Determinanty dochodu narodowego

w uproszczonym modelu gospodarki–

model keynesowski

Wykład 3

dr Katarzyna Szarzec

1

Wykład 3

LITERATURA zalecana, w szczególności:

•

Podstawy ekonomii / red. nauk. R. Milewski, E. Kwiatkowski, rozdział

9.1.–9.5., ss. 246 – 271.

•

A. Baszyński, D. Piątek, K. Szarzec, Makroekonomia. Rynek w

gospodarce (ćwiczenia i przykłady), 2007, rozdział 3, MD nr 203.

•

D. Piątek, Popytowe determinanty produktu społecznego, w:
Wprowadzenie do makroekonomii, red. W. Jarmołowicz, 2008.

Gospodarka amerykańska, lata 1954–1991

Wyszczególnienie

Przeciętny

udział w
realnym

PNB

Współczynnik

zmienności

Korelacja z

realnym

PNB

Realny PNB

1,000

0,017

1,00

Konsumpcja

0,542

0,009

0,77

2

Inwestycje, w tym:

0,242

0,068

0,92

dobra

konsumpcyjne
trwałego użytku

0,076

0,049

0,78

inwestycje brutto

0,167

0,082

0,91

Od czego zależy bogactwo narodów/ PKB/ DN/ PKB per

capita/ … w krótkim i długim okresie?

Podstawowe pojęcia (1)

• Produkcja potencjalna – wielkość produkcji, którą

wytworzyłaby gospodarka, gdyby wszystkie czynniki
produkcji zostały w pełni, racjonalnie wykorzystane;
jest ona określona przez podażową stronę gospodarki.

3

• Produkcja rzeczywista (faktyczna) – produkcja

faktycznie wytworzona w danej gospodarce;
w krótkim okresie produkcja rzeczywista jest zwykle
mniejsza od potencjalnej.

Podstawowe pojęcia (2)

P

AS

AD

P

E

E

• Popyt globalny (AD) – łączna

wartość dóbr i usług, jaką nabywcy
decydują się zakupić w danych
warunkach i czasie

– zależy od: ogólnego poziomu cen

(P), wysokości dochodów ludności

4

Y

Y

E

P

E

0

• Podaż globalna (AS) – łączna wartość

dóbr i usług, jaką producenci decydują
się wytworzyć w danych warunkach i
czasie

– zależy od: zasobów czynników

produkcji i efektywności ich
wykorzystania, ogólnego poziomu
cen, kosztów produkcji.

Model keynesowski – założenia

•

wszystkie ceny i płace są ustalone na danym
poziomie – są sztywne (lepkie),

•

przy tym poziomie cen i płac w gospodarce
istnieją niewykorzystane zasoby – bezrobocie
przymusowe,

5

przymusowe,

•

analiza w krótkim okresie.

Jest to krótkookresowy popytowy model

keynesowski.

Model uproszczonej gospodarki

• Y = C + I
• gdzie:

– C – wydatki konsumpcyjne
– I – wydatki inwestycyjne
– Y – wielkość produktu

6

– Y – wielkość produktu

• Popyt globalny (AD) – suma, którą gospodarstwa

domowe i przedsiębiorstwa planują wydać na dobra
i usługi przy różnej wielkości dochodu narodowego.

• W gospodarce uproszczonej (G=0, Eksport=0,

Import=0), przyjmujemy, że AD= C + I

Popyt konsumpcyjny (1)

• Popyt konsumpcyjny – zgłaszany przez

gospodarstwa domowe.

• 3 hipotezy zależności konsumpcji od

dochodu:

7

dochodu:

– h. dochodu absolutnego

– h. dochodu relatywnego

– h. dochodu permanentnego

Popyt konsumpcyjny (2)

• W modelu keynesowskim, przyjęta jest hipoteza

dochodu absolutnego: wydatki konsumpcyjne
zależą od poziomu bieżących dochodów
uzyskiwanych przez gospodarstwa domowe;

– wydatki te rosną (maleją) wraz ze wzrostem (spadkiem)

dochodów, ale ich udział w dochodzie jest malejący

8

dochodów, ale ich udział w dochodzie jest malejący
(rosnący).

• dochód będący w dyspozycji gospodarstw

domowych, przeznaczają one na zakupy
potrzebnych im dóbr i usług (C), a część na
zaspokojenie potrzeb przyszłych, tj. oszczędności
(S), czyli:

– Y=C+S

Funkcja konsumpcji (1)

• funkcja konsumpcji – związek między bieżącymi

dochodami a wydatkami konsumpcyjnymi; określa ona
poziom zamierzonej konsumpcji przy różnych poziomach
dochodów:
C=Ca+ksk*Y

gdzie:

– Ca – autonomiczny popyt konsumpcyjny; niezależna

9

– Ca – autonomiczny popyt konsumpcyjny; niezależna

od rozmiarów dochodu, stała wielkość konsumpcji;

– ksk (MPC) – krańcowa skłonność do konsumpcji;

określa, jaką część dodatkowego dochodu gospodarstwa
domowe przeznaczają na konsumpcję:

ksk=∆C/∆Y , gdzie: ∆C – zmiana konsumpcji,
∆

Y – zmiana dochodu.

Funkcja konsumpcji (2)

101

133

C

C=5+0,8Y

10

40

120

160

80

0

Y

5

37

69

101

Ca=5

ksk=0,8

Oszczędności

• oszczędności – nieskonsumowana część dochodu

jest oszczędzana.

• funkcja konsumpcji wyznacza więc funkcję

oszczędności:

• S = -Ca + kso*Y

gdzie:

11

gdzie:

– -Ca=Sa – oszczędności autonomiczne
– kso (MPS) – krańcowa skłonność do oszczędności;

określa, jaką część dodatkowego dochodu
gospodarstwa domowe przeznaczają na oszczędności:

kso=∆S/∆Y , gdzie: ∆S – zmiana oszczędności,
∆

Y – zmiana dochodu

ksk+kso=1

Funkcja oszczędności

S

S=-5+0,2Y

12

40

120

160

80

0

Y

-5

3

11

19

27

Sa = -Ca = -5

kso=0,2

Popyt inwestycyjny

• Popyt inwestycyjny (I) – zamierzone (planowane) przez

przedsiębiorstwa wydatki na powiększenie lub utrzymywanie
zasobów kapitału trwałego (fabryki i maszyny) oraz stanu
zapasów. Zapasy to dobra przechowywane na potrzeby
przyszłej produkcji lub sprzedaży.

• wpływ inwestycji na:

– zmiany popytu globalnego;

13

– zmiany popytu globalnego;
– wzrost zdolności produkcyjnych i poziomu produkcji potencjalnej.

•

determinanty inwestycji:

– stopa procentowa;
– oczekiwania konsumentów i producentów;
– przewidywana stopa zysku;
– prognozy co do zmian poziomu popytu konsumpcyjnego;
– koszty zakupu kapitału rzeczowego;
– ryzyko.

Funkcja popytu globalnego (AD=C+I)

AD

C=5+0,8Y

AD=20+0,8Y

AD=Ca+ksk*Y+I

14

40

120

160

80

0

Y

5

15

20

I

Ca=5

ksk=0,8

I=15

Równowaga w analizowanym modelu

• równowaga na rynku dóbr – sytuacja, w

której nabywcy chcą kupić dokładnie taką
ilość towarów, jaką producenci chcą
wytworzyć; oznacza to, że nie występuje
nadwyżkowy popyt ani nadwyżkowa podaż.

15

nadwyżkowy popyt ani nadwyżkowa podaż.

• Punkt równowagi wyznaczany jest przez

popyt globalny.

• Warunek równowagi: planowany popyt

globalny = produkcja, czyli:

AD=Y

Produkcja i popyt globalny w stanie

równowagi

AD

100

AD=20+0,8Y

16

40

Y

p

=120

160

80

0

Y

45

o

Y

e

=100

100

20

Ca=5

ksk=0,8

I=15

Ye=100 (punkt równowagi)

Yp=120 (produkcja

potencjalna)

Linia 45° – krzywa Y=AD

Nierównowaga w analizowanym modelu –

procesy dostosowawcze

Sytuacja na rynku

dóbr

Nie planowane

zapasy

Produkcja

Y<AD

Maleją

Rośnie

Y=AD

Brak

Stała

17

Y>AD

Rosną

Maleje

• Nieplanowane zmiany stanu zapasów są sygnałem dla
producentów do zmiany poziomu produkcji.
• W ten sposób gospodarka zmierza do równowagi, choć nawet
w punkcie równowagi mogą istnieć niewykorzystane moce
produkcyjne i bezrobocie.

Równowaga jako I=S

• W punkcie równowagi planowany popyt i

produkcja są sobie równe; oznacza to, że
planowane inwestycje są równe produkcji
na poziomie równowagi, pomniejszonej o
planowaną konsumpcję.

18

planowaną konsumpcję.

• Równowaga

zostaje

osiągnięta,

gdy

planowane

inwestycje

są

równe

planowanym oszczędnościom.

I=S

Równowaga I=S

S, I

S=-5+0,2Y

….

19

40

120

160

Y

a

=80

0

Y

-5

15

Y

e

=100

I

Sa = -5

kso=0,2

I=15

Ye=100 (punkt równowagi)

Zmiany popytu globalnego i dochodu

narodowego

• Zmiana preferencji konsumentów:

– krańcowej skłonności do konsumpcji
– krańcowej skłonności do oszczędności

• Zmiana wielkości autonomicznych:

– zmiana konsumpcji autonomicznej

20

– zmiana konsumpcji autonomicznej
– zmiana inwestycji

Wg J.M. Keynes’a, inwestycje będą podlegać silnym

wahaniom, gdyż ich rozmiary zależą od nastrojów
inwestorów („instynkty zwierzęce”), związanych
z ich przewidywaniami na przyszłość.

Mnożnik

M

1

1

=

=

• wpływ zmiany wydatków autonomicznych na gospodarkę
• mnożnik – o ile zwiększy się dochód na skutek zmiany

popytu autonomicznego o jednostkę.

• Formuła mnożnika (M):

21

kso

ksk

M

1

=

−

=

• Mnożnik jest większy od 1, gdyż każda zmiana popytu

autonomicznego wpływa na wielkość produkcji.

• Zmiana produkcji pociąga za sobą zmianę popytu

konsumpcyjnego, co z kolei powoduje dalszą zmianę
produkcji.

Wzrost popytu inwestycyjnego a wzrost

dochodu (1)

AD

AD=20+0,8Y

AD'=24+0,8Y

M=1/1-ksk=1/(1-0,8)=5

22

40

120

160

80

0

Y

45

o

100

104

20

24

M=1/1-ksk=1/(1-0,8)=5

Ca = 5

ksk=0,8

I=15

I’=19 (∆I=4)

Ye=100 (punkt równowagi)

Ye’=120 (nowy punkt

równowagi)

Wzrost popytu inwestycyjnego a wzrost

dochodu (2)

Okres

Y

C=5+0,8Y

I

AD=C+I

Sytuacja

na

rynku

dóbr

Nie

planowa

ne

zapasy

Produkcja

1

100

85

15

100

Y=AD

Brak

Stała

2

100

85

19

104

Y<AD

Maleją

Rośnie

23

3

104

88,2

19

107,2

Y<AD

Maleją

Rośnie

4

107,2

90,8

19

109,8

Y<AD

Maleją

Rośnie

5

109,8

92,8

19

111,8

Y<AD

Maleją

Rośnie

...

...

...

...

...

...

...

...

Nowy stan

równowagi

120

101

19

120

Y=AD

Brak

Stała

Wzrost popytu inwestycyjnego a wzrost

dochodu (3)

• ∆I=4

• M=1/(1-ksk)=1/(1-0,8)=5

• ∆Y=∆I * M = 4 * 5=20

24

• ∆Y=∆I * M = 4 * 5=20

• Ye’= Ye +∆Y=100+20=120

Paradoks zapobiegliwości

• jeśli gospodarstwa domowe decydują się na

zwiększenie swoich Sa przy każdej wielkości
dochodu, co oznacza, że muszą ograniczyć swoją
Ca. To zmniejsza C i AD, i – poprzez mechanizm
mnożnika – powoduje spadek produkcji w punkcie

25

mnożnika – powoduje spadek produkcji w punkcie
równowagi.

• paradoks zapobiegliwości – wzrost planowanych

oszczędności nie zmienia wartości oszczędności w
punkcie równowagi, a prowadzi jedynie do spadku
dochodu.

Paradoks zapobiegliwości. Przesunięcie

funkcji oszczędności

S, I

S=-5+0,2Y

S=0,2Y

1

‘

26

40

120

160

Y

d

=75

0

Y

-5

15

S=-5+0,2Y

Y

e

=100

I

WAŻNE: wartość oszczędności w nowym punkcie równowagi nie
ulegnie zmianie. W punkcie równowagi muszą być one równe
inwestycjom, a inwestycje się nie zmieniły. Są one nadal równe 15,
więc oszczędności też tyle wyniosą.

1

Paradoks zapobiegliwości. Przesunięcie

funkcji popytu globalnego

AD

AD'=15+0,8Y

AD=20+0,8Y

27

40

120

160

Y

d

=75

0

Y

45

o

Y

e

=100

20

15

Czy oszczędzanie jest cnotą w modelu keynesowskim?

Podsumowanie (1)

Funkcja

Gospodarka zamknięta,
bez G

Konsumpcji (C)

C=Ca+ksk×Y

Inwestycji (I)

I=Ia

28

Inwestycji (I)

I=Ia

Popytu globalnego (AD)

AD=Ca+ksk×Y+Ia

Mnożnik

kso

ksk

M

1

1

1

=

−

=

Podsumowanie (2)

• Model keynesowski – dochód i produkcja

zależą od popytu globalnego.

• Zmiany popytu nie powodują dostosowań

29

• Zmiany popytu nie powodują dostosowań

poziomu cen, ale wpływają na wielkość
produkcji i zmiany stanu zapasów.

• Nawet w punkcie równowagi mogą istnieć

niewykorzystane moce produkcyjne.

Pytania…?

dr Katarzyna Szarzec

30