gornik eksploatacji podziemnej 711[02] z3 01 n

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Janusz Banyś

Rozpoznawanie i udostępnianie złóż
711[02].Z3.01

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr inż. Jan Jureczko
dr inż. Jacek Myszkowski

Opracowanie redakcyjne:
inż. Janusz Banyś

Konsultacja:
mgr inż. Gabriela Poloczek

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 711[02].Z3.01
„Rozpoznawanie i udostępnianie złóż”, zawartego w modułowym programie nauczania dla
zawodu górnik eksploatacji podziemnej.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Przykładowe scenariusze zajęć

5. Ćwiczenia

5.1. Minerały i złoża

5.1.1. Ćwiczenia

5.2. Poszukiwanie złóż

5.2.1. Ćwiczenia

5.3. Udostępnienie złóż

5.3.1. Ćwiczenia

5.4. Mechanika górotworu

5.4.1. Ćwiczenia

5.5. Mapy górnicze

5.5.1. Ćwiczenia

6. Ewaluacja osiągnięć ucznia

7. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela „Rozpoznawanie i udostępnianie złóż”,

który będzie pomocny w prowadzeniu zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie
górnik eksploatacji podziemnej 711[02].

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien posiadać przed
realizacją materiału jednostki modułowej,

−

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie uczeń opanuje podczas zajęć,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

propozycje ćwiczeń, które mają na celu ukształtowanie umiejętności,

−

ewaluację osiągnięć ucznia,

−

wykaz literatury, z jakiej uczniowie mogą korzystać podczas nauki.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania:

−

pokazu z objaśnieniem,

−

metody tekstu przewodniego,

−

metody projektów,

−

ćwiczeń praktycznych.
Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od

samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.

W celu przeprowadzenia ewaluacji osiągnięć ucznia, nauczyciel może posłużyć się

zamieszczonymi w rozdziale 6 zestawami zadań testowych.

W tym rozdziale zamieszczono również (dla każdego testu osobno):

−

plan testu w formie tabelarycznej z kluczem odpowiedzi,

−

punktację zadań i uczenia się,

−

propozycje norm wymagań,

−

instrukcję dla nauczyciela,

−

instrukcję dla ucznia,

−

kartę odpowiedzi,

−

zestaw zadań testowych.
Poniżej został przedstawiony diagram powiązań pomiędzy pokrewnymi jednostkami

wraz z ich opisami.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

711[02].Z3

Eksploatacja złóż

711[02].Z3.01

Rozpoznawanie

i udostępnianie złóż

711[02].Z3.02

Rozpoznawanie i likwidacja

zagrożeń w górnictwie

711[02].Z3.03

Dobieranie środków strzałowych

711[02].Z3.07

Eksploatowanie złóż
kopalin użytecznych

711[02].Z3.06

Montowanie urządzeń

wentylacyjnych

i zabezpieczających

711[02].Z3.05
Wykonywanie

obudowy wyrobisk

711[02].Z3.04

Drążenie
wyrobisk

podziemnych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

posługiwać się podstawowymi przyrządami kreślarskimi,

−

obsługiwać komputer,

−

rozróżniać symbole chemiczne pierwiastków i związków,

−

stosować jednostki układu SI,

−

korzystać z różnych źródeł informacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

scharakteryzować rozwój i znaczenie górnictwa,

−

scharakteryzować ruchy skorupy ziemskiej,

−

sklasyfikować skały ze względu na warunki ich powstawania,

−

rozróżnić podstawowe minerały,

−

rozróżnić grupy i rodzaje skał,

−

sklasyfikować skały stropowe i spągowe w oparciu o przekrój geologiczny,

−

scharakteryzować sposoby poszukiwania złóż,

−

wskazać cechy złóż,

−

scharakteryzować formy występowania złóż,

−

wskazać miejsca występowania złóż kopalin użytecznych,

−

scharakteryzować podstawowe właściwości węgli,

−

scharakteryzować podstawowe właściwości rud,

−

scharakteryzować podstawowe właściwości soli,

−

scharakteryzować występowanie złóż węgla kamiennego,

−

scharakteryzować występowanie złóż rud,

−

określić sposoby udostępniania złóż,

−

scharakteryzować występowanie złóż soli,

−

obliczyć naprężenia górotworu w stanie nienaruszonym,

−

obliczyć naprężenia górotworu w trakcie robót górniczych,

−

określić stratygrafię karbonu,

−

rozpoznać rodzaje map górniczych,

−

narysować i odczytać wycinki map górniczych,

−

określić zasady przechowywania i ochrony map,

−

wyjaśnić znaki umowne na mapach zgodnie z obowiązującymi normami.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca

…………………………………………………….

Modułowy program nauczania :

Górnik eksploatacji podziemnej 711[02]

Moduł:

Eksploatacja złóż 711[02].Z3

Jednostka modułowa:

Rozpoznawanie i udostępnianie złóż 711[02].Z3.01

Temat: Profilaktyczne

rozpoznanie

stanu

naprężeń

ociosach

chodników

przyścianowych oraz stanu obudowy w tych chodnikach w związku
z kończącym się wybiegiem ściany.

Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności oceny zagrożenia odprężeniem górotworu.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
–

zastosować profilaktykę przeciw nagłym odprężeniom górotworu,

–

zareagować na zauważone uszkodzenie obudowy poprzez zgłaszanie ich przełożonym,

–

obsłużyć i konserwować wiertarki obrotowe,

–

wymieniać żerdzie i raczki wiertnicze,

–

zebrać zwierciny do specjalnych pojemników,

–

ocenić na podstawie wychodu zwiercin poziom zagrożenia,

–

wzmocnić obudowę przy pomocy podciągów lub przez jej zagęszczanie,

–

dokonać pomiaru gazów: CO, CO

i CH

oraz wilgotności względnej,

–

ocenić poziom zagrożenia wybuchem pyłu w różnych sytuacjach.

W czasie zajęć kształtowane będą następujące umiejętności ponadzawodowe:
–

organizowanie i planowanie pracy,

–

poczucie odpowiedzialności za bezpieczeństwo własne i współpracowników,

–

umiejętność pracy w zespole.

Metody nauczania–uczenia się:
–

ćwiczenia praktyczne,

–

pokaz z objaśnieniem.

Środki dydaktyczne:
–

narzędzia do wykonywania prac: wiertarki obrotowe z żerdziami i raczkami, siekiery,
młotki, piły ręczne, łom,

–

przyrządy do pomiarów gazów: wykrywacz WG-2M z kompletem rurek wskaźnikowych,
metanomierz ręczny typu VM-1C ,

–

psychrometr, termometr,

–

instrukcja obsługi przyrządów pomiarowych,

–

przybory do pisania.

Formy organizacyjne pracy uczniów:
–

uczniowie pracują w zespołach dwu, trzy i czteroosobowych w zależności od rodzaju
wykonywanej pracy.

Czas:
–

180 minut.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg zajęć:
1. Sprawy organizacyjne.
2. Nawiązanie do tematu, omówienie celów zajęć i sposobu wykonania ćwiczenia

z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

3. Zorganizowanie stanowiska pracy do wykonania ćwiczenia.
4. Realizacja tematu:

a) podział grupy na podzespoły i rozdzielenie określonych zadań ze wskazaniem

odpowiedniej kolejności ich wykonania

b) omówienie i uzgodnienie odpowiedniej współpracy poszczególnych podzespołów
c) podzespoły na wyznaczonych stanowiskach powinny dokonywać w odstępach

jednogodzinnych pomiarów zawartości gazów w powietrzu, temperatury
i wilgotności względnej, niezależnie od wykonania podstawowego zadania jakim jest
wiercenie otworów małośrednicowych i ocenianie poziomu zagrożenia na podstawie
wychodu zwiercin,

d) realizacja głównego celu ćwiczeń - wiercenie otworów małośrednicowych (dane

dotyczące ilości, długości i rozmieszczenia otworów są zawarte w instrukcji badania
naprężeń w górotworze przy pomocy otworów małośrednicowych),

e) zebranie zwiercin do pojemników i pomiar ich ilości,
f) ocena stanu bezpieczeństwa w rejonie wykonywanego zadania na podstawie

obserwacji i wyników pomiarów.

5. Po wykonaniu zadań podzespoły przygotowują odpowiednią ich prezentację w postaci

wykonania głównego celu ćwiczenia (wykonania otworów) oraz notatek dotyczących
rejestracji warunków klimatycznych panujących w rejonie wykonywania zadania.

6. Nauczyciel analizuje pracę podzespołów podczas przygotowanej prezentacji.
7. Uczniowie wspólnie z nauczycielem dokonują oceny prac.

Zakończenie prac

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące prowadzonych zajęć.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca

……………………………………………..……

Modułowy program nauczania:

Górnik eksploatacji podziemnej 711[02]

Moduł:

Eksploatacja złóż 711[02].Z3

Jednostka modułowa:

Rozpoznawanie i udostępnianie złóż 711[02].Z3.01

Temat: Inwentaryzacja i przegląd minerałów w szkolnej pracowni geologicznej.

Wykonanie nowej gabloty z minerałami.

Cel ogólny: Kształtowanie praktycznych umiejętności w zakresie rozpoznawania minerałów.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
– rozpoznać minerały,
– opisać własności minerałów,
– sklasyfikować minerały,
– zabezpieczać i konserwować minerały.

W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności pozazawodowe:
– umiejętności pracy w grupie,
– umiejętność organizowania i planowania zajęć.

Metody nauczania–uczenia się:
– ćwiczenia praktyczne,
– pokaz z objaśnieniem.

Środki dydaktyczne:
–

narzędzia do czyszczenia i konserwacji: kawałki materiału, pilniki, pędzle, papier
ścierny, pasty i lakiery zabezpieczające,

–

młotki,

–

przybory do pisania, etykietki, nalepki,

–

gablota na minerały,

–

próbki skał pobrane przez uczniów podczas pobytu w polu szkoleniowym.

Formy organizacyjne pracy uczniów:
– uczniowie pracują w podzespołach dwuosobowych lub trzyosobowych.

Czas:
– 240 minut.

Uczestnicy:
– uczniowie kształcący się w zawodzie: górnik eksploatacji podziemnej.

Przebieg zajęć:
1. Sprawy organizacyjne.
2. Nawiązanie do tematu – omówienie celów zajęć i sposobu wykonania ćwiczenia

z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

3. Przygotowanie stanowiska pracy do wykonania ćwiczenia.
4. Realizacja tematu:

uczniowie odnawiają i czyszczą opróżnione gabloty na minerały będące na
wyposażeniu pracowni,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

nauczyciel rozdziela minerały będące na wyposażeniu pracowni pomiędzy
poszczególne grupy uczniów,

każda z grup dokonuje oczyszczenia i ewentualnej konserwacji otrzymanych
minerałów,

każda grupa dokonuje identyfikacji otrzymanych minerałów kierując się
zaobserwowanymi cechami próbek – wyniki rozpoznania są weryfikowane na
bieżąco przez nauczyciela,

każda grupa notuje właściwości rozpoznanych minerałów i umieszcza je
w odpowiedniej gablocie we właściwym miejscu,

każdy z podzespołów otrzymuje od nauczyciela próbki skał pobrane podczas zajęć
praktycznych w sztolni lub w polu szkoleniowym,

uczniowie poprzez ewentualne rozłupywanie i szlifowanie pobranych próbek
formują odpowiednio (pod względem kształtu i rozmiaru) próbki do umieszczenia
w nowo projektowanej gablocie,

przy pomocy nauczyciela uczniowie identyfikują minerały i umieszczają je w nowej
gablocie,

każda grupa przygotowuje etykietki/nalepki na gablotę z prawidłową nazwą
minerału.

5. Po wykonaniu zadań podzespoły przygotowują odpowiednią prezentację wyników

ćwiczeń.

6. Nauczyciel wraz z uczniami dokonuje analizy wyników prac.

Zakończenie zajęć

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące prowadzonych zajęć.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. ĆWICZENIA

5.1. Minerały i złoża

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Oblicz temperaturę panującą w górotworze na głębokości 1200 m wiedząc, że

temperatura w głębi Ziemi rośnie wraz z głębokością.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują samodzielnie. Oceniając pracę uczniów nauczyciel zwraca uwagę na

poprawność przeprowadzonych obliczeń, estetykę wykonania rysunku i prawidłowo
odwzorowane odległości.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) powtórzyć wiadomości na temat stopnia geotermicznego,
2) przypomnieć sobie, co to jest temperatura średnia i na jakiej głębokości występuje,
3) wykonać szkic otworu w skali 1:100 zaznaczając głębokość 1200 m, dla której należy

obliczyć temperaturę oraz głębokość 30 m, na której występuje temperatura średnia 8°C
i od której nalicza się przyrost temperatury o 1°C na każde 33 m głębokości,

4) obliczyć temperaturę na głębokości 1200 m,
5) zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

Poradnik dla ucznia,

−

przybory rysunkowe i piśmiennicze,

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Rozpoznaj i określ własności wybranych minerałów zgromadzonych w szkolnej

pracowni geologii oraz próbek pobranych w czasie pobytu w sztolni.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują samodzielnie. Oceniając pracę uczniów nauczyciel zwraca uwagę na

dokładność opisu właściwości minerałów. Ilość minerałów badanych przez uczniów jest
zdeterminowana poprzez założony czas ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) powtórzyć wiadomości na temat podziału minerałów według pochodzenia, kształtu

i przydatności gospodarczej,

2) powtórzyć wiadomości na temat własności minerałów,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3) zidentyfikować oglądane minerały,
4) dokonać krótkiego opisu własności poszczególnych minerałów,
5) określić do jakiej grupy można zaklasyfikować poszczególne minerały,
6) zanotować obserwacje w zeszycie,
7) zaprezentować wyniki pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

Poradnik dla ucznia,

−

przyrządy geologiczne,

−

materiały i przybory piśmiennicze.

Ćwiczenie 3

Na poniższym rysunku jest pokazany uskok normalny. Posługując się rysunkiem ustal

i zaznacz graficznie wszystkie elementy uskoku.

Rysunek do ćwiczenia 3

Wskazówki do realizacji
Nauczyciel powinien zwrócić uwagę na poprawność przygotowania stanowiska pracy

przez ucznia – należy sprawdzić czy uczniowie posiadają niezbędne przybory do wykonania
ćwiczenia. Uczniowie pracują samodzielnie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) powtórzyć znane wiadomości o zaburzeniach w zaleganiu pokładów,
2) zgromadzić odpowiednie materiały i przybory rysunkowe,
3) zróżnicować kolorystycznie poszczególne parametry uskoku,
4) zaznaczyć elementy uskoku na rysunku.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

– pokaz z objaśnieniem,
– ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

Poradnik dla ucznia,

–

materiały i przybory rysunkowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 4

Zaznacz na mapie Polski rodzaje i rozmieszczenie surowców energetycznych.

Wskazówki do realizacji
Prowadzący zajęcia powinien zwrócić uwagę na poprawność przygotowania stanowiska

pracy – przybory kreślarskie powinny być zróżnicowane kolorystycznie. Nauczyciel powinien
zwracać uwagę na kontrastowość, estetykę i barwność wykonania planszy. Czas wykonania
ćwiczenia wynosi 90 minut. Uczniowie pracują samodzielnie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) nanieść główne miasta na mapie konturowej Polski,
2) zaznaczyć różnymi kolorami rozmieszczenie poszczególnych surowców.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

Poradnik dla ucznia,

–

mapa konturowa Polski,

–

materiały i przybory rysunkowe,

–

literatura wskazana przez nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.2. Poszukiwanie złóż

5.2.1 Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Narysuj profil otworu wiertniczego w skali 1:100, przechodzącego przez warstwy do

głębokości 300 m. W przekroju znajdują się 2 pokłady węgla: jeden o grubości 1,8 m na
głębokości 220 m oraz drugi pokład o grubości 3,2 m występujący na głębokości 295 m.
Grubość i rodzaj skał płonnych należy przyjąć dowolnie.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują samodzielnie. Prowadzący zajęcia winien zwracać uwagę na

poprawność rozmieszczenia pokładów i skał płonnych oraz zachowanie odpowiedniej
kolorystyki i kontrastowości warstw. Ponadto nauczyciel powinien zwracać uwagę na
przygotowaną przez ucznia bazę dydaktyczną.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) powtórzyć wiadomości związane z dokumentacją poszukiwań za pomocą otworów

wiertniczych,

2) dokonać koniecznych obliczeń,
3) wykonać szkic profilu wiertniczego w skali 1:100,
4) rozmieścić w przekroju odpowiednie grubości warstw, zachowując odpowiednią

kolorystykę warstw,

5) sporządzić odpowiednią legendę.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

metoda projektów.

Środki dydaktyczne:

–

Poradnik dla ucznia,

–

materiały i przybory rysunkowe,

–

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Oblicz wielkość zasobów zawartych w pokładzie o średniej grubości 3,2 m i kształcie

zbliżonym do trójkąta o podstawie 320 m i wysokości 250 m. Nachylenie pokładu wynosi 25°.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują samodzielnie. Prowadzący zajęcia powinien ukierunkować przebieg

realizacji ćwiczenia, zwracając uwagę na znajomość wzorów na obliczenie powierzchni i na
znajomość map pokładowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) narysować kształt złoża w skali 1:2000, i podzielić powierzchnię pokładu na mapie

pokładowej na mniejsze figury geometryczne, ułatwiające obliczenie powierzchni,

2) obliczyć powierzchnię sumaryczną pokładu,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3) obliczyć objętość zasobów w rozpatrywanej części pokładu uwzględniając duże

nachylenie pokładu,

4) zastosować wzór do obliczenia zasobów: Q = P · h / cos ά, gdzie P – powierzchnia

wzięta z mapy pokładowej, h – grubość pokładu, ά – kąt nachylenia pokładu,

5) zanotować otrzymane wyniki.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

Poradnik dla ucznia,

–

materiały i przybory rysunkowe,

–

literatura wskazana przez nauczyciela,

–

mapa pokładowa.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.3. Udostępnienie złóż

5.3.1 Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Oblicz wielkość przekroju poprzecznego wyrobiska korytarzowego w wyłomie oraz

świetle obudowy ŁP.

Wskazówki do realizacji
Nauczyciel powinien sprawdzić jaką bazą dydaktyczną dysponują uczniowie

i ewentualnie ją poszerzyć. Nauczyciel, wspólnie z uczniami, ustalają kolejność działań
prowadzących do wykonania ćwiczenia. Uczniowie pracują w zespołach dwuosobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) powtórzyć wiadomości na temat drążenia i wymiarów wyrobisk korytarzowych,
2) wykonać szkic poprzecznego wyrobiska korytarzowego o kształcie obudowy ŁP,
3) zaznaczyć podstawowe wymiary chodnika (wysokość, szerokość w świetle obudowy ŁP

i w wyłomie),

4) obliczyć wielkość przekroju poprzecznego stosując wzór F = 0,8 · a · h, gdzie a –

szerokość wyrobiska mierzona na wysokości 1,2 m, a h – wysokość wyrobiska mierzona
w środku sklepienia,

5) zanotować otrzymane wyniki do zeszytu.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

metoda tekstu przewodniego,

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

Poradnik dla ucznia,

–

materiały i przybory rysunkowe,

–

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Przedstaw racjonalne zagospodarowanie przekroju poprzecznego szybu wydobywczego

o dużej średnicy, wynoszącej 9,5 m.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują samodzielnie. Nauczyciel powinien sprawdzić przygotowanie przez

uczniów stanowiska pracy. Nauczyciel w dyskusji z uczniami powinien ustalić sposób
zagospodarowania przekroju szybu, sugerując, ze względu na dużą średnicę szybu, dwa
przedziały wydobywcze: klatkowy i skipowy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) powtórzyć wiadomości na temat tarczy szybowej,
2) wykonać krótką charakterystykę głównych elementów wyposażenia szybu,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3) dobrać elementy zbrojenia szybu do zaproponowanego sposobu zagospodarowania,
4) wykonać szkic poprzecznego przekroju szybu wydobywczego,
5) przedstawić rygory bhp związane z zabezpieczeniem szybu.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

Poradnik dla ucznia,

–

materiały i przybory rysunkowe,

–

literatura wskazana przez nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.4. Mechanika górotworu

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Oblicz wielkość ciśnienia statycznego na obudowę w wyrobisku korytarzowym na

głębokości 500 metrów.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują samodzielnie. Czas na wykonanie zadania 40 minut. Nauczyciel

powinien w dyskusji z uczniami ustalić kolejność wykonywanych czynności dla sprawnej
realizacji ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przypomnieć sobie definicję ciśnienia statycznego,
2) wykonać rysunek elipsy dla ułatwienia obliczania wymiarów elipsy i zastosować

równanie elipsy,

3) obliczyć ciężar strefy odprężonej z wzoru:

Q = · γ · l ·f · 1m [T]

gdzie:

Q – ciężar strefy odprężonej na długości 1m chodnika,

l – szerokość wyrobiska,

f – wysokość strefy odprężonej (elipsy),

γ – gęstość (ciężar właściwy) skał odprężonych

przyjmuje się dla skał płonnych gęstość γ = 2,5 T/m³ a dla węgla γ = 1,3 T/m³.

4) obliczyć obciążenie obudowy chodnika znając głębokość na której znajduje się

wyrobisko, wytrzymałość skał stropowych na rozciąganie k

, korzystając z wzoru:

= · [ m - 2 – (m – 1) · k

/ P

]

gdzie:

– wytrzymałość skały stropowej na rozciąganie,

m – odwrotność liczby Poissona (przeciętnie dla wszystkich skał można przyjąć m=6),
P

- ciśnienie pionowe (pierwotne) zależne od głębokości,

a,b –półosie elipsy.

5) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

– pokaz z objaśnieniem,
– ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

Poradnik dla ucznia,

–

przybory piśmiennicze,

–

literatura wskazana przez nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Zaprojektuj profilaktyczne rozeznania co do stanu obudowy w chodnikach

przyścianowych, po silnym odprężeniu górotworu w tym rejonie.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują w podzespołach. Czas na wykonanie zadania 120 minut. Miejsce

wykonania ćwiczenia – sztolnia lub pole szkoleniowe. Nauczyciel powinien podzielić grupę
na podzespoły i przydzielić im zadania do wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się dokładnie ze skutkami odprężenia górotworu w rozpatrywanym rejonie,
2) zapoznać się z instrukcją oceny zagrożenia metodą otworów małośrednicowych

i wychodu zwiercin,

3) zabezpieczyć miejsca wiercenia otworów,
4) ustalić rozmieszczenie, długość i ilość otworów,
5) wywiercić otwory w ociosach wyrobisk przyścianowych,
6) zebrać zwierciny do specjalnych pojemników,
7) na podstawie wychodu zwiercin ocenić poziom zagrożeń,
8) ustalić miejsca podlegające wzmocnieniu obudowy podciągami,
9) dokonać oceny pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

Poradnik dla ucznia,

–

przybory piśmiennicze,

–

literatura wskazana przez nauczyciela,

–

instrukcje wykonywania otworów małośrednicowych dla badań naprężeń w górotworze,

–

wiertarka, żerdzie, raczki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.5. Mapy górnicze

5.5.1 Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie, dostarczonej przez nauczyciela mapy oddziałowej:

a) oceń odległość filara ochronnego od szybów,
b) odczytaj w jakim przedziale zmienia się grubość pokładu,
c) odczytaj w jakim przedziale zmienia się nachylenie pokładu,
d) znajdź uskoki,
e) określ wymiary pól eksploatacyjnych i oblicz ich powierzchnię,
f) określ jakie rodzaje obudowy zastosowano w wyrobiskach,
g) zweryfikuj istnienie podziemnych zbiorników wodnych.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują samodzielnie. Oceniając pracę uczniów nauczyciel zwraca uwagę na

poprawną identyfikację obiektów i zrozumienie przez uczniów informacji przedstawionych
na mapie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) powtórzyć wiadomości o rodzajach map górniczych,
2) przypomnieć sobie informacje na temat oznaczeń stosowanych na mapach górniczych,
3) powtórzyć informacje o obliczaniu pól powierzchni figur geometrycznych,
4) przypomnieć sobie pojęcie skali mapy,
5) zanotować w zeszycie zebrane informacje.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

Poradnik dla ucznia,

–

mapa oddziałowa,

–

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Na podstawie mapy oddziałowej dostarczonej przez nauczyciela dla istniejącego poziomu

narysuj uproszczoną mapę oddziałową dla nowego poziomu wydobywczego, proponując
rozmieszczenia wyrobisk korytarzowych. Przyjmujemy założenia, że nowy poziom:
a) jest położony niżej o 300 m względem poziomu istniejącego,
b) wypełnia całą powierzchnię mapy,
c) ma grubość 2 m,
d) jest nachylony pod kątem 10°,
e) granice filara ochronnego dla nowego poziomu są przesunięte o 100 m względem granic

obowiązujących na istniejącym poziomie,

f) nowy pokład dzielimy na 3 prostokątne pola eksploatacyjne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują samodzielnie. Nauczyciel powinien zaproponować uczniom sposób

rozmieszczenia wyrobisk korytarzowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) powtórzyć wiadomości o rodzajów map górniczych,
2) przypomnieć sobie informacje na temat oznaczeń stosowanych na mapach górniczych,
3) powtórzyć informacje o obliczaniu pól powierzchni figur geometrycznych,
4) wyrysować na arkuszu papieru granice mapy o wymiarach identycznych jak na mapie

dostarczonej przez nauczyciela, dodatkowo nanieść identycznie położone szyby i granice
obszaru górniczego,

5) korzystając z instruktażu nauczyciela narysować na tworzonej mapie proponowane

rozmieszczenie wyrobisk korytarzowych,

6) oznaczyć podstawowe elementy na mapie odpowiednimi symbolami,
7) wyrysować nowe granice dla filara ochronnego,
8) obliczyć pole powierzchni pól eksploatacyjnych,
9) zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

Poradnik dla ucznia,

–

mapa oddziałowa,

–

arkusz papieru,

–

przybory rysunkowe o zróżnicowanej kolorystyce,

–

literatura wskazana przez nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Rozpoznawanie
i udostępnianie złóż”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 16, 17, 18, 19, 20 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą dobrą odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 6 zadań z poziomu podstawowego,

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

dobry – za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,

bardzo dobry – za rozwiązanie 17 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu

ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. b, 2. a, 3. b, 4. d, 5. b, 6. c, 7. b, 8. a, 9. a, 10. b, 11. c,
12. a, 13. b, 14. a, 15. b, 16. b, 17. b, 18. b, 19. a, 20. c.

Plan testu

zad

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

Opisać występowanie złóż węgla na
terenie Polski

Sklasyfikować formy występowania
złóż

Wskazać sposoby powstawania skał

Wyjaśnić znaczenie węgla dla
gospodarki narodowej Polski

Opisać budowę Ziemi

Określić znaczenie niwelacji
wyrobisk korytarzowych na
funkcjonowanie kopalni

Opisać budowę Układu Słonecznego

Objaśnić charakterystyczne cechy
skał osadowych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Określić kryteria doboru sposobu
urabiania

Określić wpływ głębokości na
rodzaj i wielkość ciśnienia
w górotworze

Opisać właściwości rud żelaza

Sklasyfikować skały według
pochodzenia

Wskazać czynniki wpływające na
temperaturę w górotworze

Wymienić rudy żelaza o największej
zawartości żelaza

Wymienić podział skał osadowych
według pochodzenia

Określić warunki powstawania
ciśnień dynamicznych

Scharakteryzować fazy tworzenia
się węgla

Określić wpływ wytrzymałości skał
na rodzaj i wielkość ciśnienia

Rozpoznać znaczenie magmy dla
powstawania minerałów

Ocenić wpływ sklepienia ciśnień na
powstanie innych rodzajów ciśnień
w górotworze

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym

wyprzedzeniem.

2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przeprowadź z uczniami próbę udzielania odpowiedzi na takie typy zadań testowych,

jakie będą w teście.

5. Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).
6. Bezpośrednio przed testem i trakcie jego przeprowadzania:
7. Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.
8. Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi, podaj czas przeznaczony

na udzielanie odpowiedzi.

9. Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru

dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich możliwości).

10. Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliżającym się

czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.

11. Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.
12. Po zakończeniu testu:
13. Sprawdź wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego.
14. Przeprowadź analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które

sprawiły uczniom największe trudności.

15. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
16. Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń

dydaktycznych – niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję zanim zaczniesz rozwiązywać zadania.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Test składa się z 20 zadań dotyczących elementów i układów cyfrowych. Zadania od nr 1

do nr 15 są z poziomu podstawowego. Zadania od nr 16 do nr 20 są z poziomu
ponadpodstawowego.

4. Zadania zawierają cztery odpowiedzi, z których tylko jedna jest poprawna. Wybraną

odpowiedź zakreśl znakiem X

5. Jeśli uznasz, że pomyliłeś się i wybrałeś nieprawidłową odpowiedź, to otocz ją kółkiem,

a prawidłową odpowiedź zaznacz znakiem X.

6. Dodatkowe obliczenia wykonaj na drugiej stronie karty odpowiedzi.
7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz mógł sprawdzić poziom swojej wiedzy.
8. Jeśli jakieś zadanie sprawi Ci trudność, rozwiąż inne i ponownie spróbuj rozwiązać

trudniejsze.

9. Przed wykonaniem każdego zadania przeczytaj bardzo uważnie polecenie.
10. Odpowiedzi udzielaj tylko na załączonej karcie odpowiedzi.
11. Na rozwiązanie wszystkich zadań masz 60 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

– instrukcja,
– zestaw zadań testowych,
– karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Złoża węgla brunatnego występują głównie

a) w północnej części Polski.
b) w zachodniej części Polski.
c) we wschodniej części Polski.
d) w południowo-zachodniej części Polski.

2. Złoża pokładowe zalicza się do złóż

a) prawidłowych (foremnych).
b) okruchowych.
c) gniazdowych.
d) soczewkowych.

3. Złoża soli zalicza się do osadów

a) mechanicznych.
b) chemicznych.
c) organicznych.
d) metamorficznych.

4. Główne nośniki energetyczne w Polsce to

a) gaz ziemny.
b) węgiel brunatny.
c) ropa naftowa.
d) węgiel kamienny.

5. Temperatura w jądrze Ziemi wynosi

a) 2000°C.
b) 5000°C.
c) 500°C.
d) 1000°C.

6. Niwelacja wyrobisk korytarzowych wyraża się w

a) stopniach.
b) procentach.
c) promilach.
d) gradusach.

7. Największa planeta układu słonecznego to

a) Saturn.
b) Jowisz.
c) Uran.
d) Wenus.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8. Skały osadowe powstały głównie

a) w środowisku morskim.
b) w głębi skorupy ziemskiej.
c) w środowisku lądowo – morskim.
d) na lądzie.

9. Urabialność skał zależy głównie od

a) zwięzłości.
b) twardości.
c) plastyczności.
d) uwarstwienia.

10. Ciśnienie w górotworze zależy od

a) sposobu drążenia wyrobisk.
b) głębokości.
c) rodzaju skał.
d) deformacji w zaleganiu złóż.

11. Podstawowe rudy żelaza to

a) pierwiastki.
b) siarczki.
c) tlenki i wodorotlenki.
d) węglany.

12. Osady organiczne powstałe w środowisku morskim to

a) wapienie.
b) chlorowce.
c) piaskowce.
d) siarczki.

13. Wielkość stopnia geotermicznego wyraża się w

a) stopniach.
b) metrach na 1°C.
c) stopniach na 1 metr.
d) procentach.

14. Ruda żelaza magnetyt zawiera powyżej

a) 70% żelaza.
b) 30% żelaza.
c) 60% żelaza.
d) 50% żelaza.

15. Sole, gips i dolomit zalicza się do osadów

a) organicznych.
b) chemicznych.
c) mechanicznych.
d) metamorficznych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16. Wielkość ciśnienia dynamicznego zależy od

a) głębokości.
b) własności mechanicznych skał.
c) rodzaju obudowy.
d) rodzaju wyrobiska.

17. Najmłodszy z węgli to

a) węgiel brunatny.
b) torf.
c) węgiel kamienny.
d) antracyt.

18. Największą wytrzymałością skał jest wytrzymałość na

a) rozciąganie.
b) ściskanie.
c) zginanie.
d) skręcanie.

19. Minerały powstałe w wyniku metamorfizmu kontaktowego to

a) złoża rud żelaza, cynkowo – ołowiowe i miedzi.
b) skały magmowe wylewne.
c) skały magmowe głębinowe.
d) skały pochodzenia wulkanicznego.

20. Wielkość sklepienia ciśnień w drążonym chodniku zależy od

a) rodzaju skał otaczających wyrobisko.
b) rodzaju obudowy.
c) szybkości wykonania obudowy.
d) sposobu urabiania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko .........................................................................................................

Rozpoznawanie i udostępnianie złóż

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Test II

Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Rozpoznawanie
i udostępnianie złóż”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 16, 17, 18, 19, 20 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą dobrą odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 6 zadań z poziomu podstawowego,

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

dobry – za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,

bardzo dobry – za rozwiązanie 17 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu

ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. c, 2. d, 3. b, 4. b, 5. c, 6. b, 7. a, 8. b, 9. b, 10. d, 11. b,
12. a, 13. a, 14. b, 15. c, 16. c, 17. c, 18. b, 19. b, 20. b

Plan testu

zad

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

Sklasyfikować rodzaje poszukiwań
złóż

Opisać rozwój górnictwa węgla na
ziemiach polskich przed rewolucją
przemysłową

Określić wpływ warunków
geologicznych na dobór obudowy

Określić czynniki wpływające na
wielkość i rodzaj ciśnienia w ścianie

Określić wpływ szybkości postępu
ściany na realizację procesów
roboczych w ścianie

Określić związek między szybkością
postępu ściany a wynikami
ekonomicznymi

Określić warunki powstawania
ciśnienia pionowego i poziomego

Opisać zaburzenia w zaleganiu
pokładów

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Opisać modele udostępnienia złóż

Wskazać rozmieszczenie surowców
energetycznych na terenie Polski

Wskazać czynniki decydujące
o długości trwania poziomu
wydobywczego kopalni

Sklasyfikować rodzaje map
górniczych

Objaśnić zastosowanie map
warstwicowych

Scharakteryzować kolejność
sporządzania poszczególnych
elementów dokumentacji
geologicznej

Określić wpływ własności skał na
rodzaj ciśnienia

Określić właściwości ciśnienia
eksploatacyjnego

Scharakteryzować sposoby
powstawania minerałów

Rozpoznać czynniki mające wpływ
na kształt sklepienia ciśnień

Porównać czynniki wpływające na
wielkość ciśnienia w górotworze

Zakwalifikować wpływ sposobu
udostępnienia na koszty eksploatacji
i bezpieczeństwo w kopalni

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym

wyprzedzeniem.

jakie będą w teście.

na udzielanie odpowiedzi.

9. Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru.

dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich możliwości).

10. Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliżającym się

czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.

sprawiły uczniom największe trudności.

15. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
16. Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń

dydaktycznych – niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu.

Instrukcja dla ucznia

2. Przeczytaj uważnie instrukcję zanim zaczniesz rozwiązywać zadania.
3. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
4. Test składa się z 20 zadań dotyczących elementów i układów cyfrowych. Zadania od nr 1

do nr 15 są z poziomu podstawowego. Zadania od nr 16 do nr 20 są z poziomu
ponadpodstawowego.

5. Zadania zawierają cztery odpowiedzi, z których tylko jedna jest poprawna. Wybraną

odpowiedź zakreśl znakiem X

6. Jeśli uznasz, że pomyliłeś się i wybrałeś nieprawidłową odpowiedź, to otocz ją kółkiem,

a prawidłową odpowiedź zaznacz znakiem X.

7. Dodatkowe obliczenia wykonaj na drugiej stronie karty odpowiedzi.
8. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz mógł sprawdzić poziom swojej wiedzy.
9. Jeśli jakieś zadanie sprawi Ci trudność, rozwiąż inne i ponownie spróbuj rozwiązać trudniejsze.
10. Przed wykonaniem każdego zadania przeczytaj bardzo uważnie polecenie.
11. Odpowiedzi udzielaj tylko na załączonej karcie odpowiedzi.
12. Na rozwiązanie wszystkich zadań masz 60 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia

– instrukcja,
– zestaw zadań testowych,
– karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Najlepsze rozpoznanie złóż dają poszukiwania

a) geofizyczne.
b) przy pomocy wierceń.
c) przy pomocy wierceń i wyrobisk górniczych.
d) geologiczne.

2. Badania archeologiczne i źródła historyczne dowodzą że węgiel był znany na ziemiach

polskich w

a) V-tym wieku.
b) XIV-tym wieku.
c) XVIII-tym wieku.
d) X –tym wieku.

3. Przy ciśnieniach dynamicznych należy stosować obudowę

a) sztywną.
b) podatną.
c) wzmocnioną.
d) zagęszczoną.

4. Ciśnienie eksploatacyjne w ścianach można regulować

a) odpowiednią obudową.
b) szybkością postępu ściany.
c) odprężeniem górotworu.
d) rodzajem wyposażenia mechanicznego.

5. Węgiel „martwy” w przodku ścianowym jest wynikiem

a) zbyt szybkiego postępu ściany.
b) nieodpowiedniej obudowy.
c) zbyt wolnego postępu ściany.
d) struktury węgla.

6. Węgiel „bujny” na krawędzi czoła ściany jest wynikiem

a) dobrej łupliwości węgla.
b) szybkiego postępu ściany.
c) rodzaju skał stropowych.
d) sposobu urabiania w ścianie.

7. Różnica między wielkością ciśnienia pionowego i poziomego zależy od

a) głębokości na jakiej znajduje się wyrobisko.
b) rodzaju obudowy.
c) rodzaju skał otaczających wyrobisko.
d) czasu istnienia wyrobiska.

8. Zaburzenia w zaleganiu pokładów są wynikiem

a) obecnie prowadzonej eksploatacji.
b) działania sił i ruchów górotwórczych.
c) trzęsienia Ziemi.
d) obecnie trwających ruchów górotwórczych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9. Geometryczny model udostępnienia stosuje się

a) w celu zmniejszenia kosztów udostępnienia.
b) w celu ograniczenia zagrożeń pożarowych i tąpaniowych.
c) przy dużym nachyleniu pokładów.
d) dla skrócenia czasu udostępnienia.

10. Surowce energetyczne występują głównie

a) w południowej części Polski.
b) w rejonie Morza Bałtyckiego.
c) na terenie całej Polski.
d) w południowo–zachodniej części Polski.

11. Czas trwania poziomu wydobywczego kopalni planuje się na

a) 50 lat.
b) 25 lat.
c) 15 lat.
d) 100 lat.

12. Najważniejsze mapy górnicze to mapy

a) podstawowe.
b) pokładowe.
c) oddziałowe wyrobisk górniczych.
d) powierzchni.

13. Do obliczania wielkości zasobów wykorzystuje się m.in. mapy

a) pokładowe warstwicowe.
b) wyrobisk górniczych.
c) przeglądowe.
d) podstawowe.

14. Przekroje geologiczne sporządza się na podstawie

a) map wyrobisk górniczych.
b) profili otworów wiertniczych.
c) badań geofizycznych.
d) wychodni pokładów.

15. Gwałtowne ciśnienia (dynamiczne) występują w

a) skałach zwięzłych na każdej głębokości.
b) skałach słabych (kruchych) na dużej głębokości.
c) skałach sztywnych (zwięzłych) na dużych głębokościach.
d) przypadku słabej obudowy.

16. Ciśnienie ułatwiające lub utrudniające urabianie to ciśnienie

a) pionowe.
b) dynamiczne.
c) eksploatacyjne.
d) boczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17. Rudy żelaza, miedzi i cynkowo-ołowiowe to złoża

a) chemiczne.
b) organiczne.
c) metamorficzne.
d) mechaniczne.

18. Kształt sklepienia ciśnień zależy od

a) rodzaju skał otaczających wyrobisko.
b) głębokości na jakiej znajduje się wyrobisko.
c) rodzaju obudowy wyrobiska.
d) czasu trwania wyrobiska.

19. Ciśnienie w ociosach wyrobiska zależy od

a) rodzaju skał otaczających wyrobisko.
b) stosunku szerokości wyrobiska do wysokości wyrobiska (l/w).
c) głębokości na jakiej znajduje się wyrobisko.
d) czasu istnienia wyrobiska.

20. Przecznicowy model udostępnienia stosuje się

a) w celu zmniejszenia ciśnień w czasie eksploatacji wyrobisk.
b) w celu zmniejszenia ilości robót kamiennych i związanych z tym kosztów

udostępnienia.

c) dla poprawy wentylacji.
d) w celu poprawy warunków bhp w czasie drążenia wyrobisk.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ...............................................................................................................

Rozpoznawanie i udostępnianie złóż

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7. LITERATURA

1. Bielewicz T., Prus B., Honysz J.: Górnictwo część I. Śląskie Wydawnictwo Techniczne,

Katowice 1993

2. Bielewicz T., Prus B., Honysz J.: Górnictwo część II. Śląskie Wydawnictwo Techniczne,

Katowice 1993

3. Chudek M., Wilczyński S., Żyliński R.: Podstawy górnictwa. Wydawnictwo Śląsk,

Katowice 1979

4. Chudek M.: Obudowa wyrobisk górniczych. Wydawnictwo Śląsk, Katowice 1975
5. Kostrz J., Pogoda W.: Górnictwo część II. Wydawnictwo „Śląsk”, Katowice 1970
6. Nowak K.: Górnictwo część I. Wydawnictwo „Śląsk”, Katowice 1970
7. Przepisy wykonawcze do prawa geologicznego i górniczego
8. Rajnich R., Siembab J., Sosna A.,: Mapy górnicze. Atlas cz.2, Wydawnictwo Śląsk,

Katowice 1988

9. Warachim W., Maciejczyk J.: Ścianowe kombajny węglowe. Wydawnictwo Śląsk,

Katowice 1992

10. Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej: Seria Górnictwo. Gliwice

Literatura metodyczna
1. Krogulec-Sobowiec M., Rudziński M.: Poradnik dla autorów pakietów edukacyjnych.

KOWEZiU, Warszawa 2003

2. Niemierko B.: Pomiar wyników kształcenia zawodowego. Biuro Koordynacji Kształcenia

Kadr, Fundusz Współpracy, Warszawa 1997