gornik eksploatacji podziemnej 711[02] z3 02 n

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ

Jacek Zagłówek

Rozpoznawanie i likwidacja zagrożeń w górnictwie
711[02].Z3.02

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:

dr inż. Janusz Makówka
dr inż. Józef Parchański

Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Jacek Zagłówek

Konsultacja:
mgr inż. Gabriela Poloczek

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 711[02].Z3.02
„Rozpoznawanie i likwidacja zagrożeń w górnictwie”, zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu górnik eksploatacji podziemnej.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Przykładowe scenariusze zajęć

5. Ćwiczenia

5.1. Zagrożenia zawałami, tąpaniami oraz wyrzutami gazów i skał

5.1.1. Ćwiczenia

5.2. Zagrożenia gazowe w górnictwie

5.2.1. Ćwiczenia

5.3. Zagrożenia pyłowe

5.3.1. Ćwiczenia

5.4. Zagrożenia pożarowe

5.4.1. Ćwiczenia

5.5. Zagrożenia wodne i zagrożenia techniczne

5.5.1. Ćwiczenia

6. Ewaluacja osiągnięć ucznia

7. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela „Rozpoznawanie i likwidacja zagrożeń

w górnictwie”, który będzie pomocny w prowadzeniu zajęć dydaktycznych w szkole
kształcącej w zawodzie górnik eksploatacji podziemnej 711[02].

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien posiadać przed realizacją
materiału tej jednostki modułowej,

−

cele kształcenia - wykaz umiejętności, jakie uczeń opanuje podczas zajęć,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

propozycje ćwiczeń, które mają na celu ukształtowanie umiejętności,

−

ewaluację osiągnięć ucznia,

−

wykaz literatury, z jakiej uczniowie mogą korzystać podczas nauki.

Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania:

−

pokazu z objaśnieniem,

−

metody tekstu przewodniego,

−

metody projektów,

−

ćwiczeń praktycznych.

Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od samodzielnej

pracy uczniów do pracy zespołowej.

W celu przeprowadzenia ewaluacji osiągnięć ucznia, nauczyciel może posłużyć się

zamieszczonymi w rozdziale 6 zestawami zadań testowych.

W tym rozdziale zamieszczno również (dla każdego testu osobno):

−

plan testu w formie tabelarycznej z kluczem odpowiedzi,

−

punktację zadań i uczenia się,

−

propozycje norm wymagań,

−

instrukcję dla nauczyciela,

−

instrukcję dla ucznia,

−

kartę odpowiedzi,

−

zestaw zadań testowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

711[02].Z3

Eksploatacja z

łóż

711[02].Z3.01

Rozpoznawanie

i udost

ępnianie złóż

711[02].Z3.03

Dobieranie

środków

strza

łowych

711[02].Z3.02

Rozpoznawanie i likwidacja

zagro

żeń w górnictwie

711[02].Z3.04

ążenie

wyrobisk

podziemnych

711[02].Z3.05
Wykonywanie

obudowy wyrobisk

711[02].Z3.06

Montowanie

urz

ądzeń

wentylacyjnych

i zabezpieczaj

ących

711[02].Z3.07

Eksploatowanie z

łóż

kopalin u

żytecznych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

definiować, stosować i przeliczać jednostki układu SI,

−

rozpoznawać zagrożenia naturalne i technologiczne występujące w kopalniach węglowych,

−

obsługiwać podstawowe przyrządy do pomiarów gazów kopalnianych,

−

przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej,

−

wykonywać schematy przestrzenne wyrobisk górniczych,

−

czytać mapy górnicze,

−

określać warunki zalegania pokładów węgla w złożu,

−

charakteryzować parametry i zasady eksploatacji maszyn i urządzeń górniczych,

−

dobierać maszyny urabiające i ładujące do określonych warunków górniczo-geologicznych,

−

wiercić otwory przy pomocy różnych urządzeń wiertniczych,

−

charakteryzować sprężarki i wentylatory,

−

posługiwać się samodzielnie dokumentacją maszyn,

−

określić zasady bezpiecznej eksploatacji i obsługi przenośników górniczych,

−

charakteryzować środki łączności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

scharakteryzować zjawiska tąpań i ich skutki dla kopalni,

−

wskazać metody zapobiegania tąpaniom,

−

scharakteryzować zjawisko wyrzutów gazów i skał,

−

wymienić metody zapobiegania wyrzutom gazów i skał,

−

scharakteryzować zjawisko zagrożenia metanowego,

−

sklasyfikować zagrożenia metanowe,

−

wskazać sposoby zwalczania zagrożeń metanowych,

−

wskazać kategorie zagrożenia metanowego,

−

posłużyć się metanomierzem,

−

scharakteryzować i określić zakres stosowania urządzeń elektrycznych w poszczególnych
stopniach zagrożenia metanowego,

−

posłużyć się przyrządami do wykrywania gazów,

−

scharakteryzować zjawisko wybuchu pyłu węglowego,

−

wymienić sposoby zapobiegania wybuchom pyłu węglowego,

−

scharakteryzować konstrukcję i lokalizację zapór przeciwwybuchowych,

−

sklasyfikować pokłady węgla pod względem zagrożenia wybuchem pyłu węglowego,

−

wskazać miejsca możliwego zapoczątkowania wybuchu pyłu węglowego,

−

scharakteryzować techniczne środki zapobiegania pożarom,

−

objaśnić zasady zachowania się załogi w czasie pożaru – drogi ucieczkowe,

−

zastosować pochłaniacz ochronny,

−

określić zakres stosowania pochłaniacza ochronnego,

−

przekazać komunikat o zagrożeniu,

−

posłużyć się podstawowym sprzętem gaśniczym,

−

scharakteryzować system odwadniania kopalni,

−

sklasyfikować zagrożenia wodne,

−

określić źródła dopływu wody do kopalni,

−

omówić system odwadniania kopalni,

−

scharakteryzować wymagania stawiane maszynom i urządzeniom dopuszczonym do
stosowania w zakładach górniczych,

−

skorzystać z komputerowych programów specjalistycznych dotyczących prognozowania
zagrożeń,

−

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, zabezpieczenia przeciwpożarowego
i ochrony środowiska na stanowisku pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca

……………………………………………….

Modułowy program nauczania: Górnik eksploatacji podziemnej 711[02]
Moduł:

Eksploatacja złóż 711[02].Z3.

Jednostka modułowa:

Rozpoznawanie i likwidacja zagrożeń w górnictwie
711[02].Z3.02

Temat: Pomiary i ocena zagrożenia metanowego oraz zagrożenia pożarami

endogenicznymi w kopalniach węglowych.

Cel ogólny:

Kształtowanie umiejętności oceny zgrożenia metanowego i pożarowego
w wyrobiskach dołowych na podstawie wykonanych pomiarów.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

określić ilość powietrza na podstawie wykonanych pomiarów w wyrobiskach,

−

zmierzyć stężenia gazów kopalnianych,

−

pobrać próbki gazu do analizy laboratoryjnej,

−

obliczyć ilości metanu i tlenku węgla w powietrzu kopalnianym na podstawie podanych
przez nauczyciela danych,

−

wyznaczyć stacje pomiarowe dla określania poziomu zagrożenia metanowego
i pożarowego w rejonie ścian jak i drążonych wyrobisk korytarzowych,

−

ocenić poziom zagrożenia pożarowego zgodnie z obowiązującymi kryteriami.

W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe:

−

organizowanie i planowanie zajęć,

−

pracy w zespole,

−

oceny pracy zespołu.

Metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie,

−

metoda projektów.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

uczniowie pracują w zespołach dwuosobowych.

Środki dydaktyczne:

−

przyrządy pomiarowe:calówka, anemometry, metanomierze typu VM–1c, VM-1p,
metanomierze interferencyjne typu Ricken, wykrywacze gazów WG–2M, rurki
wskaźnikowe, pipety szklane, zestaw APG 1, worki do pobierania próbek gazów,

−

instrukcje obsługi przyrządów pomiarowych,

−

przepisy górnicze [12, 16],

−

przybory do pisania.

Czas:

−

4 godziny dydaktyczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Uczestnicy:

−

uczniowie zasadniczej szkoły zawodowej kształcącej w zawodzie górnik eksploatacji
podziemnej.

Przebieg zajęć:
1. Sprawy organizacyjne.
2. Nawiązanie do tematu, omówienie celów zajęć i sposobu wykonania ćwiczenia

z uwzględnieniem przepisow bezpieczeństwa i higieny pracy.

3. Zorganizowanie stanowiska pracy do wykonania ćwiczenia.
4. Realizacja tematu:
A. Pomiary i na podstawie ich wyników ocena zagrożenia

−

każdy zespół otrzymuje polecenie wykonania pomiarów w czterech wskazanych

miejscach komory ćwiczeń kopalnianej stacji ratownictwa górniczego, (analiza wstępna
treści zadania – 10 minut),

−

zespoły na wyznaczonych stanowiskach mają określić: przekrój wyrobiska, pomierzyć

prędkość powietrza, wykonać pomiary stężeń gazów (CO, CO

, CH

), pobrać próbki

gazu do analizy chemicznej – 80 min,

−

ocenić stan zagrożenia na podstawie przeprowadzonych pomiarów, – czas 10 minut.

B. Projektowanie lokalizacji stacji pomiarowych i miejsc zabudowy czujników.

−

zespoły otrzymują przykładowe schematy wentylacyjne rejonów kopalni, dla których

mają:
a) wyznaczyć lokalizację stacji pomiarowych dla określenia poziomu zagrożenia

metanowego i zagrożenia pożarami endogenicznego w tych rejonach, – 20 minu,

b) zaznaczyć miejsca zabudowy czujników metanometrii automatycznej i czujników

do kontroli stężeń CO – 20 minut,

c) ocenić stan zagrożenia w tych rejonach na podstawie wyników pomiarów

określonych przez nauczyciela – 20 minut,

−

zespoły po uszczegółowieniu wymagań realizują zadania (w razie trudności korzystają

z pomocy nauczyciela).

5. Po wykonaniu zadania, zaspoły przygotowują prezentację (sposób przewietrzania rejonu,

uzasadnienie lokalizacji stacji pomiarowych, ocenę zagrożenia) – czas 10 minut.

6. Nauczyciel analizuje pracę zespołów podczas przygotowywanej prezentacji.
7. Zespoły prezentują efekty swoich rozwiązań.– 20 minut.
8. Uczniowie wspólnie z nauczycielem dokonują oceny prac.

Zakończenie zajęć

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć i opanowanych
umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca

……………………………………………………………

Modułowy program nauczania: Górnik eksploatacji podziemnej 711[02]
Moduł:

Eksploatacja złóż 711[02].Z3

Jednostka modułowa:

Rozpoznawanie i likwidacja zagrożeń w górnictwie
711[02].Z3.02

Temat: Próbna akcja pożarowa.

Cel ogólny: Kształtowanie właściwych zachowań w przypadku wystąpienia pożaru

w kopalni. Doskonalenie umiejętności posługiwania się sprzętem ochrony dróg
oddechowych.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

posłużyć się sprzętem ochrony dróg oddechowych (tlenowy aparat ucieczkowy),

−

podać meldunek o zagrożeniu do dyspozytora,

−

posłużyć się sygnałami alarmowymi,

−

określić zasady prowadzenia akcji pożarowej,

−

wyznaczyć strefę zagrożenia, posterunki obstawy, lokalizację bazy ratowniczej,

−

zorganizować stanowisko do wykonywania pomiarów zgodnie z zasadami bezpieczeństwa
i higieny pracy.

W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe:

−

organizowanie i planowanie zajęć,

−

pracy w zespole,

−

oceny pracy zespołu.

Metody nauczania–uczenia się:

−

metoda tekstu przewodniego,

−

ćwiczenie.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

grupowa i indywidualna.

Czas: 1,5 godziny dydaktycznej.

Środki dydaktyczne

−

ubrania robocze, lampy górnicze,

−

tlenowe aparaty ucieczkowe–treningowe, pochłaniacze ucieczkowe, zestaw gaśnic
stosowanych na kopalni,

−

schemat wyrobisk w komorze ćwiczeń, mapę wyrobisk górniczych (pokładowa), schemat
przewietrzania rejonu (tego co na mapie),

−

przybory do pisania i rysowania,

−

przepisy górnicze [11,12,16].

Uczestnicy:

−

uczniowie zasadniczej szkoły zawodowej kształcącej w zawodzie górnik eksploatacji
podziemnej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg zajęć:

Zadanie dla ucznia
1. Wyznaczyć strefę zagrożenia, posterunki obstawy, punkty pomiarowe dla kontroli

zagrożenia na mapach i schematach na podstawie informacji podanych przez nauczyciela,.

2. Przejść w aparatach ucieczkowych wyrobiskami w komorze ćwiczeń.
3. Ugasić palący się metan.

FAZA WSTĘPNA
Czynności organizacyjno–porządkowe, określenie tematu zajęć, zaznajomienie uczniów
z poszczególnymi etapami zajęć.

FAZA WŁAŚCIWA
INFORMACJE
1. Gdzie i jakie zagrożenie występuje?
2. Jaki jest zakres jego oddziaływania, jakie powoduje skutki?
3. Ilu ludzi jest w strefie zagrożenia i jaki mają sprzęt do ochrony dróg oddechowych?

PLANOWANIE
1. Ustal miejsce pożaru.
2. Ustal strefę zagrożenia.
3. Ustal kierunki wycofania załogi z zagrożonych rejonów.
4. Wyznacz posterunki obstawy
5. Ustal sposób zlikwidowania pożaru.
7. Wybierz właściwą gaśnicę do ugaszenia palącego się pożaru.

UZGODNIENIE
1. Omów wszystkie punkty z fazy planowania z nauczycielem.
2. Odnieś się do uwag i propozycji nauczyciela.

WYKONANIE
1. Zaznacz na mapie i schemacie miejsce pożaru, strefę, posterunki obstawy.
2. Załóż aparat ucieczkowy i wycofaj się wyrobiskami w komorze ćwiczeń.
3. Ugaś palący się metan za pomocą gaśnicy.
4. Przygotuj się do zaprezentowania swojej pracy. Zespoły uczniów wyznaczają osobę, która

dokonuje prezentacji ćwiczenia.

Uczniowie wraz z nauczycielem omawiają przebieg i sposób wykonania ćwiczeń praktycznych.

SPRAWDZANIE
1. Czy poprawnie zaznaczone zostały wyznaczone strefy zagrożenia i posterunki obstawy?
2. Czy prawidłowo był założony i używany aparat ucieczkowy?
3. Czy właściwie dobrano gaśnicę do palącego się materiału?
4. Czy udało się zgasić pożar?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ANALIZA

Uczniowie wraz z nauczycielem wskazują, które etapy ćwiczenia sprawiły im najwięcej

trudności. Nauczyciel podsumowuje całe ćwiczenie, wskazuje jakie nowe, ważne umiejętności
zostały wykształcone, jakie wystąpiły nieprawidłowości i jak ich unikać w przyszłości.

FAZA KOŃCOWA

Zakończenie zajęć

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć, trudności podczas
realizowania zadania i opanowanych umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. ĆWICZENIA

5.1. Zagrożenie zawałami, tąpaniami oraz wyrzutami gazów

i skał

5.1.1.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

W chodniku nadścianowym (rysunek do ćwiczenia 1) odprowadzającym powietrze ze

ściany prowadzonej w IV kategorii zagrożenia metanowego wystąpiło tąpnięcie, w wyniku
którego wyrobisko zostało całkowicie zniszczone (brak przepływu powietrza). Wskaż
wyrobiska w których mogą wystąpić zagrożenia wentylacyjne. Na czym te zagrożenia polegają
i jakie należy podjąć działania dla przywrócenia sytuacji pierwotnej?

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres i sposób

wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z materiałem dotyczącym zagrożeń związanych z tąpaniami,
2) powtórzyć sobie zasady wykonywania schematów przestrzennych przewietrzania,
3) określić, co będzie się działo w bocznicy 3-ściana-4,
4) ustalić czy mamy jakąś drogę powietrza pomiędzy szybem wdechowym a wydechowym,

gdzie nie ma zabudowanych tam wentylacyjnych,

5) określić jakie zaburzenia wentylacyjne i w których bocznicach mogą wystąpić,
6) określić, czego możemy się spodziewać w węźle nr 5, do którego dochodzi wyrobisko

izolowane tamą izolacyjną TI,

Zroby ść

TR 1

TR 2

Miejsce tąpnięcia

Rysunek do ćwiczenia 1

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7) określ jakie zmiany spowoduje otwarcie tam wentylacyjnych TR 1 oraz TR 2,
8) wskaż miejsca zabudowy wentylatorów do przewietrzania wyrobisk, aby dotrzeć do

miejsca tąpnięcia, w celu wykonania przebudowy wyrobiska,

9) zaprezentować wykonaną pracę,
10) dokonać oceny pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

metoda projektów,

−

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

–

literatura z zakresu zagrożenia tąpaniami oraz zwalczania zagrożeń wentylacyjnych,

–

zeszyt, przybory do pisania.

Ćwiczenie 2

Objaśnij, co to jest pokład odprężający. Opisz na rysunku krawędzie eksploatacji

ściany 1 w pokładzie odprężającym 506 i krawędzie odprężonej przez nią ściany 1 w pokładzie 507.
Zaznacz na rysunku pole wybierania ściany 1 w pokładzie 510 odprężonym przez te ściany.

Rysunek do ćwiczenia 2

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres i sposób

wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z materiałem dotyczącym zagrożenia tąpaniami,
2) opisać krawędzie eksploatacji ścian w pokładzie 506 i 507,
3) wyznaczyć maksymalne pole eksploatacji ściany 1 w pokładzie 510,
4) zaprezentować wykonaną pracę,
5) dokonać oceny poprawności wykonanej pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

metoda projektów,

−

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

zeszyt, przybory do pisania,

−

przepisy górnicze [12, 15].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Zabuduj podciąg drewniany na stojakach Valent w celu wzmocnienia obudowy

w wyrobisku za ścianą.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres i sposób

wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Czas na
realizację cwiczenia określa nauczyciel.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) przypomnieć sobie zasady budowy podciągów wzmacniających wyrobisko,
3) przypomnieć sobie sposób zabudowy, rozparcia stojaka Valent,
4) przedstawić plan wykonania ćwiczenia,
5) skontrolować stan obudowy w miejscu zabudowy podciągu, pomierzyć gazy kopalniane,
6) przygotować narzędzia i sprzęt potrzebny do wykonania zadania,
7) podwiesić w osi wyrobiska stropnicę drewnianą do obudowy wyrobiska za pomocą drutu

lub łańcucha,

8) wybrać odpowiednie gniazdo do „twardego” w miejscu stawiania stojaka,
9) przygotować stojak Valent do zabudowy, rozsunąć go na spągu wyrobiska na długość, na

jaką należy go zabudować, zabić wstępnie kliny zamka stojaka, tak aby rdzennik nie
przesuwał się względem spodnika, postawić stojak, założyć podciągarkę na stojak, wybić
kliny w zamku, podciągnąć rdzennik stojaka podciągarką hydrauliczną (rozparcie stojaka)
nadając mu odporność wstępną, zabić kliny w zamku stojaka, zabezpieczyć stojak przed
przewróceniem za pomocą łańcucha gospodarczego, linki lub drutu, zdemontować
podciągarkę,

10) zwrócić uwagę na dokładność wykonywania ćwiczenia, a zwłaszcza na właściwe

rozparcie stojaka, może zachodzić konieczność kilkukrotnego podciągania stojaka,

11) zaprezentować efekty swojej pracy,
12) dokonać oceny ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

pole szkoleniowe lub sztolnia,

−

potrzebny materiał do wykonania zadania: drewno, stojaki Valent wraz z podciągarką,
drut lub łańcuch,

−

zestaw narzędzi, kilof, łopata, piła do drewna, calówka, przymiar,

−

tlenowy aparat ucieczkowy, metanomierz, wykrywacz gazów WG-2M, rurki
wskaźnikowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.2. Zagrożenia gazowe w górnictwie

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Sprawdź prawidłowość wskazań przyrządów do pomiarów gazów kopalnianych na

stanowiskach ich kontroli, z wykorzystaniem mieszanek gazów wzorcowych. Napisz
sprawozdanie z wycieczki dydaktycznej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres i sposób

wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Czas na
realizację ćwiczenia określa nauczyciel.

Uczeń powinien:

1) wysłuchać informacji pracownika punktu wydawczego odnośnie przyrządów będących na

wyposażeniu kopalni,

2) obserwować jak pracownik sprawdza przyrządy na stanowisku do ich kontroli,
3) sprawdzić prawidłowość wskazań przyrządów pomiarowych,
4) sporządzić notatki,
5) napisać sprawozdanie z wycieczki dydaktycznej.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

przyrządy do pomiarów stężeń gazów kopalnianych, gazy wzorcowe,

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Wykonaj pomiary gazów kopalnianych CH

4 ,

CO ,CO

2 ,

na stacji pomiarowej, oraz

pobierz próbki gazów do analizy chemicznej. Dokonaj pomiaru prędkości powietrza na stacji
pomiarowej. Określ ilość metanu i tlenku węgla w powietrzu na stacji pomiarowej. Oceń czy
występuje zagrożenie gazowe w tym wyrobisku. Co zrobisz, gdy w wyrobisku stwierdzisz
powyżej 2% metanu?

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres i sposób

wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Czas
realizacji ćwiczenia określa nauczyciel.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się materiałem teoretycznym o przyrządach do pomiaru gazów kopalnianych,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) pobrać właściwe przyrządy pomiarowe do wykonania powyższego zadania,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4) przypomnieć sobie zasady wykonywania pomiarów tymi przyrządami,
5) wykonać pomiary i określić, czy pomierzone stężenia gazów w wyrobiskach są

dopuszczalne,

6) obliczyć rzeczywiste ilości gazów w powietrzu kopalnianym,
7) ocenić stan zagrożenia w wyrobisku,
8) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
9) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

–

metanomierz indywidualny VM – 1, sonda lub wężyk do pomiarów, wykrywacz gazów
WG–2M, rurki wskaźnikowe na CO i CO

, tlenomierz,

–

instrukcje obsługi tych przyrządów,

–

kartki papieru,

–

przybory do pisania.

Ćwiczenie 3

Naszkicuj schemat przestrzenny ściany przewietrzanej na „U” w pokładzie IV kategorii

zagrożenia metanowego. Zaznacz na nim stacje pomiarowe wlotowe i wylotowe potrzebne do
określenia metanowości wentylacyjnej tej ściany. Przekrój wyrobiska na stacjach pomiarowych
wynosi 10 m

a prędkość powietrza 2 m/s. Stężenie metanu na wlocie do ściany 0,0% CH

na wylocie z rejonu 1,2% CH

. Określ metanowość wentylacyjną ściany. Określ metanowość

bezwzględną tej ściany wiedząc, iż odmetanowaniem z rejonu ściany ujmowane jest 5 m³
CH

/min.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres i sposób

wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przypomnieć sobie zależności pomiędzy metanowością bezwzględną, metanowością

wentylacyjną a ilością metanu ujmowanego odmetanowaniem,

2) przypomnieć sobie zasady lokalizacji stacji pomiarowych dla określenia metanowości

ściany,

3) narysować schemat przestrzenny wyrobisk górniczych w rejonie tej ściany,
4) obliczyć metanowość zgodnie z tematem ćwiczenia,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie,

−

metoda projektów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Środki dydaktyczne:

−

kartki papieru, przybory do pisania,

−

literatura dotycząca zagrożenia metanowego [8,12].

Ćwiczenie 4

Wykonaj pomiar metanu w wyrobisku górniczym nad obudową w celu stwierdzenia, czy

występują przystropowe nagromadzenia metanu. Jakie podejmiesz działania jeżeli w wyniku
pomiarów stwierdzisz, iż stężenia metanu nad obudową przekraczają 5% metanu? Zabuduj
przegrodę wentylacyjną lub specjalny lutniociąg z lutni perforowanych połączonych
z wentylatorem umożliwiający likwidację domniemanego zagrożenia metanowego.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres i sposób

wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Czas na
wykonanie ćwiczenia ustala nauczyciel.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się materiałem teoretycznym dotyczącym zasad pomiaru metanu w wyrobiskach

górniczych,

2) zapoznać się z zasadami zwalczania zagrożenia metanowego,
3) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia z zachowaniem wszelkich zasad

bezpieczeństwa przy wykonywaniu tego zadania,

4) zapoznać się ze sprzętem przeznaczonym do wykonania ćwiczenia,
5) przypomnieć sobie zasady wykonywania pomiarów metanomierzem,
6) powtórzyć, gdzie w wyrobisku górniczym wykonujemy pomiary dla wykrycia

przystropowych nagromadzeń metanu,

7) założyć na króciec wlotowy metanomierza sondę lub wężyk pomiarowy,
8) wykonać pomiary metanu nad obudową w miejscach do których możemy sięgnąć sondą

lub końcówką wężyka pomiarowego,

9) usunąć domniemane przystropowe nagromadzenie metanu z wykorzystaniem przegrody

wentylacyjnej, lutniociągu specjalnego połączonego z wentylatorem powietrznym,

10) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

metanomierz typu VM–1, sonda pomiarowa lub wężyk pomiarowy,

−

rurociąg ze sprężonym powietrzem, z zaworem i króćcem umożliwiającym podłączenie
wentylatora powietrznego połączonego z lutniami perforowanymi,

−

drewno, deski, gwoździe, płótno wentylacyjne,

−

narzędzia takie jak kilof, piła, młotek, siekiera górnicza.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 5

Na mapie pokładowej, dostarczonej przez nauczyciela, zaprojektuj zabezpieczenie

metanometryczne prowadzonych robót górniczych w pokładzie IV kategorii zagrożenia
metanowego w rejonie drążonego przodka przewietrzanego wentylacją lutniową, oraz
w rejonie prowadzonej ściany wydobywczej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres i sposób

wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z zasadami przewietrzania wyrobisk wentylacją odrębną,
2) zasadami zabezpieczania metanometrią automatyczną prowadzonych robót górniczych,
3) zaznaczyć kierunki przepływu powietrza,
4) zaznaczyć na mapie lokalizację czujników metanometrii automatycznej, określając progi

wyłączeń jak również zakres wyłączeń:
a) czujnika wlotowego do ściany o progu 1%,
b) czujnika wylotowego ze ściany o progu 2%,
c) czujnika lub czujników (wentylacja kombinowana) zabezpieczających pracę kombajnu

chodnikowego,

d) czujnika na wlocie do wyrobiska z wentylacją odrębną,

5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie,

−

metoda projektów.

Środki dydaktyczne:

−

mapa pokładowa,

−

kartki papieru, przybory do pisania, rysowania,

−

literatura dotycząca zagrożenia metanowego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.3. Zagrożenie pyłowe

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Pomierz intensywność osiadania pyłu węglowego w wyznaczonym wyrobisku. Pobierz

próbki pasowe pyłu kopalnianego w celu określenia zawartości części niepalnych w pyle
węglowym.

Na podstawie wyników badań laboratoryjnych pobranych przez ciebie próbek określ czy

wyrobisko jest zabezpieczone na okoliczność wybuchu pyłu węglowego?

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres i sposób

wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Czas na
realizację ćwiczenia ustala nauczyciel.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z instrukcjami wykonywania pomiarów intensywności osiadania pyłu

węglowego oraz instrukcjami pobierania próbek pasowych w wyrobiskach dołowych,

2) wybrać odpowiedni sprzęt potrzebny do wykonania powyższego zadania,
3) określić poziom zagrożenia wybuchem pyłu węglowego na podstawie analiz

przeprowadzonych w laboratorium i wykonanych obliczeń,

4) dokonać oceny ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie,

−

pokaz z objasnieniem.

Środki dydaktyczne:

–

normy PN–G–04036, PN–G–04037 dotyczące pomiaru intensywności osiadania pyłu,
sposobu pobierania próbek pyłu dla oceny zagrożenia wybuchem pyłu węglowego,

–

płytki na których będzie osiadał pył,

–

przyrządy do pobrania próbki pyłu,

–

pojemniki na próbki.

Ćwiczenie 2

Skontroluj zaporę pyłową zabudowaną w wyrobisku górniczym w pokładzie klasy B

zagrożenia wybuchem pyłu węglowego i II kategorii zagrożenia metanowego. Wykonaj
pomiary i określ, czy jest to zapora zwykła czy boczna. Oblicz:

−

wymaganą przepisami minimalną i całkowitą ilość pyłu na zaporze,

−

ile półek ma liczyć zapora pyłowa zabudowana w tym wyrobisku.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres i sposób

wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Czas na
realizację ćwiczenia ustala nauczyciel.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przypomnieć sobie przepisy dotyczące budowy zapór [12,16],
2) skontrolować stan zapory pyłowej,
3) wykonać pomiary w wyrobisku potrzebne do realizacji ćwiczenia,
4) wykonać obliczenia, a ich wynik odnotować na tablicy kontroli zapór,
5) zaprezentować efekty swojej pracy,
6) dokonać oceny wykonania ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

–

zapora pyłowa zabudowana w sztolni lub wyrobisku górniczym,

–

calówka, notes, długopis, tablica kontroli zapory, kreda,

–

literatura związana z zagrożeniem pyłowym [12, 16].

Ćwiczenie 3

Zaprojektuj i zaznacz na rysunku załączonym do ćwiczenia, sposób zabezpieczenia przed

wybuchem pyłu węglowego robót prowadzonych rejonie ściany wydobywczej i drążonego
kombajnem wyrobiska chodnikowego w pokładzie IV kategorii zagrożenia metanowego.
Pokład zaliczony do klasy B zagrożenia wybuchem pyłu węglowego, III stopnia zagrożenia
tąpaniami a w wyrobiskach przed ścianą wyznaczone są 50 metrowe strefy szczególnego
zagrożenia tąpaniami.

zroby

ściana 1
długość
180 m

3

2

7

6

Chodnik 1 o długości 1200 m

Chodnik 2 o długości 1200 m

Drążony kombajnem chodnik 3, wentylacja ssąca wybieg 1300 m

50 m-strefy zagrożenia

Rysunek do ćwiczenia 3

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres i sposób

wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Czas na
realizację ćwiczenia ok. 90 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przypomnieć sobie zasady wykonywania i utrzymywania stref zabezpieczających przed

wybuchem pyłu węglowego,

2) zaznaczyć na schemacie, w jakich wyrobiskach i na jakiej długości należy utrzymywać

strefy zabezpieczające przed wybuchem pyłu węglowego,

3) przypomnieć sobie zasady budowy zapór przeciwwybuchowych w pokładach

metanowych,

4) ustalić z nauczycielem, gdzie prowadzone są kable elektryczne, jak zaliczone są

poszczególne wyrobiska, jakie występują stężenia metanu w tych wyrobiskach,

5) obliczyć ilość półek na zaporze, przy założeniu, że wszystkie wyrobiska wykonane są

w obudowie łukowej o przekroju 10 m

i są to zapory budowy zwykłej o długości półek

równej 3 m i deseczkach na półkach o długości 50 cm,

6) zaznaczyć:

lokalizację

pomocniczych

zapór

przeciwwybuchowych,

długości

zabudowanych zapór (ustalić wzajemne odległości pomiędzy półkami), odległości
pomiędzy zaporami,

7) zaznaczyć lokalizację zapór głównych,
8) określić, w jakich wyrobiskach zawartość części niepalnych w pyle powinna wynosić co

najmniej 50%,

9) zaprezentować efekty swojej pracy,
10) dokonać oceny ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

Przepisy górnicze [12, 16],

−

kartki papieru A4,

−

przybory do pisania i rysowania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.4. Zagrożenie pożarowe

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ, którymi gaśnicami możemy gasić palące się drewno a którymi gaśnicami palące się

gazy. Zaprezentuj, jak należy uruchamiać gaśnicą śniegową (GS–5x) a jak proszkową
(GP–6z). Na kopalnianym stanowisku przystosowanym do gaszenia palącego się metanu użyj
właściwej gaśnicy i zgaś pożar.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres i sposób

wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zorganizować stanowisko do wykonania ćwiczenia,
2) zachować szczególne środki bezpieczeństwa w trakcie wykonywania ćwiczenia,
3) przypomnieć sobie zasady stosowania gaśnic,
4) dobrać właściwą gaśnicę do palącego się medium,
5) zgasić palący się gaz,
6) dokonać oceny ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

kopalniane stanowisko do gaszenia metanu,

−

zestaw gaśnic stosowanych w kopalni,

−

instrukcje obsługi gaśnic.

Ćwiczenie 2

Dokonaj montażu rurociągu przeciwpożarowego w wyrobisku górniczym. Przedłuż

rurociąg o 2 rury oraz zabuduj trójnik z wyjściem na hydrant.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres i sposób

wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Czas na
realizację ćwiczenia określa nauczyciel.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) pobrać odpowiednie narzędzia potrzebne do wykonania zadania,
2) sprawdzić czy jest potrzebny materiał do przedłużenia rurociągu,
3) przypomnieć sobie zasady obowiązujące przy budowie i przebudowie rurociągów

przeciwpożarowych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4) zakręcić najbliższą zasuwę, spuścić wodę z rurociągu na odcinku, gdzie wykonujemy

prace,

5) zmontować zadany odcinek rurociągu,
6) sprawdzić połączenia, napełnić rurociąg wodą,
7) dokonać oceny ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

rurociąg przeciwpożarowy zabudowany w wyrobisku lub sztolni,

−

pomost roboczy,

−

materiały potrzebne do wykonania zadania: rury, trójnik, hydrant, śruby, uszczelki,
łańcuch do podwieszenia zmontowanego odcinka rurociągu, szafka hydrantowa
z wyposażeniem,

−

instrukcje budowy i przebudowy rurociągów przeciwpożarowych,

−

literatura [12, 16],

−

narzędzia potrzebne do wykonania zadania.

Ćwiczenie 3

Ocena zagrożenia pożarami endogenicznymi w ścianie przewietrzanej na „Y”.
Naszkicuj na schemacie przestrzennym ścianę w systemie podłużnym prowadzoną na

zawał. Powietrze do ściany w ilości 1000 m

/ min. doprowadzone jest chodnikiem

podścianowym, który za ścianą jest likwidowany. Powietrze ze ściany odprowadzane jest
chodnikiem nadścianowym wzdłuż zrobów. Chodnikiem nadścianowym dopływa powietrze
świeże w ilości 500 m

/min. (stężenia CO = 0,0000%, CH

= 0,0%), które łączy się

z powietrzem wypływającym ze ściany. Ściana uzyskała postęp 180 m, od chwili jej
uruchomienia. Zaznacz na schemacie stacje pomiarowe do kontroli zagrożenia pożarowego.
Stacje te wyznaczone są:

−

stacja wlotowa, w chodniku podścianowym 50 m, przed frontem ściany,

−

stacja wylotowa, w chodniku nadścianowym, 50 m za skrzyżowaniem z którego ruszała
ściana, na stacji tej zabudowany jest czujnik CO– metrii automatycznej ACO.
Pomierz na nich stężenia CO, CO

, CH

. Pobierz pipety powietrza do analizy chemicznej.

Na podstawie pomiarów jak i wyników analiz określ poziom zagrożenia pożarami. Wskaż jakie
działania profilaktyczne należy podjąć w celu zwalczania zagrożenia. Zaznacz na schemacie
miejsce zabudowy czujnika ACO.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres i sposób

wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Czas na
realizację ćwiczenia określa nauczyciel.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przypomnieć sobie zasady sporządzania schematów przestrzennych,
2) powtórzyć sobie materiał dotyczący pożarów endogenicznych,
3) zapoznać się z zasadami wczesnego wykrywania pożarów i kryteriami ich oceny [12, 16],
4) przypomnieć sobie zasady wykonywania pomiarów gazowych i sposoby pobierania próbek

gazowych do analizy chemicznej,

5) dokonać pomiarów i niezbędnych obliczeń,
6) określić poziom zagrożenia pożarowego,
7) wskazać jaką profilaktykę należy zastosować w celu minimalizacji zagrożenia,
8) dokonać oceny ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

przyrządy pomiarowe, wykrywacz WG–2M, rurki wskaźnikowe, metanomierz,

−

pipety do pobierania próbek gazowych, pipety szklane mokre, zestaw APG–1 (pompka
i pipety metalowe),

−

literatura dotycząca zwalczania zagrożeń pożarowych.

Ćwiczenie 4

Idąc do ściany 4 w pokładzie 405 w chodniku podścianowym 4 w prądzie powietrza

świeżego, po minięciu napędu przenośnika taśmowego nr 3 (około 10 m od tego napędu)
zauważyłeś palący się węgiel pod taśmą. Jakie podejmiesz działania w tej sytuacji?

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres i sposób

wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Czas na
realizację ćwiczenia określa nauczyciel.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przypomnieć zasady postępowania w przypadku zauważenia pożaru,
2) przypomnieć jakie możesz mieć w tym miejscu środki łączności z dyspozytorem jak

i załogą zatrudnioną w rejonie,

3) przypomnieć jaki sprzęt gaśniczy powinien znajdować się w tym miejscu,
4) wskazać możliwe sposoby powiadomienia ludzi narażonych na skutki tego zagrożenia,
5) podać meldunek o zagrożeniu do dyspozytora,
6) przystąpić do gaszenia pożaru o ile to jest możliwe w porozumieniu z dyspozytorem,
7) podłączyć węże przeciwpożarowe do hydrantu zabudowanego na rurociągu

przeciwpożarowym,

8) ugasić palący się węgiel i podać raport do dyspozytora,
9) dokonać oceny prawidłowości zachowania się w czasie gaszenia pożaru.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

–

ćwiczenia prowadzone w wyrobiskach dołowych, pole szkoleniowe,

–

mapa oddziałowa lub schemat wentylacyjny rejonu,

–

literatura dotycząca zasad prowadzenia akcji ratowniczych [11,12,16],

–

rurociąg przeciwpożarowy, hydrant, szafka hydrantowa z wyposażeniem,

–

gaśnice jakie są wymagane w miejscu zabudowania napędu przenośnika taśmowego,

–

urządzenia łączności stosowane w kopalni, na czynnych przenośnikach taśmowych,

–

papier, przybory do pisania.

Ćwiczenie 5

Zaobserwuj pracę komputerowego centrum kontroli zagrożeń w dyspozytorni kopalni

i napisz sprawozdanie z wycieczki dydaktycznej.

Wskazówki do realizacji
Przed wycieczką dydaktyczną nauczyciel powinien omówić jej cel, regulamin wycieczki

oraz przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy. Czas realizacji ćwiczenia określa nauczyciel.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) obserwować system wczesnego wykrywania zagrożeń w centrum kontroli parametrów,
2) sporządzić notatki,
3) napisać sprawozdanie z wycieczki dydaktycznej.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

wycieczka dydaktyczna.

Środki dydaktyczne:

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.5. Zagrożenia wodne i zagrożenia techniczne

5.5.1 Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Odwiercić otwór badawczy w kierunku uskoku. W przypadku natrafienia na zbiornik

wody pomierzyć ciśnienie wody oraz intensywność wypływu.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres i sposób

wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Czas na
wykonanie ćwiczenia określa nauczyciel.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z materiałem dotyczącym wiercenia otworów badawczych,
2) zapoznać się z projektem technicznym wykonania tego otworu,
3) ustawić wiertnicę i rozeprzeć ją w wyrobisku za pomocą stojaków typu Valent,
4) odwiercić otwór pod rurę obsadową ø100 mm,
5) zacementować rurę, przykręcić zasuwę z manometrem,
6) zrobić próbę szczelności,
7) przystąpić do wiercenia otworu,
8) podać raport do dyspozytora jakie są wyniki wiercenia,
9) zaprezentować wynik swojej pracy,
10) ocenić ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

wiertnica z wiertłami, stojaki Valent, podciągarka do stojaków, stojaki drewniane,

−

rura obsadowa, zawór, manometr,

−

dokumentacja, projekt wykonywanego otworu,

−

instrukcja obsługi wiertnicy, instrukcja wiercenia otworu,

−

właściwe oświetlenie w miejscu pracy,

−

pompa do odwadniania, rurociąg odwadniający,

−

przyrządy do pomiaru gazów.

Ćwiczenie 2

Określ ilość wody wypływającej rurą ø100 mm zza tamy izolującej zroby ściany. Pobierz

próbkę wody do analizy chemicznej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres i sposób

wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Czas na
wykonanie ćwiczenia określa nauczyciel.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z zagrożeniami występującymi w tym rejonie,
2) skontrolować stan obudowy wyrobiska na dojściu do tamy,
3) sprawdzić, czy dojście do tamy przewietrzane jest za pomocą przegrody wentylacyjnej,
4) wykonać pomiary gazów przed tamą,
5) pomierzyć wielkość wypływu wody,
6) pobrać próbkę wody do analizy,
7) skontrolować czy nie ma innych miejsc wypływu wody z otamowanego wyrobiska,
8) określić czy woda nie spiętrza się na tamie,
9) podać raport sztygarowi,
10) zaprezentować efekty swojej pracy,
11) dokonać oceny ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

wyrobisko przewietrzane za pomocą przegrody wentylacyjnej, w którym zabudowana jest
tama izolacyjna (w której zabudowana jest rura z syfonem dla odprowadzenia wody zza
tamy,

−

pojemnik na wodę o znanej objętości, zegarek (stoper), przyrządy pomiarowe,

−

przybory do pisania, papier.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test do jednostki modułowej „Rozpoznawanie i likwidacja zagrożeń
w górnictwie”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 3, 4, 5, 8, 10, 15, 16, 17, 18, 19, 20 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 6, 7, 9, 11, 12, 13, 14 są z poziomu ponadpodstawowgo.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 7 zadań z poziomu podstawowego,

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 11 zadań z poziomu podstawowego,

dobry – za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 6 z poziomu

ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. c, 2. b, 3. b, 4. c, 5. b, 6. c, 7. c, 8. c, 9. b, 10. d, 11. b,
12. c, 13. a, 14. c, 15. c, 16. c, 17. b, 18. b, 19. c, 20. d.

Plan testu

Nr
zad

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

Objaśnić dopuszczalne stężenia gazów
kopalnianych

Rozpoznać gazy trujące występujące
w wyrobiskach górniczych

Ocenić zagrożenie gazowe w wyrobisku
na podstawie pomiarów gazów
kopalnianych

Rozróżnić przyczyny pożrów
endogenicznych

Rozpoznać na podstawie pomiarów
stężeń gazów, kiedy mamy pożar
w kopalni

Określić sposób postępowania
w przypadku wzrostu zagrożenia
pożarowego zgodny z obowiązującymi
kryteriami

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rozpoznać stężenia gazów
wybuchowych

Rozpoznać

kategorię

zagrożenia

metanowego

Określić rzeczywisty poziom zagrożenia
metanowego w ścianie

Dobrać sprzęt ochrony indywidualnej
dróg

oddechowych

stosownie

występującego zagrożenia

Ocenić zabezpieczenie pyłu kopalnianego
pod względem możliwości jego wybuchu

Dobrać sposób zabezpieczenia pyłowego
wykonywanych wyrobisk

Określić potencjalne zagrożenie
tąpaniami

14 Ocenić rzeczywiste zagrożenie tąpaniami

Rozróżnić zagrożenie wyrzutami gazów i
skał

Rozróżnić zawał w wyrobisku od
tąpnięcia w wyrobisku

Określić poziom zagrożenia wodnego
w wyrobiskach górniczych

Dobrać maszyny i urządzenia stosownie
do występujących zagrożeń

Dobrać właściwą gaśnicę stosownie do
palącego się materiału

Wskazać właściwe działania
w warunkach występującego zagrożenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym

wyprzedzeniem.

2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przeprowadź z uczniami próbę udzielania odpowiedzi na takie typy zadań testowych, jakie

będą w teście.

5. Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).
6. Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.
7. Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi, podaj czas przeznaczony na

udzielanie odpowiedzi.

8. Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru

dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich możliwości).

9. Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliżającym się

czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.

10. Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.
11. Sprawdź wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego.
12. Przeprowadź analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które

sprawiły uczniom największe trudności.

13. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
14. Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń

dydaktycznych – niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję zanim zaczniesz rozwiązywać zadania.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań o różnym stopniu trudności, dotyczących rozpoznawania

i likwidacji zagrożeń w górnictwie. Zadania zawierają cztery odpowiedzi, z których tylko
jedna jest poprawna.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej

rubryce znak X. Jeśli uznasz, że pomyliłeś się i wybrałeś nieprawidłową odpowiedź, to
zaznacz ją kółkiem, a następnie ponownie zaznacz znakiem X odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz mógł sprawdzić poziom swojej wiedzy.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.

8. Na rozwiązanie testu masz 30 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Skrót NDS oznacza

a) najwyższe dopuszczalne stężenie gazów w miejscu pracy urządzeń elektrycznych.
b) najwyższe dopuszczalne stężenie gazów, przy których można wykonywać prace

spawalnicze.

c) najwyższe dopuszczalne stężenie średnioważone w okresie ośmiu godzin.
d) żadna z powyższych odpowiedzi.

2. Do gazów trujących zaliczamy

a) wodór, metan, dwutlenek węgla, azot.
b) dwutlenek siarki, dwutlenek azotu, siarkowodór, tlenek węgla.
c) węglowodory, metan, azot, siarkowodór.
d) metan, azot, azbest, dwutlenek węgla, węglowodory aromatyczne.

3. Z uwagi na niezgodne z przepisami górniczymi stężenia gazów kopalnianych, załogę należy

wycofać, jeśli

a) O

–19,8%, CH

– 1,5%, CO

– 0,8%, CO – 0,0018%.

b) O

–18,1%, CH

– 1,0%, CO

– 0,2%, CO – 0,0002%.

c) O

–20,1%, CH

– 0,6%, CO

– 0,4%, CO – 0,0010%.

d) O

–19,9%, CH

– 1,2%, CO

– 0,9%, CO – 0,0008%.

4. Przyczyną pożaru endogenicznego może być

a) wadliwe działanie lub uszkodzenie urządzeń elektrycznych.
b) wybuch gazów palnych lub pyłu węglowego.
c) samozapalenie się węgla, siarki lub pirytu.
d) celowe podpalenie.

5. Na występowanie pożaru w wyrobisku wskazują gazy kopalniane o zawartości

a) O

–20,3%, CH

– 1,3%, CO

– 0,6%, CO – 0,0021%.

b) O

–19,8%, CH

– 0,5%, CO

– 0,08%, CO – 0,0028%.

c) O

–19,8%, CH

– 1,5%, CO

– 0,8%, CO – 18ppm.

d) O

–18,8%, CH

– 0,3%, CO

– 0,02%, CO – 0,0024%.

6. Należy prowadzić prace profilaktyczne, przy zachowaniu normalnego ruchu w zagrożonym

rejonie, jeżeli na stacji pomiarowej wydatek powietrza wynosi 1000 m

/min., a stężenia

tlenku węgla wynoszą

a) 0,0005%.
b) 0,0008%.
c) 0,0015%.
d) 0,0040%.

7. Mieszanina gazów jest wybuchowa, jeśli

a) CH

– 3,5%, CO

– 0,8%, O

– 19%.

b) CH

– 35%, CO

– 5,7%, O

– 6,2%.

c) CH

– 9,5%, CO

– 1,0%, O

– 18%.

d) CH

– 15%, CO

– 50%, O

– 5,1%.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8. Pokład zaliczamy do III kategorii zagrożenia metanowego, jeżeli

a) stężenia metanu na wylocie ze ściany nie przekraczają 1,5%.
b) w wyrobiskach tego pokładu stężenie metanu nie może przekroczyć 1,0%, przy

czynnej wentylacji.

c) stwierdzono występowanie metanu pochodzenia naturalnego w ilości powyżej

4,5 m

/Mg, lecz nie większej niż 8 m

/Mg, w przeliczeniu na czystą substancję

węglową.

d) stwierdzono występowanie metanu pochodzenia naturalnego w ilości powyżej

8 m

/Mg, w przeliczeniu na czystą substancję węglową.

9. Metanowość wentylacyjna ściany przez którą płynie 1000 m

/min powietrza wynosi

10 m

/CH

/min jeżeli stężenie metanu na wylocie ze ściany wynosi

a) 0,5%.
b) 1,0%.
c) 1,2%.
d) 1,5%.

10. Stężenia gazów w wyrobisku z którego wycofuje się załoga są następujące CO – 0,025%,

– 15%, CO

– 1%. Grupa pracowników w celu ochrony dróg oddechowych powinna

posiadać aparaty typu

a) SR–100A i POG– 8.
b) OXY K 50S i POG– 8.
c) AU–9L, POG–8 i SR–60.
d) SzSS–1PV i OXY K 50S.

11. Pył kopalniany jest niebezpieczony jeżeli zawiera

a) co najmniej 70% części niepalnych stałych w polach niemetanowych.
b) co najmniej 75% części niepalnych stałych w pokładach I i II kategorii zagrożenia

metanowego.

c) co najmniej 80% części niepalnych stałych w polach metanowych III i IV kategorii

zagrożenia metanowego.

d) wodę przemijającą uniemożliwiającą przenoszenie wybuchu pyłu węglowego

i całkowicie pozbawiającą ten pył kopalniany lotności.

12. W polach metanowych w wyrobiskach korytarzowych, przewietrzanych za pomocą

lutniociągów, buduje się zapory przeciwwybuchowe w

a) odległości od 100 m do 300 m od przodka.
b) pierwszą na wlocie do wyrobiska i drugą przebudowywaną za postępem przodka, tak

aby odległość jej od przodka nie była większa od 250 m.

c) w odległości nie większej od siebie niż 200 m, a zapora najbliższa przodka

w odległości od niego od 60 m do 200 m.

d) w odległości 10 do 40 m od opływowego prądu powietrza a na pozostałej długości

strefę opylania w której należy zapewnić 80% części niepalnych stałych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13. Do trzeciego stopnia zagrożenia tąpaniami zalicza się pokłady lub ich części zalegające

w górotworze skłonnym do tąpań, w którym
a) nie dokonano odprężenia przez wybranie pokładu odprężającego lub wystąpiło

tąpnięcie, pomimo wcześniej dokonanego odprężenia.

b) dokonano odprężenia pokładu przez wybranie pokładu odprężającego z zawałem

stropu a skuteczność odprężenia potwierdzona jest badaniami i opinią rzeczoznawcy.

c) pokład zalega na głębokości od 400 do 350 m.
d) pokład zalega na głębokości poniżej 800 m a w jego otoczeniu nie występują skały

zwięzłe.

14. Rzeczywisty stan zagrożenia tąpaniami ocenia się

a) na podstawie ilości wstrząsów górotworu i poziomu zagrożenia metanowego.
b) metodą rozpoznania górniczego z uwzględnieniem zaliczenia do odpowiedniego

stopnia zagrożenia tąpaniami i opinią geologa odnośnie przebiegających uskoków.

c) metodą kompleksową uwzględniającą metodę rozeznania górniczego, sejsmologiczną,

sejsmoakustyczną i wierceń małośrednicowych.

d) metodą uwzględniającą zagrożenia skojarzone, jak i własności mechaniczne skał.

15. Kawerna powyrzutowa to

a) atmosfera w wyrobisku bezpośrednio po wyrzucie gazów i skał zawierająca bardzo

małą ilość tlenu.

b) otwór w caliźnie z którego nastąpił wyrzut gazów.
c) pustka w stropie, spągu lub ociosie wyrobiska powstała po wyrzucie gazów.
d) nagromadzenie urobku skalnego lub węglowego w wyrobisku górniczym, który został

wyrzucony z calizny podczas wyrzutu gazów i skał.

16. Zawałem w wyrobisku w sensie zagrożenia nazywamy

a) opad skał stropowych do wyrobiska, nie powodujący zagrożenia życia ludzkiego.
b) opad skał stropowych do wyrobiska powodujący chwilowe zakłócenia w pracy maszyn

i urządzeń.

c) niezamierzone grawitacyjne przemieszczenie się do wyrobiska mas skalnych lub

kopaliny ze stropu albo ociosu w stopniu powodującym niemożność przywrócenia
pierwotnej funkcji wyrobiska w czasie krótszym niż 8 godzin.

d) wyładowanie energii sprężystej nagromadzonej w górotworze powodujące drgania

górotworu, zjawiska akustyczne i przemieszczenie się mas skalnych do wyrobiska,
które zniszczenie obudowy i utratę funkcjonalności wyrobiska.

17. Każdy otwór badawczy wykonywany z wyrobisk górniczych dla rozpoznania zagrożenia

wodnego wyposaża się w rurę obsadową
a) i pojemnik do spuszczania wody.
b) z zasuwą i manometrem, której szczelność i wytrzymałość sprawdza się, stosując

próbę ciśnieniową przy ciśnieniu co najmniej o 50% wyższym od maksymalnego
spodziewanego ciśnienia.

c) z zasuwą, której szczelność sprawdzamy, ciśnieniem emulsji zasilającej zestawy w

ścianie.

d) z zasuwą, której szczelność sprawdzamy podłączając ją na 2 godziny do instalacji

rurociągu przeciwpożarowego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18. W zakładach górniczych w wyrobiska zaliczonych do pomieszczeń „b” lub „c”

niebezpieczeństwa wybuchu, eksploatowane mogą być tylko maszyny i urządzenia
budowy przeciwwybuchowej, które
a) po zabudowie ich w wyrobisku zapewniają właściwe odstępy ruchowe od ociosu

wyrobiska.

b) zostały oznaczone znakiem zgodności CE lub odpowiednim znakiem dopuszczenia

i zostały uprzednio poddane odbiorowi.

c) zostały zabezpieczone w sposób trwały przed wypływem emulsji a elementy wirujące

osłonami siatkowymi.

d) po zabudowie zostały skontrolowane przez dozór, a pracownicy obsługujący je

posiadają uprawnienia do ich obsługi.

19. Palące się gazy (np. metan) należy gasić gaśnicą oznaczoną dużą literą

a) A.
b) B.
c) C.
d) D.

20. Każdy, kto spostrzeże stan zagrożenia życia lub zdrowia pracowników kopalni lub

zagrożenia bezpieczeństwa powszechnego powinien
a) uporządkować stanowisko pracy, podać telefonicznie raport dozorowi i uzyskać

zgodę na opuszczenie miejsca pracy,

b) dokończyć procesy produkcyjne, zabezpieczyć maszyny i urządzenia, podać raport

o wykonaniu zadań osobie dozoru nadzorującej zmianę,

c) nie przerywając prac, ustalić czy zagrożenie może spowodować utrudnienia

w wydobyciu,

d) niezwłocznie ostrzec osoby zagrożone, podjąć działania mające na celu usunięcie

niebezpieczeństwa oraz zawiadomić o niebezpieczeństwie dyspozytora ruchu kopalni
lub najbliższą osobę kierownictw lub dozoru.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ………………………………………………………………………………

Rozpoznawanie i likwidacja zagrożeń w górnictwie

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

TEST 2

Test do jednostki modułowej „Rozpoznawanie i likwidacja zagrożeń
w górnictwie”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 4, 6, 7, 8, 9, 10, 12, 13, 15, 16, 18 i 19 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 1, 2, 3, 5, 11, 14, 17 i 20 są z poziomu ponadpodstawowgo.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt.

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów. Maksymalna ilość punktów do uzyskania to 20 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 7 zadań z poziomu podstawowego,

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

dobry – za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu ponadpodstawowego,

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 7 z poziomu

ponadpodstawowego,

Klucz odpowiedzi: 1. c, 2. c, 3. a, 4. c, 5. b, 6. a, 7. b, 8. b, 9. b, 10. b, 11. d,
12. b, 13. c, 14. b, 15. b, 16. a, 17. b, 18. b, 19. c, 20. d.

Plan testu

Nr
zad

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

Określić na podstawie pomiarów ilość
powietrza płynącą wyrobiskiem

Zaplanować właściwe działania w
przypadku występujących zagrożeń w
wyrobisku

Podjąć właściwe działania dla oceny
i likwidacji zagrożenia metanowego nad
obudową

Rozróżnić gazy kopalniane na podstawie
ich właściwości

Określić metanowość ścian

Rozpoznać, czy występuje pożar
w wyrobisku na podstawie stężeń gazów

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Określić poziom zagrożenia w zrobach

Wskazać parametry metanomierza VM–1c

Rozróżnić przyczyny zagrożeń pożarami
endogenicznymi

Określić zasady działania sprzętu ochrony
dróg oddechowwych

Ocenić sposób zabezpieczenia pyłu
kopalnianego w strefach zabezpieczających

Rozpoznać pokłady zagrożone wybuchem
pyłu węglowego

13 Objaśnić co to jest tąpnięcie

Określić metodą kompleksową poziom
zagrożenia tąpaniami

Określić kategorie zagrożenia wyrzutami
gazów i skał

Określić najwyższe dopuszczalne stężenia
chwilowe

Dobrać sprzęt filtrujący w zależności od
wyników pomiarów zapylenia pyłami
szkodliwymi dla zdrowia

Określić, kto kieruje akcją ratowniczą
w zakładzie górniczym

Określić poziom zagrożenia pożarowego
w wyrobisku górniczym

Rozpoznać dźwiękowe sygnały alarmowe
stosowane w górnictwie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym

wyprzedzeniem.

będą w teście.

udzielanie odpowiedzi.

8. Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru

dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich możliwości).

9. Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliżającym się

czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.

10. Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.
11. Sprawdź wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego.
12. Przeprowadź analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które

sprawiły uczniom największe trudności.

13. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
14. Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń

dydaktycznych – niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań dotyczących rozpoznawania i likwidacji zagrożeń w górnictwie. Są

to zadania wielokrotnego wyboru i tylko jedna odpowiedź jest prawidłowa.

5. Zaznacz tylko na załączonej karcie odpowiedzi, prawidłową odpowiedź X (w przypadku

pomyłki, należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić
odpowiedź prawidłową).

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. Trudności mogą przysporzyć Ci
pytania problemowe, gdyż są one na poziomie trudniejszym niż pozostałe.

8. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Wydatek powietrza w wyrobisku o przekroju 10 m

, w kórym przepływ powietrza wynosi

0,5 m/s to
a) 30 m

/min.

b) 50 m

/min.

c) 300 m

/min.

d) 500 m

/min.

2. Zawartości metanu w wyrobisku, przy której należy niezwłocznie wycofać ludzi, wyłączyć

napięcie, unieruchomić maszyny i urządzenia, zagrodzić wejście do wyrobiska
i zawiadomić dozór to
a) 1,5% CH

b) 1,8% CH

c) powyżej 2% CH

d) powyżej 1,5% CH

3. Jeżeli w wyniku pomiarów, w wyrobisku drążonym kombajnem stwierdzimy nad

obudową zawartości metanu 5% lub powyżej 5%, należy
a) wstrzymać niezwłocznie roboty w wyrobisku, zrobić dodatkowe pomiary dla

określenia rozmiarów zagrożenia jak i miejsc wypływu metanu, podjąć działania
mające na celu usunięcie zagrożenia.

b) powiadomić dozór, aby zajął się usuwaniem zagrożenia, natomiast można prowadzić

dalej roboty górnicze z wyłączeniem pracy kombajnu.

c) można prowadzić roboty górnicze z wyjątkiem robót strzałowych.
d) należy się wycofać się, po czym wyłączyć wentylator przewietrzający wyrobisko

i powiadomić dyspozytora kopalni.

4. Własności dwutlenku węgla CO

a) bezbarwny, bez zapachu, palny, duszący, znacznie cięższy od powietrza.
b) ciemnoszary, bez smaku, palny, duszący, lżejszy od powietrza.
c) bezbarwny, bez zapachu, niepalny, duszący, przy większych stężeniach kwaskowaty,

cięższy od powietrza.

d) ciemnobrunatny o zapachu gryzącym, niepalny, trujący, znacznie cięższy od

powietrza.

5. Metanowość wentylacyjna ściany jest to

a) różnica stężenia metanu w wylotowym i wlotowym prądzie powietrza.
b) różnica ilości metanu (strumienia objętości) w wylotowym i wlotowym prądzie

powietrza.

c) dopuszczalne stężenie metanu w wylotowym pradzie powietrza ze ściany.
d) sumą ilości metanu wydzielającego się do wyrobisk oraz metanu ujętego

odmetanowaniem.

6. Która z przedstawionych analiz mówi nam, że w wyrobisku mamy pożar

a) O

– 19,3%, CH

– 1,0%, CO

– 0,16%, CO – 0,0041%.

b) O

– 19,8%, CH

– 0,5%, CO

– 0,08%, CO – 0,0018%.

c) O

– 19,0%, CH

– 1,5%, CO

– 0,8%, CO – 0,0005%.

d) O

– 19,8%, CH

– 0,3%, CO

– 0,02%, CO – 0,0014%.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7. Ocenę poziomu zagrożenia pożarowego w zrobach prowadzimy na podstawie wskaźnika

a) Budryka, Bd.
b) Grahama, G.
c) określającego ubytek tlenu w stosunku do przyrostu CH

d) określającego przyrost gazów pożarowych takich jak azot, metan i tlen.

8. Metanomierz VM–1c posiada zakres pomiarowy w przedziale od

a) 0,0 do 0,5% CH

b) 0,3 do 5 % CH

a w zakresie 5 do 9,9 % CH

– wartość stężeń jest nieokreślona.

c) 0,5 do 15 %.
d) 0,0 do 100 % z dokładnością 10% wartości wskazanej na metanomierzu.

9. Pożar endogeniczny może być spowodowany

a) pracami spawalniczymi.
b) samozapaleniem węgla w ociosie węglowym w rejonie zabudowanej tamy

wentylacyjnej.

c) uderzeniem organu urabiającego w skały iskrzące w miejscu nagromadzenia metanu.
d) zatartą rolką zanieczyszczonego miałem węglowym przenośnika taśmowego.

10. Aparatem o działaniu filtrującym jest aparat

a) SR–100A.
b) POG–8.
c) AU–9L.
d) SzSS–1PV.

11. Pył kopalniany w pokładach metanowych jest zabezpieczony, jeżeli zawiera

a) co najmniej 50% części niepalnych stałych.
b) co najmniej 60% części niepalnych stałych.
c) co najmniej 70% części niepalnych stałych.
d) wodę przemijającą uniemożliwiającą przenoszenie wybuchu pyłu węglowego

i całkowicie pozbawiającą ten pył kopalniany lotności.

12. Pokład węgla nie zagrożony wybuchem pyłu węglowego, to pokład

a) w którym stwierdzono zawartość części lotnych w węglu większą niż 10%

w bezwodnej i bezpopiołowej substancji węglowej.

b) w którym stwierdzono zawartość części lotnych w węglu mniejszą lub równą 10%

w bezwodnej i bezpopiołowej substancji węglowej.

c) w którym stwierdzono zawartość części lotnych w węglu większą niż 15%

w bezwodnej i bezpopiołowej substancji węglowej.

d) niemetanowy, w którym prowadzi się opylanie pyłem kamiennym.

13. Tąpnięcie, to zjawisko dynamiczne spowodowane wstrząsem górotworu, w wyniku

którego
a) wyrobisko lub jego odcinek uległo częściowemu uszkodzeniu (ssuwy na obudowie do

10 cm), bez utraty jego funkcjonalności.

b) w wyrobisku wystąpiły ssuwy na obudowie do 30 cm, nie powodujące utraty jego

funkcjonalności.

c) wyrobisko lub jego odcinek uległo gwałtownemu zniszczeniu lub uszkodzeniu,

w następstwie czego nastąpiła całkowita lub częściowa utrata jego funkcjonalności
lub bezpieczeństwa jego użytkowania.

d) wyrobisko zostało zaniżone do 15% jego pierwotnej wysokości, jednak wyskość nie

mniejsza niż 2,0 m.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14. Rzeczywisty stan zagrożenia tąpaniami w czasie eksploatacji ścian określa się metodą

a) Olpińskiego (KD „Barbara”), opartą na analizie i ocenie warunków zalegania skał

zwięzłych w sąsiedztwie pokładów węgla.

b) kompleksowa, opartą na metodach: rozeznania górniczego, sejsmologicznej,

sejsmoakustycznej i wierceń małośrednicowych.

c) porównawczą polegającą na pomiarach ilości wstrząsów górotworu z wielkością

wypływów gazów (głównie metanu) do wyrobisk górniczych.

d) Borowskiego (GIG).

15. Do pierwszej kategorii zagrożenia wyrzutami gazów i skał zalicza się pokłady lub ich

części, w których
a) metanonośność jest mniejsza od 6 m

/Mg czystej substancji węglowej.

b) nie wystąpiły wyrzuty gazów i skał.
c) nie wystąpiły wyrzuty gazów i skał, ale istnieją objawy wskazujące na wzrost

zagrożenia.

d) wystąpiły wyrzuty gazów i skał.

16. Dopuszczalne stężenie chwilowe (NDSCh), to wartość średnia stężenia, które nie powinno

spowodować ujemnych zmian w stanie zdrowia pracownika, jeżeli występuje
a) nie dłużej niż 15 minut i nie częściej niż 2 razy w czasie zmiany roboczej, w odstępie

czasu nie krótszym niż 1 godzina.

b) nie dłużej niż 10 minut i nie częściej niż 2 razy w czasie zmiany roboczej, w odstępie

czasu nie krótszym niż 2 godziny.

c) nie dłużej niż 2 godziny w czasie zmiany roboczej.
d) nie dłużej niż godzinę w czasie zmiany roboczej.

17. Sprzęt filtrujący klasy 2 dla ochrony układu oddechowego stosujemy, gdy wartość stężenia

pyłu szkodliwego dla zdrowia na stanowisku pracy zawarta jest między wartością
a) 10

NDS a 20

NDS.

b) 4

NDS i 10

NDS.

c) 1

,NDS i 2

NDS.

d) 10

.NDS i 15

NDS.

18. Akcję ratowniczą w kopalni prowadzi

a) Główny inżynier wentylacji.
b) Kierownik ruchu zakładu górniczego.
c) Naczelny inżynier kopalni.
d) Kierownik kopalnianej stacji ratownictwa górniczego.

19. Jaki jest poziom zagrożenia pożarowego w wyrobisku górniczym jeżeli stwierdzimy

stężenie CO wynoszące 10 ppm?
a) występuje duży poziom zagrożenia pożarowego, gdyż stężenie CO przekracza

0,0026%.

b) należy prowadzić prace ratownicze dla izolacji wyrobiska, gdyż stężenie CO wynosi

0,01%.

c) sytuacja normalna, gdyż stężenie CO wynosi 0,001%.
d) należy prowadzić akcję ratowniczą, wyznaczyć strefę a wejście do niej zabezpieczyć

posterunkami obstawy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20. Sygnały dźwiękowe nadawane przez uderzanie kilofem w rurociąg przeciwpożarowy,

w taki sposób, że mamy szereg krótkich sygnałów oraz sześć długich sygnałów, oznaczają
a) uwaga! Idzie dozór.
b) uruchomić przenośniki odstawy urobku, chcemy jechać w ścianie kombajnem.
c) wezwanie do opuszczenia miejsca pracy (w przypadku pożaru) i wycofania sie pod

prąd powietrza.

d) wezwanie do opuszczenia miejsca pracy (w przypadku pożaru) i wycofania się

z prądem powietrza.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ……………………………………………………………………………..

Rozpoznawanie i likwidacja zagrożeń w górnictwie

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7. LITERATURA

1. Chudek M., Wilczyński S., Żyliński R.: Podstawy górnictwa. Wyd. „Śląsk” Katowice

1979

2. Firganek B. (red.) Zagrożenia naturalne w kopalniach. Sposoby prognozowania,

zapobiegania i kontroli. Wyd. „Śląsk” Katowice 1983

3. Frycz A., Kozłowski B.: Przewietrzanie kopalń metanowych. Wyd. „Śląsk” Katowice1979
4. Gawliczek J.: Ratownictwo górnicze w kopalniach głębinowych. Wyd. „Śląsk”, Katowice

2000 r

5. Hobler M.: projektowanie I wykonywanie robót strzelniczych w górnictwie podziemnym.

Wyd. „Śląsk” 1982

6. Kidybiński A.: Podstawy geotechniki kopalnianej. Wyd. „Śląsk” Katowice 1982
7. Konopko W. (red).: Strategia poprawy bezpieczeństwa pracy w kopalniach węgla

kamiennego. Wyd. GIG, Katowice 2004

8. Krause E., Łukowicz K.: Zasady prowadzenia ścian w warunkach zagrożenia

metanowego. Wyd. GIG, Katowice 2004

9. Polskie Normy: PN– G– 04036, PN–G–04037
10. Poradnik górnika. Praca zbiorowa. Wyd. „ Śląsk”, Katowice 1982
11. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 12 czerwca 2002 roku w sprawie

ratownictwa górniczego (Dz. U. Nr 94 poz. 838)

12. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 28 czerwca 2002 r. w sprawie

bezpieczeństwa i higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia
przeciwpożarowego w podziemnych zakładach górniczych (Dz. U. Nr 139. poz.1169
z późn. zm.)

13. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002r. w sprawie

najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia
w środowisku pracy (Dz. U. Nr 217 poz. 1833) z późniejszymi zmianami.

14. Rozporządzenie Ministra Spraw wewnętrznych i administracji z dnia 14 czerwca 2002

roku w sprawie zagrożeń naturalnych w zakładach górniczych (Dz. U. Nr 94, poz. 841)
z późniejszymi zmianami.

15. Ustawa z dnia 4 lutego 1994 roku. Prawo Geologiczno i górnicze (tj. Dz. U. z 2005 r.

Nr 228, poz. 1947 z póz. zm.)

16. Załączniki do Rozporządzenia Ministra Gospodarki w sprawie bezpieczeństwa i higieny

pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpożarowego
w podziemnych zakładach górniczych z dnia 9 czerwca 2006r. (Dz. U. Nr 124. poz. 863).

17. Zasady stosowania metody kompleksowej i metod szczegółowych oceny stanu zagrożenia

tąpaniami w kopalniach węgla kamiennego. Wyd. GIG, seria Instrukcje, Katowice 2007 r

Literatura metodyczna
1. Krogulec-Sobowiec M., Rudziński M.: Poradnik dla autorów pakietów edukacyjnych.

KOWEZiU, Warszawa 2003

2. Niemierko B.: Pomiar wyników kształcenia zawodowego. Biuro Koordynacji Kształcenia

Kadr, Fundusz Współpracy, Warszawa 1997.

3. Szlosek F.: Wstęp do dydaktyki przedmiotów zawodowych. Instytut Technologii

Eksploatacji, Radom 1998