UKŁAD NACZYNIOWY (

UKŁAD NACZYNIOWY (

systema vasorum):

systema vasorum):

•cz

ęść

krwiono

ś

na

•serce
•cz

ęść

chłonna

Cz

ęść

krwiono

ś

na i serce stanowi

ą

układ

układ

kr

ąż

enia krwi

kr

ąż

enia krwi

Schemat kr

ąż

enia:

•Serce – 2 przedsionki, 2 komory
•Kr

ąż

enie du

ż

e – lewa komora – aorta (t. główna) – t

ę

tnice, t

ę

tniczki – naczynia włosowate –

ż

yłki,

ż

yły –

ż

. górna i

dolna – prawy przedsionek
•Kr

ąż

enie małe – prawa komora – pie

ń

płucny, t

ę

tnice płucne – naczynia włosowate –

ż

yły płucne – lewy

przedsionek

Uwaga: Krew wchodz

ą

ca do płuc t

ę

tnicami jest odtlenowana, a wychodz

ą

ca

ż

yłami natleniona

Układ bod

ź

cotwórczo-bod

ź

coprzewodz

ą

cy serca:

• w

ę

zeł zatokowo-przedsionkowy – w okolicy uj

ś

cia

ż

yły głównej do

prawego przedsionka – wyładowania z cz

ę

stotliwo

ś

ci

ą

60-80 c/min

• w

ę

zeł przedsionkowo-komorowy – w przegrodzie przedsionkowo–

komorowej, wyładowania z cz

ę

stotliwo

ś

ci

ą

40-60 c/min

• p

ę

czek przedsionkowo-komorowy (p

ę

czek Hisa) (dwie odnogi i wł.

Purkinjego), wyładowania z cz

ę

stotliwo

ś

ci

ą

20-40 c/min

Fazy cyklu sercowego:

Fazy cyklu sercowego:

1. skurcz przedsionków: przepchni

ę

cie krwi do komór = zastawki przedsionkowo–komorowe sa otwarte, t

ę

tnicze –

zamkni

ę

te; gdy ci

ś

nienie w przedsionkach mniejsze niz w komorach, zamykaj

ą

si

ę

zastawki przedsionkowo-

komorowe – I ton serca (skurczowy)

2. skurcz komór: wyró

ż

niamy 2 etapy:

skurcz izowolumetryczny – zastawki przedsionkowo-komorowe ju

ż

zamkniete, t

ę

tnicze jeszcze nie otwarte, ko

ń

czy si

ę

otwarciem zastawek t

ę

tnicy płucnej i aorty

skurcz izotoniczny – otwarcie zastawek, wypieranie krwi (fazy maksymalnego i zredukowanego wyrzutu)
3. rozkurcz przedsionków: odbywa si

ę

prawie równolegle ze skurczem komór

4. rozkurcz komór: rozpoczyna si

ę

, gdy ci

ś

nienie w t

ę

tnicach przewy

ż

szy ci

ś

nienie w komorach, ma 3 okresy

(protodiastoliczny, izowolumetryczny i izotoniczny); w tym 1. zamykaj

ą

si

ę

zastawki t

ę

tnicze – II ton serca

(rozkurczowy)

5. pauza: wolno napływa krew do komór, trwa do kolejnego skurczu przedsionków

Główne ró

ż

nice w fizjologii i anatomii t

ę

tnic i i

ż

ył:

•

ż

yły doprowadzaj

ą

krew do serca, a t

ę

tnicami krew wypływa z serca

• w t

ę

tnicach ci

ś

nienie jest wy

ż

sze ni

ż

w

ż

yłach

•

ż

yły maj

ą

zastawki zapobiegaj

ą

ce cofaniu si

ę

krwi, t

ę

tnice nie

• t

ę

tnice posiadaj

ą

wzgl

ę

dnie grub

ą

ś

cian

ę

i mniejsze

ś

wiatło,

ż

yły maj

ą

cienk

ą

ś

cian

ę

i du

żą

ś

rednic

ę

• napi

ę

cie

ś

cian t

ę

tnic wi

ę

ksze ni

ż

ż

ył

Obj

ę

to

ść

wyrzutowa serca ludzkiego - ilo

ść

krwi, któr

ą

1 komora

pompuje do t

ę

tnicy w trakcie 1 skurczu serca - w spoczynku

wynosi 60 – 100 (

ś

rednio 80) ml i jest podobna dla obu komór.

Po zako

ń

czeniu wyrzutu pozostaje w komorach pewna ilo

ść

krwi nazywana obj

ę

to

ś

ci

ą

zalegaj

ą

c

ą

(rezydualn

ą

)

Pojemno

ść

minutowa serca - ilo

ść

krwi, któr

ą

1 komora pompuje

do aorty w ci

ą

gu 1 min. W stanie spoczynku wynosi ona około

6

6

L/min

L/min

pojemno

ść

minutowa = obj

ę

to

ść

wyrzutowa x cz

ę

sto

ść

skurczów serca na minut

ę

(cz

ę

sto

ść

t

ę

tna), np. 80 ml x 70

sk/min = 5,6 L

W czasie wysiłku fizycznego mo

ż

e ona osi

ą

gn

ąć

a

ż

25

a

ż

25

L/min!

L/min!

Regulacja pracy serca:

•

•

automatyzm pracy serca

automatyzm pracy serca

– wynikaj

ą

cy z obecno

ś

ci 2 w

ę

łów zbudowanych z tkanki

bod

ź

cotwórczej o niestabilnym potencjale błonowym (spontaniczna depolaryzacja)

•

•

prawo serca Starlinga

prawo serca Starlinga

– ze wzrostem pocz

ą

tkowej długo

ś

ci włókien m. sercowego ro

ś

nie siła

skurczu (im wi

ę

ksze wypełnienie serca krwi

ą

, tym silniejszy skurcz)

•

•

wp

wp

ł

ł

ywy nerwowe:

ywy nerwowe:

• unerwienie przywspółczulne - gał

ę

zie sercowe górne,

ś

rodkowe i dolne nerwu bł

ę

dnego (X)

• współczulne nerwy sercowe: nerwy szyjne (z 3 zwojów szyjnych) i piersiowe (z 5-6 zwojów

piersiowych pnia wspó

ł

czulnego)

• o

ś

rodki współczulne (II-rz

ę

dowe) w rdzeniu (rogi boczne C8-Th2) – czynne w wysiłku, emocjach

oraz spadku ci

ś

nienia (reakcja z baroreceptorów), spadku pO

2

i wzro

ś

cie CO

2

(reakcja z

chemoreceptorów)

Pobudzenie przywsp

Pobudzenie przywsp

ó

ó

ł

ł

czulne (n b

czulne (n b

ł

ł

ę

ę

dny

dny

)

)

zwalnia i hamuje akcj

zwalnia i hamuje akcj

ę

ę

serca, uk

serca, uk

ł

ł

ad wsp

ad wsp

ó

ó

ł

ł

czulny

czulny

przyspiesza j

przyspiesza j

ą

ą

i nasila

i nasila

–

–

dzia

dzia

ł

ł

ania chrono

ania chrono

-

-

, ino

, ino

-

-

, dromo

, dromo

-

-

i batmo

i batmo

tropowe ujemne i dodatnie

tropowe ujemne i dodatnie

:

:

chronos

chronos

–

–

czas, inos

czas, inos

–

–

siła, dromos

siła, dromos

–

–

przewodnictwo, batmo

przewodnictwo, batmo

-

-

pobudliwo

ść

pobudliwo

ść

•

•

wp

wp

ł

ł

ywy humoralne

ywy humoralne

–

–

wpływ mediatorów i hormonów (np. pobudza A, NA, tyroksyna, glukagon;

hamuje ACh, adenozyna, kofeina) i jonów (pobudza Ca

+

; hamuje K

-

)

bradykardia – zwolnienie cz.a.s, tachykardia – przyspieszenie cz.a.s

.

, np. po przeci

ę

ciu

(

wagotomi

i)

n. bł

ę

dnego

Warto

ś

ci ci

ś

nienia skurczowego

w poszczególnych cz

ęś

ciach

ł

o

ż

yska

naczyniowego:

Gradient ci

ś

nie

ń

w du

ż

ym kr

ąż

eniu = ok. 90 mm Hg, w małym ok. 8 mm Hg

Uwaga: najwi

ę

kszy spadek ci

ś

nienia wyst

ę

puje w małych

t

ę

tniczkach (naczyniach przedwło

ś

niczkowych)

Zakres ci

ś

nie

ń

w poszczególnych

cz

ęś

ciach ło

ż

yska naczyniowego:

przedsionek lewy - 0 do 7 mm Hg
komora lewa - 0 do 125-120 mm Hg
obwód - 80 do 120 mm Hg
kapilary - 15 do 30 mm Hg
przedsionek prawy - 0 do 4 mm Hg
komora prawa - 0 do 25 mm Hg
kr

ąż

enie płucne - 7 do 25 mm Hg

aorta - 125-120 mm Hg
t

ę

tnice du

ż

e - 120 mm Hg

t

ę

tnice

ś

rednie - 90 mm Hg

t

ę

tniczki - ok. 40 mm Hg

kapilary - ok. 20 mm Hg

W warunkach prawidłowych w t

ę

tnicy ramieniowej (na wysoko

ś

ci serca)

ci

ci

ś

ś

nienie skurczowe wynosi

nienie skurczowe wynosi

120 mmHg, rozkurczowe 80

120 mmHg, rozkurczowe 80

. Ci

ś

nienie 140/90 – graniczne, ro

ś

nie z wiekiem

Unerwienie naczynioruchowe:

Unerwienie naczynioruchowe:

nerwy naczyniozw

ęż

aj

ą

ce (wazokonstriktory) -

tonicznie

tonicznie

aktywne (tak

ż

e w spoczynku)

pozazwojowe w

ł

ókna wspó

ł

czulne: przy wy

ż

szej ich aktywno

ś

ci naczynia s

ą

bardziej

zw

ęż

one, przy ni

ż

szej - ci

ś

nienie krwi rozszerza naczynia - dwukierunkowa,

jednotorowa regulacja

ś

wiat

ł

a naczy

ń

krwiono

ś

nych

lokalne unerwienie naczyniorozszerzaj

ą

ce (wazodilatatory) - bez aktywno

ś

ci

spoczynkowej, dzia

ł

aj

ą

ce tylko

okresowo

okresowo

:

•

wspó

ł

czulne (wydzielaj

ą

ce na zako

ń

czeniach nerwowych ACh, DA, histamin

ę

) -

unerwiaj

ą

naczynia t

ę

tnicze mi

ęś

ni szkieletowych, które rozszerzaj

ą

si

ę

w czasie reakcji

agresji, obrony, ucieczki

•

przywspó

ł

czulne (wydzielaj

ą

ce na zako

ń

czeniach g

ł

. VIP (vasoactive intestinal

peptide), a nie ACh), wyst

ę

puj

ą

ce w naczyniach

ś

linianek, opon mózgowych, naczyniach

wie

ń

cowych i naczyniach przewodu pokarmowego (unerwiane przez nerwy czaszkowe,

zw

ł

. nerw b

łę

dny) i naczyniach miednicy mniejszej i narz

ą

dów p

ł

ciowych zewn

ę

trznych

(nerw miedniczny)

•

somatyczne (wazodilatatory Baylissa) - skórne nerwy czuciowe przewodz

ą

ce

antydromowo po podra

ż

nieniu skóry - pseudoodruch

Drogi oddechowe górne:

•nos i jama nosowa
•gardło

Drogi oddechowe dolne:

•krta

ń

•tchawica
•oskrzela (główne, płatowe, segmentowe)

Płuca (2 płaty w lewym, 3 – w prawym płucu)

Układ oddechowy (systema respiratoria)

Budowa drzewa oskrzelowego:

•oskrzela główne
•oskrzela płatowe
•oskrzela segmentowe

Oskrzela g

ł

ówne, p

ł

atowe i cz

ęś

ciowo segmentowe maj

ą

podobn

ą

budow

ę

do tchawicy: podkowiaste chrz

ą

stki (tylko

mniejsze), z ty

ł

u

ś

ciana b

ł

oniasta, nab

ł

onek migawkowy. W

kolejnych rozgał

ę

zieniach (ponad 20) budowa ta ulega

zatarciu, chrz

ą

stki s

ą

coraz mniejsze i delikatniejsze a

ż

zanikaj

ą

, w

ś

cianach wi

ę

cej mi

ęś

ni gładkich, nabłonek

cie

ń

szy i traci rz

ę

ski. Oskrzela dziel

ą

si

ę

na oskrzeliki,

nast

ę

pnie na oskrzeliki ko

ń

cowe i oddechowe.

Rozbudowa

drzewa oskrzelowego ma na celu zwi

ę

kszenie powierzchni

wymiany gazowej (500-700 mln p

ę

cherzyków płucnych)

Mi

ęś

nie wdechowe:

• przepona (75% siły wdechu zalezy od jej skurczów)
• mm mi

ę

dzy

ż

ebrowe zewn

ę

trzne (25% siły wdechu)

• pomocnicze mi

ęś

nie wdechowe (czynne przy nasilonym wdechu):

mm. piersiowy wi

ę

kszy i mniejszy, m. z

ę

baty przedni, mm.

pochyłe, m. najszerszy grzbietu

Wydech - proces bierny

• pomocnicze mm. wydechowe (czynne przy nasilonym wydechu):

mm. mi

ę

dzy

ż

ebrowe wewn

ę

trzne, mm. prosty brzucha

Opłucna (pleura)

• opłucna

ś

cienna

• opłucna płucna

Jama opłucnej – przestrze

ń

mi

ę

dzy

opłucnymi, w niej ujemne ci

ś

nienie (-8

mm Hg podczas wdechu, -3 mm Hg
podczas wydechu)

Gdyby nie ujemne

ci

ś

nienie w jamie opłucnej, płuca zapadałyby

si

ę

- tak bywa, gdy do jamy opłucnej dostanie

si

ę

powietrze - odma płucna

• tor brzuszny oddychania - wzrost wymiaru pionowego

klatki piersiowej wskutek skurczu przepony (tor
charakterystyczny głównie dla m

ęż

czyzn)

• tor piersiowy oddychania - wzrost wymiaru przednio-

tylnego i cz

ęś

ciowo bocznego wskutek skurczu mm.

mi

ę

dzy

ż

ebrowych zewn

ę

trznych, co unosi

ż

ebra (tor

charakterystyczny dla kobiet, zwłaszcza w okresie ci

ąż

y)

PRZEWA

ś

NIE WYST

Ę

PUJE TYP MIESZANY

PRZEWA

ś

NIE WYST

Ę

PUJE TYP MIESZANY

Wystarczaj

ą

cy oddech utrzymuje si

ę

przy braku czynno

ś

ci tylko przepony, lub tylko mm

mi

ę

dzy

ż

ebrowych. Przy równoczesnym pora

ż

eniu wentylacja jest niewystarczaj

ą

ca, musi

by

ć

wspomaganie oddechu. Taka sytuacja wyst

ę

puje rzadko, gdy

ż

unerwienie mm

mi

ę

dzy

ż

ebrowych pochodzi z segmentów piersiowych (nerwy mi

ę

dzy

ż

ebrowe, Th1-

Th12), a przepony z segmentów szyjnych (nerw przeponowy, C3-C5) rdzenia kr

ę

gowego

Obja

ś

nienia: obj

ę

to

ść

(V- volume) - ilo

ść

powietrza, stanowi

ą

ca fizjologicznie

niepodzieln

ą

cało

ść

; pojemno

ść

(C- capacity) - suma dwu lub wi

ę

cej obj

ę

to

ś

ci.

Obj

ę

to

ś

ci: obj

ę

to

ść

oddechowa płuc (Tidal Volume, TV lub VT), wdechowa obj

ę

to

ść

zapasowa (Inspiratory Reserve Volume, IRV), wydechowa obj

ę

to

ść

zapasowa

(Exspiratory Reserve Volume, ERV), obj

ę

to

ść

zalegaj

ą

ca (Residual Volume, RV).

Pojemno

ś

ci: całkowita pojemno

ść

płuc (Total Lung Capacity, TLC), pojemno

ść

ż

yciowa

płuc (Vital Capacity, VC), pojemno

ść

wdechowa (Inspiratory Capacity, IC), pojemno

ść

wydechowa (Expiratory Capacity, EC), czynno

ś

ciowa pojemno

ść

zalegaj

ą

ca (Functional

Residual Capacity, FRC).

Obj

ę

to

ś

ci i pojemno

ś

ci

oddechowe (ml), rejestrowane
spirograficznie

(statyczne)

(statyczne)

Minutowa wentylacja całkowita:

Minutowa wentylacja całkowita:

V

min

= TV x ƒ

TV – obj

ę

to

ść

oddechowa, ƒ – cz

ę

sto

ść

oddechów/min

Cz

ę

sto

ść

oddechów na minut

ę

w warunkach spoczynku wynosi 12-16,

obj

ę

to

ść

oddechowa 500 ml, wi

ę

c przy 15 odd/ min = 7,5 L

W wysiłku wentylacja ro

ś

nie125-170 L/min, a przy maksymalnej wentylacji

dowolnej do 200 L/min

Dynamiczne wielko

ś

ci spirometryczne:

Dynamiczne wielko

ś

ci spirometryczne:

• nat

ęż

ona pojemno

ść

wydechowa 1. sekundowa

Próba Tiffeneau – pomiar pojemno

ś

ci wydechowej w 1. sekundzie

nat

ęż

onego wydechu –

co najmniej 70% pojemno

ś

ci

ż

yciowej płuc !

co najmniej 70% pojemno

ś

ci

ż

yciowej płuc !

• szczytowa warto

ść

przepływu wydechowego

P

ę

tla obwodowa i o

ś

rodkowa regulacji oddychania

skurcz mm oddechowych
rozszerza klatk

ę

piersiow

ą

w

trakcie wdechu

toniczna aktywacja
o

ś

rodka wdechowego

przez CO2

impulsacja z
mechanoreceptorów
płuc (aferentna, drog

ą

n. bł

ę

dnego) dociera do

o

ś

rodka wydechowego