich krajów i bilateralne (elastyczne), uzależnione od ustępstw partnera, ulegające zmianie w czasie.

32.Ograniczenia dewizowe jako instrument zagranicznej polityki ekonomicznej; istota i skutki stosowania.

Ograniczenia dewizowe to całkowite lub częściowe zniesienie swobody obrotów dewizowych z zagranicą. Obroty zostają poddane kontroli lub są przejmowane przez państwo, czego wyrazem jest obowiązek odsprzedawania upoważnionym bankom dewiz zarobionych za granicą. Płatności na rzecz zagranicy mogą być dokonywane po uzyskaniu zezwolenia państwa.

Gdy ograniczenia dewizowe dotyczą wszystkich walut obcych, wszystkich tytułów płatności i wszystkich podmiotów gospodarczych, waluta danego kraju jest w pełni niewymienialna. Gdy ograniczenia dewizowe dotyczą wybranych walut obcych, wybranych tytułów płatności lub wybranych podmiotów gospodarczych, waluta danego kraju jest tylko częściowo niewymienialna.

33.Subsydia eksportowe i wewnętrzne; ich rodzaje oraz oddziaływanie na gospodarkę wewnętrzną i na handel międzynarodowy.

Subsydia eksportowe są to świadczenia ze strony państwa na rzecz przedsiębiorstw produkujących i sprzedających swoje towary za granicą.

Jest to różnica między wyższą ceną krajową towaru a jego niższą ceną na rynku zagranicznym.

Subsydiami są: premie, ulgi i ułatwienia udzielane przez państwo eksporterom w celu obniżenia kosztów eksportu.

Subsydia są stosowane w celu wyeksportowania nadwyżek towarowych niemożliwych do sprzedania na rynku wewnętrznym, a przez to grożących ograniczeniami w produkcji, wzrostem bezrobocia itp., w celu pełniejszego wykorzystania możliwości produkcyjnych i wzrostu zatrudnienia, w celu przeciwdziałania deficytowi bilansu handlowego (poprzez rozwój eksportu).

Ujemnymi skutkami subsydiów eksportowych są: nasilenie inflacji w kraju eksportującym, ograniczenie zainteresowania producentów i eksporterów obniżką kosztów produkcji, postępem technicznym, podnoszeniem jakości produkcji, zmiana proporcji podziału produktu krajowego brutto między różne grupy społeczne.

Subsydia powodują potanienie na rynku międzynarodowym towaru eksportowanego przez ten kraj. Na subsydiach zyskują przede wszystkim producenci i eksporterzy. W ich efekcie zwiększa się produkcja krajowa i eksport. Na subsydiach tracą konsumenci i państwo.

Subsydia eksportowe dzielą się na bezpośrednie i pośrednie.

Subsydia bezpośrednie polegają na wypłacaniu eksporterom określonych premii zależnie od wielkości zrealizowanego eksportu. Cechą subsydiów bezpośrednich jest ich łatwa wykrywalność przez partnerów zagranicznych, w konsekwencji, czego państwa importujące mogą je bez trudu zneutralizować za pomocą ceł wyrównawczych, opłat wyrównawczych lub innych narzędzi zagranicznej polityki ekonomicznej. Subsydia pośrednie stworzono by utrudnić ich wykrycie i uchronić eksporterów przed neutralizującymi działaniami ze strony importerów.

34. Ewolucja podstawowych zasad rozwoju handlu zagranicznego po II wojnie światowej.

1. teorie neoczynnikowe

2. t. neotechnologiczne

3. t. popytowo - podażowe

AD.1) charakter tych teorii opiera się na zasadzie kosztów względnych. Uważają za celowe uwzględnienie dodatkowo zasobów naturalnych oraz niejednorodności czynników pracy i kapitału. Proponują dzielić pracę na prostą i złożoną . Kapitał zaś na rzeczowo i tzw. Ludzki, który jest pracą złożoną. Zgodnie z tymi teoriami każdy kraj powinien eksportować towary, których wytwarzanie wymaga zastosowania relatywnie obfitych czynności produkcji i jednocześnie importować towary, których produkcja wymaga większego stosowania czynników względnie mało obfitych. Stosowanie tej zasady zawsze przynosi mniejsze lub większe korzyści.

AD.2) Teorie neotechnologiczne- uwzględnia się zmiany spowodowane ciągłym rozwojem postępu technicznego.

• teoria luki technologicznej kładzie nacisk na możliwość rozwoju korzystnego handlu dzięki międzynarodowego różnicom w ......wiedzy technicznej i w tempie postępu technicznego. Możliwości te są również podzielone przez autorów teorii cyklu życia produktu zgodnie, z którą handelmiędzynarodowy jest pochodną przechodzenia innego produktu- innowacji przez 3 fazy:1) innowacyjną 2) dojrzewania 3) fazę standaryzacji

• teoria korzyści skali produkcji i zbytu. Korzyści te występują wtedy gdy wielkości produkcji i zbytu rosną szybciej niż nakłady czynników produkcji np.: przy podwojeniu nakładów czynników towarzyszy trzykrotny wzrost wielkości produkcji

AD.3) Teorie popytowo- podażowe uwzględniają oprócz czynników podażowych znaczenie czynników po stronie popytu, a ściślej kształtowanie się jego wielkości i struktury. Autorzy tych teorii starają się udowodnić, że jedna z istotnych korzyści z rozwoju handlu międzynarodowego jest lepsze zaspokojenie potrzeb konsumentów i inwestorów pod względem ilości oraz pod względem jakości. Twierdza oni, że bardzo istotne jest rozwijanie tzw. Handlu wewnątrzgałęziowego, którego istota sprowadza się do jednoczesnego importu i eksportu towarów tych samych gałęzi i branż.

35. Współczesnej Gosp. Światowej. Przejawy dążeń do rozwiązania podstawowych Problemów

Podstawowe problemy:

-problemy ekonomiczne

-zagrożenia ekologiczne

-wzrost zadłużenia krajów najbiedniejszych i rozwijających się

-pogłębiająca się różnica między krajami zajmującymi się produkcją surowcowo-rolniczą a krajami zajmującymi się produkcją wyrobów przetworzonych, co jest konsekwencją nierównomiernego postępu technicznego.

Przejawy dążeń do rozwiązania tych problemów

-redukcja zadłużenia krajów najbiedniejszych

-wymiana zgodnie z zasadą kosztów względnych.

Przedsięwzięcia zmierzające do rozwiązania problemów gosp. światowej muszą mieć złożony charakter i dotyczyć wielu sfer życia społecznego. Dobrze to ilustruje problem wyżywienia. Osiągnięcie postępu w tej dziedzinie wymaga przede wszystkim intensyfikacji produkcji rolnej w krajach rozwijających się i niektórych krajach specjalistycznych. Do tego konieczne jest jednak lepsze wyposażenie rolnictwa tych krajów w środki techniczne.

36. Stos. Gosp. Polski z krajami UE

Przystąpienie Polski do UE może przynieść wiele korzyści:

1. zwiększenie dostępu do bardziej chłonnego rynku Unii (wydłużenie serii produkowanych wyrobów, zwiększenie skali wytwarzania, poprawienie efektywności gospodarki; ze względu na niższe koszty robocizny)

1. stymulujący wzrost konkurencji na polskim rynku spowodowany importem wyrobów z UE (lepsze wykorzystanie zasobów produkcyjnych, przyspieszenie post. techn., dopasowanie produkcji do potrzeb rynków zagranicznych)

2. stabilizujący wpływ Unii na politykę ekonomiczną Polski to eliminacja częstych zmian jej celów i narzędzi czy wprowadzenie mechanizmów i instytucji na wzór istniejących w obrębie Unii.

Korzyści te mogą wystąpić, gdy będą spełnione warunki:

1. restrukturyzacja gospodarki pod kątem rozwoju branż i produkcji wyrobów

1. rozwój specjalizacji i kooperacji w produkcji ze szczególnym uwzgl. Partnerów UE

2. integracja kapitałowa polskich p-stw z p-stwami z terenu UE.

37. Restrykcyjna polityka handlowa

-wyraża różne formy aktywności ekonomicznej rządu zmierzających do oddziaływania na rozmiary, strukturę, kierunki obrotów w handlu zagranicznym

-obejmuje zestaw ceł i narzędzi, które kształtują te stosunki

-decyduje o dostępie do rynku, o możliwościach wchodzenia

polityka liberalna i polityka protekcjonistyczna

O typie realizowanej polityki decydują, czynniki wewnętrzne i zewnętrzne.

czynniki wewnętrzne: ( wpływają na sytuację gospodarczą i politykę kraju)

1.poziom rozwoju kraju

2.struktura i rozmiary dochodu narodowego

3.struktura rynku (czynników produkcji, jego podmiotów, bieżąca sytuacja makroekonom., czy jest recesja czy ożywienie)

4.podział społeczny

czynniki zewnętrzne:

1. porozumienia prawno-instytucjonalne

- o charakterze wielostronnym, regionalnym

- zawierane przez poszczególne kraje lub grupy krajów (GATT, WTO )

- umowy handlowe dotyczące stref wolnego handlu i unii celnej

2. układ sił politycznych

3.charakter polityki handlowej stosowanej przez kraje partnerskie

polityka liberalna:

rola państwa: kreowanie i przestrzeganie prawa uczciwej konkurencji i wolnego handlu

- wolny handel - wolny od ograniczeń taryfowych, poza i parataryfowych i nieograniczony przez narzędzia ogólnej polityki ekonomicz.

polityka protekcjonistyczna:

*państwo wykorzystuje środki i narzędzia zagrażające polityce ekonomicznej

zalety:

- ochrona bilansu płatniczego przed nierównowagą

- ochrona przed zagraniczną konkurencją

wady:

- utrzymanie nieefektywnej struktury produkcji

- osłabienie zainteresowania przedsiębiorstw poprawą efektywności produkcji i postępem technicznym

- ograniczenie gospodarki otwartej wobec zagranicznej

38. Pojęcie i rodzaje kursu walutowego

kurs walutowy - cena płacona w walucie krajowej za jednostkę waluty obcej lub cena jednostki krajowej wyrażona w walucie obcej. Jest ogłaszany przez Bank Centralny.

Kurs spełnia funkcję:

1.informacyjną - informacja przy podejmowaniu decyzji gospodarczych

2.cenotwórczą - przenoszenie zagranicznego układu cen na ich układ krajowy przez możliwość porównywania

Rodzaje kursów walutowych:

1)Wg. stosunku do kursu równowagi

- kurs podwartościowy

- kurs nadwartościowy

2)Wg. różnych systemów kształtowania kursów walutowych

c)kurs stały - jest to cena pieniądza danego kraju wyrażona w pieniądzu innego kraju kurs zmienny - odpowiednia władza monetarna kontroluje wahania kursu

d)kurs arbitralny - cena pieniądza danego kraju ustalana jest przez władzę monetarną i nie ulega zmianom w długim okresie

3.Wg. stosunku kursu do inflacji

a)kurs nominalny - gdy nie uwzględnia się stopy inflacji

b)kurs realny - skorygowany o stopę inflacji

4.Wg. kształtowania się siły nabywczej walut, których one dotyczą

- kurs efektywny

- efektywny realny kurs walutowy

5.Wg. sposobu obliczania i przedstawienia kursów

e)kurs bezpośredni - tj. DEM/USD

f)kurs krzyżowy - uzyskuje się przez podzielenie kursu dwóch walut notowanych w stosunku do tej samej trzeciej waluty

6)Wg. rynków, na których kursy się kształtują

a)kursy bieżące

b)kursy terminowe

7.Wg. innych kryteriów

a)kurs jednolity - o okr. poziomie stosowan. przy zawieraniu transakcji znajdujących swoje odzwierciedlenie w bilansie

b)kurs zróżnicowany w różnych przekrojach

- podmiotowym, przedmiotowym, geograficznym

a) kursy walut narod. oparte na otwartym koszyku walut zagr.

b) kursy walut narodowych oparte na zamkniętym koszyku innych walut według stałych wag

W krajach może istnieć podwójny system kursu, gdy wyróżniamy:

- urzędowe kursy walut

- prywatne kursy walut

39. Istota bilansu płatniczego i jego gł. Pozycje.

Bilans płatniczy - syntetyczne zestawienie wszystkich płatności dokonywanych między rezydentami krajowymi a zagranicą, dotyczące określonego okresu(zazwyczaj1 roku kalendarzowego).

Bilans oddziaływuje na kierunki polityki gospodarczej państwa.

Informacje w nim zawarte są ważne dla banków, przedsiębiorstw i innych podmiotów pośrednio lub bezpośrednio uczestniczących wymianie handlowej i finansowej z zagranicą, wpływają bowiem na kurs walutowy i poziom ryzyka walutowego.

Części bilansu płatniczego:

1.bilans obrotów bieżących - obejmuje wszelkie płatności danego kraju związane z międzynarodową wymianą towarów i usług oraz koszty obsługi kapitału zagranicznego. Jego części składowe to:

a. bilans handlowy (zestawienie porównawcze wartości exportu i importu dokonanego przez rezydentów danego kraju w stosunku do partnerów zagranicznych)

b.bilans obrotu usługami (zestawienie płatności z tytułu obrotu usługami między danym krajem a zagranicą )

c.bilans procentów i dywidend ( zestawienie wpływów i wydatków z tytułu obsługi kapitału obcego )

d.bilans wydatków rządowych, nie uwzględnionych nigdzie indziej (chodzi tu o tzw. transfery rządowe, a także o tzw. transfery nieodpłatne)

1.bilans obrotów kapitałowych - przepływy kapitału we wszystkich formach . Obejmuje:

a.bilans obrotu kapitałami krótkoterminowymi (przepływy

wszelkich pożyczek, kredytów i lokat kapitałowych o okresie amortyzacji nie dłuższym niż 1 rok )

b.bilans obrotu kapitałami długoterminowymi (przepływy

kapitału średnio i długoterminowego w formie zagranicznych inwestycji bezpośrednich i pośrednich oraz w formie średnio i długookresowych kredytów prywatnych, rządowych )

2.bilans obrotów wyrównawczych - określany też jest jako bilans obrotów dewizowych BC danego kraju

operacje autonomiczne - to pozycje bilansu obrotów bieżących, a więc: obroty towarowe i usługowe, bilans procentów i dywidend, przepływy niekompensowane oraz wydatki rządowe, ponadto: przepływy kapitałów długoterminowych zarówno w formie pożyczek, jak i lokat bezpośrednich i pośrednich.

transakcje wyrównawcze - krótkoterminowe zadłużenia kraju wobec zagranicznych organów oficjalnych i międzynarodowych organizacji finansowych oraz przepływ złota monetarnego i dewiz

40. Pojęcie równowagi i nierównowagi bilansu płatniczego.

Równowaga w krótkim okresie: w krótkim okresie bilans na ogół jest niezrównoważony, ponieważ proces gospodarowania jest ciągły i czas jego trwania nie pokrywa się z okresem obrachunkowym.

Równowaga w długim okresie: deficyty i nadwyżki bilansu płatniczego w kolejnych latach mogą się w sumie równoważyć i dlatego w dłuższym okresie bilans płatniczy może być zrównoważony.

Bilans płatniczy jest zrównoważony, gdy nie występują transakcje wyrównawcze, czyli takie których celem jest zrównoważenie bilansu płatniczego (np. celowe zaciąganie kredytu w warunkach deficytu bilansu handlowego ). Z równowagą bilansu płatniczego mamy do czynienia również, gdy transakcje autonomiczne równoważą się.

Trwała równowaga bilansu płatniczego - ma miejsce wtedy, gdy bilans płatniczy w kolejnych latach jest zrównoważony lub, gdy w następujących po sobie latach deficyty i nadwyżki kompensują się.

Pozorna równowaga - to taki stan bilansu, który osiągnięto w efekcie zastosowania przez władze pewnych środków polityki gospodarczej.

Rzeczywista równowaga - to stan, jaki następuje mimo braku jakiejkolwiek interwencji władz w tym zakresie.

41. Formy wymiany gospodarczej, ich istota i znaczenie we współczesnej gospodarce światowej

Do podstawowych form wymiany gospodarczej zaliczamy:

- wymianę rzeczową,

- wymianę finansową.

Wymiana rzeczowa to przede wszystkim wymiana:

- produktów naturalnych - ich transport i eksport,

- ludności - międzynarodowa migracja ludności - jej przenoszenie się przez granice narodowe na dłuższe okresy,

- energii,

- informacji.

Drugą formą wymiany gospodarczej jest pieniądz. Pieniądz posiada wartość, a jako towar specyficzny posiada także wartość użyteczną. Pieniądz spełnia określone funkcje:

- jest miernikiem wartości- w pieniądzu wyraża się wartość i ceny różnych towarów,

- jest środkiem płatniczym - uwalnia nas od zobowiązań,

- jest środkiem cyrkulacji - umożliwia zawieranie transakcji P-T-P,

- jest środkiem tezauryzacji - środek do gromadzenia pieniędzy,

- pieniądz światowy.

42. Czynniki wpływające na konkurencyjność państwa. Bardzo ważnym czynnikiem jest kapitał. Podstawową infrastrukturę powinno budować państwo: autostrady, koleje. Do prawidłowego rozwoju państwu jest potrzebne szkolnictwo, na które powinno państwo przeznaczać ok. 2,5% dochodu narodowego brutto. Polska 0,4% PKB. Aby zwiększyć konkurencyjność musi być dużo firm, ale nie za dużo. Trzeba kontrolować produkcję lub obszar produkcji. W pogoni za konkurencyjnością powstają wirtualne korporacje (czasowe firmy do zrobienia konkretnego zadania. Czasowe sieci dynamiczne „fabryki bez produkcji” polega na organizowaniu firmy przez firmę. Ogromny wzrost znaczenia usług też przemawia za konkurencyjnością państwa, jak również dysayting (odnawianie) oszczędność surowców. Inne czynniki to badania naukowe, spadek cen w transporcie,

43. Wskaźnik Transnacjonalizacji Korporacyjnej. (Przenikanie przez granice). Do obliczania stosuje się trzy czynniki: -Udział kapitału zagranicznego korporacji w całym jej kapitale. -Udział produkcji zagranicznej korporacji w całej jej produkcji. - Udział zatrudnienia pracowników zatrudnionych korporacji w całości w zatrudnionych w korporacji. Czołówkę korporacji międzynarodowych stanowią np. Nestle, Abb. Ok. 90% ich kapitału jest ulokowana za granicą. Wysoki czynnik mają też korporacje naftowe: Ekson i Shell. CECHY: - ogromna ilość kapitału, łatwość przenoszenia tego kapitału po świecie, szybki rozwój nowych form tworzenia przedsiębiorstw, daleko posunięta liberalizacja.

44. Formy porozumień przedsiębiorstw. 1.Porozumienia Kartelowe. (Umowy dżentelmenów). Powstrzymywanie się od eksportu na rynek zajęty przez konkurencje, powstrzymywanie się od eksportu na rynek macierzysty konkurenta, podział rynku zbytu, mogły dotyczyć w zakresie produkcji i cen. 2.Umowy licencyjne i patentowe. Umowy o podziale dystrybutorów( np. taka benzyna sprzedawana przez takie stacje). Ponieważ kartele były nie trwałe tworzono tzw. Syndykaty (decydowały o podziale rynków zbytu). Holdingi - przedsiębiorstwa powoływane przez kartel do zarządzania przez udziały finansowe.

Ustawa Szemrana: ustawa antykartelowa i antytrastowa, która zabraniała tego typu porozumień. W krajach słabo rozwiniętych żeby ograniczyć konkurencje między sobą państwa same organizowały coś w rodzaju karteli, to prowadziło do powstawania licznych międzynarodowych umów towarowych a na końcu do powstania największego kartelu producentów ropy naftowej. Były tworzone w celu stabilizowania ceni narzucania pułapu cen. Najbardziej znane to: Umowa Cynowa, Cukrowa, M. U. Kawowa, Kauczukowa, Pszeniczna, Producentów oliwy z oliwek. Porozumienia Towarowe. Porozumienia państw dotyczące eksportu produkcji pewnych surowców. CIPEK - porozumienie eksporterów miedzi, OPEK - organizacja państwowa eksporterów ropy naftowej. Na skutek windowania cen udało się zwiększyć w 73 roku ceny o ok.70%, po drugim skoku 30% a po trzecim ok. 40%. W ramach OPEKU powstał jeszcze AOPEK (organizacja Arabska). 3. Państwa oddziaływujące dwutorowo. Bezpośrednie prowadzenie działalności gospodarczej. Celem każdego państwa jest podniesienie stopy życiowej w państwie, to prowadzi do odpowiedniej polityki międzynarodowej do stałej dyskusji po między zwolennikami liberalizmu i protekcjonizmu. Skrajność protekcjonalizmu to autarkia ( samozaspakajanie się państw), w skali całego świata liberalizm jest lepszy. Państwa wpływają na gospodarkę światową przez swoją politykę. 4. Ugrupowania Integracyjne Państw. Np. Unia Europejska. Polityka gospodarcza jest zupełnie inna niż w poszczególnych pastwach. 5. Organizacje Międzynarodowe. Mają funkcje regulacyjne jak również prowadzą działalność gospodarczą jak np. FAO. Organizacje Pozarządowe. Znane z działalności jak np. antyglobaliści. OXFAM - zajmuje się ludnością głodującą podczas wojen, klęsk żywiołowych, itp.

45. Handel - jest to ruch towaru. MSG obejmują również przemieszczanie czynników produkcji (kapitał, siła robocza, ziemia). Regulacja handlu usługami podlega Światowej Organizacji Handlu. Usługi transgraniczne: 1. Usługi gdzie nie przemieszczają się ani usługodawca ani usługobiorca. (np. przez telefon), 2. Usługi gdzie przemieszcza się usługobiorca. (Turystyka). 3. Usługi gdzie przemieszcza się usługodawca.( Tworzenie przedsiębiorstw za granica) lub jako indywidualna siła robocza.

46. Klasyfikacja przepływów pieniężnych. 1+R - realna stopa procentowa / to trzeb dostać w zwrocie, aby pożyczyć pieniądze na przyszłość. Obroty kapitałowe mogą być dokonywane przez przedsiębiorstwa prywatne i publiczne, ale mogą być również dokonywane przez bank centralny. Te wszystkie podmioty muszą mieć jakiś zysk z kapitału. Bank centralny musi chronić walutę swojego kraju. Albo sam z siebie dokonuje ruchów walutowych, sprzedaje walutę obcą (zmniejsza jej kurs) albo sprzedaje kapitał.

Podział z punktu widzenia czasu. - Krótkoterminowe, - długoterminowe

Podział z punktu widzenia pochodzenia. - Prywatnych (wszystkie przelewy gospodarstw domowych, emigrantów, przedsiębiorstw itp.) - publicznych (pieniądze rządowe, agencji rządowych organizacji międzynarodowych).

Z punktu wykorzystania kapitału. - Lokaty krótkoterminowe walutowe, - kredyty handlowe, - inwestycje portfelowe, - kredyty finansowe, - zagraniczne inwestycje bezpośrednie (ZIBY).

-Inwestycje portfelowe - inwestowanie lub kupowanie papierów wartościowych albo obligacji obcych rządów, zagranicznych przedsiębiorstw. Teoria PORT FOLIO ruchy kapitałowe tłumaczy poszukiwaniem zrównoważonego pakietu akcji przez poważnych inwestorów, zabezpieczenie przed stratami.

-Kredyty finansowe - udzielane przez banki, przedsiębiorstwa, rządy innym krajom, bankom, przedsiębiorstwom bez określonego celu.

Rząd pożycza pieniądze, bo chce zwiększyć ABSORBCJE. (Możliwość wydawania pieniędzy, które wynikają z przychodu danego państwa) Y=I+K+G Y- dochód narodowy, I- inwestycje, K- konsumpcja, G- wydatki rządowe. Dochód narodowy do podziału. Oznacza to, że z I+K+G zabieramy coś na eksport, eksport zmniejsza nam dochód narodowy do podziału a import zwiększa Y_w=E_X+D_P. Oznacza to ze w gospodarce otwartej, jeśli chcemy zwiększyć absorpcje możemy ją zwiększyć importem.

- zagraniczne inwestycje bezpośrednie. Cel to kontrola nad zagranicznymi przedsiębiorstwami, zysk nie jest głównym czynnikiem, liczy się natomiast powiększanie kontroli, czyli udziału w rynku co przyczyni się do wzrostu zysku w przyszłości. Wytworzenie tego samego towaru w ramach jednego przedsiębiorstwach w różnych miejscach jest bardziej opłacalne.

Wpływ kraju wysyłającego na inwestycje zagraniczne. Zakładamy ze kapitał w danym kraju jest w nadmiarze. Wpływ pieniędzy do zainwestowania za granicą niekorzystnie wpływa na początku na bilans ujemny. W długim okresie wpływ na bilans płatniczy może się wyrównywać albo być dodatni. Towary wytwarzane w naszej filii mogą stać się konkurencyjne na naszym rynku, co też może mieć ujemny wpływ na bilans płatniczy. Mogą też zacząć sprzedawać na rynki gdzie my sprzedawaliśmy. Z drugiej strony jest wpływ dodatni, rozkręcanie tam produkcji może spowodować wzrost produkcji w kraju macierzystym. Dla kraju przywożącego kapitał sytuacja może być odwrotna. Na początku poprawia mu się bilans płatniczy, jeżeli te inwestycje są prowadzone w krajach słabo rozwiniętych, znajdują zatrudnienie nadwyżki siły roboczej, poziom społeczeństwa wzrasta, podnosi im się poziom technologiczny. Jeżeli inwestycja nie jest za bardzo oderwana wpływa na podniesienie poziomu technicznego tego kraju. Powstanie UE i zniesienie granic i ograniczeń było poważnym czynnikiem wzrostu inwestycji zagranicznych.

47.Krzywa produkcji

Krańcowa wydajność tego czynnika nie rośnie a następne nakłady nie przynoszą efektów lub przynoszą efekty ujemne.

//// - Produkcja początkowa w kraju 1

\\\\ - Produkcja w kraju 2

## - o tyle wzrosła produkcja całego świata

Ilość produkcji w kraju 1 się zmniejszył, ale w kraju 2 się zwiększył. Oznacza to ze w skali całego świata produkcja zwiększyła się a swobodny przepływ towarów przynosi zyski. W skali całej produkcji przesuwanie pracy w stosunku do kapitału jest korzystne.

1. Pojęcie, istota i specyfikacja MSG jako nauki ekonomicznej

2.Podstawowe podmioty i przedmioty MSG

3.Formy wymiany gospodarczej, ich istota i znaczenie we współczesnej gospodarce światowej.

4. Kierunki rozwoju handlu międzynarodowego we współczesnej gospodarce światowej

5. Międzynarodowa wymiana siły roboczej we współczesnej gospodarce światowej - Cechy charakterystyczne

6. Ewolucja kierunków i intensywność międzynarodowej wymiany kapitału

7.Wiedza techniczna jako przedmiot międzynarodowej wymiany gospodarczej, specyfika, formy i kierunki rozwoju

8. Korporacje Transnarodowe (Wkt) W Gospodarce Światowej - Przyczyny Powstawania Oraz Rola I Znaczenie

9. Gospodarka Światowa Pojęcie I Podstawowe Czynniki Zmian

10. Kierunki zmian w gospodarce światowej przed i po II wojnie światowej

11. Współczesna gospodarka światowa. Podstawowe problemy; ich cechy charakterystyczne i możliwości rozwiązania

12.Istota i cele teorii handlu międzynarodowego

13. Istota i cele teorii międzynarodowej migracji czynników wytwórczych

14. Zasada kosztów względnych oraz zasada obfitości zasobów jako podstawowe prawa racjonalnego gospodarowania w skali międzynarodowej

15. Zagadnienie korzyści ze skali produkcji i zbytu w teoriach handlu międzynarodowego oraz w praktyce gospodarczej.

16. Pojęcie i rodzaje kursu walutowego; Warunki wymienialności walut.

17.Zasady kształtowania się kursu walut w systemie waluty złotej.

18. Systemy i mechanizmy płatności międzynarodowych.

19. Bilansu płatniczy Istota i jego główne pozycje.

20. Pojęcie równowagi i nierównowagi bilansu płatniczego.

21. Mechanizm cenowy przywracania równowagi bilansu płatniczego w różnych systemach walutowych.

22. Mechanizm dochodowy przywracania równowagi bilansu w różnych systemach walutowych.

23. Mechanizm automatycznego przywracania równowagi bilansu w różnych systemach walutowych.

24.Funkcjonowanie mechanizmu cenowego i dochodowego we współczesnym systemie walutowym krajów kapitalistycznych

25. Czynniki kształtujące równowagę bilansu płatniczego w długim okresie

26.Wzrostu międzynarodowej współzależności gospodarczej w rozwoju społeczno-ekonomicznym. Przesłanki i konsekwencje.

27. Zagraniczna polityka ekonomiczna. Istota oraz cele

28. Międzynarodowa polityka ekonomiczna. Istota i cele.

29. Środki zagranicznej polityki ekonomicznej. Bezpośrednie i pośrednie.

30. Mechanizm cła narodowego i skuteczność ceł w warunkach współczesnej gospodarki światowej.

31.Ograniczenia ilościowe jako instrument zagranicznej polityki ekonomicznej; istota i skutki stosowania.

32.Ograniczenia dewizowe jako instrument zagranicznej polityki ekonomicznej; istota i skutki stosowania.

33.Subsydia eksportowe i wewnętrzne; ich rodzaje oraz oddziaływanie na gospodarkę wewnętrzną i na handel międzynarodowy.

34. Ewolucja podstawowych zasad rozwoju handlu zagranicznego po II wojnie światowej.

35. Współczesnej Gosp. Światowej. Przejawy dążeń do rozwiązania podstawowych Problemów

36. Stos. Gosp. Polski z krajami UE

37. Restrykcyjna polityka handlowa

38. Pojęcie i rodzaje kursu walutowego

39. Istota bilansu płatniczego i jego gł. Pozycje.

40.Pojęcie równowagi i nierównowagi bilansu płatniczego.

41. Formy wymiany gospodarczej, ich istota i znaczenie we współczesnej gospodarce światowej

42.Czynniki wpływające na konkurencyjność państwa.

43.Wskaźnik Transnacjonalizacji Korporacyjnej.

44.Formy porozumień przedsiębiorstw.

45. Handel

46.Klasyfikacja przepływów pieniężnych

47.Krzywa produkcji

6

---