9

Biuletyn Klubu Nauczyciela. WYCHOWANIE PRZEDSZKOLNE

www.wsip.com.pl

Uwaga! ADHD!

Dziecko
nadpobudliwe
psychoruchowo

w przedszkolu

Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z zabu-
rzeniami koncentracji uwagi – czyli Attention De-
ficit Hiperkinetic Disorder, w skrócie ADHD – jest
jednym z najczęstszych zaburzeń wieku rozwojo-
wego. Ocenia się, że występuje u 3-20 proc. dzie-
ci. O zespole nadpobudliwości psychoruchowej
mówimy tylko wtedy, gdy objawy są niewspół-
mierne do wieku i poziomu rozwoju dziecka, gdy
stają się źródłem wyraźnych niepowodzeń w do-
mu i przedszkolu i gdy niekorzystnie wpływają na
życie rodzinne, naukę i rozwój dziecka.

Z nadpobudliwością psychoruchową mamy do czy-
nienia wtedy, gdy dochodzi do powstania przewagi
procesów pobudzania nad procesami hamowania.
Utrata zdolności hamowania zachowań i samokon-
troli prowadzi do następujących zakłóceń pracy
w mózgu:



niezdolność do refleksji nad zdarzeniami;



niezdolność do przewidywania;



niezdolność do przestrzegania ustalonych zasad
w grupie przedszkolnej;



brak zdolności ukrywania emocji, duża ich impul-
sywność.

Na przykład dziecko 6-letnie dużo mówi podczas wy-
konywania zadania i nie potrafi instruować siebie po
cichu, jak wykonać zadanie.

Model psychologiczny

Z psychologicznego punktu widzenia – na podstawie
badań naukowych i obserwacji – istotą zaburzenia
w nadpobudliwości psychoruchowej są nieprawidło-
wości w rozwoju mechanizmów samokontroli.

Przyczynami powstania nadpobudliwości psychoru-
chowej mogą być:



czynniki genetyczne,



uwarunkowania psychospołeczne,



urazy okołoporodowe,



alergia pokarmowa.

Kryteria diagnostyczne ADHD (zgodnie z DSM-IV) to:

1

1..

zaburzenia koncentracji,

2

2..

nadruchliwość,

3

3..

impulsywność.

Ad. 1.

Zaburzenia koncentracji uwagi

Dziecko nie jest w stanie skoncentrować się na szcze-
gółach podczas zajęć w przedszkolu lub w czasie wy-
konywania innych czynności. Często ma trudności
z utrzymaniem uwagi na grach i zadaniach.

Nie słucha tego, co do niego się mówi, nie stosuje się
do kolejno podawanych instrukcji. Ma kłopoty z do-
kończeniem zadań i wypełnieniem codziennych obo-
wiązków, często ma trudności ze zorganizowaniem
sobie zajęć lub zabaw.

Ociąga się lub wręcz unika rozpoczęcia zajęć wyma-
gających wysiłku umysłowego, nie lubi zajęć dydak-
tycznych w przedszkolu. Często gubi zabawki, ołów-
ki, książki, przybory przedszkolne.

Ad. 2.

Nadruchliwość

Dziecko ma często nerwowe ruchy rąk lub stóp. Nie
jest w stanie usiedzieć w miejscu. Wstaje z miejsca
w czasie zajęć dydaktycznych w przedszkolu lub w in-
nych sytuacjach wymagających spokojnego siedze-
nia.

Często chodzi po pomieszczeniu lub wspina się na
meble w sytuacjach, gdy jest to zachowanie niewła-
ściwe (w przedszkolu, w domu). Ma trudności ze spo-
kojnym bawieniem się lub odpoczywaniem. Jest nad-
miernie gadatliwe.

Ad. 3.

Impulsywność

Dziecko często wyrywa się z odpowiedzią – zanim py-
tanie zostało sformułowane w całości przez nauczy-
ciela. Dziecko ma kłopoty z zaczekaniem na swoją ko-
lej. Często przerywa lub przeszkadza innym – np.
wtrąca się do rozmowy lub zabawy.

Krystyna Adaśko

Foto: Comstock

10

Dziecko nadpobudliwe w przedszkolu

Trzy podtypy ADHD

W ramach klasyfikacji DSM-IV wyróżnia się trzy pod-
typy ADHD:



podtyp z przewagą zaburzeń koncentracji uwagi –

dziecko nie może się skupić, jest jednak w stanie po-
zostać w bezruchu, jeśli wymaga tego sytuacja;



podtyp z przewagą nadpobudliwości psychoru-

chowej – dziecko jest określane jako „żywe srebro”.
Jego aktywność nie maleje w żadnej sytuacji. Odpo-
wiednio zmotywowane dziecko jest jednak w stanie
skupić się na dłużej;



podtyp mieszany – u dziecka występują zarówno

nasilone objawy niepokoju ruchowego, słaba kontro-
la impulsów, jak i zaburzenia uwagi.

Objawy i diagnostyka

Warto wiedzieć, że im młodsze dziecko, tym wyraź-
niejsze są objawy nadruchliwości i kłopotów z kon-
trolą impulsów. Zaś im starsze dziecko – na plan
pierwszy wysuwają się trudności w zakresie koncen-
tracji uwagi.

U chłopców częściej występuje podtyp mieszany lub
podtyp z przewagą nadpobudliwości psychorucho-
wej. Natomiast u dziewczynek częściej stwierdza się
podtyp z przewagą zaburzeń koncentracji uwagi.

U dzieci w wieku przedszkolnym występuje najczę-
ściej podtyp z dominującą nadpobudliwością psycho-
ruchową.

W niemowlęctwie nadpobudliwość psychoruchowa
przejawia się krzykliwością, płaczliwością, zaburze-
niami snu i zaburzeniami łaknienia. U dzieci starszych
– w wieku przedszkolnym i szkolnym – ADHD wystę-
puje w złożonych formach i obejmuje trzy sfery roz-
wojowe:



ruchową



poznawczą



emocjonalną.

Pełna diagnostyka w kierunku ADHD dokonywana
jest przez lekarza specjalistę – neurologa lub psychia-
trę dziecięcego – i obejmuje następujące czynności:



zebranie wywiadu od rodziców,



obserwacja dziecka,



badanie pediatryczne,



badanie psychologiczne (ocena ilorazu inteligencji),



badanie neurologiczne (EEG),



analiza opinii nauczyciela przedszkola (funkcjono-
wanie dziecka w grupie przedszkolnej),



rozmowa z dzieckiem,



ocena funkcjonowania dziecka na podstawie kry-
teriów DSM-IV, ICD-10.

W przypadku stwierdzenia ADHD należy podjąć wielo-
kierunkowe postępowanie, obejmujące oddziaływa-
nia psychospołeczne, psychoterapię i w ostatecznym
wypadku farmakoterapię.

Praca z dzieckiem z ADHD
w przedszkolu

Postępowanie z dzieckiem z ADHD wymaga ścisłej
współpracy nauczyciela z rodzicami – bardzo ważne
są w takim przypadku jednolite metody wychowaw-
cze. Przedszkolakowi dotkniętemu syndromem ADHD
należy zapewnić atmosferę spokoju i bezpieczeń-
stwa.

Ważne jest, aby takie dziecko miało zapewniony sta-
ły, rytmiczny plan dnia. Należy ograniczyć bodźce
rozpraszające jego uwagę. W przedszkolu dziecko
z ADHD powinno siadać, jak najbliżej nauczyciela.
W domu należy zadbać o to, by biureczko dziecka, je-
go pokój lub kącik były zawsze uporządkowane.

Wszystkie polecenia powinny być formułowane krót-
ko, jasno, precyzyjnie. Podczas oceniania postępowa-
nia dziecka należy akcentować jego mocne strony.
Jest to tzw. wzmacnianie pozytywne, którego zna-
czenie podkreślał Janusz Korczak: Mów dziecku, że
jest dobre, że może, że potrafi…

Pokaż mi, że mnie kochasz

Pracę wychowawczą z dzieckiem z ADHD należy
oprzeć na dziesięciu zasadach, które można sformu-
łować w postaci podstawowych próśb dziecka nad-
pobudliwego:

1

1..

Pomóż mi skupić się na jednej czynności.

2

2..

Chcę wiedzieć, co się zdarzy za chwilę.

3

3..

Poczekaj na mnie, pozwól mi się zastanowić.

4

4..

Jestem w kropce, nie potrafię tego zrobić, pokaż
mi wyjście z tej sytuacji.

5

5..

Chciałbym od razu wiedzieć, czy to co robię, jest
zrobione dobrze.

6

6..

Dawaj mi tylko jedno polecenie – nie dawaj kilku
naraz.

7

7..

Przypomnij mi, żebym się zatrzymał i pomyślał.

8

8..

Dawaj mi małe zadania do wykonania – kiedy cel
jest daleko, gubię się.

9

9..

Chwal mnie choć raz dziennie, bardzo tego po-
trzebuję.

1

10

0..

Wiem, że potrafię być męczący, ale czuję, że ro-
snę, kiedy okazujesz mi, jak mnie kochasz.

UWAGA:

Aby zdiagnozować u dziecka ADHD – sześć lub więcej
objawów tego zespołu musi utrzymywać się u dziecka
przynajmniej przez sześć miesięcy oraz występować
w różnych sytuacjach (przedszkole, dom, zabawa),
w stopniu utrudniającym funkcjonowanie dziecka w gru-
pie rówieśniczej, bądź w stopniu niewspółmiernym do
jego rozwoju.

11

Biuletyn Klubu Nauczyciela. WYCHOWANIE PRZEDSZKOLNE

www.wsip.com.pl

Jest wiele specjalistycznych metod pracy z dzieckiem
nadpobudliwym. Nauczyciele i rodzice mogą wybrać
taką, która będzie przynosić najlepsze efekty.

Metoda Weroniki Sherborne
system ćwiczeń ruchowych pod nazwą „Ruch rozwi-
jający”. Umożliwia dzieciom nauczenie się kontrolo-
wania swego ruchu, panowania nad nim, wyładowa-
nia swojej energii, różnicowania płynności ruchu,
czyniąc dzieci zdolnymi do kontroli nad swoim za-
chowaniem.

Metoda Paula Dennisona – gimnastyka mózgu
usprawnia motorykę dziecka, nadaje płynność jego
ruchom, usprawnia koordynację wzrokowo-rucho-
wą, stymuluje rozwój intelektualny poprzez pobu-
dzanie, aktywizowanie pracy mózgu.

Zabawy i ćwiczenia relaksacyjne
relaksacja eliminuje niepożądane zachowania dzieci.
Dziecko uczy się panowania nad swoim ciałem, po-
zwala na kontrolowanie gestów, czynów. Relaksacja
pomaga w koncentracji uwagi i skupieniu się na wy-
konywanych czynnościach.

Metoda M. Montessori – ćwiczenia wyciszające
integracja ciała, psyche i ducha, czyli budowa osobo-
wości dziecka dokonuje się przez ruch. Zjawisko po-
laryzacji uwagi towarzyszy ruchowi i jest związane
z ciszą.

Metoda Dobrego Startu
metoda ta rozwija umiejętność prawidłowego wyko-
nywania czynności ruchowych w harmonii z czynno-
ściami poznawczymi. Wszechstronnie oddziałuje na
rozwój psychomotoryczny dziecka i ułatwia naukę
czytania i pisania.

Na zakończenie – na zachętę dla wychowawców
przedszkolnych oraz dla rodziców dzieci z syndro-
mem ADHD – warto przytoczyć parafrazę modlitwy
Reinholda Niebuhra: Bądź pełen zapału, aby zmienić
to, co można zmienić; miej pokorę, aby zaakcepto-
wać to, co nieuchronne oraz mądrość, aby właściwie
rozstrzygać.

mgr Krystyna Adaśko

pedagog, logopeda dyplomowany z II stopniem specjalizacji zawo-
dowej, ekspert ministra edukacji narodowej ds. awansu zawodo-
wego nauczycieli.

Literatura:

1.

Praca z dzieckiem nadpobudliwym psychoruchowo w przed-
szkolu, CMPPP, 2006.

2.

Dzieci nadpobudliwe i roztargnione, w: Świat Nauki, listopad
1998.

3.

Dzieci trudne do kochania, Instytut Wydawniczy CRZZ.

4. H. Natowska,

Wychowanie dziecka nadpobudliwego psycho-

ruchowo, 1982.

5.

Dzieci z zaburzeniami emocjonalnymi, CMPPP, Warszawa
1996.

6. T. Wolańczyk, A. Kołakowski,

Nadpobudliwość psychorucho-

wa u dzieci, 1999.

7. Linda J. Pfiffner,

Wszystko o ADHD, Zysk i S-ka, 1996.

8. Gordon Serfontein,

Twoje nadpobudliwe dziecko, Prószyński

i S-ka, 1990.

9. A. Misiak, K. Kossakowska-Petrycka,

Mam nadpobudliwe

dziecko… I co dalej, WSiP, 2007.

1.

Formułuj bardzo krótkie komunikaty (w pozytywie), np.:
Spakuj rzeczy. Uwaga, zaczynamy! Otwórz zeszyt.

2.

Powtarzaj polecenia krótko i czytelnie.

3.

Zapisuj polecenia.

4.

Sprawdzaj, czy dziecko wykonało zadanie, a potem
przejdź do następnego polecenia.

5.

Zwracaj uwagę hasłowo: Spójrz na mnie! Halo! Zobacz!
Uwaga! Utrzymuj stały kontakt wzrokowy z dzieckiem.

6.

Używaj różnych sygnałów dźwiękowych (dzwoneczek,
gwizdek, itp.).

7.

Stań przy dziecku, poklep go po ramieniu, poproś o po-
wtórzenie słów – poleceń, które przed chwilą wypowie-
działaś. Upewnij się, że dziecko zrozumiało twoje słowa.

8.

Zrób krótką gimnastykę w czasie trwania zajęć (rozładuje
to energię dzieci).

9.

Chwal za każdy etap pracy. Mów powoli, łagodnym to-
nem – to uspokaja.

10.

Unikaj pytań zamykających typu: DLACZEGO?, w zamian
stosuj wypowiedzi otwierające: CO SKŁONIŁO CIĘ DO…?
Nie używaj wyrażeń: ty zawsze, ty nigdy, jak zwykle…

11.

Za każdym razem dziecku uczniowi, co robi dobrze, z cze-
go się cieszysz, co zauważyłeś i jakie postępy zrobił w da-
nej dziedzinie.

12.

Gdy dziecko jest niespokojne, odwróć jego uwagę od kło-
potu, np. CHODŹ, POMÓŻ MI…

13.

Wzmacniaj pozytywnie, chwal tak często, jak to możliwe.

14.

Dzień po dniu przypominaj mu o zasadach.

15.

Wykorzystaj tzw. „kartkę bezpieczeństwa”. Mów: „Zgnieć
ją, podrzyj, podepcz, wyrzuć”, gdy dziecko jest silnie
czymś wzburzone.

16.

W czasie pracy wymagającej skupienia posadź dziecko
nadpobudliwe pomiędzy osobami flegmatycznymi, bli-
sko swego biurka, z dala od okna, które zaabsorbuje je
bez reszty.

Rady dla nauczycieli

Wiele sposobów na ADHD