Autor: Sebastian Pich

Moduł 2

Kryminologiczne i penitencjarne aspekty przestępczości zorganizowanej

Zorganizowana grupa przestępcza oznacza grupę posiadającą strukturę, składającą się z trzech lub 

więcej osób, istniejącą przez pewien czas oraz działającą w porozumieniu w celu popełnienia jednego 

lub   więcej   poważnych   przestępstw   dla   uzyskania   w   sposób   bezpośredni   lub   pośredni,   korzyści 

finansowej lub innej korzyści materialnej.

Według   Bałchut   J.,   Gaberle   A.,   Krajewskiego   K.   pole   działania   oraz   rozmiary   przestępczości 

zorganizowanej w Polsce nie są dokładnie ustalone. Można jednak wyróżnić pewne typowe obszary, 

które są zdominowane przez zorganizowane grupy przestępcze: 

‒ handel   i   produkcja   narkotyków   (poza   „polską   heroiną”   oraz  uprawą   konopi   indyjskich   na 

własny użytek),

‒ przerzucanie kradzionych samochodów do innych krajów,

‒ przemyt papierosów i alkoholu,

‒ niektóre postacie przestępstw gospodarczych, na przykład pranie brudnych pieniędzy poprzez 

otwieranie działalności legalnej tzw. ,,drugiej nogi”,

‒ kontrola nad agencjami towarzyskimi, kasynami i salonami gier hazardowych, a także innymi 

lokalami rozrywkowymi

1

.

Charakterystyczne cechy przestępczości zorganizowanej polegają na:

–

trwałym związku wiodących przestępców zawodowych,

–

wielostopniowej,   hierarchicznej   strukturze   organizacyjnej   z   określonym   stylem   kierowania 

i dyscypliną członków, 

–

racjonalnej,   planowanej   przestępczości   i   opartej   na   podziale   pracy   poprzez   specjalistów 

(podział ról), 

1

Błachut J., Gaberle A., Krajewski K., Kryminologia, Arche, Gdańsk 2001, s. 301-302

Centralny Ośrodek Szkolenia Służby Więziennej

ul. Wrocławska 193–195, 62-800 Kalisz, tel. 62 766 95 00

edu.cossw.pl

strona 1

–

zmiennej „technologii” przestępstwa oraz wielości w wyborze metod – od wyzysku, groźby, 

wymuszania, czynnego łapownictwa, przemocy, przymusowej ochrony do terroru,

–

prowadzeniu   nielegalnych   interesów,   które   każdorazowo   dostosowywane   są   do   potrzeb 

społeczeństwa,

–

konspiracyjnym sposobie zachowania się sprawców, 

–

pomocy   dla   członków:   w   ucieczce,   zapłaceniu   kaucji,   opłaceniu   adwokata,   zastraszaniu 

uczestników procesu, opieka w czasie pobytu w jednostce penitencjarnej, pomoc rodzinie, 

ponowne przyjęcie do grupy po uzyskaniu wolności, 

–

mobilności i międzynarodowych związkach.

Struktura 

zorganizowanej grupy przestępczej

↓

Przywódca lub przywódcy

↓

Kadra kierownicza

↓

Specjaliści

↓

Żołnierze

↓

Tryby maszyny

↓

Pozostali, których pozycja w grupie 

jest niejasna, niedookreślona

Przestępczość   zorganizowaną   w   Polsce   możemy   podzielić   na   dwa   obszary   tj.   przestępczość 

kryminalną   i   przestępczość   gospodarczą.   Zaznaczyć   należy,   że   grupą   przestępczości   kryminalnej 

gdzie popełniane są przestępstwa w sposób brutalny kieruję silną ręką tzw. boss. W tej przestępczości 

ofiara jest widoczna niemal od zaraz. Jednak przestępcy szybko dorabiają się dużych pieniędzy, które  

przeznaczają na otwarcie działalności legalnej. Natomiast przestępczość gospodarcza inaczej „białe 

Centralny Ośrodek Szkolenia Służby Więziennej

ul. Wrocławska 193–195, 62-800 Kalisz, tel. 62 766 95 00

edu.cossw.pl

strona 2

kołnierzyki”   koncentruje   się   na   dokonywaniu   czynów   karalnych   poprzez   wykorzystanie   wiedzy 

i wysokiego poziomu intelektualnego. Grupą przestępczości gospodarczej kieruje tzw. rekin – człowiek 

wykształcony,   inteligentny,   kulturalny,   znający   języki   obce   itp.   Ofiara   w   przypadku   przestępstw 

gospodarczych jest zauważalna bardzo często dopiero po dłuższym czasie.

Stan na dzień

 Ilość osadzonych

1.09.2001

748

1.01.2002

896

2.01.2003

1 497

1.01.2004

2 011

1.01.2005

2 387

2.01.2006

2 830

1.01.2007

3 610

1.01.2008

3 654

2.01.2009

2 790

Tabela 1. Ilość osadzonych z przestępczości zorganizowanej w jednostkach penitencjarnych

Zagrożenia wynikające z pobytu w jednostkach osób związanych z przestępczością 

zorganizowaną:

‒ autorytet przestępczy (wysoka pozycja wśród osadzonych, solidaryzowanie się),

‒ prowadzenie działalności przestępczej w warunkach izolacji,

‒ przemyt na teren jednostki przedmiotów niebezpiecznych i niedozwolonych,

‒ zbieranie się światka przestępczego pod jednostką organizacyjną,

‒ ucieczka art. 242 § 1 Kk., (napaść na konwój),

‒ groźba, zastraszanie, szantaż,

‒ czynna napaść na funkcjonariusza art. 222 Kk.,

‒ skorumpowanie funkcjonariusza art. 228 Kk.

Centralny Ośrodek Szkolenia Służby Więziennej

ul. Wrocławska 193–195, 62-800 Kalisz, tel. 62 766 95 00

edu.cossw.pl

strona 3

Bibliografia

1. Błachut J., Gaberle A., Krajewski K., Kryminologia, Arche, 

Gdańsk 2001.

2. Bułat K., Czarniak P., Gorzelak A., Kryminologia, Oficyna, 

Kraków 2007.

3. Dobrowolski Z., Korupcja w życiu publicznym, Organon, 

Zielona Góra 2001.

4. Pływaczewski E. W., (red.), Przestępczość 

zorganizowana. Świadek koronny. Terroryzm. W ujęciu  

praktycznym, Zakamycze, Kraków 2005.

5. Pich S., Wesołowska-Krzysztofek I., Zanim będzie za  

późno. Zjawisko korupcji w jednostkach organizacyjnych  

Służby Więziennej, Centralny Ośrodek Szkolenia Służby 

Więziennej, Kalisz 2008.

6. Pomiankiewicz J., Członkowie zorganizowanych grup 

przestępczych w aresztach śledczych i zakładach  

karnych – zagrożenia dla Służby Więziennej  

i podejmowane przeciwdziałania, [w:] Parzycki l., Rau Z., 

Praktyczne elementy zwalczania przestępczości 

zorganizowanej i terroryzmu. Nowoczesne technologie 

i praca operacyjna, Oficyna, Warszawa 2009.

7. Rau Z., Przestępczość zorganizowana w Polsce i jej  

zwalczanie, Zakamycze, Kraków 2002.

8. Szczygieł G., Przestępczość zorganizowana – aspekt  

penitencjarny, [w:] Pływaczewski E., Przestępczość 

zorganizowana, świadek koronny, terroryzm, Kantor 

Wydawniczy Zamykacze, Kraków 2005.

Centralny Ośrodek Szkolenia Służby Więziennej

ul. Wrocławska 193–195, 62-800 Kalisz, tel. 62 766 95 00

edu.cossw.pl

strona 4