1

Leki, które mogą spowodować zgon dziecka już po spożyciu jednej tabletki lub łyżeczki.

Na podstawie:

Koren G.: Medications which can kill a toddler with one tablet or teaspoonful. Clin. Toxicol.,
1993, 31, 407.

Wstęp:

W większości domów przechowywane są różnego rodzaju farmaceutyki, powszechnie

uznawane za „bezpieczne”. Okazuje się jednak, że efekty spożycia niektórych leków przez

dzieci mogą okazać się tragiczne w skutkach.

Metody:

Analizie poddano cztery duże badania dotyczące ostrych zatruć lekami zarówno dzieci jak i
dorosłych. Oceniono dawki przyjętych farmaceutyków, a także skutki ich spożycia. W
przypadku braku doniesień na temat zatruć lekami w populacji małych pacjentów dokonano
ekstrapolacji wyników badań osób dorosłych przy założeniu:

• wagi dziecka wynoszącej 10 kg
• najniższej opisanej dawkę śmiertelnej na kg m.c.
Do oceny wybierano najwyższe dopuszczalne dawki leków będących w sprzedaży na rynku
amerykańskim oraz analizowano dane American Association of Poison Control Centers z lat
1983-1989 dotyczące zgonów dzieci do 2 r. życia wynikających bezpośrednio z ostrego
zatrucia lekami.

Wyniki:

Zidentyfikowano ok. 10 środków, których spożycie nawet w niewielkiej ilości może
spowodować zgon dziecka do 2 r. życia.
W tabeli 1 przedstawiono przykłady farmaceutyków mogących spowodować śmierć dziecka
po 1 tabletce i/lub łyżeczce.

Tab.1. Preparaty medyczne powodujące zgon dziecka po 1 tabletce lub jednej łyżeczce.

Lek

Minimalna

potencjalna dawka

śmiertelna

Maksymalna dawka

jednostkowa

Ilość powodująca

zgon

KAMFORA

100 mg/kg c.c

1 g/5 ml

1 łyżeczka

CHLOROCHINA

20 mg/kg c.c

500 mg

1 tabletka

HYDROKSYCHLOROCHINA

20 mg/kg c.c

200 mg

1 tabletka

IMIPRAMINA

15 mg/kg c.c

150 mg

1 tabletka

DEZIPRAMINA

15 mg/kg c.c

75 mg

2 tabletki

CHININA

80 mg/kg c.c

650 mg

1-2 tabletki

SALICYLAN METYLU

200 mg/kg c.c

1,4 g/ml

< 1 łyżeczki

TEOFILINA

8,4 mg/kg c.c

500 mg

1 tabletka

2

TIORYDAZYNA

15 mg/kg c.c

200 mg

1 tabletka

CHLORPROMAZYNA

25 mg/kg c.c

200 mg

1-2 tabletki

W tabeli 2 przedstawiono listę najbardziej popularnych leków wraz z ilością pojedynczych
dawek, która może spowodować zgon dziecka o wadze 10 kg.

Tab.2. Najbardziej popularne leki z ilością jednostkową, mogącą spowodować zgon dziecka o
wadze 10 kg.

Lek

Minimalna potencjalna

śmiertelna dawka

Maksymalna jednostkowa

dawka dostępna

Ilość która

powoduje zgon

MAO

25 mg/kg c.c

15 mg

15 tabletek

DIFENOKSYLAT

1,2 mg/kg c.c

2,5 mg

5 tabletek

KODEINA

15 mg/kg c.c

60 mg

3 tabletki

PENTAZOCYNA

45 mg/kg c.c

50 mg

9 tabletek

DIMENHYDRAT

25 mg/kg c.c

10 mg

25 tabletek

DIFENHYDRAMINA

25 mg/kg c.c

50 mg

5 tabletek

ORFENADRYNA

25 mg/kg c.c

50 mg

5 tabletek

W tabeli 3 przedstawiono wszystkie zejścia śmiertelne dzieci do 2 r. życia, w latach 1983-
1989 spowodowane doustnym przyjęciem leków. Aż w 42% przyp. powyższe zgony były
spowodowane spożyciem leków zamieszczonych w tabeli 1.

Tab. 3. Śmiertelne zatrucia lekami dzieci do 2 r. życia w USA w latach 1983-1989.

LEK

LICZBA ZGONÓW

Preparaty żelaza

7

Dezipramina+Imipramina

6

Teofilina

2

Chlorochina

2

Dibukaina

2

Salicylan metylu

1

Fenytoina

1

Chloramfenikol

1

Propoksyfen

1

Metadon

1

Amitryptylina

1

Werapamil

1

Najczęstszą przyczyną śmiertelnych zatruć okazały się leki zawierające żelazo. Warto jednak
pamiętać, że aby spowodować zgon dziecka musiały być one przyjęte w znacznie większych
dawkach aniżeli jedna czy dwie tabletki.
Choć wśród trójcyklicznych leków przeciwdepresyjnych oraz fenotiazyn znalazły się tylko dwa
leki, wydaje się, że pozostałe preparaty należące do tych grup mają możliwość powodowania
analogicznych efektów.

3

Omówienie:

Okazało się, że niewielka grupa leków może okazać się potencjalnie śmiertelna dla małego
dziecka już po spożyciu choćby jednej standardowej dawki. Niebezpieczeństwa związane z
trójcyklicznymi lekami przeciwdepresyjnymi oraz fenotiazynami mogą wynikać dodatkowo z
faktu, iż chorzy psychicznie, nie zwracają większej uwagi na miejsce chowania leków oraz ich
odpowiednie zabezpieczenie przed dziećmi. Kamfora oraz salicylan metylu mogą
spowodować zgon dziecka już po przyjęciu dawki poniżej 5 ml. Chlorochina i
hydroksychlorochina, które spowodowały śmierć kilkorga dzieci są często używane przez
amerykanów jako prewencja przed malarią w czasie zagranicznych wycieczek do krajów
endemicznych.

Dr n. med. Jacek Sein Anand