wyk³ad 5-6 -12 materia³y

UKŁAD NACZYNIOWY (

systema vasorum):

•cz

ęść

krwiono

•serce
•cz

ęść

chłonna

ęść

krwiono

na i serce stanowi

układ

ąŜ

enia krwi

ąŜ

enia krwi

Schemat kr

ąŜ

enia:

•Serce – 2 przedsionki, 2 komory
•Kr

ąŜ

enie du

e – lewa komora – aorta (t. główna) – t

tnice, t

tniczki – naczynia włosowate –

yłki,

yły –

. górna i

dolna – prawy przedsionek
•Kr

ąŜ

enie małe – prawa komora – pie

płucny, t

tnice płucne – naczynia włosowate –

yły płucne – lewy

przedsionek

Uwaga: Krew wchodz

ca do płuc t

tnicami jest odtlenowana, a wychodz

yłami natleniona

Układ bod

cotwórczo-bod

coprzewodz

cy serca:

• w

zeł zatokowo-przedsionkowy – w okolicy uj

cia

yły głównej do

prawego przedsionka – wyładowania z cz

stotliwo

60-80 c/min

• w

zeł przedsionkowo-komorowy – w przegrodzie przedsionkowo–

komorowej, wyładowania z cz

stotliwo

40-60 c/min

• p

czek przedsionkowo-komorowy (p

czek Hisa) (dwie odnogi i wł.

Purkinjego), wyładowania z cz

stotliwo

20-40 c/min

Fazy cyklu sercowego:

1. skurcz przedsionków: przepchni

cie krwi do komór = zastawki przedsionkowo–komorowe sa otwarte, t

tnicze –

zamkni

te; gdy ci

nienie w przedsionkach mniejsze niz w komorach, zamykaj

zastawki przedsionkowo-

komorowe – I ton serca (skurczowy)

2. skurcz komór: wyró

niamy 2 etapy:

skurcz izowolumetryczny – zastawki przedsionkowo-komorowe ju

zamkniete, t

tnicze jeszcze nie otwarte, ko

czy si

otwarciem zastawek t

tnicy płucnej i aorty

skurcz izotoniczny – otwarcie zastawek, wypieranie krwi (fazy maksymalnego i zredukowanego wyrzutu)
3. rozkurcz przedsionków: odbywa si

prawie równolegle ze skurczem komór

4. rozkurcz komór: rozpoczyna si

, gdy ci

nienie w t

tnicach przewy

szy ci

nienie w komorach, ma 3 okresy

(protodiastoliczny, izowolumetryczny i izotoniczny); w tym 1. zamykaj

zastawki t

tnicze – II ton serca

(rozkurczowy)

5. pauza: wolno napływa krew do komór, trwa do kolejnego skurczu przedsionków

Główne ró

nice w fizjologii i anatomii t

tnic i i

ył:

•

yły doprowadzaj

krew do serca, a t

tnicami krew wypływa z serca

• w t

tnicach ci

nienie jest wy

sze ni

yłach

•

yły maj

zastawki zapobiegaj

ce cofaniu si

krwi, t

tnice nie

• t

tnice posiadaj

wzgl

dnie grub

cian

i mniejsze

wiatło,

yły maj

cienk

cian

i du

Ŝą

rednic

• napi

cie

cian t

tnic wi

ksze ni

ył

Obj

ść

wyrzutowa serca ludzkiego - ilo

ść

krwi, któr

1 komora

pompuje do t

tnicy w trakcie 1 skurczu serca - w spoczynku

wynosi 60 – 100 (

rednio 80) ml i jest podobna dla obu komór.

Po zako

czeniu wyrzutu pozostaje w komorach pewna ilo

ść

krwi nazywana obj

zalegaj

(rezydualn

)

Pojemno

ść

minutowa serca - ilo

ść

krwi, któr

1 komora pompuje

do aorty w ci

gu 1 min. W stanie spoczynku wynosi ona około

L/min

pojemno

ść

minutowa = obj

ść

wyrzutowa x cz

sto

ść

skurczów serca na minut

(cz

sto

ść

tna), np. 80 ml x 70

sk/min = 5,6 L

W czasie wysiłku fizycznego mo

e ona osi

ąć

L/min!

Regulacja pracy serca:

•

automatyzm pracy serca

– wynikaj

cy z obecno

ci 2 w

łów zbudowanych z tkanki

bod

cotwórczej o niestabilnym potencjale błonowym (spontaniczna depolaryzacja)

•

prawo serca Starlinga

– ze wzrostem pocz

tkowej długo

ci włókien m. sercowego ro

nie siła

skurczu (im wi

ksze wypełnienie serca krwi

, tym silniejszy skurcz)

•

ywy nerwowe:

• unerwienie przywspółczulne - gał

zie sercowe górne,

rodkowe i dolne nerwu bł

dnego (X)

• współczulne nerwy sercowe: nerwy szyjne (z 3 zwojów szyjnych) i piersiowe (z 5-6 zwojów

piersiowych pnia wspó

czulnego)

• o

rodki współczulne (II-rz

dowe) w rdzeniu (rogi boczne C8-Th2) – czynne w wysiłku, emocjach

oraz spadku ci

nienia (reakcja z baroreceptorów), spadku pO

i wzro

cie CO

(reakcja z

chemoreceptorów)

Pobudzenie przywsp

czulne (n b

dny

)

zwalnia i hamuje akcj

serca, uk

ad wsp

czulny

przyspiesza j

i nasila

–

dzia

ania chrono

, ino

, dromo

i batmo

tropowe ujemne i dodatnie

chronos

–

czas, inos

–

siła, dromos

–

przewodnictwo, batmo

pobudliwo

ść

pobudliwo

ść

•

ywy humoralne

–

wpływ mediatorów i hormonów (np. pobudza A, NA, tyroksyna, glukagon;

hamuje ACh, adenozyna, kofeina) i jonów (pobudza Ca

; hamuje K

)

bradykardia – zwolnienie cz.a.s, tachykardia – przyspieszenie cz.a.s

, np. po przeci

ciu

(

wagotomi

n. bł

dnego

Warto

ci ci

nienia skurczowego

w poszczególnych cz

ęś

ciach

yska

naczyniowego:

Gradient ci

nie

w du

ym kr

ąŜ

eniu = ok. 90 mm Hg, w małym ok. 8 mm Hg

Uwaga: najwi

kszy spadek ci

nienia wyst

puje w małych

tniczkach (naczyniach przedwło

niczkowych)

Zakres ci

nie

w poszczególnych

ęś

ciach ło

yska naczyniowego:

przedsionek lewy - 0 do 7 mm Hg
komora lewa - 0 do 125-120 mm Hg
obwód - 80 do 120 mm Hg
kapilary - 15 do 30 mm Hg
przedsionek prawy - 0 do 4 mm Hg
komora prawa - 0 do 25 mm Hg
kr

ąŜ

enie płucne - 7 do 25 mm Hg

aorta - 125-120 mm Hg
t

tnice du

e - 120 mm Hg

tnice

rednie - 90 mm Hg

tniczki - ok. 40 mm Hg

kapilary - ok. 20 mm Hg

W warunkach prawidłowych w t

tnicy ramieniowej (na wysoko

ci serca)

nienie skurczowe wynosi

120 mmHg, rozkurczowe 80

. Ci

nienie 140/90 – graniczne, ro

nie z wiekiem

Unerwienie naczynioruchowe:

nerwy naczyniozw

ęŜ

ce (wazokonstriktory) -

tonicznie

aktywne (tak

e w spoczynku)

pozazwojowe w

ókna wspó

czulne: przy wy

szej ich aktywno

ci naczynia s

bardziej

ęŜ

one, przy ni

szej - ci

nienie krwi rozszerza naczynia - dwukierunkowa,

jednotorowa regulacja

wiat

a naczy

krwiono

nych

lokalne unerwienie naczyniorozszerzaj

ce (wazodilatatory) - bez aktywno

spoczynkowej, dzia

ce tylko

okresowo

•

wspó

czulne (wydzielaj

ce na zako

czeniach nerwowych ACh, DA, histamin

) -

unerwiaj

naczynia t

tnicze mi

ęś

ni szkieletowych, które rozszerzaj

w czasie reakcji

agresji, obrony, ucieczki

•

przywspó

czulne (wydzielaj

ce na zako

czeniach g

. VIP (vasoactive intestinal

peptide), a nie ACh), wyst

puj

ce w naczyniach

linianek, opon mózgowych, naczyniach

wie

cowych i naczyniach przewodu pokarmowego (unerwiane przez nerwy czaszkowe,

. nerw b

łę

dny) i naczyniach miednicy mniejszej i narz

dów p

ciowych zewn

trznych

(nerw miedniczny)

•

somatyczne (wazodilatatory Baylissa) - skórne nerwy czuciowe przewodz

antydromowo po podra

nieniu skóry - pseudoodruch

Drogi oddechowe górne:

•nos i jama nosowa
•gardło

Drogi oddechowe dolne:

•krta

•tchawica
•oskrzela (główne, płatowe, segmentowe)

Płuca (2 płaty w lewym, 3 – w prawym płucu)

Układ oddechowy (systema respiratoria)

Budowa drzewa oskrzelowego:

•oskrzela główne
•oskrzela płatowe
•oskrzela segmentowe

Oskrzela g

ówne, p

atowe i cz

ęś

ciowo segmentowe maj

podobn

budow

do tchawicy: podkowiaste chrz

stki (tylko

mniejsze), z ty

ciana b

oniasta, nab

onek migawkowy. W

kolejnych rozgał

zieniach (ponad 20) budowa ta ulega

zatarciu, chrz

stki s

coraz mniejsze i delikatniejsze a

zanikaj

, w

cianach wi

cej mi

ęś

ni gładkich, nabłonek

cie

szy i traci rz

ski. Oskrzela dziel

na oskrzeliki,

nast

pnie na oskrzeliki ko

cowe i oddechowe.

Rozbudowa

drzewa oskrzelowego ma na celu zwi

kszenie powierzchni

wymiany gazowej (500-700 mln p

cherzyków płucnych)

ęś

nie wdechowe:

• przepona (75% siły wdechu zalezy od jej skurczów)
• mm mi

dzy

ebrowe zewn

trzne (25% siły wdechu)

• pomocnicze mi

ęś

nie wdechowe (czynne przy nasilonym wdechu):

mm. piersiowy wi

kszy i mniejszy, m. z

baty przedni, mm.

pochyłe, m. najszerszy grzbietu

Wydech - proces bierny

• pomocnicze mm. wydechowe (czynne przy nasilonym wydechu):

mm. mi

dzy

ebrowe wewn

trzne, mm. prosty brzucha

Opłucna (pleura)

• opłucna

cienna

• opłucna płucna

Jama opłucnej – przestrze

dzy

opłucnymi, w niej ujemne ci

nienie (-8

mm Hg podczas wdechu, -3 mm Hg
podczas wydechu)

Gdyby nie ujemne

nienie w jamie opłucnej, płuca zapadałyby

- tak bywa, gdy do jamy opłucnej dostanie

powietrze - odma płucna

• tor brzuszny oddychania - wzrost wymiaru pionowego

klatki piersiowej wskutek skurczu przepony (tor
charakterystyczny głównie dla m

ęŜ

czyzn)

• tor piersiowy oddychania - wzrost wymiaru przednio-

tylnego i cz

ęś

ciowo bocznego wskutek skurczu mm.

dzy

ebrowych zewn

trznych, co unosi

ebra (tor

charakterystyczny dla kobiet, zwłaszcza w okresie ci

ąŜ

PRZEWA

NIE WYST

PUJE TYP MIESZANY

PRZEWA

NIE WYST

PUJE TYP MIESZANY

Wystarczaj

cy oddech utrzymuje si

przy braku czynno

ci tylko przepony, lub tylko mm

dzy

ebrowych. Przy równoczesnym pora

eniu wentylacja jest niewystarczaj

ca, musi

wspomaganie oddechu. Taka sytuacja wyst

puje rzadko, gdy

unerwienie mm

dzy

ebrowych pochodzi z segmentów piersiowych (nerwy mi

dzy

ebrowe, Th1-

Th12), a przepony z segmentów szyjnych (nerw przeponowy, C3-C5) rdzenia kr

gowego

Obja

nienia: obj

ść

(V- volume) - ilo

ść

powietrza, stanowi

ca fizjologicznie

niepodzieln

cało

ść

; pojemno

ść

(C- capacity) - suma dwu lub wi

cej obj

ci.

Obj

ci: obj

ść

oddechowa płuc (Tidal Volume, TV lub VT), wdechowa obj

ść

zapasowa (Inspiratory Reserve Volume, IRV), wydechowa obj

ść

zapasowa

(Exspiratory Reserve Volume, ERV), obj

ść

zalegaj

ca (Residual Volume, RV).

Pojemno

ci: całkowita pojemno

ść

płuc (Total Lung Capacity, TLC), pojemno

ść

yciowa

płuc (Vital Capacity, VC), pojemno

ść

wdechowa (Inspiratory Capacity, IC), pojemno

ść

wydechowa (Expiratory Capacity, EC), czynno

ciowa pojemno

ść

zalegaj

ca (Functional

Residual Capacity, FRC).

Obj

ci i pojemno

oddechowe (ml), rejestrowane
spirograficznie

(statyczne)

Minutowa wentylacja całkowita:

min

= TV x ƒ

TV – obj

ść

oddechowa, ƒ – cz

sto

ść

oddechów/min

sto

ść

oddechów na minut

w warunkach spoczynku wynosi 12-16,

obj

ść

oddechowa 500 ml, wi

c przy 15 odd/ min = 7,5 L

W wysiłku wentylacja ro

nie125-170 L/min, a przy maksymalnej wentylacji

dowolnej do 200 L/min

Dynamiczne wielko

ci spirometryczne:

Dynamiczne wielko

ci spirometryczne:

• nat

ęŜ

ona pojemno

ść

wydechowa 1. sekundowa

Próba Tiffeneau – pomiar pojemno

ci wydechowej w 1. sekundzie

nat

ęŜ

onego wydechu –

co najmniej 70% pojemno

yciowej płuc !

co najmniej 70% pojemno

yciowej płuc !

• szczytowa warto

ść

przepływu wydechowego